1. Voetbal is een wereldwijd populaire balsport waarbij twee ploegen van elf spelers moeten
proberen de bal in het doel van de tegenstander te krijgen. De bal mag met ieder deel van het
lichaam gespeeld worden, met uitzondering van armen en handen. In de praktijk wordt vooral
met de voet gespeeld, maar ook wordt vaak met het hoofd gekopt. Ook moet de bal te allen
tijde speelbaar blijven en mag dus niet afgeklemd worden door bijvoorbeeld op de bal te gaan
liggen of deze tussen de benen te klemmen. Deze beperkingen gelden niet voor de
doelverdediger, ook wel keeper genoemd.
Om goed uit de voeten te kunnen op het grasveld, waarop meestal wordt gespeeld, dragen de
spelers speciaal gefabriceerde voetbalschoenen.
Spelregels
Speelveld
Het speelveld (voetbalveld of voetbalterrein) is rechthoekig, en moet afhankelijk van de
competitie een lengte hebben van minimaal 90 en maximaal 120 meter. De breedte is
minimaal 45 en maximaal 90 meter. In internationale wedstrijden geldt: lengte tussen 100 en
110 meter en breedte tussen 64 en 75 meter. De Nederlandse KNVB hanteert een
minimumafmeting van 100m bij 64m en een maximum van 105m bij 69m. De afbakening
gebeurt met lijnen van maximaal 12 centimeter breed en op de hoeken worden hoekvlaggen
geplaatst. In het midden van de achterste lijnen moet verplicht een doel staan.
De officiële finalebal van het WK Voetbal 2006
De bal is bolvormig en volgens de internationale voetbalbond (FIFA) moet een officiële
wedstrijdbal een omtrek hebben van minstens 68 en hoogstens 70 centimeter bij een massa
van 396 tot 450 gram. Bij aanvang van de wedstrijd moet de bal tussen de 410 en 450 gram
wegen[1]
. De bal dient van leder of een ander geschikt materiaal te zijn en wordt opgeblazen
met een overdruk van 0,6 tot 1,1 atmosfeer (600 tot 1100 g/cm2
) op zeeniveau.
Het doel is 7,32 meter breed en 2,44 meter hoog. Het is gemaakt van hout of aluminium en is
aan de voorzijde open terwijl aan de achterkant een net hangt.

2. De duur van een wedstrijd bedraagt 2 maal 45 minuten (plus eventuele extra tijd, ook wel
blessuretijd genoemd, van enkele minuten), daartussen is er een rustpauze van 15 minuten. Is
er na negentig minuten nog altijd sprake van een gelijke stand en is een winnaar noodzakelijk,
dan zal er nog een verlenging van twee keer vijftien minuten worden gespeeld. Is er na de
verlenging nog altijd geen winnaar bekend, dan worden er penalty's genomen. Beide partijen
nemen om de beurt een penalty. Het team dat na vijf penalty's de meeste heeft gescoord is de
winnaar. Mocht er een gelijke stand staan na vijf penalty's, dan worden er om en om penalty's
genomen totdat het ene team mist en het andere raakt.
Het spel wordt gespeeld door twee teams van normaliter elf spelers (inclusief de doelman) en
staat onder leiding van een scheidsrechter die door twee assistent-scheidsrechters of
grensrechters wordt geassisteerd. Bij wedstrijden in de hoogste regionen van het betaalde
voetbal en grensoverschrijdende wedstrijden is er ook nog een vierde official aanwezig.
