bismillah nilai 100🙏🏻🙇

1. SMA NEGERI 1 PASURUAN
Niera Dwi Cahyani | XI-MIPA2 | 25

2. Daftar isi............................I
Daftar isi...........................II
Filosofi Tembang Macapat..............1
Ancase Tembang Macapat................2
Jenise Tembang Macapat................3
Maskumambang........................4
Mijil...............................5
Sinom...............................6
Kinanthi............................7
Asmaradana..........................8
Gambuh..............................9
Dhandanggula.......................10
Durma..............................11
Pangkur............................12
Megatruh...........................13
Pucung.............................14
DAFTAR ISI ;
I

3. DAFTAR ISI ;
Guru Gatra, Guru Wilangan, lan Guru Lagu
Pengertene..........................16
Tabel...............................17
Unsur Kebahasaan......................18
Tembung Kawi........................19
Tembung Garba.......................20
Tembung Dasanama....................21
Sandi Kawi..........................22
Sandi Asma..........................23
II

4. Para leluhur ing tanah jawa ing jaman
wali songo aseng nyebarno ajaran
agama ing tanah jawa ninggali
warisan seng ngandung nilai norma,
budaya clan ajaran budi pekerti seng
dadi tradisi uga menarik gawe
dipelajari.
Macapat yaiku tembang cekhak
gubahan para wali lan pujangga. .
Tembung Macapat kang duwe arti
maca papat-papat yaiku cara maca
saben 4 suku kata.Macapat ngandung
isi ajaran seng dirangkum. Tembung
Macapat duwe 11 pola lan 11 tembang
macapat iku rupa perjalanan uripe
manungsa saka lahir ngantu tekan
sedo
1
Filosofi
Macapat
1

5. Tembang Macapat iki mulangake bab
urip lan solah bawa kang nduweni ancas
kanggo menehi piwulang kang isine
kawruh lan piwulang bab urip.Macapat
mujudake piwulang urip kang manungsa
banget, yen piwulang kasebut ditrapake
ing panguripane manungsa, mula
pawongan kang nduweni gegayutan
bakal nemu katentreman atine kang
bakal ndadekake urip ayem tentrem.
amarga kesenian iki kebak pitutur lan
filosofi.
Ancase Tembang Macapat
2

6. 3

7. maskumambang yaiku perjalanan
manungsa seng nyeritano kahana
manungsa isih ning njero roh utowo ing
njero kandungan. Ibu ing fase oki para
leluhur masyarakat jawa lan para wali
ngawe upacara slametan kanggo jabang
bayi sing isih ing njeruh kandungan iso
sehat lan ngowo barokah kanggo uwong
liyo.
Maskumambang
Nadyan silih bapa biyung kaki nini
Sadulur myang sanak
Kalamun muruk tan becik
Nora pantes yen den nuta
TULADHA
4

8. Poma kaki padha dipuneling,
Ing pitutur ingong,
Sira uga satriya arane,
Kudu anteng jatmika ing budi
Ruruh sarta wasis
Samubarangipun.
5

9. sinom yaiku gambaran masa bocah kang
endah seng akeh anggan-anggan, kanggo
dolenan lan ngumpul bareng konco-konco.
Pada bab sinom iki pada ngolah pikiran lan
ati supaya iso nduweni pengarep lan
anggan-anggan.
Sinom
Ketatengi tangis sira
Sira sang paramengkawi
Kawileting tyas duhkita
Kataman ing reh wirangi
Dening upaya sandi
Sumaruna anerawung
Mangimur manuhara
Met pamrih melik pakoleh
Temah suka ing karsa tanpa wiweka
6

10. 7
Kinanthi yaiku masa pembentukan
jati diri lan dalan kanggo menyang
cita-cita, sekolah lan urip ing njaba
omah. Kinanthi asale saka tembung
"kanthi"yaiku petunjuk gawe
tuntunan utawa dalan seng bener
supaya cita cita katurutan
Kudu sregep nuntut ilmu
Kanggo cekelane urip
Ana donya lan ing akhirat
Dene ilmu diduweni
Mula akeh kabecik
Lan kasampurnaning uripan
TULADHA

