1. PHẦN THỨ HAI
HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG MÔN VẬT LÍ LỚP 11 THPT
MỘT SỐ ĐIỂM CẦN LƯU Ý KHI THỰC HIỆN CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG
1. Phần “Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng” của tài liệu này được trình bày theo từng lớp và theo các chương. Mỗi chương đều
gồm hai phần là :
a) Chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trình : Phần này nêu lại nguyên văn các chuẩn kiến thức, kĩ năng đã được quy định trong chương
trình hiện hành tương ứng đối với mỗi chương.
b) Hướng dẫn thực hiện : Phần này chi tiết hoá các chuẩn kiến thức, kĩ năng đã nêu ở phần trên dưới dạng một bảng gồm có 4 cột và được
sắp xếp theo các chủ đề của môn học. Các cột của bảng này gồm :
- Cột thứ nhất (STT) ghi thứ tự các đơn vị kiến thức, kĩ năng trong mỗi chủ đề.
- Cột thứ hai (Chuẩn KT, KN quy định trong chương trình) nêu lại các chuẩn kiến thức, kĩ năng tương ứng với mỗi chủ đề đã được quy
định trong chương trình hiện hành.
- Cột thứ ba (Mức độ thể hiện cụ thể của chuẩn KT, KN) trình bày nội dung chi tiết tương ứng với các chuẩn kiến thức, kĩ năng nêu
trong cột thứ hai. Đây là phần trọng tâm, trình bày những kiến thức, kĩ năng tối thiểu mà HS cần phải đạt được trong quá trình học tập. Các
kiến thức, kĩ năng được trình bày trong cột này ở các cấp độ khác nhau, và được để trong dấu ngoặc vuông [ ].
Các chuẩn kiến thức, kĩ năng được chi tiết hóa trong cột này là những căn cứ cơ bản nhất để kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học
sinh trong quá trình học tập cấp THPT.
- Cột thứ tư (Ghi chú) trình bày những nội dung liên quan đến những chuẩn kiến thức, kĩ năng được nêu ở cột thứ ba. Đó là những kiến
thức, kĩ năng cần tham khảo vì chúng được sử dụng trong SGK hiện hành khi tiếp cận những chuẩn kiến thức, kĩ năng quy định trong chương
trình, hoặc đó là những ví dụ minh hoạ, những điểm cần chú ý khi thực hiện.
2. Đối với các vùng sâu, vùng xa và những vùng nông thôn còn có những khó khăn, GV cần bám sát vào chuẩn kiến thức, kĩ năng của
chương trình chuẩn, không yêu cầu HS biết những nội dung về chuẩn kiến thức, kĩ năng khác liên quan có trong các tài liệu tham khảo.
Ngược lại, đối với các vùng phát triển như thị xã, thành phố, những vùng có điều kiện về kinh tế, văn hoá xã hội, GV cần linh hoạt đưa
vào những kiến thức, kĩ năng liên quan để tạo điều kiện cho HS phát triển năng lực.
Trong quá trình vận dụng, GV cần phân hoá trình độ HS để có những giải pháp tốt nhất trong việc tổ chức các hoạt động nhận th ức cho
HS.
Trên đây là những điểm cần lưu ý khi thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng. Sở Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo các trường THPT tổ chức
cho tổ chuyên môn rà soát chương trình, khung phân phối chương trình của Bộ, xây dựng một khung giáo án chung cho tổ chuyên m ôn
để từ đó các GV có cơ sở soạn bài và nâng cao chất lượng dạy học.
13

2. A. ch-¬ng tr×nh chuÈn
Ch-¬ng I. §iÖn tÝch. §iÖn tr-êng
1. ChuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña ch-¬ng tr×nh
Chñ ®Ò Møc ®é cÇn ®¹t Ghi chó
a) §iÖn tÝch. KiÕn thøc
§Þnh luËt b¶o  Nªu ®-îc c¸c c¸ch làm nhiÔm ®iÖn mét vËt (cä x¸t, tiÕp
toµn ®iÖn tÝch. xóc vµ h-ëng øng).
Lùc t¸c dông
 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt b¶o toµn ®iÖn tÝch.
gi÷a c¸c ®iÖn
tÝch. ThuyÕt  Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt Cu-l«ng vµ chØ ra ®Æc ®iÓm cña
ªlectron. lùc ®iÖn gi÷a hai ®iÖn tÝch ®iÓm.
 Nªu ®-îc c¸c néi dung chÝnh cña thuyÕt ªlectron.
b) §iÖn tr-êng.  Nªu ®-îc ®iÖn tr-êng tån t¹i ë ®©u, cã tÝnh chÊt g×.
C-êng ®é ®iÖn
 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh nghÜa c-êng ®é ®iÖn tr-êng.
tr-êng. §-êng
søc ®iÖn.  Nªu ®-îc tr-êng tÜnh ®iÖn lµ tr-êng thÕ.
 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh nghÜa hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®iÓm
c) §iÖn thÕ vµ cña ®iÖn tr-êng vµ nªu ®-îc ®¬n vÞ ®o hiÖu ®iÖn thÕ.
hiÖu ®iÖn thÕ.  Nªu ®-îc mèi quan hÖ gi÷a c-êng ®é ®iÖn tr-êng ®Òu vµ
hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®iÓm cña ®iÖn tr-êng ®ã. NhËn biÕt
d) Tô ®iÖn. ®-îc ®¬n vÞ ®o c-êng ®é ®iÖn tr-êng.
 Nªu ®-îc nguyªn t¾c cÊu t¹o cña tô ®iÖn. NhËn d¹ng ®-îc
e) N¨ng l-îng c¸c tô ®iÖn th-êng dïng vµ nªu ®-îc ý nghÜa c¸c sè ghi
cña ®iÖn tr-êng trªn mçi tô ®iÖn.
trong tô ®iÖn.  Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh nghÜa ®iÖn dung cña tô ®iÖn vµ nhËn
biÕt ®-îc ®¬n vÞ ®o ®iÖn dung.
 Nªu ®-îc ®iÖn tr-êng trong tô ®iÖn vµ mäi ®iÖn tr-êng
®Òu mang n¨ng l-îng.
14

3. KÜ n¨ng
 VËn dông ®-îc thuyÕt ªlectron ®Ó gi¶i thÝch c¸c hiÖn
t-îng nhiÔm ®iÖn.
 VËn dông ®-îc ®Þnh luËt Cu-l«ng vµ kh¸i niÖm ®iÖn tr-êng
®Ó gi¶i ®-îc c¸c bµi tËp ®èi víi hai ®iÖn tÝch ®iÓm.
 Gi¶i ®-îc bµi tËp vÒ chuyÓn ®éng cña mét ®iÖn tÝch däc
theo ®-êng søc cña mét ®iÖn tr-êng ®Òu.
2. H-íng dÉn thùc hiÖn
1. §IÖN TÝCH. §ÞNH LUËT CU-L¤NG
ChuÈn KT, KN quy ®Þnh
Stt Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, KN Ghi chó
trong ch-¬ng tr×nh
1 Nªu ®-îc c¸c c¸ch nhiÔm [Th«ng hiÓu] ¤n tËp kiÕn thøc ë
®iÖn mét vËt (cä x¸t, Cã ba c¸ch làm nhiÔm ®iÖn cho vËt : ch-¬ng tr×nh vËt lÝ
tiÕp xóc vµ h-ëng øng). cÊp THCS.
NhiÔm ®iÖn do cä x¸t : Cä x¸t hai vËt,
kÕt qu¶ lµ hai vËt bÞ nhiÔm ®iÖn. Cä x¸t thuû tinh
vµo lôa, kÕt qu¶ lµ
NhiÔm ®iÖn do tiÕp xóc : Cho mét vËt
thuû tinh vµ lôa bÞ
nhiÔm ®iÖn tiÕp xóc víi vËt dÉn kh¸c nhiÔm ®iÖn.
kh«ng nhiÔm ®iÖn, kÕt qu¶ lµ vËt dÉn bÞ
VËt dÉn A kh«ng
nhiÔm ®iÖn.
nhiÔm ®iÖn. Khi cho
NhiÔm ®iÖn do h-ëng øng : §-a mét vËt A tiÕp xóc víi vËt
nhiÔm ®iÖn l¹i gÇn nh-ng kh«ng ch¹m vµo nhiÔm ®iÖn B th× A
vËt dÉn kh¸c trung hoµ vÒ ®iÖn. KÕt qu¶ nhiÔm ®iÖn cïng dÊu
lµ hai ®Çu cña vËt dÉn bÞ nhiÔm ®iÖn víi B.
tr¸i dÊu. §Çu cña vËt dÉn ë gÇn vËt Cho ®Çu A cña thanh
nhiÔm ®iÖn mang ®iÖn tÝch tr¸i dÊu víi kim lo¹i AB l¹i gÇn
15

4. vËt nhiÔm ®iÖn. vËt nhiÔm ®iÖn C,
kÕt qu¶ ®Çu A tÝch
®iÖn tr¸i dÊu víi C
vµ ®Çu B tÝch ®iÖn
cïng dÊu víi C.
2 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt [Th«ng hiÓu] §iÖn tÝch ®iÓm lµ
Cu-l«ng vµ chØ ra ®Æc mét vËt tÝch ®iÖn
 §Þnh luËt Cu-l«ng :
®iÓm cña lùc ®iÖn gi÷a cã kÝch th-íc rÊt
hai ®iÖn tÝch ®iÓm. Lùc hót hay lùc ®Èy gi÷a hai ®iÖn tÝch nhá so víi kho¶ng
®iÓm ®Æt trong ch©n kh«ng cã ph-¬ng c¸ch tíi ®iÓm mµ ta
trïng víi ®-êng th¼ng nèi hai ®iÖn tÝch xÐt.
®iÓm ®ã, cã ®é lín tØ lÖ thuËn víi tÝch
§iÖn m«i lµ m«i
®é lín cña hai ®iÖn tÝch vµ tØ lÖ
tr-êng c¸ch ®iÖn.
nghÞch víi b×nh ph-¬ng kho¶ng c¸ch gi÷a
Khi c¸c ®iÖn tÝch
chóng :
®iÓm ®-îc ®Æt trong
q1q2 ®iÖn m«i ®ång tÝnh
F = k
r2 chiÕm ®Çy kh«ng
trong ®ã, F lµ lùc t¸c dông ®o b»ng ®¬n gian xung quanh c¸c
vÞ niut¬n (N), r lµ kho¶ng c¸ch gi÷a ®iÖn tÝch, th× lùc
hai ®iÖn tÝch, ®o b»ng mÐt (m), q1, q2 t-¬ng t¸c gi÷a
lµ c¸c ®iÖn tÝch, ®o b»ng cul«ng (C), k chóng yÕu ®i  lÇn
lµ hÖ sè tØ lÖ, phô thuéc vµo hÖ ®¬n vÞ so víi khi ®Æt
chóng trong ch©n
N.m2
®o. Trong hÖ SI, k = 9.109 . kh«ng.  gäi lµ
C2 h»ng sè ®iÖn m«i
Hai ®iÖn tÝch cïng dÊu th× ®Èy nhau, cña m«i tr-êng ( 
hai ®iÖn tÝch tr¸i dÊu th× hót nhau. 1).
Khi hai ®iÖn tÝch ®-îc ®Æt trong ®iÖn Hai lùc t¸c dông
m«i ®ång chÊt, chiÕm ®Çy kh«ng gian, cã vµo hai ®iÖn tÝch
h»ng sè ®iÖn m«i , th× : lµ hai lùc trùc
®èi: cïng ph-¬ng,
16

