Werelddag van de Stedenbouw | 16 november 2017 | Thor Park Genk. Over de ruimtelijke implicaties van de energietransitie. Presentatie over de inspanningen van Eeklo om tot een energieneutrale stad te evolueren. Door Bob D'Haeseleer, schepen van Ruimtelijke Ordening, Stadsvernieuwing, Duurzaamheid en Jeugd / Stad Eeklo
Snel overzicht presentatie: hoe 3 coöperatieve windmolens hefboom zijn geweest om naar circulaire economie te gaan
GR beslissing: “niet gesproken over wind is van iedereen”.
Maar over de toekomst van energie. Planmatige aanpak ipv ad hoc beslissingen en zelfs hoe windturbines landschapsversterkend kunnen werken voor een kleinstedelijk gebied in het open landschap van het Meetjesland.
3 succesfactoren: directe financiële participatie (eigenaarschap); informatie (infomarkten/centraal aanspreekpunt/bezoeken/energieconsulent); terugkerende return ipv één som
Coöperatieve landschapsbeleving
Perceptie van windturbines afhankelijk van de context
Coöperanten worden prosumenten. Bewuster omgaan met consumptie dat we zelfs gezien hebben dat het energieverbruik met de helft afneemt. Voor een gewoon elektriciteitsbedrijf een ramp voor een coöperatie waarbij de winst uit aandelen naar dezelfde mensen gaat die klant zijn niet. Dit multiplicator-effect is een enorme hefboom in het maken van een energietransitie.
Energieman Jan
Hefboom nieuwe projecten
Windrush 2007 – 2011
Plots wel rendabel
Agrarisch gebied opengesteld -> windrush
Voorwaardelijke opstalrechten afgesloten. Maar op zo goed als elk perceel. Want omdat elke turbine een ander zijn wind kan afnemen was het belangrijker dat de buur er één zette dan dat je de jouwe realiseerde. Terwijl het VEA stelde dat 5000 euro per turbine een billijk vergoeding was, ging de markt tot 25.000. Maar wel voorwaardelijk zodat er geen garantie was op effectief die win for life innen. Met als gevolg veel aanvragen, maar grote onduidelijkheid over eindbeeld van het landschap. Wantrouwen bij de burger nam af en uiteindelijk ook bij de politiek waardoor meer en meer besturen turbines als een last zijn beginnen zien en ze zelfs van hun grondgebied weerden.
In Vlaanderen 70% van projecten in juridische procedure. Helft van de projecten maar vergund. In Eeklo tot op dat moment nog geen enkel bezwaarschrift binnen ons draagvlakmodel
Ook in Eeklo nam de vraag toe en werden nog net 5 nieuwe turbines vergund (waarvan 2 coöperatief) ism omliggende gemeenten. Maar de vraag werd te groot en gingen met ons draagvlakmodel naar de provincie met de vraag om een PRUP op te maken waar turbines mogelijk zijn en waar niet.
PRUP
Gekoppeld aan windvisie. Oorspronkelijk voorstel werd helaas afgezwakt. Naar 20% directe participatie. Maar deze afgezwakte versie werd wel door alle ontwikkelaars in het gebied ondertekend in een gentlemans-agreement.
2016 gezamenlijke opmaak project MER: één geclusterde en gecoördineerde procedure voor 14 turbines op grondgebied Eeklo, 3 Maldegem en 3 Kaprijke. Weliswaar opgedeeld in verschillende clusters waardoor een procedure voor de één niet het volledige project zou stil leggen. Pak bezwaarschriften, uit volledige regio voor alle deelprojecten, maar ook positieve die meer participatie vroegen. Dit jaar werden voor de 14 turbines op grondgebied Eeklo alle procedures afgerond. Waardoor in volgend voorjaar de realisatie kan beginnen.
Willen verdergaan. Even belangrijk en ook voortvloeiend uit het eerste project: energieconsulent die samen met de stadsdiensten op zoek gaat naar nieuwe energiepotenties.
