Εργασία στην Ιστορία της Ε΄τάξης του 1ου Δημοτικού Σχολείου Αίγινας

1. ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ:
ΤΟ «ΔΙΑΜΑΝΤΙ»
ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ:
ΑΝΝΑ ΡΟΔΗ - ΔΑΣΚΑΛΑ
ΑΙΓΙΝΑ, 2017
1
1ο
ΔΗΜ. ΣΧ. ΑΙΓΙΝΑΣ

2. Ο Μέγας Κωνσταντίνος ήδη από το 324 μ. Χ. (στη θέση της αποικίας
των Μεγαρέων που είχε πάρει το όνομα Βυζάντιο από τον οικιστή της
Βύζαντα) θεμελίωσε τη νέα πρωτεύουσα της ρωμαϊκής και μετέπειτα
βυζαντινής αυτοκρατορίας, που εγκαινιάστηκε το 330. Αρχικά η πόλη
πήρε το όνομα Νέα Ρώμη και στη συνέχεια μετονομάστηκε σε
Κωνσταντινούπολη ή Πόλη και τώρα πια είναι γνωστή και ως Ισταμπούλ
(ονομασία που προέρχεται από τη φράση «στην Πόλη»).
Ανάμεσα στις εκκλησιές με τις οποίες ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος
στόλισε τη νέα πόλη ήταν και μια αφιερωμένη στην Αγία Σοφία. Τον
Κωνσταντίνο διαδέχτηκε στο θρόνο ο γιος του Κωνστάντιος που
ολοκλήρωσε την κατασκευή της και την εγκαινίασε. Η εκκλησία αυτή
βρισκόταν ανάμεσα στην Αγία Ειρήνη και τη σημερινή Αγία Σοφία.
Ο Κωνστάντιος όμως έχτισε και δεύτερη Αγία Σοφία στα νότια της
πρώτης, στη θέση της Αγίας Σοφίας που υπάρχει στις μέρες μας. Η
εκκλησία αυτή ήταν βασιλική και εγκαινιάστηκε από τον πατριάρχη
Ευδόξιο το 360. Τον Κωνστάντιο διαδέχτηκε ο εξάδελφος του:
• Ιουλιανός, ο επονομαζόμενος Παραβάτης ή Αποστάτης και εκείνον:
• ο Θεοδόσιος ο Α΄ , ο επονομαζόμενος και Μέγας.
2

3. Μα φυσικά ήταν ο Ιουστινιανός, που κυβέρνησε μαζί με
τη γυναίκα του την αυτοκράτειρα Θεοδώρα.
Στα χρόνια του Θεοδοσίου του Α΄ η δεύτερη Αγία Σοφία
πυρπολήθηκε δύο φορές σε διαμάχες των Χριστιανών
μεταξύ τους. Τον Θεοδόσιο τον Α΄ ποιοι τον διαδέχτηκαν;
Ο επόμενος αυτοκράτορας ποιος να ήταν άραγε;
Τον Αρκάδιο πάλι διαδέχτηκε ο γιος του Θεοδόσιος
Β΄, ο οποίος συνένωσε τα τμήματα των δύο
παλαιότερων εκκλησιών κι έφτιαξε μια τρίτη Αγία Σοφία
και τον ακολούθησε ο Ιουστίνος.
Οι γιοι του: Ονώριος στο δυτικό τμήμα και Αρκάδιος
(στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας.
3

4. ΜΑ ΝΑΙ! ΗΤΑΝ Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ.
Στα 532 μ.Χ. έγινε μια μεγάλη εξέγερση των Δήμων και του λαού
εναντίον του. Θυμάστε με ποιο όνομα έμεινε η εξέγερση αυτή στην
ιστορία;
4