5. q1q2 ng-îc chiÒu, ®é lín
F = k b»ng nhau vµ ®Æt
VËn dông ®-îc ®Þnh luËt r 2
Cu-l«ng gi¶i ®-îc c¸c vµo hai ®iÖn tÝch.
H»ng sè ®iÖn m«i cña kh«ng khÝ gÇn b»ng
bµi tËp ®èi víi hai ®iÖn
tÝch ®iÓm. h»ng sè ®iÖn m«i cña ch©n kh«ng ( =
1).
[VËn dông]
 BiÕt c¸ch tÝnh ®é lín cña lùc theo
c«ng thøc ®Þnh luËt Cu-l«ng.
 BiÕt c¸ch vÏ h×nh biÓu diÔn lùc t¸c
dông lªn c¸c ®iÖn tÝch.
2. THUYÕT £LECTRON. §ÞNH LUËT B¶O TOµN §IÖN TÝCH
ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT,
Stt Ghi chó
trong ch-¬ng tr×nh KN
1 Nªu ®-îc c¸c néi dung [Th«ng hiÓu] ¤n tËp mét phÇn kiÕn
chÝnh cña thuyÕt  thøc cña bµi trong
ThuyÕt dùa trªn sù c- tró vµ di
ªlectron. ch-¬ng tr×nh VËt lÝ
chuyÓn cña c¸c ªlectron ®Ó gi¶i thÝch
cÊp THCS vµ ë m«n
c¸c hiÖn t-îng ®iÖn vµ c¸c tÝnh chÊt
Hãa häc.
®iÖn cña c¸c vËt gäi lµ thuyÕt
ªlectron. Theo thuyÕt
ªlectron, vËt (hay
 ThuyÕt ªlectron gåm c¸c néi dung
chÊt) dÉn ®iÖn lµ
chÝnh sau ®©y :
vËt (hay chÊt) cã
 £lectron cã thÓ rêi khái nguyªn tö chøa ®iÖn tÝch tù
®Ó di chuyÓn tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c. do, lµ ®iÖn tÝch cã
Nguyªn tö bÞ mÊt ªlectron sÏ trë thµnh
thÓ dÞch chuyÓn tõ
mét h¹t mang ®iÖn d-¬ng gäi lµ ion
®iÓm nµy ®Õn ®iÓm
d-¬ng.
kh¸c bªn trong vËt
 Mét nguyªn tö ë tr¹ng th¸i trung hßa
17

6. cã thÓ nhËn thªm ªlectron ®Ó trë thµnh (hay chÊt) dÉn ®iÖn.
mét h¹t mang ®iÖn ©m gäi lµ ion ©m. Kim lo¹i, dung dÞch
 Mét vËt nhiÔm ®iÖn ©m khi sè axit, baz¬, muèi...
ªlectron mµ nã chøa lín h¬n sè ®iÖn lµ c¸c chÊt dÉn
tÝch nguyªn tè d-¬ng (pr«t«n). NÕu sè ®iÖn. Cßn vËt (hay
ªlectron Ýt h¬n sè pr«t«n th× vËt chÊt) c¸ch ®iÖn lµ
nhiÔm ®iÖn d-¬ng. vËt (hay chÊt) kh«ng
chøa ®iÖn tÝch tù
do, nh- kh«ng khÝ
kh«, thuû tinh, sø,
cao su...
2 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt [Th«ng hiÓu] HÖ c« lËp vÒ ®iÖn lµ
b¶o toµn ®iÖn tÝch. §Þnh luËt : hÖ vËt kh«ng cã trao
®æi ®iÖn tÝch víi
Trong mét hÖ c« lËp vÒ ®iÖn, tæng ®¹i
c¸c vËt kh¸c ngoµi
sè cña c¸c ®iÖn tÝch lµ kh«ng ®æi.
hÖ.
3 VËn dông ®-îc thuyÕt [VËn dông]
ªlectron ®Ó gi¶i thÝch Gi¶i thÝch c¸c hiÖn t-îng nhiÔm ®iÖn :
c¸c hiÖn t-îng nhiÔm
Sù nhiÔm ®iÖn do cä x¸t : Khi hai vËt
®iÖn.
cä x¸t, ªlectron dÞch chuyÓn tõ vËt
nµy sang vËt kh¸c, dÉn tíi mét vËt
thõa ªlectron vµ nhiÔm ®iÖn ©m, cßn
mét vËt thiÕu ªlectron vµ nhiÔm ®iÖn
d-¬ng.
Sù nhiÔm ®iÖn do tiÕp xóc : Khi vËt
kh«ng mang ®iÖn tiÕp xóc víi vËt mang
®iÖn, th× ªlectron cã thÓ dÞch chuyÓn
tõ vËt nµy sang vËt kh¸c lµm cho vËt
kh«ng mang ®iÖn khi tr-íc còng bÞ
nhiÔm ®iÖn theo.
18

7. Sù nhiÔm ®iÖn do h-ëng øng : Khi mét
vËt b»ng kim lo¹i ®-îc ®Æt gÇn mét vËt
®· nhiÔm ®iÖn, c¸c ®iÖn tÝch ë vËt
nhiÔm ®iÖn sÏ hót hoÆc ®Èy ªlectron tù
do trong vËt b»ng kim lo¹i lµm cho mét
®Çu vËt nµy thõa ªlectron, mét ®Çu
thiÕu ªlectron. Do vËy, hai ®Çu cña
vËt bÞ nhiÔm ®iÖn tr¸i dÊu.
3. §IÖN TR¦êNG Vµ C¦êNG §é §IÖN TR¦êNG. §¦êNG SøC §IÖN
ChuÈn KT, KN quy
Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT,
Stt ®Þnh trong ch-¬ng Ghi chó
KN
tr×nh
1 Nªu ®-îc ®iÖn [Th«ng hiÓu] N¬i nµo cã ®iÖn tÝch th× ë
tr-êng tån t¹i ë §iÖn tr-êng lµ mét d¹ng vËt chÊt bao xung quanh ®iÖn tÝch ®ã cã
®©u, cã tÝnh chÊt quanh ®iÖn tÝch vµ tån t¹i cïng víi ®iÖn tr-êng.
g×. ®iÖn tÝch (tr-êng hîp ®iÖn tr-êng
tÜnh, g¾n víi ®iÖn tÝch ®øng yªn).
TÝnh chÊt c¬ b¶n cña ®iÖn tr-êng lµ
t¸c dông lùc ®iÖn lªn c¸c ®iÖn tÝch
®Æt trong nã.
2 Ph¸t biÓu ®-îc [Th«ng hiÓu] Mét vËt cã kÝch th-íc nhá,
®Þnh nghÜa c-êng C-êng ®é ®iÖn tr-êng t¹i mét ®iÓm lµ mang mét ®iÖn tÝch nhá,
®é ®iÖn tr-êng. ®¹i l-îng ®Æc tr-ng cho t¸c dông lùc ®-îc dïng ®Ó ph¸t hiÖn lùc
cña ®iÖn tr-êng t¹i ®iÓm ®ã. Nã ®-îc ®iÖn t¸c dông lªn nã gäi lµ
x¸c ®Þnh b»ng th-¬ng sè cña ®é lín ®iÖn tÝch thö.
lùc ®iÖn F t¸c dông lªn mét ®iÖn tÝch Thùc nghiÖm chøng tá r»ng
thö q (d-¬ng) ®Æt t¹i ®iÓm ®ã vµ ®é lÇn l-ît ®Æt c¸c ®iÖn tÝch
lín cña q. thö q1, q2, ... kh¸c nhau
19

8. F t¹i mét ®iÓm th×:
E=
q F1 F
= 2 = ...
trong ®ã E lµ c-êng ®é ®iÖn tr-êng q1 q2
t¹i ®iÓm ta xÐt.
C-êng ®é ®iÖn tr-êng t¹i
C-êng ®é ®iÖn tr-êng lµ mét ®¹i l-îng
u
r mét ®iÓm M c¸ch ®iÖn tÝch
u F
r ®iÓm Q mét kho¶ng r trong
vect¬ : E  .
q ch©n kh«ng ®-îc tÝnh b»ng
r
Vect¬ E cã ®iÓm ®Æt t¹i ®iÓm ®ang c«ng thøc:
xÐt, cã ph-¬ng chiÒu trïng víi ph-¬ng Q
chiÒu cña lùc ®iÖn t¸c dông lªn ®iÖn Ek
tÝch thö q d-¬ng ®Æt t¹i ®iÓm ®ang r2
xÐt vµ cã ®é dµi (m« ®un) biÓu diÔn Nguyªn lÝ chång chÊt ®iÖn
®é lín cña c-êng ®é ®iÖn tr-êng theo tr-êng: Khi mét ®iÖn tÝch
mét tØ xÝch nµo ®ã. chÞu t¸c dông ®ång thêi cña
Trong hÖ SI, ®¬n vÞ ®o c-êng ®é ®iÖn r r
®iÖn tr-êng E1 , E2 th× nã
tr-êng lµ v«n trªn mÐt (V/m).
chÞu t¸c dông cña ®iÖn
r
tr-êng tæng hîp E ®-îc x¸c
®Þnh nh- sau :
u u
r r ur
E  E1  E2
Chó ý : Ng-êi ta cßn biÓu
diÔn ®iÖn tr-êng b»ng nh÷ng
®-êng søc ®iÖn.
§-êng søc ®iÖn lµ ®-êng
®-îc vÏ trong ®iÖn tr-êng
sao cho tiÕp tuyÕn t¹i bÊt
k× ®iÓm nµo trªn ®-êng còng
trïng víi ph-¬ng cña vect¬
c-êng ®é ®iÖn tr-êng t¹i
®iÓm ®ã và cã chiÒu thuËn
20

