Diversidade seres vivos 2013

A DIVERSIDADE DOS SERES VIVOS

Carmen Cid Manzano
I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense.
Departamento Bioloxía e Xeoloxía.

http://www.publico.es/ciencias/444728/describen-cuatro-nuevas-especies-deun-genero-unico-de-salamandras

http://www.abc.es/ciencia/20121115/abci-millon-especies-habitan-oceanos-201211151112.html

http://www.elmundo.es/elmundo/2013/02/11/natu
ra/1360588995.html

http://www.abc.es/ciencia/20130911/abci-formas-vida-hace-anos-201309111121.html

1,5 MILLÓN DE ESPECIES DESCRITAS ATA O MOMENTO

I.E.S. Otero Pedrayo.
Ourense

A TAXONOMÍA
A Taxonomía é a
ciencia encargada
de estruturar e
organizar en grupos
aos seres vivos.
Cada grupo de
organización recibe
o nome de taxón.
Ourense

AS CATEGORÍAS TAXONÓMICAS
Especie→ Xénero → Familia → Orde → Clase → Filum

(División) → Reino

→

Dominio

Os taxóns créanse atendendo ás semellanzas e
diferenzas existentes entre os individuos.
Actualmente, ademais, intenta reflectir a historia
natural e as relacións evolutivas entre seres vivos de
distintos grupos mediante un sistema xerárquico de
taxóns.
Ademais das categorías principais indicadas, en
ocasións resulta necesario usar outras categorías
intermedias cos prefixos super- , sub- e infra-.
Ourense

Dominio: Eucaria
Reino: Animal
        Phylum: Cordados
                      Clase: Mamíferos
                                   Orde: Primates
                                           Familia: Hominidae
                                                     Xenero: Homo
                                                              Especie: sapiens

Clasificación taxonómica ser humano
Ourense

Ourense

http://fai.unne.edu.ar/biologia/biodiversidad/clasif.htm

Orangután
Pongo pygmaeus (Borneo)
Pongo abelii (Sumatra)

Ourense

CONCEPTO DE ESPECIE
A especie é unha entidade creada polo home e, como a
natureza é moi complexa, existen moitas dificultades á
hora de definila.
Ó longo da historia houbo numerosos conceptos de
especie, todos eles válidos no momento no que foron
enunciados, pero que foron quedando desfasados polo
paso do tempo ou están actualmente en discusión. A
continuación imos enumerar unha serie de definicións
para o devandito concepto.

Ourense

Ata finais do século XIX predominou o concepto
morfolóxico de especie, e dicir, pertencen a mesma
especie
especie os grupos de individuos con características
morfolóxicas propias que os diferencian doutros grupos
próximos.

Pongo pygmaeus

Pongo abelii

As diferenciacións morfolóxicas para separar especies
son subxectivas e préstanse a interpretacións diferentes.

Pertencen a mesma especie?
Ourense

Por iso, xorde o concepto biolóxico de especie
ideado por T. Dozbzhansky (1935) e E. Mayr (1942) e
que di: unha especie é o conxunto de poboacións
naturais capaces de cruzarse unhas con outras e que
está illado reprodutivamente (xeneticamente) doutros
grupos similares por barreiras fisiolóxicas ou de
comportamento.
O problema desta definición aparece cando se
consideran
organismos
que
dependen
case
exclusivamente da reprodución asexual, como os
procariotas e protoctistas, ou cando existen
poboacións que presentan certo grao de reprodución
entre elas.

Ourense

http://www.elmundo.es/elmundo/2010/12/15/ciencia/1292435526.html

Actualmente manéxase o concepto filoxenético de especie,
Cracraft (1989), de Queiroz & Donoghue (1990)
A especie é un grupo irreducible de organismos
que é diagnosticablemente distinto doutros grupos, e dentro
dos cales hai un patrón parental de asdendencia e
descendencia (Cracraft, 1989).
Unha especie é o grupo monofilético máis pequeno con
ascendencia común (de Queiroz & Donoghue 1990)

A taxonomía baseada na evolución
denomínase Sistemática.
Ourense

COMO SE NOMEAN
OS SERES VIVOS?
Durante moitos séculos nomeáronse
ás plantas e animais con nomes
populares propios de cada rexión do
planeta.
A medida que se ían estudando
máis e máis organismos púxose en
evidencia que había que utilizar
algún sistema universal.

