Innovations in transport and information communication technology have led to an ever expanding global perspective and playing field, for both business and citizens. Educational institutes play an important role in preparing students for this new reality. One way of doing this is for students to engage in educational travel experiences. Indeed, over the past two decades increasing numbers of students participated in study abroad programs, study tours, international internships and relatively new short-term programs such as international research projects. Yet, at the same time, globalization seems to have reduced some of the traditional benefits of educational travel, as the challenge of adapting to a different cultural environment has become easier than it has been in the past. Equally, there is a need to reconsider the competencies that educational travel should develop, as there is a noticeable shift towards pointing out the professional relevance of these experiences. The aim of this research is to work towards a competence framework and investigate how the learning of competencies is related to overcoming cultural distance. Based on these findings, implications for learning programs are formulated.

1. Erik van ‘t Klooster www.getupandgo.nl eklooster@rsm.nl
1
Geachte mijnheer de rector magnificus, promotoren, commissieleden,
beste vrienden, familie en collega’s,
De komende 15 minuten zal ik een samenvatting geven van mijn proefschrift: Reizen om te leren: de
invloed van culturele afstand op het ontwikkelen van competenties in educatieve reizen.
De opbouw van mijn presentatie is als volgt. Eerst vertel ik over de aanleiding van mijn onderzoek.
Vervolgens ga ik in op de doelstellingen van mijn onderzoek en de onderzoeksmethodes die ik heb
toegepast. Ik bespreek mijn bevindingen ten aanzien van competentie ontwikkeling en culturele
afstand. Tot slot benadruk ik mijn theoretische bijdrage en praktische aanbevelingen voor
leerprogramma’s binnen het hoger onderwijs.
De aanleiding van mijn onderzoek is het gegeven dat de afgelopen 2 decennia innovaties in transport
en informatie communicatie technologie ervoor hebben gezorgd dat het blikveld van mensen en
bedrijven steeds internationaler is geworden. Enerzijds biedt dit kansen voor internationaal zakendoen
en reizen steeds meer mensen om nieuwe ervaringen op te doen en in aanraking te komen met andere
levenstijlen. Echter, dit nieuwe speelveld heeft niet alleen maar voordelen. Zo is de wereld veel
dynamischer, competitiever en onzekerder geworden door internationale logistieke ketens,
wereldwijde reorganisaties en onderling afhankelijke markten. Deze onzekerheid heeft niet alleen
betrekking op werk en materiele zaken maar ook op dieperliggende gevoelens van onzekerheid
omtrent wie we zelf zijn en wat we van anderen (andere culturen) kunnen verwachten. Dit wordt door
de britse socioloog Anthony Giddens benoemt met de term: ontologische zekerheid / onzekerheid.
Eén van de taken van onderwijsinstellingen is om studenten op deze internationale realiteit voor te
bereiden, en educatieve reizen spelen hierbij een belangrijke rol. De afgelopen twee decennia zijn
steeds meer studenten gaan deelnemen aan uitwisselingsprogramma's, internationale stages en korte
programma's zoals studiereizen en ‘international research projects’. Echter, tegelijkertijd heeft het
proces van globalisering ervoor gezorgd dat de oorspronkelijke voordelen van dergelijke ervaringen
zijn afgenomen, bijvoorbeeld omdat het heden ten dage makkelijker is voor reizigers om zich aan te
passen aan een vreemde omgeving. Ook is er vanuit het onderwijs de behoefte aan een herziening van
de competenties die educatieve reizen zouden moeten voortbrengen, omdat de vraag naar meer
professionele competenties is toegenomen. Het doel van dit onderzoek was om toe te werken naar een
competentie raamwerk voor educatieve reizen en inzicht te krijgen in hoe het leren van deze
competenties gerelateerd is aan het overbruggen van culturele afstand. Gebaseerd op deze bevindingen
heb ik implicaties voor leerprogramma's geformuleerd.