9. theo chiÒu cña vect¬ c-êng
®é ®iÖn tr-êng.
Mét ®iÖn tr-êng mµ vect¬
c-êng ®é ®iÖn tr-êng t¹i
mäi ®iÓm ®Òu nh- nhau gäi
lµ ®iÖn tr-êng ®Òu. §-êng
søc cña nã lµ c¸c ®-êng
th¼ng song song c¸ch ®Òu.
4. C¤NG CñA LùC §IÖN. HIÖU §IÖN THÕ
ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn
Stt Ghi chó
trong ch-¬ng tr×nh KT, KN
1 Nªu ®-îc tr-êng tÜnh [Th«ng hiÓu]
®iÖn lµ tr-êng thÕ.
 C«ng cña lùc ®iÖn tr-êng khi
®iÖn tÝch ®iÓm q di chuyÓn trong
®iÖn tr-êng ®Òu E tõ ®iÓm M ®Õn
®iÓm N lµ AMN = qEd, kh«ng phô
thuéc vµo h×nh d¹ng ®-êng ®i mµ
chØ phô thuéc vµo vÞ trÝ ®iÓm ®Çu
M vµ ®iÓm cuèi N cña ®-êng ®i,
víi d lµ h×nh chiÕu cña qu·ng
r
®-êng ®i MN theo ph-¬ng vect¬ E
(ph-¬ng ®-êng søc).
 C«ng cña lùc ®iÖn tr-êng trong
mét tr-êng tÜnh ®iÖn bÊt k× kh«ng
phô thuéc h×nh d¹ng ®-êng ®i, chØ
phô thuéc vÞ trÝ ®iÓm ®Çu vµ ®iÓm
cuèi cña ®-êng ®i. §iÖn tr-êng
tÜnh lµ mét tr-êng thÕ.
21

10. 2 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh [Th«ng hiÓu] §iÖn thÕ t¹i mét ®iÓm
nghÜa hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a trong ®iÖn tr-êng lµ ®¹i
 HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®iÓm M, N
hai ®iÓm cña ®iÖn tr-êng l-îng ®Æc tr-ng cho ®iÖn
trong ®iÖn tr-êng ®Æc tr-ng cho
vµ nªu ®-îc ®¬n vÞ ®o tr-êng vÒ mÆt n¨ng
kh¶ n¨ng sinh c«ng cña ®iÖn
hiÖu ®iÖn thÕ. l-îng. Nã ®-îc x¸c ®Þnh
tr-êng trong sù di chuyÓn cña mét
b»ng th-¬ng sè cña c«ng
®iÖn tÝch tõ ®iÓm M ®Õn N. Nã
cña lùc ®iÖn t¸c dông
®-îc x¸c ®Þnh b»ng th-¬ng sè cña
lªn ®iÖn tÝch d-¬ng q
c«ng cña lùc ®iÖn t¸c dông lªn
khi ®iÖn tÝch dÞch
®iÖn tÝch q trong sù dÞch chuyÓn
chuyÓn tõ ®iÓm ®ã ra v«
tõ M ®Õn N vµ ®é lín cña q.
cùc vµ ®é lín cña ®iÖn
A MN tÝch q.
U MN = VM  VN =
q
A M
 Trong hÖ SI, ®¬n vÞ hiÖu ®iÖn VM =
q
thÕ lµ v«n (V). NÕu UMN = 1V, q = §¬n vÞ cña ®iÖn thÕ lµ
1C th× AMN = 1J. V«n lµ hiÖu ®iÖn v«n (kÝ hiÖu lµ V). §iÖn
thÕ gi÷a hai ®iÓm M, N trong ®iÖn thÕ lµ mét ®¹i l-îng v«
tr-êng mµ khi mét ®iÖn tÝch d-¬ng h-íng. Ng-êi ta th-êng
1C di chuyÓn tõ ®iÓm M ®Õn ®iÓm N quy -íc chän mèc tÝnh
th× lùc ®iÖn sÏ thùc hiÖn mét ®iÖn thÕ (®iÖn thÕ b»ng
c«ng d-¬ng lµ 1J. 0) lµ ®iÖn thÕ cña mÆt
®Êt hoÆc ®iÖn thÕ cña
mét ®iÓm ë v« cùc.
Ng-êi ta ®o hiÖu ®iÖn
thÕ tÜnh ®iÖn b»ng tÜnh
®iÖn kÕ. Trong kÜ thuËt,
hiÖu ®iÖn thÕ gäi lµ
®iÖn ¸p.
3 Nªu ®-îc mèi quan hÖ [Th«ng hiÓu]
gi÷a c-êng ®é ®iÖn
 Mèi liªn hÖ gi÷a c-êng ®é ®iÖn
tr-êng ®Òu vµ hiÖu ®iÖn
thÕ gi÷a hai ®iÓm cña tr-êng ®Òu E vµ hiÖu ®iÖn thÕ U
22

11. ®iÖn tr-êng ®ã. NhËn gi÷a hai ®iÓm M vµ N c¸ch nhau
biÕt ®-îc ®¬n vÞ ®o mét kho¶ng d däc theo ®-êng søc
c-êng ®é ®iÖn tr-êng. ®iÖn cña ®iÖn tr-êng ®-îc x¸c
®Þnh bëi c«ng thøc:
UMN U
E= =
d d
 Trong hÖ SI, hiÖu ®iÖn thÕ U
tÝnh b»ng v«n (V), d tÝnh b»ng
mÐt (m) nªn c-êng ®é ®iÖn tr-êng
cã ®¬n vÞ lµ v«n trªn mÐt (V/m).
4 Gi¶i ®-îc bµi tËp vÒ [VËn dông] Lùc ®iÖn F t¸c dông lªn
chuyÓn ®éng cña mét ®iÖn ®iÖn tÝch g©y ra cho
 BiÕt c¸ch x¸c ®Þnh ®-îc lùc t¸c
tÝch däc theo ®-êng søc ®iÖn tÝch gia tèc a,
dông lªn ®iÖn tÝch chuyÓn ®éng.
cña mét ®iÖn tr-êng ®Òu. ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng
 VËn dông ®-îc biÓu thøc ®Þnh thøc :
luËt II Niu-t¬n cho ®iÖn tÝch F qE qU
chuyÓn ®éng vµ c¸c c«ng thøc ®éng a= = 
m m md
lùc häc cho ®iÖn tÝch.
(XÐt ®iÖn tr-êng ®Òu)
5. Tô §IÖN
ChuÈn KT, KN quy ®Þnh
Stt Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, KN Ghi chó
trong ch-¬ng tr×nh
1 Nªu ®-îc nguyªn t¾c [Th«ng hiÓu]
cÊu t¹o cña tô ®iÖn.
 Tô ®iÖn lµ mét hÖ hai vËt dÉn ®Æt gÇn
NhËn d¹ng ®-îc c¸c tô
nhau vµ ng¨n c¸ch nhau b»ng mét líp c¸ch
®iÖn th-êng dïng.
®iÖn. Hai vËt dÉn ®ã gäi lµ hai b¶n cña tô
®iÖn.
Tô ®iÖn dïng phæ biÕn lµ tô ®iÖn ph¼ng,
gåm hai b¶n cùc kim lo¹i ph¼ng ®Æt song
song víi nhau vµ ng¨n c¸ch nhau b»ng chÊt
23

12. ®iÖn m«i.
Khi ta tÝch ®iÖn cho tô ®iÖn, do cã sù
nhiÔm ®iÖn do h-ëng øng, ®iÖn tÝch cña hai
b¶n bao giê còng cã ®é lín b»ng nhau,
nh-ng tr¸i dÊu. Ta gäi ®iÖn tÝch cña b¶n
d-¬ng lµ ®iÖn tÝch cña tô ®iÖn.
 C¸c lo¹i tô ®iÖn th«ng dông lµ tô ®iÖn
kh«ng khÝ, tô ®iÖn giÊy, tô ®iÖn mica, tô
®iÖn sø, tô ®iÖn gèm,... Tô ®iÖn xoay cã
®iÖn dung thay ®æi ®-îc.
2 Ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa [Th«ng hiÓu] §èi víi mét tô
®iÖn dung cña tô ®iÖn  §iÖn dung cña tô ®iÖn lµ ®¹i l-îng ®Æc ®iÖn ®· cho th× tØ
vµ nhËn biÕt ®-îc ®¬n Q
tr-ng cho kh¶ n¨ng tÝch ®iÖn cña tô ®iÖn ë sè = h»ng sè
vÞ ®o ®iÖn dung. U
mét hiÖu ®iÖn thÕ nhÊt ®Þnh. Nã ®-îc x¸c
®Þnh b»ng th-¬ng sè cña ®iÖn tÝch cña tô (víi hiÖu ®iÖn thÕ
®iÖn vµ hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai b¶n cña tô U kh¸c nhau).
Q §iÖn dung cña tô
®iÖn : C = . ®iÖn chØ phô thuéc
U
vµo ®Æc tÝnh cña
Trong ®ã, C lµ ®iÖn dung cña tô ®iÖn, Q lµ
®iÖn tÝch cña tô ®iÖn, U lµ hiÖu ®iÖn thÕ tô ®iÖn mµ kh«ng
gi÷a hai b¶n tô ®iÖn. phô thuéc vµo hiÖu
®iÖn thÕ ®Æt vµo
 §¬n vÞ cña ®iÖn dung lµ fara (F). NÕu Q = tô ®iÖn.
1C, U = 1V th× C = 1F. Fara lµ ®iÖn
dung cña mét tô ®iÖn mµ khi hiÖu ®iÖn thÕ
gi÷a hai b¶n lµ 1V th× ®iÖn tÝch cña tô
Nªu ®-îc ý nghÜa c¸c ®iÖn lµ 1C.
sè ghi trªn mçi tô Ta th-êng dïng c¸c -íc sè cña fara :
®iÖn. 1 F = 1.106 F ; 1 nF = 1.109 F ; 1 pF =
1.1012 F
 Trªn vá mçi tô ®iÖn th-êng cã ghi cÆp sè
24

13. liÖu, ch¼ng h¹n nh- 10 F 250 V. Sè liÖu
thø nhÊt cho biÕt gi¸ trÞ ®iÖn dung cña tô
®iÖn. Sè liÖu thø hai chØ gi¸ trÞ giíi h¹n
cña hiÖu ®iÖn thÕ ®Æt vµo hai b¶n cùc cña
tô ®iÖn ; v-ît qu¸ giíi h¹n ®ã tô ®iÖn cã
thÓ bÞ háng.
3 Nªu ®-îc ®iÖn tr-êng [Th«ng hiÓu] §¬n vÞ cña n¨ng
trong tô ®iÖn vµ mäi  Khi mét hiÖu ®iÖn thÕ U ®-îc ®Æt vµo hai l-îng ®· ®-îc häc
®iÖn tr-êng ®Òu mang tõ cÊp THCS.
b¶n cña tô ®iÖn, th× tô ®iÖn ®-îc tÝch
n¨ng l-îng. C«ng thøc tÝnh
®iÖn, khi ®ã tô ®iÖn tÝch luü n¨ng l-îng
d-íi d¹ng n¨ng l-îng ®iÖn tr-êng trong tô n¨ng l-îng ®iÖn
®iÖn. tr-êng trong tô
®iÖn lµ :
 §iÖn tr-êng trong tô ®iÖn vµ mäi ®iÖn
tr-êng kh¸c ®Òu mang n¨ng l-îng. Q2
W=
2C
§¬n vÞ cña n¨ng
l-îng lµ jun (J).
25