Ourense

Nomenclatura binomial
Foi Carl von Linné no século
XVIII, quen ideou un sistema
de nomenclatura binomial que
se
segue
utilizando
actualmente con todos os seres
vivos, excepto cos virus.

Crocothemis erythraea Brullé, 1832

Libélula roja

Así,
calquera
científico,
independentemente do idioma
que utilizase, podería referirse
a un determinado organismo e
o
resto
da
comunidade
científica recoñecelo.

Ourense

Canis lupus
Lobo Ibérico

Canis familiaris
Perro

O
nome
científico
é
unha
combinación de dúas palabras en
latín, a primeira corresponde ao
xénero e escríbese con maiúscula; a
segundo é o nome da especie e
escríbese con minúscula. Ambas
palabras débense escribir subliñadas
ou en letra cursiva.

O castiñeiro común é
Castanea
sativa
M.
(Miller)

O devandito binomio, que constitúe o
nome
científico
dunha
especie,
adóitase engadir, segundo o tipo de
estudo, o nome da "autoridade" ou
científico que o describiu por primeira
vez e o ano.
Pinus pinea L, (Linneo)
refírese o piñeiro piñoneiro
Ourense

http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Novedades/fauna/iberica/elpepusoc/20061126elpepisoc_2/Tes

http://www.elmundo.es/elmundo/2012/09/12/ciencia/1347444771.html

CLASIFICACIÓN DOS SERES VIVOS
Os criterios de clasificación cambiaron ó longo da
Historia en función dos coñecementos que se tiñan
sobre os seres vivos.
O filósofo grego Aristóteles
sostivo que hai organismos máis
perfectos que outros e organiza
os
seres
nunha
escaleira,
colocando na parte superior a
Deus e na escala máis inferior
aos minerais. O home está
situado a metade da escaleira,
xusto debaixo dos anxos e por
enriba dos animais.

Ourense

Esta idea pasou á Europa cristiá, polo que foi tomada en conta polos
primeiros naturalistas que traballaron na clasificación dos seres vivos.
Debido á influencia de "a gran cadea do ser" xerouse a crenza que hai
organismos "máis evolucionados" que outros.

Ourense

A Taxonomía moderna foi
creada no século XVIII polo
naturalista sueco Carl
Linneo, quen clasificou miles
de especies, utilizando como
criterios:
- A xenealoxía, é dicir, a
ascendencia común.
- O grao de similitude, é
dicir, a cantidade de cambios
evolutivos acumulados.

Ourense

Carlos Linneo

A partir de 1960 propuxéronse
clasificación dos organismos:

dous

métodos

novos

de

-Fenético ou numérico, baseado no estudio das relacións entre
un grupo de organismos tomando como base o grado ou número
de similitude entre eles. A similitude pode ser molecular,
anatómica ou do fenotipo.
-Cladístico ou cladificación, baseado exclusivamente
xenealoxía, sin ter en conta o grao de similitude.

Fenético
Ourense

Cladístico

na

A análise cladístico forma a base da maioría dos
sistemas modernos de clasificación biolóxica.
Os novos esquemas clasificatorios propugnados polo
cladismo, chamados sistemas filoxenéticos, mostran
as relacións entre os grupos mediante:
- árbores filoxenéticas as ramas representan linaxes
reais do pasado, é dicir indica quen está máis
evolucionado que quen.
- cladogramas (a modo de árbore xenealóxica
familiar). Un cladograma establece as relacións
filoxenéticas dos grupos que aparecen ó final das ramas.
Informa de quen está máis emparentado con quen.

Ourense

As árbores filoxenéticos son a expresión gráfica que mostran a
diversidade biolóxica e a súa evolución.

Fonte:MONASTERSKY, R. & MAZZATENTA, O. L.; 1998.- El origen de la vida sobre la Tierra.
National Geographic, vol. 2, nº 3 (marzo): 50-77.

ÁRBORE FILOXENÉTICA

Ourense

Todas
as
filoxenias,
especialmente
as
dos
microorganismos, son provisionais pois non se coñece
ningunha historia evolutiva de modo definitivo.

-Cladogramas: establecen as relacións filoxenéticas dos
grupos que aparecen ó final das ramas. Informa de quen está
máis emparentado con quen. Non se ten en conta os tempos
evolutivos.

Un cladograma parécese a unha árbore xenealóxica en que a base da
árbore representa un antepasado común para os organismos ou grupo
ubicados ó final das ramas.