Een spelregel die regelmatig tot discussie leidt is de buitenspelregel. Een speler staat in
buitenspelpositie als deze dichter bij de doellijn van de tegenstander staat dan de bal en de
vóórlaatste tegenstander. Dit geldt niet wanneer de speler zich op zijn eigen speelveldhelft
bevindt. Een tegenstander telt ook mee als hij zich achter de doellijn bevindt. Een speler staat
niet buitenspel als hij zich achter de bal begeeft, bij het moment van spelen van de bal. In
buitenspelpositie staan is niet tegen de regels. Het kan pas strafbaar zijn als een medespeler de
bal naar deze speler speelt op het moment dat deze speler in buitenspelpositie staat. Een speler
wordt alleen voor zijn buitenspelpositie bestraft indien hij, op het moment dat de bal wordt
geraakt of gespeeld door een medespeler, naar het oordeel van de scheidsrechter, actief bij het
spel betrokken is door in te grijpen in het spel, of een tegenstander in diens spel te
beïnvloeden, of voordeel te trekken uit zijn buitenspelpositie. Een speler wordt niet voor zijn
buitenspelpositie bestraft indien hij de bal rechtstreeks ontvangt uit een doelschop, inworp of
hoekschop.
Als een speler naar de doelman passt met een lichaamsdeel vanaf de knie tot de voet en de
doelman pakt de bal met de handen, dan is het een terugspeelbal. Dan kent de scheidsrechter
een indirecte vrije trap toe aan de tegenstander.
Wanneer de bal door een dood element (bijvoorbeeld de cornervlag of de scheidsrechter)
wordt geraakt, moet er doorgespeeld worden, ook al zou daardoor een der partijen
bevoordeeld of benadeeld worden. Als de bal via de scheidsrechter, die zich binnen het
speelveld bevindt, over de zijlijn gaat, krijgt de partij die daaraan voorafgaande de bal het
laatste speelde, een inworp tegen.
Geschiedenis
Algemeen aangenomen wordt dat de moderne vorm van voetbal ontstaan is in het Verenigd
Koninkrijk, wellicht in Engeland. Hier is ook de oudste professionele voetbalclub ter wereld
gesticht, Notts County FC. Internationaal ontstonden de Fédération Internationale de
Football Association (FIFA) in 1904 en de Union of European Football Associations (UEFA)
in 1954 waarvan de laatstgenoemde de wedstrijden om de Champions League en de Europa
League organiseert.
België
Zie Vlaamse sportgeschiedenis#Voetbal en Voetbal in België voor de hoofdartikels over

3. dit onderwerp
In België ontstonden de eerste voetbalclubs vanaf 1880. In 1895 werd de Union Belge des
Sociétés de Football Association opgericht, de latere KBVB. De eerste Belgische voetbalclub
was Antwerp FC uit Antwerpen. Deze club bestaat nog steeds en speelt in tweede klasse. De
eerste clubs ontstonden vooral in en rond Antwerpen, Brussel, Brugge en Luik.
Nederland
De eerste vereniging in Nederland was de Koninklijke HFC, aanvankelijk opgericht als
rugbyclub door Pim Mulier (1879), die eveneens op 8 december 1889 op zijn initiatief de
Nederlandse Atletiek en Voetbalbond oprichtte (deze heet sinds 1929 KNVB). Het veld van
HFC, de Koekamp, waar hun “worstelperk” gelegen lag, was niet egaal en in het midden van
het veld stonden een paar bomen, maar dat deerde hen niet. Men speelde eromheen of maakte
er gewoon gebruik van. Later werd overgeschakeld op association, het huidige voetbal.
Mulier schreef hierover: "De eerste jaarrekeningen maakten aan ons rugbyspel een einde. De
diverse papa's en mama's vroegen toelichtingen op die rekeningen. Vermoedelijk hebben we
in goed Haarlemsch geantwoord: Ja pa, asse je grijpe, magge se je grijpe, waar se maar
kenne. (...)Dies werd het rugby ten doode opgeschreven en gingen we in het jaar 1883 over
tot association." In 1954 werd het betaalde voetbal (semi-prof.) ingevoerd.
Competities
Nederland
Vriendschappelijk duel tussen Nederland en België in 1955
Het Nederlandse voetbal kent op profniveau (betaald voetbal) het landelijke divisiesysteem.