14. Ch-¬ng II. DßNG §IÖN KH¤NG §æI
1. ChuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña ch-¬ng tr×nh
Chñ ®Ò Møc ®é cÇn ®¹t Ghi chó
a) Dßng ®iÖn KiÕn thøc
kh«ng ®æi.  Nªu ®-îc dßng ®iÖn kh«ng ®æi lµ g×.
 Nªu ®-îc suÊt ®iÖn ®éng cña nguån ®iÖn lµ g×.
b) Nguån ®iÖn.
SuÊt ®iÖn ®éng  Nªu ®-îc cÊu t¹o chung cña c¸c nguån ®iÖn ho¸ häc (pin,
cña nguån ®iÖn. acquy). ChØ xÐt ®Þnh
Pin, acquy.  ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh c«ng cña nguån ®iÖn :
luËt ¤m ®èi
Ang = Eq = EIt víi m¹ch ®iÖn
c) C«ng suÊt  ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh c«ng suÊt cña nguån ®iÖn : kh«ng chøa m¸y
cña nguån ®iÖn. Png = EI thu ®iÖn.
ChØ xÐt c¸c bé
 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt ¤m ®èi víi toµn m¹ch.
d) §Þnh luËt ¤m nguån m¾c song
®èi víi toµn  ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh suÊt ®iÖn ®éng vµ ®iÖn trë song gåm tèi
m¹ch. trong cña bé nguån m¾c nèi tiÕp, m¾c song song. ®a bèn nguån
KÜ n¨ng gièng nhau
e) GhÐp c¸c E ®-îc m¾c thµnh
nguån ®iÖn  VËn dông ®-îc hÖ thøc I = RN + r hoÆc U = E – Ir ®Ó gi¶i c¸c c¸c d·y nh-
thµnh bé. nhau.
bµi tËp ®èi víi toµn m¹ch, trong ®ã m¹ch ngoµi gåm nhiÒu
nhÊt lµ ba ®iÖn trë.
 VËn dông ®-îc c«ng thøc Ang = EIt và Png = EI.
 TÝnh ®-îc hiÖu suÊt cña nguån ®iÖn.
 NhËn biÕt ®-îc, trªn s¬ ®å vµ trong thùc tÕ, bé nguån
m¾c nèi tiÕp hoÆc m¾c song song.
 TÝnh ®-îc suÊt ®iÖn ®éng vµ ®iÖn trë trong cña c¸c lo¹i
bé nguån m¾c nèi tiÕp hoÆc m¾c song song.
 TiÕn hµnh ®-îc thÝ nghiÖm ®o suÊt ®iÖn ®éng vµ x¸c ®Þnh
26

15. ®iÖn trë trong cña mét pin.
2. H-íng dÉn thùc hiÖn
1. DßNG §IÖN KH¤NG §æI. NGUåN §IÖN
Stt ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn Ghi chó
27

16. trong ch-¬ng tr×nh KT, KN
1 Nªu ®-îc dßng ®iÖn [Th«ng hiÓu] ¤n tËp kiÕn thøc vÒ dßng
kh«ng ®æi lµ g×. Dßng ®iÖn lµ dßng c¸c ®iÖn tÝch ®iÖn kh«ng ®æi ®· häc ë
dÞch chuyÓn cã h-íng. ch-¬ng tr×nh vËt lÝ cÊp
THCS.
C-êng ®é dßng ®iÖn lµ ®¹i l-îng
®Æc tr-ng cho t¸c dông m¹nh hay §¬n vÞ cña ®iÖn l-îng lµ
yÕu cña dßng ®iÖn. Dßng ®iÖn kh«ng cul«ng (C) ®-îc ®Þnh nghÜa
®æi lµ dßng ®iÖn cã chiÒu vµ c-êng theo ®¬n vÞ ampe:
®é kh«ng ®æi theo thêi gian. C-êng 1 C = 1 A s
®é dßng ®iÖn kh«ng ®æi ®-îc tÝnh Cul«ng lµ ®iÖn l-îng dÞch
b»ng c«ng thøc : chuyÓn qua tiÕt diÖn th¼ng
q cña d©y dÉn trong thêi
I 
t gian 1 gi©y khi cã dßng
trong ®ã, q lµ ®iÖn l-îng chuyÓn ®iÖn kh«ng ®æi c-êng ®é 1
qua tiÕt diÖn th¼ng cña vËt dÉn ampe ch¹y qua d©y dÉn nµy.
trong kho¶ng thêi gian t.
Trong hÖ SI, ®¬n vÞ cña c-êng ®é
dßng ®iÖn lµ ampe (A) vµ ®-îc x¸c
®Þnh lµ :
1C
1A= = 1 C/s
1s
C¸c -íc sè cña ampe lµ 1 mA =
1.103A, 1A = 1.106 A.
2 Nªu ®-îc suÊt ®iÖn [Th«ng hiÓu] Nguån ®iÖn lµ thiÕt bÞ duy
®éng cña nguån ®iÖn lµ SuÊt ®iÖn ®éng E cña nguån ®iÖn lµ tr× hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai
g×. ®¹i l-îng ®Æc tr-ng cho kh¶ n¨ng cùc cña nguån ®iÖn.
thùc hiÖn c«ng cña nguån ®iÖn, cã Khi nguån ®iÖn ®-îc m¾c
gi¸ trÞ b»ng th-¬ng sè gi÷a c«ng A vµo m¹ch ®iÖn kÝn, th×
trong m¹ch ®iÖn cã dßng
28

17. cña c¸c lùc l¹ vµ ®é lín cña c¸c ®iÖn. Bªn trong nguån ®iÖn
®iÖn tÝch q dÞch chuyÓn trong cã c¸c lùc l¹ cã b¶n chÊt
nguån : kh¸c víi lùc ®iÖn (lùc cña
®iÖn tr-êng tÜnh nh- ®·
A nªu ë phÇn tr-íc). C¸c lùc
E=
q l¹ thùc hiÖn c«ng ®Ó lµm
Trong hÖ SI, suÊt ®iÖn ®éng cã ®¬n dÞch chuyÓn ®iÖn tÝch
vÞ lµ v«n (V). d-¬ng ng-îc chiÒu ®iÖn
tr-êng hoÆc lµm c¸c ®iÖn
tÝch ©m dÞch chuyÓn cïng
chiÒu víi ®iÖn tr-êng.
C«ng cña c¸c lùc l¹ thùc
hiÖn lµm dÞch chuyÓn c¸c
®iÖn tÝch trong nguån ®iÖn
®-îc gäi lµ c«ng cña nguån
®iÖn.
Sè v«n ghi trªn mçi nguån
®iÖn cho biÕt trÞ sè cña
suÊt ®iÖn ®éng cña nguån
®iÖn ®ã.
SuÊt ®iÖn ®éng cña nguån
®iÖn cã gi¸ trÞ b»ng hiÖu
®iÖn thÕ gi÷a hai cùc cña
nã khi m¹ch ngoµi hë. Mçi
nguån ®iÖn ®-îc ®Æc tr-ng
bëi suÊt ®iÖn ®éng E vµ
®iÖn trë trong r cña nã.
3 Nªu ®-îc cÊu t¹o chung [Th«ng hiÓu] Pin vµ acquy ho¹t ®éng dùa
cña c¸c nguån ®iÖn ho¸ Pin ®iÖn hãa gåm hai cùc cã b¶n trªn t¸c dông hãa häc cña
häc (pin, acquy). chÊt kh¸c nhau ®-îc ng©m trong c¸c dung dÞch ®iÖn ph©n
chÊt ®iÖn ph©n (dung dÞch axit, lªn c¸c kim lo¹i. Thanh
29

18. baz¬, muèi…). kim lo¹i ®-îc nhóng vµo
Do t¸c dông ho¸ häc, c¸c cùc cña dung dÞch ®iÖn ph©n, do
t¸c dông ho¸ häc, trªn mÆt
pin ®iÖn ho¸ ®-îc tÝch ®iÖn kh¸c
thanh kim lo¹i vµ ë dung
nhau vµ gi÷a chóng cã mét hiÖu dÞch ®iÖn ph©n xuÊt hiÖn
®iÖn thÕ b»ng gi¸ trÞ suÊt ®iÖn hai lo¹i ®iÖn tÝch tr¸i
®éng cña pin. Khi ®ã n¨ng l-îng dÊu. Khi ®ã, gi÷a thanh
ho¸ häc chuyÓn thµnh ®iÖn n¨ng dù kim lo¹i vµ dung dÞch ®iÖn
tr÷ trong nguån ®iÖn. ph©n cã mét hiÖu ®iÖn thÕ
x¸c ®Þnh gäi lµ hiÖu ®iÖn
Acquy lµ nguån ®iÖn ho¸ häc ho¹t thÕ ®iÖn ho¸.
®éng dùa trªn ph¶n øng ho¸ häc Pin V«n-ta lµ nguån ®iÖn
thuËn nghÞch, nã tÝch tr÷ n¨ng ho¸ häc gåm mét cùc b»ng
l-îng lóc n¹p ®iÖn vµ gi¶i phãng kÏm (Zn) vµ mét cùc b»ng
n¨ng l-îng khi ph¸t ®iÖn. ®ång (Cu) ®-îc ng©m trong
Nguån ®iÖn ho¹t ®éng theo nguyªn dung dÞch axit sufuric
t¾c trªn cßn gäi lµ nguån ®iÖn ho¸ (H2SO4) lo·ng.
häc hay pin ®iÖn ho¸ (pin vµ
acquy). ë ®©y lùc ho¸ häc ®ãng vai Acquy ch× gåm b¶n cùc
trß lùc l¹. d-¬ng lµ ch× ®i«xit (PbO2)
vµ b¶n cùc ©m b»ng ch×
(Pb), chÊt ®iÖn ph©n lµ
dung dÞch axit sunfuric
(H2SO4) lo·ng.
2. C«ng vµ C¤NG SUÊT §IÖN cña nguån ®iÖn
ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT,
Stt Ghi chó
trong ch-¬ng tr×nh KN
1 ViÕt ®-îc c«ng thøc [Th«ng hiÓu] ¤n tËp kiÕn thøc ë
30