5. Κατά τα σοβαρά επεισόδια που ακολούθησαν τη Στάση του
Νίκα και η τρίτη εκκλησία του Θεοδόσιου του Β΄ κάηκε
ολοσχερώς, όπως άλλωστε και ο ναός της Αγίας Ειρήνης.
Στη θέση του καμένου ναού ο Ιουστινιανός αποφάσισε να
οικοδομήσει έναν περίλαμπρο ναό που αντάξιος του να μην
υπάρχει σε όλη την οικουμένη κι έτσι να κερδίσει την
υστεροφημία του και η δόξα του να λάμπει σε όλους τους αιώνες
και τα κατάφερε πολύ καλά.
Λίγοι θυμούνται σήμερα ότι με δική του διαταγή σφαγιαστήκαν
τριάντα χιλιάδες άνθρωποι στον ιππόδρομο της Πόλης κατά τη
Στάση του Νίκα, ενώ πάρα πολλοί ότι η Αγία Σοφία είναι έργο
δικό του.
Το μεγαλοπρεπές οικοδόμημα εξακολουθεί να θεωρείται ως το
σημαντικότερο μνημείο της Ορθοδοξίας, να είναι τόπος
προσκυνήματος για εκατομμύρια Χριστιανούς και να θαυμάζεται
από τους επισκέπτες της Πόλης.
5

6. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΤΙΣ ΔΥΟ
ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ. ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ
ΝΑ
ΠΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ ΚΑΙ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥΣ;
ΤΙ ΝΟΜΙΖΕΤΕ ΟΤΙ ΕΠΕΔΙΩΚΑΝ ΜΕ ΤΑ
ΠΟΛΥΤΕΛΗ ΕΝΔΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗ
ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ;
6

7. 7
Πηγή εικόνας: http://blogs.sch.gr/tsarangli/2015
Η αυτοκράτορας Ιουστινιανός με τη συνοδεία του, ψηφιδωτή
παράσταση από το Ναό του Αγίου Βιταλίου στη Ραβέννα της Ιταλίας

8. Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα με τη συνοδεία της από
ψηφιδωτή παράσταση στον ίδιο ναό
8Πηγή εικόνας: http://blogs.sch.gr/tsarangli/2015

9. Ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα από τις
προηγούμενες ψηφιδωτές παραστάσεις
9

10. Ο Ιουστινιανός, μετά τη Στάση του Νίκα, αισθανόταν ως ο
απόλυτος κυρίαρχος.
Είχε επιτύχει ήδη το τελικό καίριο χτύπημα κατά της
ειδωλολατρίας, κλείνοντας μετά από εννέα αιώνες
λειτουργίας τη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας που είχε
ιδρύσει ο Πλάτων.
Η ανωτερότητα της νέας θρησκείας και η δική του ως
επικεφαλής μιας αυτοκρατορίας, που στόχος του ήταν να
τη φέρει στα παλιά της όρια της εποχής της mare nostrum,
έπρεπε οπωσδήποτε να αναγνωριστεί και να γίνει φανερή
παντού.
Η νίκη ενάντια στη λατρεία του αρχαιοελληνικού
δωδεκάθεου θα συμπληρωνόταν με ένα μνημείο – ναό
ανυπέρβλητο και προορισμένο να επιβιώσει στους
αιώνες.
ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ:
Ο ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΚΥΡΙΑΡΧΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ
10

11. Ο εμπνευστής του σχεδίου, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, ήθελε ο
ναός να είναι μεγαλοπρεπής και πρωτότυπος τόσο που να μην
υπάρχει κανένας άλλος όμοιος του.
Εδώ υπάρχει μάλιστα και μια σχετική παράδοση:
«Όταν ο αυτοκράτορας αποφάσισε να χτίσει το ναό,
κανένα σχέδιο δεν τον ικανοποιούσε. Κάποια μέρα πήγε
στην εκκλησία, για να παρακολουθήσει τη θεία λειτουργία.
Τη στιγμή που έπαιρνε το αντίδωρο από τα χέρια του
Πατριάρχη, του έπεσε από τα χέρια και τότε είδε μια
μέλισσα να το παίρνει και να φεύγει από τα παράθυρο.
Τότε έβγαλε διαταγή όλοι οι μελισσοκόμοι να τρυγήσουν
τα μελίσσια τους, για να βρεθεί το αντίδωρο.
Τελικά το βρήκε ο πρωτομάστορας, που σε μια κυψέλη
αντί για κηρήθρα είδε μια πανέμορφη εκκλησιά πελεκητή,
που πάνω στην Αγία της Τράπεζα βρισκόταν το αντίδωρο.
Αυτή την εκκλησία παρουσίασε στον αυτοκράτορα και με
βάση αυτήν φτιάχτηκε Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ.
Άραγε από ποιους και γιατί δημιουργούνταν τέτοιου είδους παραδόσεις;
11