De hoogste klasse is de Eredivisie, daaronder volgt de Eerste divisie. In de eredivisie wordt
gestreden om het nationaal kampioenschap, door de media landskampioenschap genoemd;
daarnaast wordt er gestreden om enkele plaatsen voor Europees voetbal. Dit bestaat uit de
Champions League (Europees kampioenschap voor voetbalclubs) en de Europa League
(voorheen UEFA Cup). De plaatsen worden aangewezen door middel van het systeem van de

4. UEFA-coëfficiënten. Daarnaast is er de KNVB beker. Ook het winnen van deze beker geeft
recht op deelname aan het Europa League-toernooi. Nederland heeft nu recht op 1
rechtstreekse plaatsing voor de Champions League en een plaats in de voorronde van deze
competitie. Daarnaast heeft Nederland nog recht op 4 startbewijzen (3 in het seizoen
2010/2011 voor het seizoen 2011/2012) voor de Europa League. In de eerste divisie wordt
gestreden om promotie en degradatie. De kampioen promoveert rechtstreeks naar de
eredivisie ter vervanging van de nummer 18, die dus rechtstreeks degradeert. De nummers 16
en 17 van de eredivisie strijden met de nummers 2, 3 en de 4 periodekampioenen van de
eerste divisie om twee plaatsen in de eredivisie. Dit deden zij tot en met 2005 in de
nacompetitie. Vanaf het seizoen 2005/2006 gebeurt dit in de promotie-/degradatieplay-offs.
De nummer 18 (de laatste) in de eerste divisie degradeert als één van de twee clubs uit de
lagere amateurdivisie, de Topklasse met recht op promotie wilt promoveren naar de eerste
divisie. De nummer 18 degradeert niet als geen van beide Topklasse-clubs wilt promoveren.
Geschiedenis
De geschiedenis van de oervormen van het huidige voetbal gaat duizenden jaren
terug: het spelen van een bal met de voet, de knie, het bovenbeen, schijnt zo oud te zijn
als de bal zelf. De oorsprong van het voetbal kan gevonden worden in ieder hoekje van
de aardrijkskunde of de geschiedenis. In bijna alle cultuurtijdperken en delen van de
aarde zijn daarvan bewijzen te vinden. De Italianen, Chinezen, Japanners, Egyptenaren,
Oude Grieken, oorspronkelijke Amerikaanse Indianen, Perzen, Centraal Amerikanen,
Schotse clans, Vikingen en Assyriërs speelden een balspel lang voor onze tijd. De oudste
documenten over oeroude vormen van het voetbalspel zijn afkomstig uit het Aziatisch
gebied. De Chinezen speelden, minstens 3000 jaren geleden, al 'voetbalspelen' tussen
twee ploegen, met verdeling van bepaalde taken (doelverdediger, spelleider).
Ongeveer in dezelfde tijd zou dit spel bij de Turkse volken en Mongolen al bekend zijn
geweest, en uit Japan blijkt volgens een staatsverslag, afkomstig uit het jaar 720 voor
Chr., dat daar een 'kemari', een soort voetbalspel met de wreef van de voet werd
beoefend. Het is meer dan waarschijnlijk dat de schimachtige Keltische naties van Europa
en de Vikings eerder gemene voetbalgebruiken hadden. In Zuid en Centraal Amerika
bloeide eens een spel 'Tlachtli' genaamd. De Oude Grieken en de Romeinen gebruikten
voetbalwedstrijden om hun strijders scherp te stellen voor het gevecht. Romeinse
spellen, zoals 'Harpastum' of 'Paganica', die al de elementen bevatten van het schoppen
en lopen met de bal, verspreidden zich over gans Europa met de legers van het
Keizerrijk. Meerder belangwekkende gegevens over vroegere vormen van voetballen zijn
af te leiden van in ivoor of been uitgesneden figuren van de Eskimo's. Ook op het
Amerikaans continent was het voetbalspel al vroegtijdig gebruikelijk. Bij 31 van de 78
Indianenstammen van Noord-Amerika en in Midden- en Zuid-Amerika waren er varianten
van bekend.