Deze is in 2011 uitgekomen bij een onderzoek over de warmte mogelijkheden van de afvalcentrale van IVM. Die weliswaar de 20% meest rendabele warmte nu al omzet in stoom en elektriciteit. Goed voor 14.000 gezinnen. Maar met de andere 80% laagcalorische warmte verdwijnt er een jaarlijk gasequivalent van 10,000,000 m³ warmte door de schoorsteen.
Grootste warmtenet, eerste op openbaar domein
Coöperatief en decentraal
Laatste stap: zonnegordel op restgronden en op sociale woningen
In 2014 had ik het gevoel tov de rest van Vlaanderen al heel ver te staan. Zeker voor een stadje van slechts 20.000 inwoners is met 8 windturbines nergens de turbinedichtheid groter 1/2500. Maar dat maakt uiteraard de rekening niet.
De energiebalans in 2014 is bijgevolg nog steeds negatief.
Er wordt 440 GWh per jaar verbruikt die wordt gedekt door:
40 GWh HE
400 GWh fossiel
Op de Energielandschapsdag van provincie Oost-Vlaanderen kwamen
wij in contact met een interessant model waarin 2 kritische succesfactoren
worden belicht voor het uitrollen van een gedragen transitieplan:
Bekomen van een draagvlak d.m.v. een participatief traject met de bevolking
Uitwerken van een wetenschappelijk onderbouwde dynamische
ambitiegrafiek als basis voor discussie en besluitvorming
De ambitiegrafiek van professor Sven Stremke toont eigenlijk de geleidelijke
verduurzaming van de energiehuishouding van Eeklo en op welke termijn
deze ambities realistisch zijn. Het snijpunt van deze grafiek toont eigenlijk het punt
waarop Eeklo energieneutraal zou zijn.
Deze ambitiegrafiek zullen wij als leidraad nemen in de burgemeestersconvenant.
Het dalen/stijgen van deze grafiek is eigenlijk afhankelijk van diverse factoren.
Met dit model kunnen we eigenlijk verschillende opties verschuiven
(vb. meer inzetten op duurzame mobiliteit, HE, …) en aan de knoppen draaien zodat
we de tot een realistisch energieneutraal eindpunt kunnen komen.
Voor een energieneutraal Eeklo moeten we dus energiebalans en
economische balans positief maken,
Door:
50 % te besparen: verbruik van 440 naar 220 GWh/jaar
10% te benutten uit de omgevingsenergie
10% huidige import te behouden (realistisch cijfer, waar
volgens mij voorlopig niet kan van afgeweken worden)
Op deze manier hebben wij nog 50% overproductie van HE (energieplus)
en blijft het geld in onze eigen economie (E-plus, werkgelegenheid stijgt…)
Het is op deze manier dat we in een workshop studenten landschapskunde van het KASK de opdracht hebben gegeven om te bekijken welk potentieel de verschillende scenario’s (wind/biomassa/zon) hebben. En welke impact ze hebben op het landschap in en om Eeklo. We gaan daarbij niet meer uit van hoe we de 20% en 30% doelstellingen van het burgemeesterconvenant kunnen halen, maar omgekeerd is de vraag gesteld wat er nodig is om minimaal energieneutraal te zijn, wat we maximaal zelf kunnen halen en welke impact deze keuzes heeft op het landschap.
Rechtstreekse burgerparticipatie leidt tot sociaal rechtvaardige energietransitie.
Hierbij zorgt ons model en een samenwerking met een burgercoöperatie als Ecopower.
Een groot deel van de installaties zoals de WKK op plantaardige olie, windturbines, pv-panelen
op scholen en openbare gebouwen werden gerealiseerd. Rechtstreekse burgerparticipatie leidt
er niet alleen toe dat de coöperanten (in de algemene vergadering) kunnen beslissen over de
koers van de burgercoöperatie (installaties ed.) , het brengt duidelijk ook een gedragswijziging
met zich mee, waarbij coöperanten bewuster met energie omgaan en op deze manier kunnen
besparen op de energiefactuur. Bovenstaand grafiekje toont de energiebesparing van de
coöperanten. Op 5 jaar werd zoveel energie bespaard dat er 16 windturbines minder nodig zijn
om aan de behoeften te kunnen voldoen.