12. Το έργο ανατέθηκε σε δυο μεγάλους μηχανοποιούς
(αρχιτέκτονες) της ελληνικής Ανατολής:
Τον Ανθέμιο από τις Τράλλεις και τον Ισίδωρο από τη Μίλητο.
ΚΑΙ ΤΩΡΑ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ
12
Οι αρχιτέκτονες αυτοί συνδύασαν δυο διαφορετικούς ρυθμούς:
το ρυθμό του περίκεντρου ναού με τρούλο
και εκείνον της βασιλικής

13. 13
Πηγή εικόνας: http://users.sch.gr//pchaloul/protoxr-texni/architecture.htm
Περίκεντρος με τρούλο είναι ο Ναός του Αγίου
Γεωργίου (Ροτόντα) στη Θεσσαλονίκη

14. 14
Βασιλική είναι ο Ναός του Αγίου Δημητρίου επίσης στη
Θεσσαλονίκη αλλά και πολλές άλλες εκκλησίες
Πηγή εικόνας: http://stomenkalosstomenmetafovoutheou.blogspot.gr/2013/10/blog-post_25.html

15. 15
Έτσι δημιουργήθηκε ο νέος αρχιτεκτονικός ρυθμός
της βασιλικής με τρούλο.
Πηγή εικόνας: http://www.agelioforos.gr
Η Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη

16. ΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΠΟΣΟΙ ΑΛΛΟΙ ΟΜΩΣ ΔΟΥΛΕΨΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ;
Για την ολοκλήρωση του έργου εργάστηκαν δέκα
χιλιάδες τεχνίτες και εργάτες και όσο πιο σκληρά και
ευσυνείδητα εργάζονταν τόσο περισσότερα δώρα
εισέπρατταν από τον αυτοκράτορα, που επέβλεπε
προσωπικά τη διαδικασία. Ήταν οικοδόμοι, λιθοξόοι,
ξυλουργοί, σιδεράδες, καλλιτέχνες, κ.τ.λ..
Η βασιλική της Αγίας Σοφίας έχει τρία κλίτη. Στο μεσαίο
κλίτος τέσσερις πελώριοι πεσσοί (κολόνες) στηρίζουν
τέσσερα μεγάλα τόξα. Πάνω σ’ αυτά ακολούθως στηρίζεται ο
τεράστιος τρούλος. Στη βάση του τρούλου περιμετρικά
υπάρχουν σαράντα παράθυρα από τα οποία εισέρχεται
άπλετο φως στον εσωτερικό χώρο.
16

17. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΑΟ:
• Η Αγία Σοφία μαζί με το νάρθηκά της είναι 7.570 τετραγωνικά
μέτρα και είναι η τέταρτη σε μέγεθος εκκλησία στον κόσμο.
• Ο τρούλος έχει ύψος 55,6 μ. και διάμετρο 32 μ..
• Ξοδεύτηκαν για όλο το οικοδόμημα 6.200 κιλά χρυσό. Τα
ψηφιδωτά, ο θρόνος του Πατριάρχη, ο άμβωνας και τα
αντικείμενα του ναού ήταν στολισμένα με πολύτιμες πέτρες,
χρυσό και ασήμι.
• Ο ναός του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό χρειάστηκε, για να
ολοκληρωθεί, 150 χρόνια, ενώ η Αγία Σοφία 5 χρόνια και 11
μήνες.
• Ο ασβέστης ζυμωνόταν με λάδι αντί για νερό, ώστε το
κτίσμα να γίνει πιο ανθεκτικό και η βροχή και η υγρασία να
μην περνούν στο εσωτερικό του.
• Η πίεση που ασκούν οι πεσσοί, οι θόλοι, οι τοίχοι, κ.τ.λ.
επάνω στο βράχο όπου είναι θεμελιωμένος ο ναός, είναι ίση
με 105 τόνους ανά τετραγωνικό μέτρο.
17