5. In Australië zouden ploegen van wel honderd man
diegene die de bal de meeste malen met de voet had
aangeraakt als winnaar aangewezen hebben. In het
Middellandse-Zeegebied ontwikkelde zich sinds 1400
tijdens de Renaissance in Italië het 'gioco del calcio'. Het
Romeinse 'Harpastum' en het Florentijnse 'calcio'
vormden de ziel van het hedendaagse voetbal en werden
beschouwd als de werkelijke voorlopers ervan. In
diezelfde periode van het calcio ontstond in Frankrijk ook
nog het zogenaamde 'soule'.
Voetbal- en handbalspelen reiken dus terug tot de eerste
stappen van het menselijk ras. Over een periode van
duizenden jaren hebben oude gemeenschappen regels
geïntroduceerd in hun elementaire spel van schoppen en
gooien. Wedstrijden verfraaiden ook religieuze
feestvieringen of stamfeesten.
Traditionele voetbalwedstrijden die vroeger overal in
Europa werden gespeeld, worden nog steeds gespeeld in
onze moderne tijden en dan vooral op de Britse eilanden.
Over het algemeen bevatten zij elementen van
bendegevechten en achtervolgingen op het platteland en
in het water. Zowel overblijfselen van oude Keltische
heidense ceremonies als de invloed van de oude
Romeinse legerspelen kunnen hierin teruggevonden worden. In latere tijden was voetbal
in West Europa dikwijls gelinkt aan landelijke gebruiken op huwelijksdagen.
De ballen gebruikt in traditionele wedstrijden werden uit verschillende materialen
en in verschillende kleuren en formaten vervaardigd. In plaats van eerder licht en
opgeblazen, waren zij opgevuld met haar of vodden en waren zij zwaar. Dit toont het
ruwe karakter van de strijd aan, met gebruik van handen en voeten, zonder genade te
vragen of te geven. Later gebruikten de Romeinen bij het 'Harpastum' de blaas van een
stier en brachten dit spel tot aan de kusten van de Atlantische Zee bij het veroveren van
Gallië. De regels, indien die er waren, waren verschillend van land tot land, van regio tot
regio en van dorp tot dorp, maar de gemeenschappelijke elementen waren een eeuw
geleden steeds een bal, mensen en het verlangen naar het spel en competitie.
Enkele soorten voetbal door de eeuwen heen.
Egypte, 2000 v.
Chr.
Harrow (Eng.),
1840
Jaren 1950
Tango, WB
1978
Roteiro, EK
2004
Het ontstaan van het voetbalspel
De balspelen zijn waarschijnlijk zo oud als de weg naar Rome. Geschiedenisschrijvers zijn over dit
punt nooit eens geworden over dit punt. Tekstverklaarders geven vaak verschillend uitleg over het
ontstaan van de bal. De ene keer vergelijken ze hem met de zon of de maan en de andere keer is het
ontstaan door te trappen tegen het hoofd van de vijand. In Beni-Suëf zijn muurschilderingen
Memoires van het Florentijns
voetbal (Calcio), 1988.
(Department of Special Collections of
the University Libraries of Notre
Dame, IN, USA)

6. gevonden, die ervan getuigen dat de Egyptenaren al speelden met de bal. Ook hebben archeologen
in graven uit die tijd lederen ballen ontdekt. Toch aarzelt men of er gesproken kan worden van een
voorlopen van het voetbalspel.
De waren gevuld met zand. In het oude Griekenland waren balspelen erg populair als trainingsmiddel.
Dit gebeurde op het sfairodromion (het balspeelveld) of in het sfairisterion (de balzaal). Een ander
Grieks balspel, het harpaston, werd door de Romeinen overgenomen. Die noemden het harpastum.