2. Erik van ‘t Klooster www.getupandgo.nl eklooster@rsm.nl
2
Mijn onderzoeksdoel is het presenteren van een onderbouwing ter ondersteuning van het
besluitvormingsproces in het hoger onderwijs. Hierbij worden stapsgewijs de volgende
onderzoeksvragen beantwoord.
1) Welke competenties worden er ontwikkeld tijdens educatieve reizen?
2) Hoe worden competenties beïnvloed door culturele afstand?
3) Wat zijn de praktische implicaties voor leerprogramma’s?
Het beantwoorden van deze vragen is relevant voor verschillende actoren gerelateerd aan het hoger
onderwijs en wel om de volgende redenen:
1) Voor onderwijs zal het de effectiviteit en efficiëntie van leerervaring bevorderen.
2) Studenten zullen beter in staat zijn om hun leerervaringen te articuleren richting recruiters.
3) Het bedrijfsleven is gebaat bij studenten met meer internationale en professie gerelateerde
werkervaring.
4) Vanuit overheidsperspectief worden studenten beter voorbereid op onzekere, internationale
samenleving.
Om mijn onderzoeksvragen te beantwoorden heb ik de volgende onderzoeksmethode gebruikt in mijn
proefschrift. Ten eerste heb ik een uitgebreid literatuuronderzoek gedaan naar het leren van
competenties tijdens educatieve reizen om tot een onderbouwd model te komen. Omdat er weinig
overeenstemming is tussen wetenschappers in dit veld, heb ik tevens inzichten gebruikt uit andere
onderzoeksvelden zoals management, “expat” literatuur en leren. Vervolgens heb ik dit model
exploratief onderzocht voor zowel de internationale stage als het “International research project”.
Enerzijds behelste dit een kwantitatief onderzoek: 967 enquêtes onder internationale stage studenten.
Anderzijds gaat het om kwalitatief onderzoek: een content analyse van 116 evaluatierapporten van
participanten in het ‘International Research Project’.
De combinatie van het literatuuronderzoek en praktijkonderzoek heeft geleid tot het volgende
competentie raamwerk, bestaande uit drie onderdelen: Cross-culturele competenties, Management
competenties & Persoonlijke ontwikkeling.
Ten aanzien van cross-culturele competenties kunnen we een onderscheid maken tussen relationele en
perceptie aspecten, vergelijkbaar met de populaire visualisatie van cultuur als een ijsberg. Direct
zichtbaar, aan de oppervlakte, zijn relationele competenties zoals zakelijke etiquette, vreemde
taalvaardigheid of feitelijke culturele kennis. Het minder zichtbare deel zijn competenties gerelateerd
aan perceptie, zoals culturele waarden die het uitgangspunt vormen voor gedrag zoals waarden
gerelateerd aan (1) hierarchie danwel gelijkheid van mensen of (2) meer individuele of collectieve
culturen.

3. Erik van ‘t Klooster www.getupandgo.nl eklooster@rsm.nl
3
Bij management competenties is er een soortgelijke onderverdeling zichtbaar tussen technische
competenties die met name feitelijke, codificeerbaar en procedurele kennis omvatten, en lastiger te
definiëren competenties ten aanzien van probleemoplossend vermogen en samenwerking.
Tot slot definieer ik persoonlijke ontwikkeling op basis van meer gedragsgeorienteerde
onafhankelijkheid en flexibiliteit en meer perceptie en reflectieve competenties zoals zelfbewustzijn en
perseptieverschuiving naar de wereld toe.
Ten aanzien van mijn tweede onderzoeksvraag omtrent culturele afstand laat mijn onderzoek zien dat
culturele verschillen nog steeds belemmeringen vormen in de context van het internationale zakendoen
en meer specifiek in de context van educatieve reizen. Studenten ervaren grotere culturele verschillen
als ze reisden naar lage inkomens landen of landen gekarakteriseerd door een hoge machtsafstand of
collectivisme. Hierbij kun je denken aan Azie, Afrika of delen van Katholiek Europa of Zuid Amerika.
Deze studenten moesten meer hun best doen om cross-culturele competenties eigen te maken.
Aanvullend bestaat mijn theoretische bijdrage uit de bevestiging dat:
1. Studenten aanzienlijke hoeveelheid competenties leren tijdens educatieve reizen.
2. Het leerproces soms wordt belemmerd door
• gebrek aan realistisch beoordelingsvermogen
• De korte duur van de ervaring
• Het terugtrekken in een ‘expat bubble’ of
• Matige werkomstandigheden
3. Ondersteunende structuur zou studenten helpen meer uit hun buitenlandervaring te halen.
Ten aanzien van dit laatste punt omhelst mijn praktische aanbeveling voor leerprogramma’s met name
het belang van reflectief leren:
1. Het meten van progressie ten aanzien van de verschillende competenties.
2. Het begrijpen van aanvankelijke vage concepten zoals onderliggende culturele waarden
3. Leerproces realistischer beoordelen
4. Nieuwe inzichten toepassen in oude vertrouwde omgeving
Bedankt voor uw aandacht.