18. Η παντοδυναμία του Χριστιανισμού ήταν πια δεδομένη και
φυσικά κανείς δε μπορούσε να φέρει αντίσταση στη λεηλασία
των αρχαίων λαμπρών ιερών όλης της αυτοκρατορίας. Έτσι
για το στολισμό της νέας εκκλησίας μεταφέρθηκαν οι πιο
καλοδουλεμένοι κίονες από την Αθήνα, τους Δελφούς, την
Εύβοια, τη Ρώμη, τη Φρυγία, την Αίγυπτο και αλλού. Και όχι
μόνο αυτό αλλά και:
• Από τον Ναό της Αρτέμιδας στην Έφεσο, που
θεωρείτο ένα από τα 7 θαύματα του κόσμου
• Από τον Ναό του Δία στο Μπάαλμπεκ
(Ηλιούπολη) του Λιβάνου
• Από την Παλμύρα της Συρίας, κ.τ.λ.
18

19. 19
Πηγή εικόνας: http://eng.travelogues.gr/item.php?view=39401&bt=europeanaapi
Ο Ναός του Δία στο Μπάαλμπεκ (Ηλιούπολη) του Λιβάνου,
(σχέδιο του ζωγράφου Thomas Allom)

20. 20
Ο Ναός της Αρτέμιδος στην
Έφεσο, ένα από τα 7
θαύματα του κόσμου,
σύμφωνα με τον κατάλογο
που συνέταξε ο Αντίπατρος
ο Σιδώνιος, υπήρξε ένα
συγκλονιστικό ανθρώπινο
δημιούργημα. Μεγάλη
καταστροφή του προξένησε
ο Ηρόστρατος ο Εφέσιος,
που τον πυρπόλησε, για να
μείνει στην ιστορία, το 356
π.Χ.. Έπειτα ξαναχτίστηκε
αλλά, όταν επεκράτησαν οι
Χριστιανοί, του προξένησαν
καινούργια δεινά.

21. 21
Αρχαία Παλμύρα (Συρία), το βασίλειο της βασίλισσας Ζηνοβίας
Φωτ.: Άννα Ρόδη (2007)

22. «ΜΕΓΑΛΗ Η ΔΟΞΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΥ
ΜΑΣ, ΠΟΥ ΜΕ ΑΞΙΩΣΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΩ ΑΥΤΟ ΤΟ
ΕΡΓΟ. Ω, ΣΟΛΩΜΟΝΤΑ, ΣΕ ΝΙΚΗΣΑ!»
Μετά από περίπου έξι χρόνια το μεγαλεπήβολο έργο του
Ιουστινιανού – σύμβολο της θρησκευτικότητας και της
παντοδυναμίας του βυζαντινού κράτους αλλά και του δικού
του μεγαλείου – ολοκληρώθηκε.
Ο νέος ναός έμελλε να γίνει το πνευματικό κέντρο του
Χριστιανισμού για περισσότερα από εννιακόσια χρόνια και
ήταν αφιερωμένος στην του Θεού Σοφία.
Όταν ο αυτοκράτορας το είδε ολοκληρωμένο, αναφέρεται
ότι φώναξε με ενθουσιασμό τα ακόλουθα:
«ΝΕΝΙΚΗΚΑ ΣΕ ΣΟΛΟΜΩΝ»
22

23. Στις 27 Δεκεμβρίου
του 537 τελέστηκαν τα
εγκαίνια του με μεγάλη
λαμπρότητα από τον
πατριάρχη Επιφάνιο.
ο αυτοκράτορας
έφτασε πεζός μαζί με
τον πατριάρχη στο ναό
και πλήθος κόσμου
τους ακολουθούσε,
επευφημώντας τον.
Στο ψηφιδωτό αριστερά ο
Ιουστινιανός προσφέρει
την Εκκλησία στην Παναγία
(το ψηφιδωτό βρίσκεται
στην Αγία Σοφία)
23

24. Α: αίθριο – προαύλιο
Ε: εξωνάρθηκας
Ν: νάρθηκας
Β: βαπτιστήριο
Θ: θησαυροφυλάκειο
Τ: τρούλος
Ι: ιερό
Π: πεσσοί
Κρ.: κρήνη με την επιγραφή
«Νίψον ανομήματα…»
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ
24

