Το σχίσμα μεταξύ των δυο εκκλησιών (1054 μ.Χ.) Μαρακάκη Ελένη – Μελαμπιανάκη Ειρήνη Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαυρογιάννη Άρια Τμήμα Β4 Σχολικό έτος 2014-2015

1. ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ
ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (1054
μ.Χ.)
Μαρακάκη Ελένη – Μελαμπιανάκη Ειρήνη
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαυρογιάννη Άρια
Τμήμα Β4
Σχολικό έτος 2014-2015
2ο
Γενικό Λύκειο Ηρακλείου

2. ΟΡΙΣΜΟΣ
Με τον όρο Σχίσμα εννοούμε τη διάσπαση της
αδιαίρετης κατά την πρώτη χιλιετία Χριστιανικής
εκκλησίας, που συνέβη συμβατικά το 1054.

3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΒΑΛΑΝ ΣΤΗΝ ΕΝΤΑΣΗ ΤΩΝ
ΣΧΕΣΕΩΝ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ
• Η διαίρεση της αυτοκρατορίας επί Θεοδοσίου Α΄ (379-395) οδηγεί στην απομάκρυνση
των εκκλησιών της.
• Οι διαφορές που προκύπτουν στον τρόπο της εκκλησιαστικής διοίκησης μεταξύ
Ανατολής και Δύσης (Συνοδικό σύστημα στην Ανατολή, μονοκρατορία του Πάπα στη
Δύση) και στον τρόπο τέλεσης της λατρείας (Εικονομαχία, διαφορές στη νηστεία και
την τέλεση των μυστηρίων, χρήση αγαλμάτων στους ναούς της Δύσης, υποχρεωτική
αγαμία για όλο τον κλήρο στη Δύση κ.λ.π.) συντέλεσαν στη σταδιακή αποξένωση
μεταξύ των Χριστιανών της Ανατολής και της Δύσης.
• Η επιδείνωση των σχέσεων της Ορθόδοξης Ανατολής και της Λατινικής Δύσης
επιταχύνθηκε από τις γενικότερες πολιτικές εξελίξεις που σημειώθηκαν κυρίως τον 8ο
αι., αποτέλεσμα των οποίων υπήρξε η ανασύσταση της Δυτικής Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας από τους Φράγκους, ως ανταγωνίστριας δύναμης της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας. Η Ρώμη, που μέχρι τότε ήταν τμήμα του Βυζαντινού κόσμου,
περνούσε προοδευτικά στην επιρροή των Φράγκων, ιδιαίτερα από την εποχή του
Καρλομάγνου. Από την περίοδο εκείνη υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις για το
λεγόμενο Σχίσμα των δύο εκκλησιών.
• Οι σχέσεις Ανατολικής και Δυτικής εκκλησίας εντάθηκαν ακόμα περισσότερο, όταν ο
πάπας της Ρώμης Νικόλαος Α΄ δεν αναγνώρισε την εκλογή του Φωτίου ως
πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, τον οποίο είχε ανεβάσει στον πατριαρχικό θρόνο ο
Βάρδας, ο αδερφός της βασίλισσας Θεοδώρας, αφού προηγουμένως είχε καθαιρέσει
και εξορίσει τον Ιγνάτιο, επειδή του είχε απαγορεύσει τη θεία μετάληψη για την
ανηθικότητά του. Ο Νικόλαος όχι μόνο αφόρισε το Φώτιο το 863, αλλά και
αναγνώρισε τον προκάτοχό του Ιγνάτιο. Και ο Φώτιος απάντησε με τον ίδιο τρόπο,
όταν ο Νικόλαος αναμείχθηκε στη βουλγαρική εκκλησία και εισήγαγε σε αυτή λατινικά
έθιμα.

4. ΑΙΤΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΙΣΜΑΤΟΣ
• Η απαίτηση από την πλευρά του πάπα για κυριαρχία σε όλη την
εκκλησία. Διεκδικούσε δηλαδή το πρωτείο εξουσίας (κύρια αιτία).
• Διαφωνίες σε θεολογικά και δογματικά ζητήματα:
 Η νηστεία του Σαββάτου.
 Η αγαμία του κλήρου.
 Η χρήση των αζύμων στη θεία λειτουργία.
 Η προσθήκη του filioque = εκ του Υιού στο σύμβολο της Πίστεως
από μέρους των καθολικών (Και εις το Πνεύμα το Άγιον, το Κύριον το
εκ του Πατρός και εκ του Υιού εκπορευόμενον) αλλοίωνε τη σημασία
του συμβόλου της Πίστεως.

5. ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΕΣ ΤΟΥ ΣΧΙΣΜΑΤΟΣ
• Χρόνος: 1054. Συνέβη την εποχή του Κωνσταντίνου Θ΄ (Μακεδονική
δυναστεία 1042-1055)
• Πρωτεργάτες του σχίσματος:
 Μιχαήλ Κηρουλάριος: Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1043-1055),
που με το δυναμισμό του σκίαζε τον αυτοκράτορα. Ανέβασε στο θρόνο 3
αυτοκράτορες, προς ένα μάλιστα έλεγε απροκάλυπτα τη βυζαντινή
παροιμία: «Εγώ σε έκτισα φούρνε, εγώ ίνα σε γκρεμίσω».
 Λέων Θ΄: Πάπας Ρώμης(1049-1054). Σε μήνυμά του προς τον πατριάρχη
Μιχαήλ Κηρουλάριο του θυμίζει την παρίφημη Κωνσταντίνιο δωρεά,
σύμφωνα με την οποία ο Μέγας Κωνσταντίνος όριζε ότι η ρωμαϊκή εκκλησία
είναι πιο πάνω από την ανατολική και ότι ο πάπας πρέπει να έχει και
κοσμική εξουσία. Θεωρείται ότι το έγγραφο αυτό κατασκευάστηκε στη μονή
του Αγίου Διονυσίου στο Παρίσι στα μέσα του 9ου
αι.
 Ουμβέρτος: Καρδινάλιος. Μετέβη ως εκπρόσωπος του πάπα στην Κων/λη.
Έδειξε αδιάλλακτη στάση και όξυνε την κατάσταση. Δεν αναγνώρισε το
πρωτείο του πατριάρχη και ζήτησε την υποταγή της Βουλγαρίας και της
Ιλλυρίας στη Δυτική εκκλησία.