19. tÝnh c«ng cña nguån Trong mét m¹ch ®iÖn kÝn, nguån ®iÖn ch-¬ng tr×nh VËt lÝ
®iÖn : Ang = Eq = EIt thùc hiÖn c«ng, lµm di chuyÓn c¸c THCS.
®iÖn tÝch tù do cã trong m¹ch, t¹o
§iÖn n¨ng mµ mét ®o¹n
thµnh dßng ®iÖn. §iÖn n¨ng tiªu thô
trong toµn m¹ch b»ng c«ng cña c¸c m¹ch tiªu thô khi cã
lùc l¹ bªn trong nguån ®iÖn, tøc lµ dßng ®iÖn kh«ng ®æi
b»ng c«ng cña nguån ®iÖn : ch¹y qua ®Ó chuyÓn ho¸
Ang = Eq = EIt thµnh c¸c d¹ng n¨ng
l-îng kh¸c ®-îc ®o b»ng
trong ®ã, E lµ suÊt ®iÖn ®éng cña
nguån ®iÖn (V), q lµ ®iÖn l-îng c«ng cña lùc ®iÖn thùc
chuyÓn qua nguån ®iÖn ®o b»ng cul«ng hiÖn khi dÞch chuyÓn cã
(C), I lµ c-êng ®é dßng ®iÖn ch¹y h-íng c¸c ®iÖn tÝch :
qua nguån ®iÖn ®o b»ng ampe (A) vµ t A = Uq = UIt
VËn dông ®-îc c«ng thøc lµ thêi gian dßng ®iÖn ch¹y qua trong ®ã, U lµ hiÖu
A ng = EIt trong c¸c bµi nguån ®iÖn ®o b»ng gi©y (s). ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu
tËp. [VËn dông]
®o¹n m¹ch, I lµ c-êng
BiÕt c¸ch tÝnh c«ng cña nguån ®iÖn ®é dßng ®iÖn ch¹y qua
vµ c¸c ®¹i l-îng trong c«ng thøc. m¹ch vµ t lµ thêi gian
dßng ®iÖn ch¹y qua.
2 ViÕt ®-îc c«ng thøc [Th«ng hiÓu] C«ng suÊt ®iÖn cña mét
tÝnh c«ng suÊt cña  C«ng suÊt cña nguån ®iÖn cã trÞ sè ®o¹n m¹ch lµ c«ng suÊt
nguån ®iÖn : Png = EI tiªu thô ®iÖn n¨ng cña
b»ng c«ng cña nguån ®iÖn thùc hiÖn
®o¹n m¹ch ®ã vµ cã trÞ
trong mét ®¬n vÞ thêi gian:
sè b»ng ®iÖn n¨ng mµ
Png = EI ®o¹n m¹ch tiªu thô
C«ng suÊt cña nguån ®iÖn cã trÞ sè trong mét ®¬n vÞ thêi
b»ng c«ng suÊt cña dßng ®iÖn ch¹y gian, ®-îc tÝnh b»ng
trong toµn m¹ch. §ã còng chÝnh lµ tÝch cña hiÖu ®iÖn thÕ
c«ng suÊt ®iÖn s¶n ra trong toµn gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch
m¹ch. vµ c-êng ®é dßng ®iÖn
VËn dông ®-îc c«ng thøc ch¹y qua ®o¹n m¹ch ®ã :
 §¬n vÞ cña c«ng suÊt lµ o¸t (W).
Png = EI trong c¸c bµi
31

20. tËp. [VËn dông] A
P = = UI
BiÕt c¸ch tÝnh c«ng suÊt cña nguån t
®iÖn vµ c¸c ®¹i l-îng trong c«ng
thøc.
3. §ÞNH LUËT ¤M §èI VíI TOµN M¹CH
ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT,
Stt Ghi chó
trong ch-¬ng tr×nh KN
1 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt [Th«ng hiÓu] TÝch cña c-êng ®é dßng
¤m ®èi víi toµn m¹ch. ®iÖn ch¹y qua mét vËt
 §Þnh luËt ¤m ®èi víi toµn m¹ch :
dÉn vµ ®iÖn trë cña
C-êng ®é dßng ®iÖn I ch¹y trong m¹ch
vËt dÉn ®ã ®-îc gäi lµ
®iÖn kÝn tØ lÖ thuËn víi suÊt ®iÖn
®é gi¶m ®iÖn thÕ. KÕt
®éng E cña nguån ®iÖn vµ tØ lÖ
qu¶ c¸c thÝ nghiÖm cho
nghÞch víi ®iÖn trë toµn phÇn cña
thÊy, suÊt ®iÖn ®éng
m¹ch.
cña nguån ®iÖn cã gi¸
E trÞ b»ng tæng c¸c ®é
I= gi¶m ®iÖn thÕ ë m¹ch
RN  r
ngoµi vµ m¹ch trong :
trong ®ã, RN lµ ®iÖn trë t-¬ng ®-¬ng
E = I(RN + r) = IRN +
cña m¹ch ngoµi vµ r lµ ®iÖn trë
Ir
trong cña nguån ®iÖn.
§Þnh luËt ¤m ®èi víi
 C-êng ®é dßng ®iÖn ®¹t gi¸ trÞ lín
toµn m¹ch hoµn toµn
nhÊt khi ®iÖn trë m¹ch ngoµi kh«ng
phï hîp víi ®Þnh luËt
VËn dông ®-îc hÖ thøc E b¶o toµn vµ chuyÓn ho¸
®¸ng kÓ (RN  0) vµ b»ng I m= . Khi
E r n¨ng l-îng.
I  hoÆc U = E – Ir ®ã ta nãi r»ng nguån ®iÖn bÞ ®o¶n
RN  r
m¹ch.
®Ó gi¶i c¸c bµi tËp ®èi
víi toµn m¹ch, trong ®ã
32

21. m¹ch ngoµi gåm nhiÒu [VËn dông]
nhÊt lµ ba ®iÖn trë.  BiÕt c¸ch tÝnh ®iÖn trë t-¬ng ®-¬ng
cña m¹ch ngoµi trong tr-êng hîp m¹ch
ngoµi m¾c nhiÒu nhÊt ba ®iÖn trë nèi
tiÕp, song song hoÆc hçn hîp.
 BiÕt tÝnh c-êng ®é dßng ®iÖn hoÆc
hiÖu ®iÖn thÕ vµ c¸c ®¹i l-îng trong
c¸c c«ng thøc.
2 TÝnh ®-îc hiÖu suÊt cña [VËn dông] HiÖu suÊt tÝnh ra phÇn
nguån ®iÖn. tr¨m(%).
 BiÕt c¸ch tÝnh hiÖu suÊt cña nguån
®iÖn theo c«ng thøc :
A cã Ý
ch U N It U N
H = = =
A E It E
trong ®ã, Acã Ých lµ c«ng cña dßng ®iÖn
s¶n ra ë m¹ch ngoµi.
 NÕu m¹ch ngoµi chØ cã ®iÖn trë RN
th× c«ng thøc tÝnh hiÖu suÊt cña
nguån ®iÖn lµ :
RN
H =
RN  r
4. GHÐP C¸C NGUåN §IÖN THµNH Bé
ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT,
Stt Ghi chó
trong ch-¬ng tr×nh KN
1 ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh [Th«ng hiÓu] ChØ xÐt c¸c bé nguån
suÊt ®iÖn ®éng vµ ®iÖn m¾c song song gåm bèn
 Bé nguån m¾c (ghÐp) nèi tiÕp gåm n
trë trong cña bé nguån nguån gièng nhau ®-îc
nguån, trong ®ã theo thø tù liªn tiÕp,
m¾c (ghÐp) nèi tiÕp, m¾c m¾c thµnh c¸c d·y nh-
33

22. (ghÐp) song song. cùc d-¬ng cña nguån nµy nèi víi cùc ©m nhau.
NhËn biÕt ®-îc trªn s¬ cña nguån kia.
®å vµ trong thùc tÕ, bé SuÊt ®iÖn ®éng cña bé nguån ®iÖn ghÐp
nguån m¾c nèi tiÕp hoÆc nèi tiÕp b»ng tæng suÊt ®iÖn ®éng cña
m¾c song song. c¸c nguån cã trong bé :
Eb = E1 + E2 + … + En
§iÖn trë trong rb cña bé nguån m¾c nèi
tiÕp b»ng tæng ®iÖn trë c¸c nguån cã
trong bé :
rb = r1 + r2 + … + rn
NÕu cã n nguån ®iÖn gièng nhau cã suÊt
®iÖn ®éng E vµ ®iÖn trë trong r m¾c
nèi tiÕp th× suÊt ®iÖn ®éng Eb vµ ®iÖn
trë rb cña bé :
Eb = nE vµ rb = nr
 Bé nguån m¾c (ghÐp) song song gåm n
nguån, trong ®ã c¸c cùc cïng tªn cña
c¸c nguån ®-îc nèi víi nhau.
NÕu cã n nguån ®iÖn gièng nhau cã suÊt
®iÖn ®éng E vµ ®iÖn trë trong r m¾c
song song th× suÊt ®iÖn ®éng Eb vµ
®iÖn trë rb cña bé :
TÝnh ®-îc suÊt ®iÖn ®éng r
vµ ®iÖn trë trong cña Eb = E vµ rb 
n
c¸c lo¹i bé nguån m¾c
[VËn dông]
nèi tiÕp hoÆc m¾c song
song.  BiÕt c¸ch tÝnh suÊt ®iÖn ®éng vµ
®iÖn trë trong cña c¸c lo¹i bé nguån
m¾c nèi tiÕp hoÆc m¾c song song.
34

23. 5. Thực hành: XÁC ĐỊNH SUẤT ĐIỆN ĐỘNG VÀ ĐIỆN TRỞ TRONG CỦA MỘT PIN ĐIỆN HÓA
ChuÈn KT, KN quy ®Þnh
Stt Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, KN Ghi chó
trong ch-¬ng tr×nh
1 Nhận biết được, trên sơ đồ và [Thông hiểu]
trong thực tế, bộ nguồn mắc nối Hiểu được cơ sở lí thuyết:
tiếp hoặc mắc song song đơn
Viết được biểu thức mối liên hệ giữa hiệu điện thế hai đầu đoạn
giản.
mạch với suất điện động nguồn của nguồn điện và cường độ dòng
điện chạy qua đoạn mạch chứa nguồn.
[Vận dụng]
 Biết cách sử dụng các dụng cụ đo và bố trí được thí nghiệm:
- Biết dùng đồng hồ đa năng hiện số với tính năng đo cường độ
dòng điện và hiệu điện thế một chiều.
- Biết lắp ráp được mạch điện theo sơ đồ.
- Đảm bảo được an toàn điện và an toàn cho các thiết bị đo.
 Biết cách tiến hành thí nghiệm:
Tiến hành đo các cặp giá trị (U, I) nhiều lần ứng với các giá trị
R khác nhau.
 Biết tính toán các số liệu thu được từ thí nghiệm để đưa ra kết
quả:
- Vẽ được đồ thị U(I) trên giấy hoặc nhập số liệu và vẽ trên máy
tính với phần mềm Excel.
- Tính được suất điện động E và và điện trở trong r của nguồn.
- Nhận xét kết quả bài thực hành.
35

