Gertaera horien inguruko egia jakinda bakarrik jarri ahal izango ditugu abian justizia eta konponketa neurriak, eta, horretarako, biktimek ez ezik, gizarte osoak ere badu eskubidea, oro har. 17 Uztaila 2011 Gara

1. Iritzia 2011 7 17 igandea GARA14
KOLABORAZIOAK
A
ldaketak ez dira beti
errazak, eta gizakia
ohitura-izakia denez,
nahiago izaten du jo-
rratutako bideei ja-
rraitu, egoera beste bat izanda
ere. Askotan, inertzia hutsagatik
gertatzen da hori, edo bestelako
iritzia duelako, aldaketarekin
ados ez egoteagatik; edo interes
maltzurrengatik; edo, kasu ba-
tzuetan, arduragabekeriagatik;
edo, azkenik, jarraibide ezagatik
izan daiteke, besterik gabe: alegia,
inor ez delako gogoratu aginduak
betetzen zituenari agindu horiek
indarrean egoteari utzi diotela ja-
kinarazten.
Horiek horrela, agertokia ere al-
datzen da batzuetan; ingurua, ar-
nasten den airea, baina gizakiak
berdin-berdin jarraitzen du, pro-
gramazio berarekin, eta, hortaz,
ez du bere jokaera aldatzen; ho-
rrek errealitatetik kanpo uzten
du, gainera. Beste herrialdeetako
esperientziak ez dira beti hemen-
go egoerarekin alderatzeko mo-
dukoak, noski, baina bete-betean
saihestu beharrekoaren adierazle
garbiak eskain diezazkigukete:
inertziak edo arduragabekeriak
giza-eskubideak errespetatzearen
aldeko agertoki bat saboteatzea.
1989. urteko abuztuan, Ostiral
Santuko akordioa sinatu ondoren,
Benetako IRAk, Behin-behineko
IRAren zatiketatik sortutakoak,
bonba-auto bat leherrarazi zuen
Omagh-en, eta 29 lagun hil ziren
(bikiak espero zituen emakume
bat barne), eta 220 zauritu. Hego-
afrikan, indarkeria politiko oroko-
rrak tentsioa jarri zuen negozia-
ketetan. Afrikako Kongresu
Nazionalaren eta Inkhata Alderdi
Nazionalaren arteko liskarrei es-
kuin zuriaren elementuen indar-
keria batu zitzaien. Afrikaner We-
erstandsbewegung-ekin (AWB)
lotutako europar zuri batek Chris
Hani hil zuen, garai hartan Nel-
son Mandelaren ondorengo zena,
eta gertakari hark kaos erabateko-
an sartu zuen ia herrialdea. Am-
nesty International-ek jasotako
datuen arabera, 1994. urtean
2.683 lagun hil ziren, gutxienez,
indarkeria politikoaren ondorioz,
eta hildako horien guztien here-
nak apirilaren 27an izandako
apartheidik gabeko lehenengo
hauteskundeen ondoren hil zi-
ren. Arrazoi politiko eta delitu
arruntengatik atxilotutakoei
egindako torturei buruzko txos-
ten ugari ere izan ziren urte har-
tan, eta Gobernuko agenteak zeu-
den batik bat salaketa horietan
inplikatuta.
Zorionez, bestelakoa da hemen-
go egoera. Besteak beste, indarke-
ria ez delako hain bortitza. Alda-
ketak gertatu badira ere,
erregistroa aldatzen ez dutenen-
gandik kosta ahala kosta babestu
beharreko prozesu baten hasie-
ran gaude, ordea. Batzuentzat, al-
daketa ez da hasi ere egin; beste
batzuentzat, berriz, amaituta da-
go ia. Dena dela, begi bistakoa da
giza-eskubideak errespetatuko di-
tuen agertokira iristeko berta-
rantz mugitu behar dugula, eta
egoera aldatzerik nahi ez dutenen
ezustekoetatik blindatu behar du-
gula.
Fase berri honetan, giza eskubi-
deen inguruko kontu asko dugu
konpontzeko, oraindik. ETAk
behin betiko irten behar du ager-
toki honetatik, su-etena nazioar-
tean egiaztatuta, etzi baino hobe
bihar bertan etorri behar duen
behin betiko arma-uztea lortzeko
lehen urrats gisa. Egia agerian uz-
teko eta sozializatzeko prozesu
baten zain gaude, oraindik. Estatu
krimenak, ETArenak, tortura, me-
hatxuak eta abar bildu beharko
ditu; eta krimen horien egile zu-
zenak ez ezik, baita krimen horiek
agindu zituzten arduradun hie-
rarkikoak ere. Herri honetan, jen-
deak ez du bizkartzainekin joan
behar talde sozial edo politiko ja-
kin batekoa izateagatik, eta Elo-
rrioko zinegotzi edo gazte-mugi-
mendukoa izan, ez du inork
zertan beldurrik eduki bere oina-
rrizko eskubideak urra diezazkio-
ten.