Rechtstreekse burgerparticipatie leidt tot sociaal rechtvaardige energietransitie.
Hierbij zorgt ons model en een samenwerking met een burgercoöperatie als Ecopower.
Een groot deel van de installaties zoals de WKK op plantaardige olie, windturbines, pv-panelen
op scholen en openbare gebouwen werden gerealiseerd. Rechtstreekse burgerparticipatie leidt
er niet alleen toe dat de coöperanten (in de algemene vergadering) kunnen beslissen over de
koers van de burgercoöperatie (installaties ed.) , het brengt duidelijk ook een gedragswijziging
met zich mee, waarbij coöperanten bewuster met energie omgaan en op deze manier kunnen
besparen op de energiefactuur. Bovenstaand grafiekje toont de energiebesparing van de
coöperanten. Op 5 jaar werd zoveel energie bespaard dat er 16 windturbines minder nodig zijn
om aan de behoeften te kunnen voldoen.
Rechtstreekse burgerparticipatie leidt tot sociaal rechtvaardige energietransitie.
Hierbij zorgt ons model en een samenwerking met een burgercoöperatie als Ecopower.
Een groot deel van de installaties zoals de WKK op plantaardige olie, windturbines, pv-panelen
op scholen en openbare gebouwen werden gerealiseerd. Rechtstreekse burgerparticipatie leidt
er niet alleen toe dat de coöperanten (in de algemene vergadering) kunnen beslissen over de
koers van de burgercoöperatie (installaties ed.) , het brengt duidelijk ook een gedragswijziging
met zich mee, waarbij coöperanten bewuster met energie omgaan en op deze manier kunnen
besparen op de energiefactuur. Bovenstaand grafiekje toont de energiebesparing van de
coöperanten. Op 5 jaar werd zoveel energie bespaard dat er 16 windturbines minder nodig zijn
om aan de behoeften te kunnen voldoen.
Rechtstreekse burgerparticipatie leidt tot sociaal rechtvaardige energietransitie.
Hierbij zorgt ons model en een samenwerking met een burgercoöperatie als Ecopower.
Een groot deel van de installaties zoals de WKK op plantaardige olie, windturbines, pv-panelen
op scholen en openbare gebouwen werden gerealiseerd. Rechtstreekse burgerparticipatie leidt
er niet alleen toe dat de coöperanten (in de algemene vergadering) kunnen beslissen over de
koers van de burgercoöperatie (installaties ed.) , het brengt duidelijk ook een gedragswijziging
met zich mee, waarbij coöperanten bewuster met energie omgaan en op deze manier kunnen
besparen op de energiefactuur. Bovenstaand grafiekje toont de energiebesparing van de
coöperanten. Op 5 jaar werd zoveel energie bespaard dat er 16 windturbines minder nodig zijn
om aan de behoeften te kunnen voldoen.
Rechtstreekse burgerparticipatie leidt tot sociaal rechtvaardige energietransitie.
Hierbij zorgt ons model en een samenwerking met een burgercoöperatie als Ecopower.
Een groot deel van de installaties zoals de WKK op plantaardige olie, windturbines, pv-panelen
op scholen en openbare gebouwen werden gerealiseerd. Rechtstreekse burgerparticipatie leidt
er niet alleen toe dat de coöperanten (in de algemene vergadering) kunnen beslissen over de
koers van de burgercoöperatie (installaties ed.) , het brengt duidelijk ook een gedragswijziging
met zich mee, waarbij coöperanten bewuster met energie omgaan en op deze manier kunnen
besparen op de energiefactuur. Bovenstaand grafiekje toont de energiebesparing van de
coöperanten. Op 5 jaar werd zoveel energie bespaard dat er 16 windturbines minder nodig zijn
om aan de behoeften te kunnen voldoen.