24. Ch-¬ng III. DßNG §IÖN TRONG C¸C M¤I TR¦êNG
1. ChuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña ch-¬ng tr×nh
Chñ ®Ò Møc ®é cÇn ®¹t Ghi chó
a) Dßng ®iÖn KiÕn thøc
trong kim lo¹i.
 Nªu ®-îc ®iÖn trë suÊt cña kim lo¹i t¨ng theo nhiÖt ®é.  Kh«ng yªu
Sù phô thuéc cÇu HS gi¶i
cña ®iÖn trë  Nªu ®-îc hiÖn t-îng nhiÖt ®iÖn lµ g×.
thÝch b¶n chÊt
vµo nhiÖt ®é.  Nªu ®-îc hiÖn t-îng siªu dÉn lµ g×. cña suÊt ®iÖn
HiÖn t-îng
 Nªu ®-îc b¶n chÊt cña dßng ®iÖn trong chÊt ®iÖn ph©n. ®éng nhiÖt
nhiÖt ®iÖn. ®iÖn.
HiÖn t-îng siªu  M« t¶ ®-îc hiÖn t-îng d-¬ng cùc tan.
dÉn.
 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh luËt Fa-ra-®©y vÒ ®iÖn ph©n vµ viÕt
b) Dßng ®iÖn ®-îc hÖ thøc cña ®Þnh luËt nµy.
trong chÊt ®iÖn
ph©n. §Þnh luËt  Nªu ®-îc mét sè øng dông cña hiÖn t-îng ®iÖn ph©n.
Fa-ra-®©y vÒ  Nªu ®-îc b¶n chÊt cña dßng ®iÖn trong chÊt khÝ.
®iÖn ph©n. 
 Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn t¹o ra tia löa ®iÖn.  Kh«ng yªu
c) Dßng ®iÖn  Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn t¹o ra hå quang ®iÖn vµ øng dông cña cÇu HS gi¶i
hå quang ®iÖn. thÝch c¸c d¹ng
trong chÊt khÝ.
phãng ®iÖn
 Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn ®Ó cã dßng ®iÖn trong ch©n kh«ng vµ
trong chÊt
®Æc ®iÓm vÒ chiÒu cña dßng ®iÖn nµy.
d) Dßng ®iÖn khÝ.
trong ch©n  Nªu ®-îc dßng ®iÖn trong ch©n kh«ng ®-îc øng dông trong
kh«ng. c¸c èng phãng ®iÖn tö.
 Nªu ®-îc b¶n chÊt cña dßng ®iÖn trong b¸n dÉn lo¹i p vµ
e) Dßng ®iÖn b¸n dÉn lo¹i n.
trong chÊt b¸n  Nªu ®-îc cÊu t¹o cña líp chuyÓn tiÕp p – n vµ tÝnh chÊt
dÉn. Líp chuyÓn chØnh l-u cña nã.
tiÕp p - n.
 Nªu ®-îc cÊu t¹o, c«ng dông cña ®i«t b¸n dÉn vµ cña
tranzito.
36

25. KÜ n¨ng
 VËn dông ®Þnh luËt Fa-ra-®©y ®Ó gi¶i ®-îc c¸c bµi tËp
®¬n gi¶n vÒ hiÖn t-îng ®iÖn ph©n.
 TiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®Ó x¸c ®Þnh ®-îc tÝnh chÊt chØnh
l-u cña ®i«t b¸n dÉn vµ ®Æc tÝnh khuÕch ®¹i cña tranzito.
2. H-íng dÉn thùc hiÖn
1. DßNG §IÖN TRONG KIM LO¹I
37

26. ChuÈn KT, KN quy ®Þnh Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn
Stt Ghi chó
trong ch-¬ng tr×nh KT, KN
1 Nªu ®-îc ®iÖn trë suÊt [Th«ng hiÓu] Dßng ®iÖn trong kim lo¹i
cña kim lo¹i t¨ng theo §iÖn trë suÊt cña kim lo¹i t¨ng lµ dßng chuyÓn dêi cã
nhiÖt ®é. theo nhiÖt ®é : h-íng cña c¸c ªlectron
tù do d-íi t¸c dông cña
 = 0[1 + (t – t0)] ®iÖn tr-êng.
trong ®ã,  lµ hÖ sè nhiÖt ®iÖn C¸c tÝnh chÊt ®iÖn cña
trë, cã ®¬n vÞ lµ K1 (  lµ kim lo¹i :
®iÖn trë suÊt cña vËt liÖu ë nhiÖt
 Kim lo¹i lµ chÊt dÉn
®é t (oC) , 0 lµ ®iÖn trë suÊt cña ®iÖn rÊt tèt.
vËt liÖu t¹i nhiÖt ®é t0 (th-êng lÊy
t0 = 20oC).  Dßng ®iÖn trong kim
lo¹i tu©n theo ®Þnh luËt
Trong hÖ SI, ®iÖn trë suÊt cã ®¬n
¤m (nÕu nhiÖt ®é gi÷
vÞ lµ «m mÐt (.m). kh«ng ®æi).
Dßng ®iÖn ch¹y qua d©y
dÉn kim lo¹i g©y ra t¸c
dông nhiÖt.
2 Nªu ®-îc hiÖn t-îng [Th«ng hiÓu] Hai ®o¹n d©y kim lo¹i cã
nhiÖt ®iÖn lµ g×. HiÖn t-îng nhiÖt ®iÖn lµ hiÖn t-îng b¶n chÊt kh¸c nhau ®uîc
xuÊt hiÖn mét suÊt ®iÖn ®éng trong nèi kÝn víi nhau bëi hai
m¹ch cña mét cÆp nhiÖt ®iÖn khi hai mèi hµn ®-îc gäi lµ mét
mèi hµn ®-îc gi÷ ë hai nhiÖt ®é cÆp nhiÖt ®iÖn.
kh¸c nhau. BiÓu thøc tÝnh suÊt
SuÊt ®iÖn ®éng nµy gäi lµ suÊt nhiÖt ®iÖn ®éng lµ :
nhiÖt ®iÖn ®éng. E  T (T1  T2 )
trong ®ã (T1  T2) lµ
hiÖu nhiÖt ®é gi÷a hai
mèi hµn, T lµ hÖ sè
38

27. nhiÖt ®iÖn ®éng, phô
thuéc b¶n chÊt hai lo¹i
vËt liÖu dïng lµm cÆp
nhiÖt ®iÖn, cã ®¬n vÞ ®o
lµ V.K1. CÆp nhiÖt ®iÖn
®-îc øng dông trong chÕ
t¹o dông cô ®o nhiÖt ®é.
3 Nªu ®-îc hiÖn t-îng [Th«ng hiÓu] NhiÒu tÝnh chÊt kh¸c cña
siªu dÉn lµ g×. HiÖn t-îng siªu dÉn lµ hiÖn t-îng vËt dÉn nh- tõ tÝnh,
®iÖn trë suÊt cña mét sè vËt liÖu nhiÖt dung còng thay ®æi
gi¶m ®ét ngét xuèng b»ng 0 khi ®ét ngét ë nhiÖt ®é nµy.
nhiÖt ®é cña vËt liÖu gi¶m xuèng Ta nãi c¸c vËt liÖu Êy
thÊp h¬n mét gi¸ trÞ Tc nhÊt ®Þnh, ®· chuyÓn sang tr¹ng
gäi lµ nhiÖt ®é tíi h¹n. Gi¸ trÞ th¸i siªu dÉn.
nµy phô thuéc vµo b¶n th©n vËt C¸c vËt liÖu siªu dÉn cã
liÖu. nhiÒu øng dông trong
thùc tÕ, ch¼ng h¹n ®Ó
chÕ t¹o nam ch©m ®iÖn
t¹o ra tõ tr-êng m¹nh mµ
kh«ng hao phÝ n¨ng l-îng
do to¶ nhiÖt, ...
2. DßNG §IÖN TRONG CHÊT §IÖN PH¢N
ChuÈn KT, KN quy ®Þnh
Stt Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, KN Ghi chó
trong ch-¬ng tr×nh
1 Nªu ®-îc b¶n chÊt cña [Th«ng hiÓu] ThuyÕt ®iÖn li :
dßng ®iÖn trong chÊt Trong dung dÞch, c¸c
 B¶n chÊt dßng ®iÖn trong chÊt ®iÖn
®iÖn ph©n. hîp chÊt ho¸ häc nh-
ph©n lµ dßng ion d-¬ng vµ dßng ion ©m
axit, baz¬ vµ muèi bÞ
chuyÓn ®éng cã h-íng theo hai chiÒu
ph©n li (mét phÇn
39

28. ng-îc nhau. hoÆc toµn bé) thµnh
c¸c nguyªn tö (hoÆc
 Khi hai cùc cña b×nh ®iÖn ph©n ®-îc
nhãm nguyªn tö) tÝch
nèi víi nguån ®iÖn, trong chÊt ®iÖn ph©n
®iÖn, gäi lµ ion. C¸c
cã ®iÖn tr-êng t¸c dông lùc ®iÖn lµm c¸c
ion cã thÓ chuyÓn
ion d-¬ng dÞch chuyÓn theo chiÒu ®iÖn
®éng tù do trong dung
tr-êng vÒ phÝa cat«t (®iÖn cùc ©m) vµ
dÞch vµ trë thµnh h¹t
c¸c ion ©m dÞch chuyÓn theo chiÒu ng-îc
t¶i ®iÖn. C¸c dung
l¹i vÒ phÝa an«t (®iÖn cùc d-¬ng).
dÞch nµy vµ muèi,
baz¬ nãng ch¶y gäi lµ
chÊt ®iÖn ph©n.
2 M« t¶ ®-îc hiÖn t-îng [Th«ng hiÓu]
d-¬ng cùc tan. XÐt b×nh ®iÖn ph©n dung dÞch CuSO4 víi
®iÖn cùc b»ng ®ång.
Khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua b×nh ®iÖn
ph©n, ion Cu2+ ch¹y vÒ cat«t vµ nhËn
ªlectron tõ nguån ®iÖn ®i tíi (Cu2+ + 2e 
Cu), vµ ®ång ®-îc h×nh thµnh ë cat«t sÏ
b¸m vµo cùc nµy. ë an«t, ªlectr«n bÞ kÐo
vÒ cùc d-¬ng cña nguån ®iÖn, t¹o ®iÒu
kiÖn h×nh thµnh ion Cu2+ trªn bÒ mÆt tiÕp
xóc víi dung dÞch (Cu  Cu2+ + 2e). Khi
ion ©m (SO4)2 ch¹y vÒ an«t, nã kÐo ion
Cu2+ vµo dung dÞch. §ång ë an«t sÏ tan
dÇn vµo dung dÞch, g©y ra hiÖn t-îng
d-¬ng cùc tan.
Nh- vËy, khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua b×nh
®iÖn ph©n, cùc d-¬ng b»ng ®ång bÞ hao
dÇn ®i, cßn ë cùc ©m th× cã ®ång kim
lo¹i b¸m vµo. HiÖn t-îng d-¬ng cùc tan
x¶y ra khi ®iÖn ph©n mét dung dÞch muèi
40

