tembang macapat,filosofi tembang macapat,ancase macapat,sandi asma,sandi kasra

1. SMA NEGERI 1 PASURUAN
TEMBUNG MACAPAT
nama : jihan sabilla
kelas : XI IPS 2
absen : 09
b.jw 0

2. • pengerten tembang macapat.............01
• filosofi tembang macapat...................02
• ancase temban macapat.....................03
• pengerten guru lagu, guru wilangan,
guru gatra...............................................04
• tabel guru gatra, guru wilangan, lan
guru lagu saja tembang macapat........05
• unsur kebahasaan tembang macapat
lan tuladhan..........................................06
DAFTAR ISI

3. 01
Tembang macapat yaiku karya sastra
Jawa kang awujud tembang utawa
geguritan tradhisional Jawa. Meh padha
karo tembang Jawa ing budaya Jawa, uga
ana karya sastra sing padha ing tlatah
liyane kayata Bali, Sasa, Sundha lan
Madura.
Pengerten
TEMBANG MACAPAT

4. nduweni teges proses uripe manungsa,
proses kang diparingake dening Gusti Allah,
nganti manungsa bali marang
panjenengane.Ciri manungsa wiwit lair nganti
mati digambarake kanthi runtut ing sewelas
tembang macapat.
1. maskumambang
Nggambarake panguripane manungsa nalika
ana ing guwa garbane ibune, ing wektu iku
jinis kelamine durung dingerteni.
2. mijil
Nerangake wektu nalika manungsa lair
(kahanan bayi).
3. sinom
Njlentrehake masa kanak-kanak manungsa
nganti mudha, nalika iku manungsa kudu
sinau sabisane.
4. kinanthi
Menggambarake manungsa seng butuh
tuntunan utowo pemb
filosofi tembang macapat
02

5. 5. asmaradana
tembang kang nyritakake panguripane wong kang
lagi gandrung utawa gandrung karo lawan jenis.
6. gambuh
yen wis cocok (karo wong sing ditresnani), banjur
diterusake karo naleni tali nikah kanggo urip
bebarengan.
7. dhandhanggula
tembang kang ngandharake cita-cita utawa
pangarep-arep ing uripe manungsa. Tembang
Dhandhanggula nintingi saka sandhang, pangan lan
papan.
8. durma
tembang Durma - Menehi. Asale saka tembung
derma kang ateges seneng menehi lan mbagi rejeki,
tembang durma nduweni teges mundur tata krama
utawa etika ing urip.
9. pangkur
tembang pangkur iku uripe manungsa, wayahe
mungkur (waktu pamit marang donya). Sakwise
tembang Pangkur yaiku tembang Megatruh
(memisah urip/mati)
03

6. 10. megatruh
saged dipuntegesi tembang megatruh inggih
menika fase pepisahan antawisipun roh utawi
jiwa kaliyan raganipun manungsa. Kabeh
makhluk urip ing bumi kudu ngalami pati.
Pramila kita minangka manungsa
dipunwajibaken nggandaaken amal kasaenan.
11. pocung
pocung yaiku tembang macapat kang
nggambarake lelampahan pungkasaning
manungsa ing donya. Tembang Pocung
nduweni filosofi ngenani ritual nalika nglilani
wong liya.
04

7. ancase tembang
macapat
minangka hiburan, estetika,
pendhidhikan, pagelaran
tradisional, sarana
korespondensi, humming
kanca sing makarya, mantra
kanggo ngusir bala, upacara
kumpul. tembang Macapat iku
salah siji karya sastra Jawa
kang awujud tembang utawa
puisi tradhisional Jawa, meh
padha karo tembang Jawa ing
budaya Jawa, ana uga karya
sastra kang padha ing tlatah
liya kayata Bali, Sasa, Sundha
lan Madura.
05

8. • Guru Wilangan
Guru wilangan yaiku cacahing gatra
saben larik ing tembang macapat.
pengerten guru lagu, guru
wilangan, guru gatra.
• Guru Lagu
Guru lagu yaiku cekakane gatra lan pola
ganti vokal ing gatra pungkasan tembang
utawa kakawin. Guru lagu asale saka
tembung guru kang tegese dawa lan
tembang kang tegese cekak.
• Guru Gatra
Guru gatra ing basa Jawa macapat yaiku
cacahing larik utawa larik ing sak bait.
06