Horrekin batera, legea betetze-
az arduratu ziren funtzionarioen-
gana ere zabaldu behar da gertae-
rak argitzeko ariketa hori.
Historiaren bide bazterrean gera-
tutako biktimei aurrez aurre begi-
ratzeko ordua da; une egokia ez
omen zelako, komeni ez zelako
edo haien kasuak besteenak beza-
lakoak ez omen zirelako beren
mina eta sufrimendua aitortu ez
zaienei. Ezin ditugu ahaztu, ezta
ere, «nahasketa batengatik», zer-
bitzuz kanpo edukitako liskarren-
gatik edo manifestazio eta mobi-
lizazio askotarikoengatik errepi-
deetako kontroletan hil edo zauri-
tutakoak. Eta argiketa horiek egi-
teko, Nazio Batuek onartutako na-
zioarteko zuzenbidea erabili
behar da, Legea Betearazi behar
duten Funtzionarioentzako Jarrai-
bideen Kodea edo Legea Betearazi
behar duten Funtzionarioen In-
darkeriaren eta Armen Erabilerari
buruzko Oinarrizko Printzipioak,
besteak beste.
Egia falta da, halaber, atenta-
tuen, bahiketen, torturen, meha-
txuen, sexu-erasoen eta talde pa-
rapolizialek, ultrek, «kontrolik ga-
bekoek» eta bestek manifestazio-
etan egindako esku-sartzeen in-
guruan. Argitu egin behar dira
gertakari horiek guztiak, bai eta
egite edo ez-egiteengatiko eran-
tzukizunak ere. Martxoaren 30a,
izendatu berri da egia jakiteko es-
kubidea aitortzeko nazioarteko
eguna, El Salvadorren hildako Ro-
mero monsinorearen erailketa-
ren urteurrenarena, eta behar-be-
harrezkoa da aitortza hori hemen
ere egitea.
Espetxeen munduan ere egia
falta da. Eta Nazio Batuen araue-
kin aztertu behar da gure kartze-
letako egoera: Edozein Atxiloketa
edo Kartzelatzepean dauden Per-
tsonak Babesteko Printzipioekin
eta Atxilotuak Artatzeko Oina-
rrizko Printzipio eta Gutxieneko
Arauekin. Gerra Zibilean eta Fran-
kismo garaian gertatutakoak ere
ezin ditugu utzi egia osoa jakite-
ko ahalegin orokor honetatik kan-
po.
Gertaera horien inguruko egia
jakinda bakarrik jarri ahal izango
ditugu abian justizia eta konpon-
keta neurriak eta horretarako bik-
timek ez ezik, gizarte osoak ere,
oro har, du eskubidea. Horixe da
zauriak ixteko modu egoki eta
eragingarri bakarra. Eta arduraz
eta ekimena hartuz bakarrik lor-
tuko dugu, garbi utzita norbera-
ren sinesmenak, jarraibide ofizia-
lik eza edo arduragabekeria ez
direla inolaz ere aitzakia gizarteak
zilegi duen nahi hori ukatzeko:
alegia, gizartea osatzen duten per-
tsona guztiek giza-eskubide guz-
tiak edukitzea.
(*) Argituz elkarteko kide hauek
ere sinatu dute artikulua: Sabino
Ormazabal, Xabier Urmeneta,
Bertha Gaztelumendi, Ella Clar-
ke, Pedro Larraia, Fernando Ar-
mendariz, Iñaki Lekuona eta Be-
nito Morentin.
Donostia 2016
y el jurado
RAMÓN ZALLO
Catedrático UPV-EHU
Donostia no podía no ganar dada
la calidad de su guipuzcoana en el
concurso para la Capital Cultural
Europea 2016. ¡Léanse el proyecto
y se asombrarán! Un jurado técni-
co y de distintos países, si no que-
ría prevaricar, no podía resolver si-
no dando la victoria a Donostia–
San Sebastián.
Pero la catadura de malos perde-
dores de algunos cargos políticos
puede llegar hasta el ridículo o a la
conspiración.