25. Μπαίνοντας στο αίθριο του ναού, ο Χριστιανός αντίκριζε μια
πολυτελή, μαρμάρινη κρήνη, τη λεγόμενη «φιάλη εξαγνισμού».
Σ’ αυτήν ήταν χαραγμένη μια επιγραφή, που είχε ως εξής:
ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ 0ΨΙΝ
ΤΙ ΝΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΡΑΓΕ ΑΥΤΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΛΟΓΟ ΥΠΗΡΧΕ;
Σημαίνει ότι: «Πριν να μπει κανείς στο ναό θα πρέπει να έχει ξεπλύνει
όχι μόνο το πρόσωπό του αλλά και τις αμαρτίες του» και χρησίμευε να
υπενθυμίζει στους Χριστιανούς να μην αμαρτάνουν και να μετανοούν.
ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΕ ΜΗΠΩΣ ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΑΛΛΟ ΣΤΗΝ ΕΠΙΓΡΑΦΗ;
Μα ναι! Διαβάζεται και αντίστροφα. Είναι δηλαδή καρκινική
ΣΗΜΕΡΑ ΑΥΤΗ Η ΚΡΗΝΗ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ.
25

26. 26
ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΑΣ… ΠΑΜΕ
ΝΑ «ΔΟΥΜΕ»
ΤΟΝ ΝΑΟ ΑΠΟ
ΚΟΝΤΑ
Πηγή εικόνας: http://www.agelioforos.gr

27. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΟΨΗ
27

28. Πηγή εικόνας: http://www.karfitsa.gr/wp-
content/uploads/2013/11/agia_sofia.jpg
28

29. ΑΝΝΑ
ΡΟΔΗ
29
Πηγή εικόνας: http://images.google.gr

30. 30
Ο ΠΕΡΙΒΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ
Στον περίβολο του ναού συναντά κανείς αρχιτεκτονικά μέλη από
τους παλαιότερους ναούς, που ήταν αφιερωμένοι στην Αγία Σοφία

31. Όπως η ζωοφόρος των αμνών από την
παλαιότερη εκκλησία του Θεοδόσιου του Β΄
31

32. 32
ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

33. 33

34. 34

35. Ο ΘΑΥΜΑΣΤΟΣ ΤΡΟΥΛΟΣ
είναι πραγματικά πολύ
εντυπωσιακός
ΤΙ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΕ ΚΑΙ
ΤΙ ΣΑΣ ΚΑΝΕΙ
ΕΝΤΥΠΩΣΗ Σ’
ΑΥΤΟΝ;
35

36. ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ
ΧΡΩΜΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ
ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΟΥ ΠΟΥ
ΕΧΕΙ ΣΧΗΜΑ ΚΥΚΛΟΥ;
Το κεντρικό σχέδιο του τρούλου
ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ
ΤΙ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ
ΑΠΕΙΚΟΝΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΣΗΜΕΙΟ
ΤΟΥ ΤΡΟΥΛΟΥ;
Κανονικά θα έπρεπε να
εικονίζεται ο
Παντοκράτωρ. Στη θέση
του όμως υπάρχει μια
αραβική επιγραφή που
λέει ότι μοναδικός και
κυρίαρχος θεός είναι ο
Αλλάχ. Το πράσινο είναι
το ιερό χρώμα της
μουσουλμανικής
θρησκείας.
36

37. Τι νομίζετε ότι συνέβη με τον Παντοκράτορα του ναού;
Για να δούμε, αν έχετε δίκιο:
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα ιστορικά στοιχεία το
ψηφιδωτό του Παντοκράτορα του τρούλου, ο οποίος ήταν
ολόσωμος, φιλοτεχνήθηκε τον 9ο
αι.. Όμως αυτό
καταστράφηκε το 1346 από σεισμό κι έπειτα
αντικαταστάθηκε με ένα παρόμοιο το 1355.
Κάποιοι περιηγητές που επισκέφτηκαν τον ναό το 16ο
αι.
αναφέρουν ότι αυτό δεν είχε καλυφθεί με σοβά και
μπόρεσαν να το θαυμάσουν.
Πιθανολογείται ότι το ψηφιδωτό χάθηκε το 1848, όταν
ανέλαβαν τον καθαρισμό των ψηφιδωτών οι Ελβετοί
αδελφοί Fossati. Γι’ αυτές τις εργασίες συντήρησης θα
μιλήσουμε πιο κάτω.
37