6. Ο Πατριάρχης Μιχαήλ
Κηρουλάριος στο θρόνο
Ο πάπας Λέων Θ΄

7. ΑΦΟΡΜΕΣ
• Ο πάπας Λέων Θ΄ επέβαλε τα λατινικά ήθη και έθιμα στις
ορθόδοξες εκκλησίες της νότιας Ιταλίας και Σικελίας, με σκοπό να τις
αποσπάσει από την Κων/λη.
• Ο πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος ως αντίποινα απαγόρευσε την
τήρηση των λατινικών εθίμων από τους λατίνους της Πόλης και
απείλησε με κλείσιμο ναών και μοναστηριών σε περίπτωση μη
συμμόρφωσης (1052).

8. ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ
• Ο καρδινάλιος Ουμβέρτος με εντολή του πάπα Λέοντος Θ΄ μετέβη
με δύο κληρικούς στην Κων/λη. Οι αντιπρόσωποι του πάπα στην
Κων/λη ζήτησαν την υποταγή της Βουλγαρίας και της Ιλλυρίας στη
δυτική εκκλησία. Ο πατριάρχης αρνήθηκε να συνεχίσει τη συζήτηση
μαζί τους καθώς και κάθε υποχώρηση προς τη Ρώμη. Στις 16-7-
1054, την ώρα του εσπερινού, οι αντιπρόσωποι του πάπα εισήλθαν
στο ναό της Αγίας Σοφίας και άφησαν αναθεματισμό κατά του
πατριάρχη Μιχαήλ και των οπαδών του.
• Απαντώντας στην παραπάνω ενέργεια ο πατριάρχης κάλεσε
σύνοδο στις 24-7-1054, έκαψε το ανάθεμα και αφόρισε εκείνους που
το είχαν συντάξει. Οι πατριάρχες Ιεροσολύμων, Αντιοχείας και
Αλεξανδρείας ενημερώθηκαν για τα γεγονότα από τον πατριάρχη
Κωνσταντινουπόλεως και συντάχτηκαν μαζί του. Έτσι συντελέστηκε
το οριστικό σχίσμα μεταξύ των δύο εκκλησιών.

9. Ο απεσταλμένος του Πάπα στην Κωνσταντινούπολη καρδινάλιος
Ουμβέρτος τοποθετεί επιδεικτικά τη Βούλα Αφορισμού στην Αγία
Τράπεζα της Αγίας Σοφίας, πριν από την έναρξη της Θείας
Λειτουργίας, παρόντων του Αυτοκράτορα και του Πατριάρχη Μιχαήλ
Κηρουλάριου.

10. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
• Διχασμός στο χριστιανικό κόσμο.
• Οι Νορμανδοί κατέλαβαν τις βυζαντινές κτήσεις στην Ιταλία (1071).
• Οι Σελτζούκοι Τούρκοι κατέλαβαν την Ασία. Καταστροφή στρατού
στο Ματζικέρτ (1071).
• Σταυροφορίες κατά της Ανατολής.

11. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Η κατάληψη της Κων/λης από τους Σταυροφόρους (1204)

12. ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ
• Τον 20ο
αι. ο πατριάρχης Αθηναγόρας και ο πάπας Παύλος ΣΤ΄
ξεκίνησαν ένα διάλογο με καλή πίστη και από τα δύο μέρη με
προοπτική την επανένωση των δύο εκκλησιών. Ο διάλογος της
προσεγγίσεως συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
• Ενέργειες συμφιλίωσης:
 Οι δυτικοί έχουν δώσει ναούς στους ορθόδοξους για λειτουργική
χρήση.
 Έχουν επιστρέψει λείψανα Αγίων.
 Έχουν ορθόδοξες θεολογικές σχολές στα Πανεπιστήμιά τους.

13. Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΑΘΗΝΑΓΟΡΑ ΚΑΙ ΠΑΠΑ ΠΑΥΛΟΥ ΣΤ΄

14. Σήμερα το Βατικανό είναι ανεξάρτητο κράτος μέσα στη Ρώμη

15. ΒΑΤΙΚΑΝΟ

16. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Robert Browning, Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, εκδ. Δημ. Ν. Παπαδήμα,
Αθήνα 1992
• Wikipedia: http://el.wikipedia.org/wiki/Σχισμα_του_1054
• Ιστοσελίδα: http://www.sansimera.gr/articles/294
• Α. Φιλιππίδη, Ημέρες του σχίσματος, http://www. parembasis.gr/ 2004/
04_05_10.htm
• http://history-of-macedonia.com/2011/03/04/sxisma1054/
• http://www.slideshare.net/ssuser8555a6/1054-11991310
• Χρονολόγιο, Το σχίσμα του 1054, http: //photodentro. edu.gr/lor/handle /
8521/1248
• http://diavatagirgenis.blogspot.gr/2013/01/1054.html