TEMBANG
M A C A P A T
Aura Ijani Khusnia
NAMA
XI MIPA 2/ 06
KELAS/NO.ABSEN
SEKOLAH
SMAN 1 PASURUAN

1
A. FILOSOFI TEMBANG MACAPAT..................
8
C. ANCASE TEMBANG MACAPAT.......................
9
D. PAUGERAN GURU GATRA,
LAGU,WILANGAN...................................................
10
E. TABEL GURU GATRA, GURU
LAGU,GURU WILANGAN,
SAKA TEMBANG MACAPAT.........................
ISI
DAFTAR
11-16
F. UNSUR KEBAHASAAN
TEMBANG MACAPAT.......................................
B. JENIS-JENIS
TEMBANG MACAPAT............................................
2-7

FILOSOFI TEMBANG MACAPAT
wali sanga nurunake budaya lan
nilai nilai urip yaiku, tembang
macapat, tembang macapat
miturutwali sanga yaiku maca
papat papat, miturut wong jawa
yaiku filasafat utawa nggoleki jati
diri, lan tembang macapat ana
sewelas saben saben nduweni
watak dhewe dhewe.
Ing macapat ana 3 yaitu gatra
yaiku guru gatra (cacahing gatra)
guru wilangan (cacahing gatra ing
saben gatra) lan guru lagu
(gamblang swara vokal ing saben
gatra/dhong dhing)
FILOSOFI
1.

MASKUMAMBANG
MIJIL
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
maskumambang
proses
lelempahan
kahanan
manungsa nalika
ing gawa
garba/alam roh
mijil
proses lahir
ing ndunyo
2.

SINOM
KINANTHI
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
sinom asale saka
tembung enom
kang tegese
enom. nom nom
an digunakake
gawe sinau, golek
kanca jati diri
kinanthi asale
saka tembung
kinanthi yaiku
tuntunan kanggo
ngayuh dalan
kang bener atau
periode
pembentukan
identitas kanggo
ngayuh tujuan
3.

asmaradana
nggambarake geger
asmara ing
panguripan
manungsa. periode iki
diwiwiti nalika
manungsa wiwit
nduweni minat
marang lawan jenis,
yaiku nalika isih remaja
gambuh
gambuh dipuntegesi
jumbuh ingkang utawi
sarujuk, nggambarake
bab enggal
gesangipun
manungsa, inggih
nalika melbet
bebrayan
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
ASMARADANA
GAMBUH
4.

DHANDANGGULA
DURMA
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
dhandanggula
ngandharake proses
munggah lan mudun
ing omah sing kudu
dilewati bebarengan.
wiwit mapan ing
kaluarga lan bisa
nyukupo kebutuhan
urip bebrayan
durma asale saka
tembung kang tegese
manehi rejeki marang
wong liya. nalika kabeh
kebutuhan wis
kecukupan lan ora ana
kekurangan apa apa,
manungsa wiwit mikir
babagan mbagi rejeki
marang wong liya
nanging ora jarang
sawise rumangsa cukup
dheweke malah
tumindak sombong dll
5.

PANGKUR
MEGATRUH
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
pangkur asale saka
tembung mungkur
(mudun/mungkur)
manungsa wiwit
mundhur saka
kepinginan keduniaan
lan mikir bab urip sawise
mati mengko. sawise
kabeh kebetahen ing
ndunyo wis kacukupan,
mula manungsa banjur
golek bekal kanggo urip
ing tembe
megatruh yaiku
tembang macapat
kang gambarake
manungsa ing
setengahing pati.
megay tegesipun
pisah tegesipun
gesang ingkang
tegesipun misahaken
raga kaliyan nyawa
lajeng wangsul
dhateng asalipun
6.

POCUNG
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
pocung yaiku raga kang wis ditinggal roh
banjur disuciake sakdurunge dibalekke ing
lemah. layon banjur dikumbau lan
dibungkus nganggo kain kafan lan diarani
pocong. tembang macapat pocung yaiku
tembang kang ngelingake marang pati.
tembang iki minangka pungkasan saka
sewelas tembang macapat
7.

Senadyan mangkono, tembang
macapat dipercaya dening
saperangan masyarakat jawa
wujudake kumpulan tembang
kang nduweni teges proses
uripe manungsa, nganti
manungsa bali marang kang
nitahake. sifat manungsa wiwit
lair nganti mati kagambarake
ing a koheren ing tembang
macapat sewelas.
TEMBANG MACAPAT
ANCASE
8.

GURU GATRA,
WILANGAN, LAGU
PANGERTEN
1. Guru Gatra
yaiku akehe
gatra (baris)
saben sapada
(bait) tembang
3. Guru Wilangan
yaiku akehe wanda
(suku kata) ing saben
gatra (baris) tembang.
2. Guru Lagu
yaiku dhong-
dhinge swana
ing saben
pungkasane
gatra.
9.

TABEL
TEMBANG MACAPAT
10.

KAIDAH
KEBAHASAAN
11.

Tembung
Tembung
Garba
Garba
•Tembung kang kedadeyan
saka gandhenge tembung loro
utawa luwih
tuladha:
Sing = Saka + ing
Ratwelok = Ratu + welok
Ratwagung = Ratu + agung
12.

Tembung
Tembung
kawi
kawi
gabungan tembung sing digunakake
minangka jeneng, julukan, utawa
simbol kanthi ati atu sing bisa
nyatakake makna perasaan, konsep,
kahanan.
Tuladha: musime samirana
udyana panggon sing penak dinikmati
atma sing sregep sinau
13.

Tembung
Tembung
Dasanama
Dasanama
14.
•Dasanama : jenenge wonng utawa
aran siji nduweni jeneng
utawa aran nganti sepuluh (utawa
luwih) kang padha utawa
meh padha tegese.
tuladha:
Asor =adama, dama, sudra, ina,
kumadama, pidak-pêdarakan.
Asri =raras, rarasrum, sri, lêngêng,
lawen, amêr, rêsmi.
Ati =budi, ambêk, manah, galih,
driya, praya, budaya, nala, prana,
drana, tyas, wardaya, angên-angên,
cita, sangka.

Sandi Asma
Sandi Asma
•Sandi asma : jenenge pangarang,
pangripta, utawa
pujangga kang diwedharake kang
satemene kang dipilah-pilah
adhapur wanda-wanda utawa
aksara-aksara
Tuladha:
(a)nggung bengi golek lintang
(u)tama becik ndek ndunyo garai
(r)ahayu ndek akhirat
(i)ngwang ndek ndunyo manut ing
gusti Allah
(j)ayeng pastine ndek ndunyo lan
akhirat
(a)nut sing apik
(i)ndriya surga ndek akhirat
15.

Sandi
Sandi
Karsa
Karsa
tujuan,ancas utawa karep kang sinamun
utowo sinawar ana ing tembang
ono uga wong kang ngarani sandi karsa
kuwi sandi ukara yaiku ukara (ukarane
kanggo medharake cipta,gagasan,rasa
pangrasa,utawa kekarepan)
Tuladha
(P)enginginan kang samya kae
(E)sthining tyas maujud
(N)aning mulya
(D)ina dina kepungkur
(I)ku dadi landhasaneki
(D)ina kang bakal teka
(I)ng pangangkah tumus
(K)ita bangsa Indonesia
(A)nemahi jaman
(N)yrambahi Nuwsantara
16.