11. 8
Asmaradana asale teko
Tembung "asmara"tegese tresno.
fase iki dinamika panguripan
saknalika nyata lan riweh
utowo jangkep. Pada fase iki
dibutuhno perjuangan kanggo
ngalah ake ego kene dewe
kanggo mbentuk toleransi

12. 9
GAMBUH
Arti ukara gambuh yaiku dadi siji. Fase iki
nyritakake masalah janji ing njroning
perkawinan guna gawe ndadhekake treno ing
rumah tangga.
Perkawinan iki dudu uga kur masalah kawin
nanging kawine rasa tresni marang kaluarga,
sing dadhekake kawujude rasa rukun, ayem,
tentrem ,lan rasa hormat gawe pasangane.
Fase iki ora gampang amarga jati diri, suku,
basa, utawa tata cara manungsa bedo-bedo uga
mbutuhkake sifat legowo lan narimo.

13. 10
ing fase iki urip wis tekan manungsa
sing ngolek kemakmuran lan upaya
gawe nyukupi kebutuhan sandhang,
pangan lan papan. cukup ing fase iki
yaiku duduk sugeh nanging cukup
kanggo kebutuhan saben dinae. Fase
iki biasane disebut pait legi e urip.
Dhandanggula

14. 11
Durma
Panggambaran yen manungsa kudu
wani ngelakoni urip. Manungsa
kudu nduweni watak greget, kuat
lan percaya diri. Durma asale saka
tembung " darma" kang tegese
kebencikan tingkah laku ing
Kairupan sosial kan diharapkan
kauripane manungsa adoh saka
hawa amarah.

15. 12
kakuwatan ati lan pengendalian
hawa nafsu. pangkur asale saka
tembung "mangkur" yaiku
nyingkirake hawa nafsu dunia,
carane kaya lewat poso sing asline
bisa ngilangake sifat iri lan benci.
Pangkur uga dimengerteni
"nyimpang nyingkur" kang artine
manungsa wis tuwa lan kudu bisa
nahan nafsu.

16. Nalikane mripat iki wis ketutup,
Nana sing bisa nulungi,
Kajaba laku kang luhur,
Kang ditampi marang Gusti,
Aja ngibadah kang awon
13
Fase iki arupa ning ngendi manungsa
ketemu karo seng maha kuasa. Minangka
manungsa dadhekake agama dadi dasar
kahuripan uga fase iki endah banget
dilakoni, fase anggone ketemu karo sing
kuasa kasebut megat roh.
Megat roh yaiku fase nyawa soko jasad,
pisahe roh utawa pinuju alam keabadian,
maceme proses lan dalane pinuju tekane
pathine manungsa iku bedha-bedha.
Proses megatruhne manungsa iki iso didelok
saka lalakune anggone urip sabendinane
sing dilakoni. Manungsa sing biasa ngibadah
lan nyebut asmane Allah ing saben dungane
uga proses megatruhe uga gampang koyo
carane nyebut asmane gusti Allah.
TULADHA

17. 14
Sakwise pisane roh karo jasad lanjut manungsa
diabadekne ning alam semesta. Baline menyang
gusti Allah ragane manungsa kang wis pisah karo
jasade uga dibungkus karo kain mori 5 lembar
utawa 7 lembar ora ditali. Raga kuwi kasebut
pucung arupa jasad manungsa kang kabungkus
kain.
Fase iki kasebut fase peristirahatan jasad
manungsa lan roh suci ngelanjutake kauripan ing
alam sakwise kang sesuai karo amal perbuatane
ing alam dunyo.
Kang banjure, gedhekna rasa syukurmu
Gulangen kaya nyata
Narpada ing butuh yekti
Tata tentrem ati lamun keh dedana
TULADHA