38. 38
ΤΑ ΥΠΕΡΟΧΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ
Γονυπετής αυτοκράτορας – πιθανόν ο Λέων ο ΣΤ΄ - παραλαμβάνει τη
Θεία Σοφία από τον ένθρονο Χριστό ή, σύμφωνα με άλλους, μετανοεί
για το αμάρτημα της τεταρτογαμίας ( η ψηφιδωτή αναπαράσταση
κοσμεί το τύμπανο πάνω από τη Βασιλική Πύλη του εσωνάρθηκα της
Αγίας Σοφίας. Είναι το παλαιότερο ψηφιδωτό του ναού.

39. Ψηφιδωτή παράσταση με την Παναγία ένθρονη και
βρεφοκρατούσα να πλαισιώνεται από τους δυο αυτοκράτορες
Ιουστινιανό και Μέγα Κων/νο που της προσφέρουν δώρα.
39

40. Η Θεοτόκος ένθρονη και αριστερά της ο αυτοκράτορας Ιωάννης
και δεξιά της η αυτοκράτειρα Ειρήνη και ο γιος της
40

41. Η Παρθένος, ο Χριστός και ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος στην αψίδα
της κόγχης του ιερού της Αγίας Σοφίας (ψηφιδωτό του 9ου
– 10ου
αι.)
41

42. Ο Χριστός ένθρονος ανάμεσα στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο
Θ΄ τον Μονομάχο (1042 – 1055) και την αυτοκράτειρα Ζωή από
διάχωρο του «κατηχουμενείου» του ναού
42

43. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: ψηφιδωτή
παράσταση από τον βόρειο τοίχο του ναού (9ος
αι. μ.Χ.)
43

44. Ο Χριστός:
Τμήμα από την
τεράστια Δέηση
στα κατηχούμενα
του ναού που
φιλοτεχνήθηκε
μετά την
ανακατάληψη της
Πόλης από τον
Μιχαήλ Η΄
Παλαιολόγο.
44

45. Η Παναγία
Βρεφοκρατούσα από
την αψίδα της κόγχης
του ιερού της εκκλησίας
(9ος
– 10ος
αι.)
45

46. Πηγή εικόνας: http://olympiada.files.wordpress.com/2013/01/agelosagias-sofias.jpg
46
Άγγελος, ένα από τα τελευταία ψηφιδωτά (ίσως και το
τελευταίο), που αποκαλύφθηκε από την UNESCO.

47. ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ
ΑΙΩΝΩΝ ΦΥΣΙΚΕΣ
ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΚΑΙ
ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ «ΧΤΥΠΗΣΑΝ»
ΑΝΕΛΕΗΤΑ ΤΟ ΣΠΟΥΔΑΙΟ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ
47

48. • Ο πανδαμάτωρ χρόνος αλλά κυρίως οι σεισμοί δημιούργησαν
τεράστιες φθορές στο ναό και αρκετές φορές ολόκληρα τμήματα
του κατέρρευσαν, όπως για παράδειγμα ο τρούλος του. Οι ζημιές
πάντως διορθώνονταν.
• Μεγάλο πρόβλημα υπήρχε πάντοτε και με την υγρασία. Πριν
από μερικά χρόνια μάλιστα έγινε μια οδυνηρή αποκάλυψη. Στους
υπόγειους χώρους του ναού μπήκε η κάμερα και η κατάσταση
άφησε άφωνο τον πολιτισμένο κόσμο. Ανεκτίμητα βυζαντινά
κειμήλια και άλλα πολύτιμα αντικείμενα κείτονταν κατεστραμμένα
μέσα στα νερά, προκαλώντας σε κάθε ευαίσθητο άνθρωπο θλίψη,
απογοήτευση αλλά και οργή για την αδιαφορία των υπευθύνων.
• Τις χειρότερες όμως καταστροφές υπέστη ο ναός κατά τη
διάρκεια των δύο αλώσεων της Κων/πολης: α) από τους
Σταυροφόρους το 1204 και β) από τους Οθωμανούς το 1453.
ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΚΑΙ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
48

49. Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΥΣ ΤΟ 1204
Η πολιορκία της Πόλης από τους Φράγκους κατά την Δ΄
Σταυροφορία (1204), μικρογραφία από γαλλικό έγγραφο του 15ου
αι.
που φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη του Ναυστάθμου του Παρισιού)
49

50. Οι Σταυροφόροι αφαιρούν τη χρυσή και αργυρή επένδυση από τον
άμβωνα, την Αγία Τράπεζα και τις πόρτες του ναού, αρπάζουν όλα τα
πολύτιμα αντικείμενα και ρημάζουν τα πάντα στο πέρασμά τους.
50

51. Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
ΑΠΟ ΤΟΥΣ
ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ ΤΟ 1453
Εδώ βλέπουμε την
πολιορκία της Πόλης
από τους Οθωμανούς
του Μωάμεθ του
Πορθητή το 1453,
μικρογραφία από
γαλλικό χειρόγραφο
του 15ου
αι. που
φυλάσσεται στην
Εθνική Βιβλιοθήκη του
Παρισιού.
51

52. Ο Μωάμεθ ο Β΄ Ο Πορθητής
σε πορτρέτο του Σινάν Μπέη
ΚΑΙ… «Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ»
Ο Μωάμεθ ο Β’ κατόρθωσε να γίνει
κύριος της Πόλης στις 29 Μαΐου του
1453.
Στην 1η
Ιουνίου κατέφθασε στο ναό
και μπήκε έφιππος στο εσωτερικό
του. Υπάρχει μάλιστα σε κάποιον
από τους πεσσούς του ναού ένα
σημάδι, που η παράδοση λέει ότι το
άφησε με το χτύπημα της οπλής του
το άλογό του.
Η Αγία Σοφία τώρα μετατρέπεται σε
τζαμί και σε λίγο χτίζεται ο πρώτος
μιναρές, ο δεύτερος χτίζεται από το
σουλτάνο Βαγιαζήτ το Β΄ (1481 –
1512), ενώ οι άλλοι προστίθενται από
το μεγάλο αρχιτέκτονα Σινάν επί των
ημερών του σουλτάνου Σελίμ του Β΄
(1566 – 1574).
52

53. Στη συνέχεια προστίθενται και άλλα ισλαμικά στοιχεία και το 1506
όλα τα ψηφιδωτά καλύπτονται με σοβά και γύψο.
ΓΙΑΤΙ, ΑΦΟΥ ΤΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΗΤΑΝ ΤΟΣΟ ΟΜΟΡΦΑ, ΝΟΜΙΖΕΤΕ
ΟΤΙ ΔΕΝ ΤΑ ΑΦΗΣΑΝ ΑΚΑΛΥΠΤΑ; ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΟΤΙ ΤΑ ΚΑΛΥΨΑΝ
ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΜΙΣΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ;
Ας μην ξεχνάμε ότι η μουσουλμανική θρησκεία απαγορεύει την
απεικόνιση προσώπων και τη θεωρεί βλασφημία προς το Θεό.
Το 1847 – 1849 ο σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ (1839 - 1861) κάλεσε
τους Ελβετούς αδελφούς Fossati να κάνουν εργασίες
αναστήλωσης του ναού και να αποκαλύψουν και να καθαρίσουν
τα ψηφιδωτά, που είχαν σωθεί. Έτσι κι έγινε. Αλλά εκείνοι, λόγω
άγνοιας και έλλειψης τεχνολογικών μέσων, επέφεραν
καταστροφές. Τότε, όπως προαναφέρθηκε, πιθανολογείται ότι
καταστράφηκε και ο Παντοκράτορας του τρούλου.
53

54. Ένα μέρος από το γυναικωνίτη του τζαμιού το 1848
(σχέδιο του Gaspare Fossati)
54