9. Sekar Macapat
Guru
Gatra
Guru Wilangan Guru Lagu
Mijil 6 10,6,10,10,6,6 i,o,e,i,i,u
Sinom 9 8,8,8,8,7,8,7,8,12 a,i,a,i,i,u,a,i,a
dhandhanggula 10 10,10,8,7,9,7,6,8,12,7 i,a,e,u,i,a,u,a,i,a
Kinanthi 6 8,8,8,8,8,8, u,i,a,i,a,i,
Asmaradana 7 8,8,8,8,7,8,8 a,i,e,a,a,u,a
Durma 7 12,7,6,7,8,5,7 a,i,a,a,i,a,i
Pangkur 7 8,11,8,7,12,8,8 a,i,u,a,u,a,i
Maskumambang 4 12,6,8,8 i,a,i,a,a
Pucung 4 12,6,8,12 u,a,i,a
Gambuh 5 7,10,12,8,8 u,u,o,u,o
Megatruh 4 12,8,8,8 u,i,u,i,o
TABEL TEMBANG
MACAPAT
07

10. • Tembang kawi
unsur kebahasaan
tembang macapat
• Dasanama
• Tembung Garba
08
• Sandi Asam lan Sandi
Karsa

11. 09
Apa itu Tembung Kawi?
Tembung Kawi yaiku tembung kang asale
saka basa Kawi. Basa Kawi dhewe iku basa
Jawa Kuna.Basa Kawi akeh digunakake ing
tembang, wayang, lan karyasastra Jawa.
Tuladhan
Dirgantara = Awan
Dasa = sepuluh
Dipangga = Gajah
Apa itu Tembung Dasanama?
Dasanama yaiku pirang-pirang kang duwe
teges siji utawa padha.Tegese dasanama
yaiku tembung sing padha karo tembung in
basa Jawa kang nduweni teges meh padha,
malah padha.
Tuladhan
Anak = Suta, putra, sunu, yoga, siwi, wêka,
tanaya, atmaja, siwaya, ja, patut,
banu.
Angin = Riwut, bajra, sindhung, anila, bayu,
aliwawar, tata, barat, samirana,
wirayang.
Aran = Ngaran, kêkasih, panêlah, juluk, parab,
panêngran, wêwangi.

12. Aneng = Ana + ing (terjadi perubahan vokal
dari i menjadi e).
Araneki = Arane + iki.
Dadyewuh = Dadi + ewuh.
10
Apa itu Tembung Garba?
Kanthi prasaja, tembung garba inggih
menika tembung ingkang kadadosan
kanthi nyepetake tembung kalih supados
gampil dipunlafalaken sah
langkung ringkes as.
Tuladhan
Apa itu sandi asam?
unsur karya sastra endah kang rumiyin
diciptakake lan digunakake dening
Ranggawarsita, pujangga pungkasan Karajan
Surakarta (Kasunanan). Ing antawisipun nama
kode ingkang dipundamel menika wonten
ingkang asipat simbolis kanthi label “Rangga
Kalayuda”.

13. 11
Tuladhan
jihan sundus
savira iku *ji* lma seng ayu lan ati ne apik
> (savira itu orang nya yang cantik dan baik hati).
lan savira seneng kanugra *han* nang konco-
koncone
> (dan savira suku memberi ke teman-temannya).
haidar yoiku *sun* u seng berbakti marang wong
tuwo e
> (haidar adalah anak yang berbakti kepada orang
tua).
nanging kosok baline haidar punika wong seng
ora ngrungokake wong liyane deweke ing karsane
kaya *d* adyawuh sembarangan
> (tetapi sebaliknya haidar adalah orang yang
tidak mendengarkan orang lain dia seenaknya
membuang sampah sembarangan).
lan haidar senengane jaok *u* wong Nang konco-
koncone
> (dan haidar sering meminta uang kepada teman-
temannya).
dane haidar rareni punika wong rarya *s* ugyarto
> (padahal haidar adalah seorang anak orang
kaya).

14. MATUR
SUWUN
12