Na imaxe anterior móstrase o parentesco entre unha bacteria, un fungo, unha bolboreta, un
peixe, unha lagartixa e un rato. Xunto á liña do cladograma nótanse uns cadros que indican
as características compartidas. A característica que está máis na base é o de estar formado
por célula(s) eucariota(s), todas as liñaxes que se derivaron desde este punto, os que
conducen aos fungos, as bolboreta, os peixes, as lagartixas e os ratos posúen esta
característica; A segunda característica sinalada neste cladograma é a presenza de tecidos
animais, todas as ramificacións que hai logo deste punto, as que conducen ás bolboretas,
os peixes, as lagartixas e os ratos, posúen esta nova característica. Tamén podemos facer
unha lectura das características que teñen os organismos tendo en conta a información
proporcionada polo cladograma, así pois podemos dicir baseados neste cladograma que un
rato posúe: células eucariotas, tecidos animais, cranio, pulmóns e pelo.
Baseados no anterior cladograma podemos afirmar tamén que un rato está máis
emparentado cunha lagartixa que cun peixe

O cladograma non é equivalente a unha árbore filoxenético.
Para obter unha árbore filoxenética débese engadir ao
cladograma información sobre os antecesores, duración de liñas
evolutivas ou a cantidade de cambio evolutivo.
O cladograma úsase como unha primeira aproximación da
árbore filoxenética.
Á
R
B
O
R
E

C
L
A
D
O
G
R
A
M
A

F
I
L
O
X
E
N
É
T
I
C
A

L'albero della vita di Ernst Haeckel, 1866

FONTES DE INFORMACIÓN PARA A
CLASIFICACIÓN DOS SERES VIVOS

 Morfolóxicas
-

 Paleontolóxicas
 Embriolóxicas
 Bioquímicas
 Inmunolóxicas
Ourense

PROBAS MORFOLÓXICAS: Anatomía comparada
Ao realizar un estudo comparativo dos órganos dos distintos seres vivos,
atopáronse semellanzas na súa constitución que nos sinalan o parentesco que existe
entre as especies. Estas evidencias permítennos clasificar os órganos en:
Órganos homólogos, se teñen unha mesma orixe embrionaria e evolutiva, pero
con funcións distintas (por ex. as extremidades dos mamíferos)
Órganos análogos, se teñen unha orixe embrionaria e evolutiva distinta pero
realizan a mesma función (por ex. as ás dos animais voadores).
Órganos vestixiais, que están reducidos e non teñen función aparente, pero que
mostran claramente que derivan de órganos funcionais presentes noutras especies
(por ex. a moa do xuízo).
Rasgos anatómicos del pasado Investigación y Ciencia xaneiro 2009
Ourense

Órganos homólogos: extremidades dos mamíferos

Órganos análogos: as ás de animais voadores

Ourense

Analicemos un caso de
analoxía a quenlla, o peixe
espada, o ictiosaurio (réptil
fósil) e o golfiño teñen unha
forma similar. Este feito non
é o resultado dunha orixe
común nin dunha relación de
parentesco evolutivo, senón
que é debida a un proceso de
adaptación
ao
medio
acuático, por parte de seres
vivos moi diferentes: peixe
cartilaginoso, peixe óseo,
rèptil e mamifero.

Ourense

PROBAS PALEONTOLÓXICAS OU REXISTRO FÓSIL
Son as evidencias que se derivan dos descubrimentos dos restos
fósiles deixados polas especies que habitaron a Terra noutras
eras xeolóxicas. Canto máis remota é unha especie fósil, máis
diferente é das especies actuais.

Evolución dos cabalos
http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/alumno/4ESO/evolucion/5pruebas_de_la_evolucio

Ver vídeo: La
evolución:
evidencias fósiles
http://
recursos.cnice.mec.es
/biosfera/blog/2010/01/laevolucion
-evidencias-fosiles
-y.html
Ourense

PROBAS EMBRIOLÓXICAS
A Embrioloxía comparada: estuda o
desenvolvemento (ontoxenia) dos diversos
grupos de seres vivos e realiza unha
comparación a diversos niveis: xenes,
células, tecidos, anatomía e morfoloxía.

Embrioloxía
comparada
de
mamífero (1, humano), ave (2,
polo), réptil (3, tartaruga),
anfibio (4, píntega) e peixe (5,
salmón).