Het werd met de ellebogen gespeeld. De weinig elastische bal, gevuld met zand, werd door twee
ploegen betwist en moest tot een punt worden gebracht. Het harpastum werd opgevolgd soule.
De soule is een soort van ronde bal van zijde, leder of hout. Boeren van twee aangrenzende dorpen
komen één keer per jaar samen om elkaar de bal te betwisten. Het doel van de ontmoeting is de bal
op een bepaalde plaats, meestal tussen twee palen, te laten belanden. De strijd om de bal tussen
deze twee kampen was hevig en verliep soms brutaal.
Gedurende de hele middeleeuwen werd de soule in een groot deel van Frankrijk zeer veel gespeeld.
De wedstrijd vond meestal plaats op de weg tussen de twee dorpen en het doel was de bal op het
kerkplein van de tegenstander neer te leggen. De strijd duurde soms van zonsopgang tot
zonsondergang en vaak gingen deelnemers met gebroken ledematen of gekneusde ribben naar huis.
Al deze balspelen waren niet alleen volksvermaak, ze hadden ook een religieuze betekenis. In de
oertijd was de bal het symbool van de zon, de bron van al het leven. Ook ging er heel wat bijgeloof
gepaard met deze voorloper van het moderne voetbal. Wanneer de soule gewonnen werd, zou de
volgende oogst goed zijn.
Het ontstaan van het moderne voetbal
Heel wat volkeren kunnen het vaderschap van het voetbal opeisen, maar het moderne voetbal is in
het begin van de 19e eeuw in Engeland ontstaan. In de eerste helft van de 19de eeuw werd er in heel
wat Engelse public schools een soort trapspel gespeeld. Er waren geen vaste regels voor en het
terrein waarop het spel gespeeld werd was niet omschreven. De enige grondregel was dat men de bal
met de hand mocht stoppen. Maar de bal moest met de voet voortbewogen worden.
Het ruwe verloop van de trapwedstrijden gaf aanleiding tot het opstellen van spelregels. Zo besloten
de directie en de leerlingen van enkele colleges elk ruw contact te weren. Dat voetbal kreeg de naam
dribbling game.
Lange tijd heeft de grote verscheidenheid aan regels, die meestal afhankelijk waren van de school
waar het spel gespeeld werd, de evolutie van het voetbal geremd. Op 26 oktober 1863 werd een
poging ondernomen om eensluidende regels op te stellen. De Football Assocuation werd opgericht en
omschreef een nieuw spel dat het midden hield tussen het huidige voetbal en het huidige rugby.
Enkele weken daarna mocht de bal niet langer gedragen worden. Voetbal mocht alleen met de voeten
gespeeld worden.
In het midden van de 19de eeuw was de bal niet meer dan een in leder verpakte opgeblazen
varkensblaas. Helemaal rond was die bal niet. In 1870 werd de varkensblaas vervangen door een van
rubber. Vanaf dat moment werd voetbal met een ronde bal en rugby met een ovale bal gespeeld.
In 1866 bestond een voetbalploeg uit acht aanvallers, twee achterspelers en één doelman. Deze
doelman mocht de bal niet met zijn handen aanraken. Vijf jaar later mocht de doelman de bal wel met
de handen spelen. Dit maakte het scoren zeer moeilijk.
In 1871 stichtten enkele liefhebbers van het voetbal een bekercompetitie op voor verscheidene clubs:
de beroemde Cup. De eerste internationale demonstratiewedstrijd werd op 18 november 1871 in

7. Londen gespeeld: Engeland-Schotland (2-1). De eerste officiële, Engeland – Schotland, interland
werd op 30 september 1872 gespeeld en eindigde p een gelijkspel (0-0).
Het voetbal maakte in Groot-Brittannië een grote opgang. In 1884 woonden twaalfduizend
toeschouwers de bekermatch tussen Preston en Upton Park bij. De Football Association aanvaarde bij
het begin van het seizoen 1885-1886 dat de beste Engelse voetballers betaald werden en dat de
clubs een professionele structuur kregen. De clubs werden goed uitgebouwd en organiseerden de
eerste collectieve trainingen.