Esa merecida victoria quiso em-
pañarse primero con las irrespon-
sables y ridículas reacciones del al-
calde de Zaragoza, Sr. Belloch, o de
la ex alcaldesa de Córdoba y Minis-
tra de Medio Ambiente, Rosa Agui-
lar, denunciando que una ciudad
ahora gestionada por Bildu fuera
la premiada. Ello significa que si
Odón Elorza hubiera seguido de al-
calde no habrían dicho nada, y que
tratándose del mismo proyecto
pero que –por veredicto democrá-
tico– el gestor era otro, la cosa
cambiaba. Los demócratas y ho-
nestos socialistas Belloch y Aguilar
han querido que factores políticos
extraconcursales –la presencia de
Bildu– les dieran tramposamente
la victoria a las ciudades que pro-
movían.
Ahora le toca al alcalde del PP de
Córdoba, Jose Antonio Nieto, que
en claves conspirativas ha recibido
casualmente un anónimo sellado
en Francia -¿elaborado en España?-
intentando empañar la imagen de
un(a) miembro(a) del jurado. Co-
mo si una persona pudiera decidir
por 16. ¡Ganas de enredar! Pero
además pinchan en hueso. La doc-
tora Cristina Ortega es la mayor
experta que hay en el Estado espa-
ñol en mapeo de equipamientos y
eventos (y lo sé porque fui miem-
bro del tribunal que evaluó su
magnífica tesis doctoral, con un
sobresaliente cum laude). Y era un
evento.
Si alguien tenía que estar en
aquel jurado técnico era Ortega, en
su doble calidad de experta y de
presidenta de la Red de Centros de
Gestión Cultural Europea. Las per-
sonas expertas suelen salir de la
Universidad, de consultoras o de la
programación –¡de dónde si no!- y,
desde el mismo momento de su
nombramiento actúan a título in-
dividual. Ortega, al igual que otros
miembros pertenece a una consul-
toría experta, en este caso Estudios
del Ocio de la Universidad de
Deusto. No es donostiarra y ejerce
de bilbaína; y fue nombrada por el
Ministerio para el jurado, y no por
el Ayuntamiento de Donostia ni el
Gobierno Vasco. Todo claro.
¡La lluvia de inmundicia caiga
sobre quienes la producen!
Seguiremos soñando,
ladrón de los sueños
GORKA ETXEBERRIA CASQUEIRO
Detenido en la redada de Oarsoaldea
Pensaba que los ladrones de los
sueños solo existían en las histo-
rias de terror, pero tu actitud me
ha demostrado que estaba equivo-
cado. Para ti, esto puede ser como
jugar al parchís; pero en vez de co-
mer una y contar 20, detienes a 20
y cuentas 1. Tú repartes las cartas
de la baraja dejándote los 4 ases
guardados en la manga. Lo peor de
todo, es que para ti sí es un juego;
pero el juego puede ser muy largo.
Todavía recuerdo el 18 de abril
de 2008. Como nos llevaste espo-
sados de nuestras casas. Pensaba
que al infierno iría una vez muer-
to; pero al infierno se puede ir en
volkswagen golf verde. Pensaba
que no podía ser yo un peluche co-
mo los de encima de la cama, pero
en eso también estaba equivocado.
En estos tres años ha llovido
mucho. He tenido la justicia y la
suerte de quedar libre con otras
dos personas, pero hay otras 17
personas que siguen dentro. El día
18 están citados a juicio.
Pero en este partido, aunque lo
juguemos fuera de casa, notamos
el aliento de nuestra afición. Desde
el banquillo mando un muxu a las
amas y a los aitas por el comporta-
miento que han tenido con noso-
tros. Dicen que están orgullosos de
sus hijas e hijos, pero nosotros sí
que estamos orgullosos de ellos.
La partida comenzó hace tiem-
po y espero que termine pronto.
Por ahora tú tienes la ventaja. Pero
vamos a por la victoria.
Juego, Set y Partido. Gurea da
Garaipena!
Muxu handi bat Lujan, Haizea,
Pastor, Metax, Kuki, Pako, Anza,
Franko, Gaizka, Urbe, Alain, Alex,
Zabala, Oihana, Imanol, Oinatz eta
Ion Aitor.
GUTUNAK
Ardura eta ekimena
hartuz bakarrik lortuko
dugu, garbi utzita
norberaren sinesmenak,
jarraibide ofizialik eza
edo arduragabekeria ez
direla inolaz ere aitzakia
gizarteak zilegi duen
nahi hori ukatzeko:
alegia, gizartea osatzen
duten pertsona guztiek
giza-eskubide guztiak
edukitzea
Erregistro-aldaketa
Andres Krakenberger, Jon-M. Landa (*)
Argituz, giza eskubideen aldeko elkartea