Os embrións son moi parecidos nas fases
temperás do seu desenvolvemento.
Ourense

PROBAS MOLECULARES
As probas de ADN ou de ARN e a semellanza entre as
proteínas son probas bioquímicas para estudar o parentesco entre os
seres vivos.
Diferencias na
insulina de distintas
especies

Ourense

http://www.elmundo.es/papel/2008/05/08/ciencia/2387583.html

Esquema obtido por comparación do
ARN de diversas
especies dos principais grupos

Probas inmunolóxicas que utilizan
a resposta dunha especie fronte ós
antíxenos
doutras
especies
diferentes.
A Citoloxía comparada, baséase
no estudo das variacións en número,
forma e tamaño dos cromosomas e
os seus fragmentos.

Ourense

Clasificación seres vivos

L. Margulis

http://www.youtube.com/watch?feature=
player_embedded&v=gNeSP40VAmU#!
Ourense

O sistema dos 5 Reinos quedou desfasado pois en
1977, Carl Woese descubriu que dentro do grupo
dos procariotas incluironse organismos que, a nivel
molecular, eran bastante diverxentes.

En 1990, Woese et al, formularon a necesidade de
definir un novo taxón, o Dominio, que estaría por
enriba do Reino e reagrupar aos seres vivos en 3
grandes dominios: Archaea, Bacteria, e Eukarya
(que englobarían aos clásicos 5 reinos).
As arqueas son moi diferentes ás auténticas
bacterias, a maioría son extremófilas (viven en
ambientes extremos: moi ácidos, moi quentes, de
salinidade alta ou en anaerobiose estricta).

Ourense

http://www.elpais.com
/articulo/futuro/Arqueas/tercer/dominio/vida/
elpepusocfut/20071205elpepifut_1/Tes

Versión simplificada e modificada da Árbore filoxenético Universal
establecido por Carl Woese e o seu discípulo Gary Olsen que mostra os
tres Dominios: Archaea, Bacteria e Eucaria. En liña descendente
seguen seis Reinos I-Moneras, II-Arqueobacterias (obviamente
separadas de Moneras), III-Protistas, IV-Fungos, V-Plantas e VIAnimais.
Ourense

“Árbore filoxenético Universal do mundo celular"
Ourense

CARACTERÍSTICAS DOS REINOS

BACTERIAS

Tipo de células

PROTOCTISTAS

FUNGOS

PLANTAS

ANIMAIS

Procariotas

Eucariotas

Eucariotas

Eucariotas

Eucariotas

Circular

Lineal

Lineal

Lineal

Lineal

Nº de células

Unicelulares

Unicelulares
Pluricelulares

Pluricelulares

Pluricelulares

Nutrición

Autótrofos
Heterótrofos

Autótrofos
Heterótrofos

Heterótrofos

Autótrofos

Heterótrofos

Química
Luminosa

Química
Luminosa

Química

Luminosa

Química

ADN

Enerxía que
utilizan

Unicelulares
Pluricelulares

Asexual

Asexual /Sexual

Asexual /Sexual

Asexual /Sexual

Sexual

Tecidos
diferenciados

NoN existen

Non existen

Non existen

Existen

Existen

Existencia de
parede celular

Existe

Existe /Non existe

Existe

Existe

Non existe

Sí / Non

Sí / Non

Reproducción

Movilidade

Non

si

si

DETERMINACION
A
identificación
(chamada
máis
técnicamente
determinación) é o proceso de nomear ou de recoñecer
a un organismo en relación a un sistema clasificatorio.
Cando se descubre unha nova especie que non encaixa
en
ningunha
clasificación
procédese
ao
seu
nomeamento e descrición con arreglo ás normas da
nomenclatura.
Para identificar un determinado organismo pódese
utilizar as denominadas claves dicotómicas.

Ourense

Secuencia temporal aproximada da aparición da vida na Terra e algúns dos organismos
que apareceron despois.

CONCEPTO DE BIODIVERSIDADE
No termo biodiversidade englóbanse:
- a) Variedade de especies que hai sobre a
Terra. Tanto a variedade como o número.
- b) Diversidade de ecosistemas no noso
planeta.
- c) Diversidade xenética. Os diferentes
xenes que posúen os individuos permítenlles
evolucionar, enriquecerse por cruzamento e
adaptarse ás diferentes condicións ambientais.