In 1888 organiseerden twaalf clubs uit het noorden de eerste profcompetitie en stichtten de Football
League. Dit was een aanhangsel van de Football Association. In 1892 schreven achtentwintig clubs
voor de competitie in en men was genoodzaakt een tweede klasse op te richten met een systeem van
stijgen en dalen.
De spelregels werden langzamerhand verfijnd. In 1873 voerde men voor het eerst de hoekschop in en
in 1891 de strafschop. Vertegenwoordigers van de vier Britse naties stichtten in 1886 de International
Board. Dit is een commissie die zich tot op heden bezig houdt met de opstelling en wijziging van de
spelregels van het voetbal.
Aan het einde van de 19de eeuw was het voetbal de meest populaire sport ter wereld. In 1901
speelden Argentinië en Uruguay de eerste internationale wedstrijd op het Zuid-Amerikaanse
vasteland.
Voetbal in Nederland
In 1879 werd er in Haarlem de Haarlemse Football Club opgericht. Dit was de eerste voetbalclub in
Nederland. Op 8 december 1889 werd de Nederlandse Voetbal en Atletiekbond opgericht, de
voorloper van de huidige KNVB. Vanaf 1895 behartigde deze bond alleen nog maar de belangen van
de voetballers en de naam veranderde in Nederlandse Voetbalbond.
Al in 1937 vertrokken de eerste Nederlandse voetballers naar het buitenland om daar profvoetballer te
worden. De eerst professionele voetbalspeler van Nederland is Bep Bakhuijs. Hij verkaste in 1937
naar Frankrijk en werd bij FC Metz betaald om tegen een balletje te trappen. In die periode gingen er
in ons land stemmen op om het betaalde voetbal te introduceren. De KNVB hield dat echter tegen.
Meteen na de oorlog en in het begin van de jaren vijftig klonken er steeds meer geluiden om in
Nederland betaald voetbal in te voeren. De KNVB wees alle voorstellen naar het betaalde voetbal
echter af. Zij ging zelfs zover om iedereen te diskwalificeren die zich liet belonen voor het voetbalspel.
De KNVB manoeuvreerde zichzelf hiermee in een onmogelijke positie. Er kwamen steeds meer
voorstanders voor betaald voetbal.
In 1954 werd de NBVB (Nederlandse Beroepsvoetbalbond) opgericht. Veel voetbalclubs zetten de
KNVB het ‘mes op de keel’ om de koers te wijzigen. De KNVB kon niet anders dan akkoord gaan met
betaald voetbal in ons land. Er werd een document getekend waarin werd bepaald dat de NBVB
opging in de KNVB. Het betaalde voetbal in Nederland was een feit.
Na de introductie van het betaalde voetbal werd in de eerste twee seizoenen het kampioenschap
beslist door middel van een kampioenscompetitie. In 1955 werd daaraan deelgenomen door de
winnaars van de vier eerste klassen. In het volgende seizoen was de indeling veranderd, zodat in
1956 het kampioenschap bevochten werd door de clubs op de eerste twee plaatsen van de twee
hoofdklassen. In 1956 is het systeem verder gewijzigd met de invoering van de Eredivisie, waarin een
landelijke competitie om het kampioenschap gestreden werd.
Vanaf 1990 besloot de KNVB deze competitie te laten sponsoren door de PTT. Hierdoor veranderde

8. de naam naar PTT-telecompetitie. Deze naam werd in 1999 gewijzigd in KPN-Telecompetitie en in
2000 in KPN Eredivisie.
In de zomer van 2002 zocht de KNVB een nieuwe sponsor, Holland Casino. Dit resulteerde in de
nieuwe naam Holland Casino Eredivisie. Sinds 2005 is de officiële naam van deze competitie weer
gewoon Eredivisie.