29. kim lo¹i vµ an«t lµm b»ng chÝnh kim lo¹i
Êy. Khi cã hiÖn t-îng d-¬ng cùc tan,
dßng ®iÖn trong chÊt ®iÖn ph©n tu©n theo
®Þnh luËt ¤m, gièng nh- ®o¹n m¹ch chØ cã
®iÖn trë thuÇn.
3 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh [Th«ng hiÓu] ChØ xÐt bµi to¸n
luËt Fa-ra-®©y vÒ trong ®ã x¶y ra hiÖn
 §Þnh luËt Fa-ra-®©y thø nhÊt : Khèi
®iÖn ph©n vµ viÕt t-îng d-¬ng cùc tan.
l-îng vËt chÊt m ®-îc gi¶i phãng ë ®iÖn
®-îc hÖ thøc cña ®Þnh
cùc cña b×nh ®iÖn ph©n tØ lÖ thuËn víi
luËt nµy.
®iÖn l-îng q ch¹y qua b×nh ®ã :
m = kq
trong ®ã k ®-îc gäi lµ ®-¬ng l-îng ®iÖn
ho¸ cña chÊt ®-îc gi¶i phãng ë ®iÖn cùc.
 §Þnh luËt Fa-ra-®©y thø hai : §-¬ng
l-îng ®iÖn hãa k cña mét nguyªn tè tØ lÖ
A
víi ®-¬ng l-îng ho¸ häc cña nguyªn tè
n
1
®ã. HÖ sè tØ lÖ lµ , trong ®ã F gäi
F
lµ sè Fa-ra-®©y.
1A
k víi F = 96500 C/mol
Fn
 Tõ hai ®Þnh luËt Fa-ra-®©y, ta cã c«ng
thøc Fa-ra-®©y :
1A
m It.
Fn
trong ®ã, I lµ c-êng ®é dßng ®iÖn kh«ng
®æi ®i qua b×nh ®iÖn ph©n ®o b»ng ampe
41

30. (A), t lµ thêi gian dßng ®iÖn ch¹y qua
VËn dông ®Þnh luËt b×nh ®o b»ng gi©y (s) vµ m lµ khèi l-îng
Fa-ra-®©y ®Ó gi¶i vËt chÊt gi¶i phãng ë ®iÖn cùc ®o b»ng
®-îc c¸c bµi tËp ®¬n gam (g).
gi¶n vÒ hiÖn t-îng [VËn dông]
®iÖn ph©n. BiÕt tÝnh c¸c ®¹i l-îng trong c«ng thøc
cña c¸c ®Þnh luËt Fa-ra-®©y.
4 Nªu ®-îc mét sè øng [Th«ng hiÓu]
dông cña hiÖn t-îng Mét sè øng dông cña hiÖn t-îng ®iÖn ph©n
®iÖn ph©n. :
 §iÒu chÕ ho¸ chÊt : ®iÒu chÕ clo,
hi®r« vµ xót trong c«ng nghiÖp ho¸ chÊt.
 LuyÖn kim : ng-êi ta dùa vµo hiÖn
t-îng d-¬ng cùc tan ®Ó tinh chÕ kim
lo¹i. C¸c kim lo¹i nh- ®ång, nh«m, magiª
vµ nhiÒu ho¸ chÊt ®-îc ®iÒu chÕ trùc
tiÕp b»ng ph-¬ng ph¸p ®iÖn ph©n.
 M¹ ®iÖn : ng-êi ta dïng ph-¬ng ph¸p
®iÖn ph©n ®Ó phñ mét líp kim lo¹i kh«ng
gØ nh- cr«m, niken, vµng, b¹c... lªn
nh÷ng ®å vËt b»ng kim lo¹i kh¸c.
3. DßNG §IÖN TRONG CHÊT KHÝ
ChuÈn KT, KN quy
Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn
Stt ®Þnh trong ch-¬ng Ghi chó
KT, KN
tr×nh
1 Nªu ®-îc b¶n chÊt [Th«ng hiÓu] ChÊt khÝ b×nh th-êng lµ m«i
cña dßng ®iÖn trong Dßng ®iÖn trong chÊt khÝ lµ dßng tr-êng c¸ch ®iÖn, trong chÊt
chÊt khÝ. chuyÓn dêi cã h-íng cña c¸c ion khÝ kh«ng cã h¹t t¶i ®iÖn.
42

31. d-¬ng theo chiÒu ®iÖn tr-êng, c¸c Khi cã t¸c nh©n ion ho¸ (ngän
ion ©m, ªlectron tù do ng-îc chiÒu löa, tia tö ngo¹i,...), mét
®iÖn tr-êng. C¸c h¹t t¶i ®iÖn nµy sè c¸c ph©n tö khÝ trung hoµ
do chÊt khÝ bÞ ion ho¸ sinh ra. bÞ ion hãa, t¸ch thµnh c¸c
ion d-¬ng vµ ªlectron tù do.
£lectron tù do l¹i cã thÓ kÕt
hîp víi ph©n tö khÝ trung hßa
thµnh ion ©m. C¸c h¹t ®iÖn
tÝch nµy lµ h¹t t¶i ®iÖn
trong chÊt khÝ. §©y lµ sù dÉn
®iÖn kh«ng tù lùc cña chÊt
khÝ. Khi mÊt t¸c nh©n ion
hãa, chÊt khÝ l¹i trë thµnh
kh«ng dÉn ®iÖn.
2 Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn [Th«ng hiÓu] Tia löa ®iÖn kh«ng cã d¹ng
t¹o ra tia löa ®iÖn. Tia löa ®iÖn lµ qu¸ tr×nh phãng nhÊt ®Þnh, th-êng lµ mét chïm
®iÖn tù lùc trong chÊt khÝ gi÷a tia ngo»n ngoÌo, cã nhiÒu
nh¸nh, kÌm theo tiÕng næ vµ
hai ®iÖn cùc khi ®iÖn tr-êng ®ñ
sinh ra khÝ «z«n cã mïi khÐt.
m¹nh ®Ó biÕn ph©n tö khÝ trung hßa
thµnh c¸c ion d-¬ng vµ c¸c
ªlectron tù do.
Tia löa ®iÖn cã thÓ x¶y ra trong
kh«ng khÝ ë ®iÒu kiÖn th-êng, khi
®iÖn tr-êng ®¹t ®Õn gi¸ trÞ ng-ìng
vµo kho¶ng 3.106 V/m.
3 Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn [Th«ng hiÓu] Hå quang ®iÖn lµ qu¸ tr×nh
t¹o ra hå quang ®iÖn phãng ®iÖn tù lùc x¶y ra
 §iÒu kiÖn t¹o ra hå quang ®iÖn :
vµ øng dông cña hå trong chÊt khÝ ë ¸p suÊt
Nèi hai ®iÖn cùc b»ng than vµo
quang ®iÖn. th-êng hoÆc ¸p suÊt thÊp ®Æt
nguån ®iÖn cã hiÖu ®iÖn thÕ 40 V
®Õn 50 V. Tho¹t ®Çu, hai ®iÖn cùc gi÷a hai ®iÖn cùc cã hiÖu
®-îc lµm cho ch¹m vµo nhau, vµ ®iÖn thÕ kh«ng lín. Hå quang
®-îc nung nãng bëi dßng ®iÖn, ®Ó ®iÖn cã thÓ kÌm theo táa
43

32. ph¸t x¹ nhiÖt ªlectron. Sau ®ã, nhiÖt vµ táa s¸ng rÊt m¹nh.
t¸ch hai ®Çu cña ®iÖn cùc ra mét
kho¶ng ng¾n, ta thÊy ph¸t ra ¸nh
s¸ng chãi nh- mét ngän löa.
 øng dông cña hå quang ®iÖn :
 Trong hµn ®iÖn : mét cùc lµ tÊm
kim lo¹i cÇn hµn, cùc kia lµ que
hµn. Do nhiÖt ®é cao cña hå quang
x¶y ra gi÷a que hµn vµ tÊm kim
lo¹i, que hµn ch¶y ra lÊp ®Çy chç
cÇn hµn.
 Trong luyÖn kim : ng-êi ta dïng
hå quang ®iÖn ®Ó nÊu ch¶y kim
lo¹i, ®iÒu chÕ c¸c hîp kim.
 Trong ho¸ häc : nhê nhiÖt ®é cao
cña hå quang ®iÖn, ng-êi ta thùc
hiÖn nhiÒu ph¶n øng ho¸ häc.
 Trong ®êi sèng vµ kÜ thuËt : hå
quang ®iÖn ®-îc dïng lµm nguån
s¸ng m¹nh, nh- ë ®Ìn biÓn. Hå
quang ®iÖn trong h¬i natri, h¬i
thuû ng©n...®-îc dïng lµm nguån
chiÕu s¸ng c«ng céng.
4. DßNG §IÖN TRONG CH¢N KH¤NG
ChuÈn KT, KN quy
Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn
Stt ®Þnh trong ch-¬ng Ghi chó
KT, KN
tr×nh
1 Nªu ®-îc ®iÒu kiÖn [Th«ng hiÓu] Dßng ®iÖn trong ch©n kh«ng
44

33. ®Ó cã dßng ®iÖn  §Ó t¹o ra dßng ®iÖn trong ch©n lµ dßng chuyÓn dêi cã h-íng
trong ch©n kh«ng vµ kh«ng, ng-êi ta ph¶i t¹o ra h¹t t¶i cña c¸c ªlectron ®-îc ®-a
®Æc ®iÓm vÒ chiÒu ®iÖn trong ch©n kh«ng. §i«t ch©n vµo kho¶ng ch©n kh«ng ®ã.
cña dßng ®iÖn nµy. kh«ng lµ mét bãng thñy tinh ®· hót Dßng ®iÖn trong ch©n kh«ng
ch©n kh«ng, bªn trong cã cat«t lµ kh«ng tu©n theo ®Þnh luËt
mét d©y vonfam ®-îc ®èt nãng vµ ¤m. Ban ®Çu hiÖu ®iÖn thÕ U
an«t lµ mét b¶n kim lo¹i. §Æt vµo ®Æt vµo gi÷a hai cùc t¨ng
hai cùc an«t vµ cat«t mét hiÖu ®iÖn
th× c-êng ®é dßng ®iÖn I
thÕ d-¬ng, khi cat«t bÞ ®èt nãng
t¨ng. Khi U t¨ng ®Õn mét
th× ªlectron ®-îc ph¸t x¹ ra ë
gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh nµo ®ã Ub
cat«t sÏ dÞch chuyÓn tõ cat«t vÒ
an«t d-íi t¸c dông cña ®iÖn tr-êng. th× c-êng ®é dßng ®iÖn I
kh«ng t¨ng n÷a ®¹t gi¸ trÞ
 §Æc ®iÓm cña dßng ®iÖn trong ch©n Ibh. TiÕp tôc t¨ng hiÖu ®iÖn
kh«ng lµ chØ ch¹y theo mét chiÒu tõ thÕ (U  Ub) th× I vÉn
an«t sang cat«t. NÕu m¾c an«t vµo ®¹t gi¸ trÞ I = Ibh (c-êng
cùc ©m cña nguån ®iÖn cßn cat«t vµo
®é dßng ®iÖn ®¹t gi¸ trÞ
cùc d-¬ng, th× lùc ®iÖn tr-êng cã
lín nhÊt) vµ Ibh gäi lµ
t¸c dông ®Èy ªlectron l¹i cat«t, do
c-êng ®é dßng ®iÖn b·o hoµ.
®ã trong m¹ch kh«ng cã dßng ®iÖn.
Do cã tÝnh dÉn ®iÖn chØ
theo mét chiÒu tõ an«t ®Õn
cat«t, nªn ®i«t ch©n kh«ng
®-îc dïng ®Ó chØnh l-u dßng
®iÖn xoay chiÒu.
2 Nªu ®-îc dßng ®iÖn [Th«ng hiÓu] èng phãng ®iÖn tö ®-îc dïng
trong ch©n kh«ng ®Ó s¶n xuÊt ®Ìn h×nh TV,
 èng phãng ®iÖn tö lµ mét èng ch©n
®-îc øng dông trong dao ®éng kÝ ®iÖn tö...
kh«ng mµ mÆt tr-íc cña nã lµ mµn
c¸c èng phãng ®iÖn
huúnh quang, ph¸t ra ¸nh s¸ng khi
tö.
bÞ ªlectron ®Ëp vµo. PhÝa ®u«i (cæ
èng) cã nguån ph¸t ªlectron, gåm
d©y ®èt, cat«t, c¸c b¶n cùc ®iÒu
45