Un ecosistema diverso é máis estable, debido ó
gran número de relacións alimenticias que se
establecen entre as especies.

http://www.abc.es/ciencia/20121115/abci-millon-especies-habitan-oceanos201211151112.html

España é o país europeo con maior biodiversidade,
debido a:
a) Situación xeográfica,
b) b) Relevo montañoso.
c) As illas Canarias.
d) Retraso no desenvolvemento económico ata hai unhas
décadas; o que permitiu manter grandes extensións
naturais mellor conservadas que noutros paises
europeos.

IMPORTANCIA/BENEFICIOS/VALOR DA BIODIVERSIDADE

a) Industria:
Industria
- Obtención de materias
primas: madeira, graxas,
aceites, tecidos, coiro,…

- Realización de procesos
industriais: producción de
viño, queixo, pan, iogurt,
…

Ourense

b) En medicina. Case a metade
dos fármacos que se utilizan no
mundo proceden das plantas e
outros seres vivos; sin duda
existen outras moitas especies,
algunhas aínda descoñecidas, que
poderían ser vitais para curar ou
previr enfermidades.

c) En alimentación. Só unha
alimentación
mínima parte das especies son
utilizadas actualmente polo ser
humano como alimento; outras
moitas ainda non son ben
coñecidas pero poderían ser de
utilidade no futuro para obter
delas alimentos.
Ourense

d) Como reserva xenética. Xa que
xenética
existe un banco xenético natural de
especies
silvestres
de
enorme
interese para mellorar os cultivos ou
para producir novas variedades
resistentes ós climas cambiantes ou
a novas plagas e enfermidades
(mediante a enxeñería xenética).

e) Como valor estético:
estético
ocio, recreo, turismo.
Cada vez se obteñen máis
ingresos neste campo.

Ourense

f) Como valor ecolóxico. Todos os seres vivos teñen unha función
ecolóxico
nos ecosistemas. Non se deben romper as cadeas alimenticias.

g) Como valor ético:
ético
dereito de todo os seres
vivos a existir.

Ourense

Extincións masivas
O paleontólogo Jack Sepkoski na década de 1980 sinalou
que a Tierra experimentou cinco grandes extincións
masivas nos últimos 550 millóns de anos.

Ourense

http://www.abc.es/ciencia/20130208/abci-discusion-meteorito-mato-dinosaurios201302080949.html

http://www.publico.es/450357/nuevas-evidencias-de-que-un-asteroide-acabocon-los-dinosaurios

http://www.abc.es/ciencia/20131129/abci-union-continentes-provocomayor-201311291205.html

Na actualidade estariamos na sexta extinción masiva.
Algunhas previsións
sosteñen que, de
seguir o ritmo actual,
á metade do século
desapareceran o 30%
das especies.

Ourense

CAUSAS OU FACTORES CONDICIONANTES DA PERDA
DA BIODIVERSIDADE
a) Sobreexplotación dos ecosistemas:
- Deforestación, que implica a desaparición de
propias do bosque.
- Sobrepastoreo.
- Comercio de especies protexidas.
- Coleccionismo.
- Caza e pesca abusivas.
- Venta de especies como mascotas

Ourense

especies

b) Contaminación: do solo, da auga e do aire.
c) Destrucción dos ecosistemas:
- Incendios forestais
- Cambio climático
- Cambios nos usos do solo para agricultura,
gandería, industria, urbanizacións,…
- Construcción de infraestructuras
d) Introducción e substitución de especies:
- Introducción de especies foráneas (doutros
ecosistemas distintos).
- Substitución de especies naturais por outras
obtidas por selección artificial.
- Transxénicos
- Monocultivos

Ourense

Okupas galegos
herba da
Pampa

Eucalipto

Mimosa

Cangrexo vermello americano

http://www.elpais.com/articulo/sociedad/caza/todas/especies/invasoras/
elpepisoc/20101115elpepisoc_2/Tes

http://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2012/09/120912_galeria_cien_especies_am.shtml

http://www.elmundo.es/elmundo/2012/09/12/natura/1347439367.html

Vertebrados amenazados http://www.fecyt.es/especiales/vertebrados/index.htm

Descubriendo el comportamiento animal
https://www.youtube.com/watch?
feature=player_embedded&v=BymNp30HgpE#!

Departamento Bioloxía e Xeoloxía
I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense.

Diversidade seres vivos 2013

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (12)

Destacado

Destacado (20)

Similar a Diversidade seres vivos 2013

Similar a Diversidade seres vivos 2013 (20)

Más de Carmen Cid Manzano

Más de Carmen Cid Manzano (20)

Diversidade seres vivos 2013