55. ΤΟ ΤΖΑΜΙ ΣΟΥΛΤΑΝ ΑΧΜΕΤ: Ο… ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ
Ο σουλτάνος Αχμέτ ο Α΄, που βασίλεψε στις αρχές του 17ου
αιώνα και
ήταν πολύ πιστός στη θρησκεία του, θέλησε να φτιάξει ένα τέμενος που
να ξεπερνά σε μεγαλοπρέπεια την Αγία Σοφία και να φέρει το όνομά του.
Προσέλαβε λοιπόν ένα σπουδαίο αρχιτέκτονα, το Σεδεφκάρ Μεχμέτ
Αγά, μαθητή του Σινάν που προαναφέραμε, για να του αναθέσει το έργο
και το οικοδόμησε σε πολύ μικρή απόσταση απ’ αυτήν.
Η παράδοση λέει ότι ο αρχιτέκτονας δεν άκουσε καλά την τούρκικη
λέξη αλτίν που σημαίνει χρυσό και τη μπέρδεψε με τη λέξη αλτί που
σημαίνει έξι κι έτσι, αντί να φτιάξει τέσσερις μιναρέδες χρυσούς, έφτιαξε 6
μιναρέδες στο τζαμί.
ΠΩΣ ΣΑΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΥΤΗ Η ΕΞΗΓΗΣΗ, ΑΝ ΠΑΡΕΤΕ ΥΠΟΨΗ ΣΑΣ
ΟΤΙ Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΛΙΓΟ ΠΙΟ ΠΕΡΑ ΕΧΕΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΜΙΝΑΡΕΔΕΣ;
Ο σουλτάνος, για να μη φανεί αλαζονικός στους ομόθρησκούς
του, ζήτησε να προστεθεί ένας ακόμη μιναρές στο τέμενος της
Μέκκας, που είνααι το ιερότερο του ισλάμ. Έτσι αυτό έχει τώρα
επτά και το Σουλτάν Αχμέτ έρχεται δεύτερο σε αριθμό μιναρέδων.
55

56. Το Τζαμί Σουλτάν Αχμέτ ή Γαλάζιο Τζαμί με τους έξι
μιναρέδες
Πηγή εικόνας: http://gr.visit2istanbul.com
56

57. 57
Πηγή εικόνας: http://2.bp.blogspot.com
Εικόνα από το εσωτερικό του

58. 58

59. ΠΗΓΕΣ
1. Γλεντής Στέφανος – Μαραγκουδάκης Ελευθέριος – Νίκος
Νικολόπουλος – Μαρία Νικολοπούλου: Ιστορία Ε΄ Δημοτικού,
στα βυζαντινά χρόνια, εκδ. Ο.Ε.Δ.Β..
2. Εγκυκλοπαίδεια Δομή, εκδ. ‘’Δομή’’ Α.Ε., 2005.
3. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήναι 1979.
4. Κορναράκης Κων/νος – Πρέντος Κων/νος – π. Γιαννακόπουλος
Δημήτριος: Θρησκευτικά Ε΄ Δημοτικού, οι Χριστιανοί στον αγώνα
της ζωής, εκδ. Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 2006.
5. Πιμπλής Μανώλης (επιμ. – συντονισμός): Τα 27 θαύματα του
κόσμου, εκδ. εφημερίδας «Τα Νέα», Αθήνα 2007.
6. Revak: Ισταμπούλ, η κοιτίδα των πολιτισμών, REHBER, BASIM
YANIN DAGITIM REKLAMSILIK VE TIGARET A.S., 1999.
7. Σφυρόερα Σοφία: Κωνσταντινούπολη – Πόλη της ιστορίας, Τόμοι
Α΄ και Β΄, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006.
59

60. 60
ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ
Σημείωση 1: Οι εικόνες στις οποίες δεν αναγράφεται η πηγή
προέρχονται από τις γενικές πηγές της εργασίας αυτής.
Η παρουσίαση δημιουργήθηκε για καθαρά εκπαιδευτικούς
λόγους (μάθημα ιστορίας) και στα πλαίσια του πολιτιστικού
προγράμματος με θέμα: «Γνωριμία με τη βυζαντινή τέχνη»,
που εκπονείται φέτος από το τμήμα Ε1.

61. 61