18. Guru
Gatra,
Guru
Wilangan
lan Guru
Lagu
15

19. Guru Gatra yaiku akehe
gatra (baris)saben
sapada (bait) tembang
Guru Lagu yaiku
dhongdhinge/tibane swara
ing saben pungkasane
gatra
Guru Wilangan yaiku
akehe wanda (suku kata)
ing saben gatra (baris)
tembang
Pangertene
16

20. Tembang
Guru
Gatra
Guru Wilangan Guru lagu
Pucung 4 12, 6, 8, 12 u, a, i, a
Maskuma
mbang
4 12, 6, 8, 8 i, a, i, a
Megatruh 5 12, 8, 8, 8, 8 u, i, u, i, o
Gambuh 5 7, 10, 12, 8, 8 u, u, i, u, o
Mijil 6 10, 6, 10, 10, 6, 6 i, o, e, i, i, u
Kinanthi 6 8, 8, 8, 8, 8, 8 u, i, a, i, a, i
Asmarada
na
7 8, 8, 8, 8, 7, 8, 8 i, a, e, a, a, u, a
Durma 7 12, 7, 6, 7, 8, 5, 7 a, i, a, a, i, a, i
Pangkur 7 8, 11, 8, 7, 12, 8, 8 a, i, u, a, u, a, i
Sinom 9
8, 8, 8, 8, 7, 8, 7, 8,
12
a, i, a, i, i, u, a, i, a
Dhandang
gula
10
10, 10, 8, 7, 9, 7, 6,
8, 12, 7
i, a, e, u, i, a, u, a, i,
a
Tabel guru gatra, guru
lagu, lan guru wilangan
17

21. Unsur
Kebahasaan
Tembang
Macapat
Lan
Tuladhane
18

22. Badra = rembulan
Cakrawala = langit
Dirgantara = awang-awang
Tembung kawi yaiku jenise tembung
kang cak-cake winates ana ing basa
endah, umpamane kanggo ing kesenian
kethoprak, wayang lan acara liane kang
gegayutan karo adat kejawen
TEMBUNG KAWI
TULADHA
19

23. sugyarta = sugih dan arta
sinom = isih dan enom.
sumbangsih = sumbang dan
asih.
TULADHA
tembung garba yaiku tembung loro
utawa luwih sing digabung dadi siji,
kanthi ngurangi jumlah wanda lan
nduwe makna dewe, tembung garba
uga diarani sinandhi
20

24. dasanama yaiku
tembung pirang-
pirang kang duwe
teges siji utawa padha
•Langit =boma,
bomantara, akasa,
antariksa, wiyat, wiyati,
cakrawala, gagana, widik-
widik, byoma, antarariya.
•Tulus =sudarga, widada,
sudha.
•Kêsêngsêm =wulangun,
wuyung, brangta, brangti,
tura, suraga.
TULADHA
21

25. SANDI KARSA
Sandi Karsa yaiku ukara kang
diwedharake kang satemene kang
dipilah-pilah adhapur huruf. Sandi iki
digawe medharake cipta, gagasan,
utawa kekarepan.
Dimen lebdeng kawruh
Ing pakaryan mrih trengginas
Nalar mulur rinengga ambeg berbudi
Anjrah mring para siswa
Pepinginan kang samya kae
Esthining tyas maujud
Nanging mulya
Dina dina kapungkur
Iku dadi landhasaneki
Dina kang bakal teka
Ing pangangkah tumus
Kita bangsa Indonesia
Anemahi jaman
Nyrambahi Nuswantara
TULADHA
22

26. SANDI ASMA
NIR purnama ing langit wingi ku
Akasa pututue para bayi tansah ora kerungu
DWI lintang amba sampun sirna
cama kang biasane aneng ati saiki CAkrawala
swara welas asiH rena dadi lagu ing surga
driYA iki mung kudu kuat
kaylan NIrbaya amerga amba tansah ing
ndunyo
Sandi asma iku tegese asma kang sinandi
utawa asma kang didhelikake (digawe
wadi). Lumrahe sandi asma iku dumunung
ana ing tembang. yaiku amane kang
ngarang dipisah-pisah wandane, sinamur
ana ing gatraning tembang
23

27. MATUR
NUHUN