34. khiÓn h-íng bay cña ªlectron.
 Khi gi÷a an«t vµ cat«t cã mét
hiÖu ®iÖn thÕ ®ñ lín, chïm ªlectron
ph¸t ra tõ d©y ®èt ®-îc t¨ng tèc vµ
®i qua c¸c cùc ®iÒu khiÓn, tíi ®Ëp
vµo nh÷ng vÞ trÝ x¸c ®Þnh trªn mµn
huúnh quang, t¹o c¸c ®iÓm s¸ng trªn
mµn.
5. DßNG §IÖN TRONG CHÊT B¸N DÉN
ChuÈn KT, KN quy
Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT,
Stt ®Þnh trong ch-¬ng Ghi chó
KN
tr×nh
1 Nªu ®-îc b¶n chÊt [Th«ng hiÓu] Trong b¸n dÉn tinh khiÕt,
cña dßng ®iÖn trong Dßng ®iÖn trong chÊt b¸n dÉn lµ dßng khi mét ªlectron bÞ bøt
b¸n dÉn lo¹i p vµ c¸c ªlectron dÉn chuyÓn ®éng ng-îc ra khái mèi liªn kÕt, nã
b¸n dÉn lo¹i n. chiÒu ®iÖn tr-êng vµ dßng c¸c lç trë nªn tù do vµ trë
trèng chuyÓn ®éng cïng chiÒu ®iÖn thµnh h¹t t¶i ®iÖn, gäi
tr-êng. lµ ªlectron dÉn. Chç
liªn kÕt ®øt sÏ thiÕu mét
B¸n dÉn trong ®ã h¹t t¶i ®iÖn chñ yÕu
ªlectron nªn mang ®iÖn
lµ ªlectron dÉn gäi lµ b¸n dÉn lo¹i
d-¬ng. Nã ®-îc xem lµ h¹t
n. B¸n dÉn trong ®ã h¹t t¶i ®iÖn chñ
t¶i ®iÖn mang ®iÖn d-¬ng,
yÕu lµ lç trèng gäi lµ b¸n dÉn lo¹i
vµ gäi lµ lç trèng.
p. Ch¼ng h¹n, pha t¹p chÊt P, As …
vµo trong silic, ta ®-îc b¸n dÉn lo¹i
n ; cßn pha B, Al … vµo silic ta ®-îc
b¸n dÉn lo¹i p.
2 Nªu ®-îc cÊu t¹o cña [Th«ng hiÓu]
líp chuyÓn tiÕp p – Líp chuyÓn tiÕp p - n lµ chç tiÕp xóc
n vµ tÝnh chÊt chØnh
46

35. l-u cña nã. cña miÒn mang tÝnh dÉn p vµ miÒn mang
tÝnh dÉn n ®-îc t¹o ra trªn mét tinh
thÓ b¸n dÉn.
Líp chuyÓn tiÕp p - n cã tÝnh chÊt
chØnh l-u, nghÜa lµ chØ cho dßng ®iÖn
ch¹y theo mét chiÒu tõ p sang n mµ
kh«ng cho dßng ®iÖn ch¹y theo chiÒu
ng-îc l¹i.
3 Nªu ®-îc cÊu t¹o, [Th«ng hiÓu]
c«ng dông cña ®i«t §i«t b¸n dÉn thùc chÊt lµ mét líp
b¸n dÉn vµ cña chuyÓn tiÕp p - n. Khi mét ®iÖn ¸p
tranzito. xoay chiÒu ®-îc ®Æt vµo ®i«t, th× ®i«t
chØ cho dßng ®iÖn ch¹y theo mét chiÒu
tõ p sang n, gäi lµ chiÒu thuËn. §i«t
b¸n dÉn cã tÝnh chØnh l-u vµ ®-îc sö
dông trong m¹ch chinh l-u dßng ®iÖn
xoay chiÒu.
Tranzito lµ mét dông cô b¸n dÉn trong
®ã cã hai líp chuyÓn tiÕp p - n, ®-îc
t¹o thµnh tõ mét mÉu b¸n dÉn b»ng
c¸ch khuÕch t¸n c¸c t¹p chÊt ®Ó t¹o
thµnh ba cùc, theo thø tù p - n - p
hoÆc n - p - n. Khu vùc ë gi÷a cã bÒ
dµy rÊt nhá (vµi micr«mÐt) vµ cã mËt
®é h¹t t¶i ®iÖn thÊp. Tranzito cã t¸c
dông khuÕch ®¹i tÝn hiÖu ®iÖn. Nã
®ãng vai trß quan träng trong c¸c
m¹ch ®iÖn b¸n dÉn, ®Ó l¾p c¸c m¹ch
khuÕch ®¹i vµ kho¸ ®iÖn tö.
47

36. 6. Thực hành: KHẢO SÁT ĐẶC TÍNH CHỈNH LƯU CỦA ĐIÔT BÁN DẪN VÀ ĐẶC TÍNH KHUYẾCH ĐẠI CỦA TRANZITO
ChuÈn KT, KN quy ®Þnh
Stt Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT, KN Ghi chó
trong ch-¬ng tr×nh
1 Tiến hành thí nghiệm để xác [Thông hiểu]
định được tính chất chỉnh lưu Hiểu được cơ sở lí thuyết:
của điôt bán dẫn và đặc tính Hiểu được cấu tạo của điôt có lớp bán dẫn tiếp xúc n-p. Lớp tiếp
khuếch đại của tranzito. xúc này có tính năng hầu như chỉ cho dòng điện đi qua theo một
chiều.
[Vận dụng]
 Biết cách sử dụng các dụng cụ và bố trí được thí nghiệm:
- Biết sử dụng được đồng hồ đa năng hiện số với tính năng đo
cường độ dòng điện và hiệu điện thế một chiều.
- Biết sử dụng được biến thế.
- Nhận biết được điôt bán dẫn và tranzito.
- Mắc được mạch điện theo sơ đồ.
 Biết cách tiến hành thí nghiệm:
- Mắc điôt theo trường hợp phân cực thuận và phân cực ngược rồi
đo các cặp số liệu (U, I) trong trường hợp khảo sát đặc tính chỉnh
lưu.
- Đo được IB, IC trong trường hợp khảo sát đặc tính khuếch đại của
tranzito.
 Biết tính toán các số liệu thu được từ thí nghiệm để đưa ra kết
quả:
- Vẽ được đường đặc trung vôn – ampe trong cả hai trường hợp
khảo sát đặc tính chỉnh lưu của điôt và đặc tính khuếch đại của
tranzito.
- Từ đồ thị nhận xét được vai trò của điôt và tranzito.
48

37. 49

38. Ch-¬ng IV. Tõ TR¦êNG
1. ChuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña ch-¬ng tr×nh.
Chñ ®Ò Møc ®é cÇn ®¹t Ghi chó
a) Tõ tr-êng. KiÕn thøc
§-êng søc tõ.
 Nªu ®-îc tõ tr-êng tån t¹i ë ®©u vµ cã tÝnh chÊt g×.
C¶m øng tõ
 Nªu ®-îc c¸c ®Æc ®iÓm cña ®-êng søc tõ cña thanh nam
ch©m th¼ng, cña nam ch©m ch÷ U, cña dßng ®iÖn th¼ng dµi,
b) Lùc tõ. Lùc cña èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua.
Lo-ren-x¬
 Ph¸t biÓu ®-îc ®Þnh nghÜa vµ nªu ®-îc ph-¬ng, chiÒu cña
c¶m øng tõ t¹i mét ®iÓm cña tõ tr-êng. Nªu ®-îc ®¬n vÞ ®o
c¶m øng tõ.
 ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh c¶m øng tõ t¹i mét ®iÓm trong
tõ tr-êng g©y bëi dßng ®iÖn th¼ng dµi v« h¹n vµ t¹i mét
®iÓm trong lßng èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua.
 ViÕt ®-îc c«ng thøc tÝnh lùc tõ t¸c dông lªn ®o¹n d©y
dÉn cã dßng ®iÖn ch¹y qua ®Æt trong tõ tr-êng ®Òu.
 Nªu ®-îc lùc Lo-ren-x¬ lµ g× vµ viÕt ®-îc c«ng thøc
tÝnh lùc nµy.
KÜ n¨ng
 VÏ ®-îc c¸c ®-êng søc tõ biÓu diÔn tõ tr-êng cña thanh
nam ch©m th¼ng, cña dßng ®iÖn th¼ng dµi, cña èng d©y cã
dßng ®iÖn ch¹y qua vµ cña tõ tr-êng ®Òu.
 X¸c ®Þnh ®-îc ®é lín, ph-¬ng, chiÒu cña vect¬ c¶m øng
tõ t¹i mét ®iÓm trong tõ tr-êng g©y bëi dßng ®iÖn th¼ng
dµi vµ t¹i mét ®iÓm trong lßng èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y
qua.
50

39.  X¸c ®Þnh ®-îc vect¬ lùc tõ t¸c dông lªn mét ®o¹n d©y
dÉn th¼ng cã dßng ®iÖn ch¹y qua ®-îc ®Æt trong tõ tr-êng
®Òu.
 X¸c ®Þnh ®-îc c-êng ®é, ph-¬ng, chiÒu cña lùc Lo-renx¬
r
t¸c dông lªn mét ®iÖn tÝch q chuyÓn ®éng víi vËn tèc v
trong mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi c¸c ®-êng søc cña tõ tr-êng
®Òu.
2. H-íng dÉn thùc hiÖn
1. Tõ TR¦êNG
ChuÈn KT, KN quy Møc ®é thÓ hiÖn cô thÓ cña chuÈn KT,
Stt Ghi chó
®Þnh trong ch-¬ng KN
51