SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 17
Descargar para leer sin conexión
ACHMAD FAUZI
XI MIPA 2 / 01
Tembang macapat
1
A. Halaman judul
B. Filosofi tembang macapat
C. Ancase tembang macapat
D. Pangerten guru gatra,
guru wilangan lan guru lagu
E. Tabel guru gatra,
wilangan, lagu saka tembang
macapat
F. Unsur kebasaan temban
macapat lan tuladhane
2
Daftar isi
3
Macapat adalah tembang atau puisi tradisional Jawa.
Setiap bait macapat mempunyai baris kalimat yang
disebut gatra, dan setiap gatra mempunyai sejumlah suku
kata (guru wilangan) tertentu, dan berakhir pada bunyi
sajak akhir yang disebut guru lagu.Macapat dengan nama
lain juga bisa ditemukan dalam kebudayaan
Bali,Sasak,Madura,dan Sunda. Selain itu macapat juga
pernah ditemukan di Palembangdan
Banjarmasin.Biasanya macapat diartikan sebagai maca
papat-papat (membaca empat-empat), yaitu maksudnya
cara membaca terjalin tiap empat suku kata. Namun ini
bukan satu-satunya arti, penafsiran lainnya ada
pula.Macapat diperkirakan muncul pada akhir Majapahit
dan dimulainya pengaruh Walisanga, tetapi hal ini hanya
bisa dikatakan untuk situasi di Jawa Tengah. Sebab, di
Jawa Timur dan Bali macapat telah dikenal sebelum
datangnya Islam.Karya-karya kesusastraan klasik Jawa
dari masa Mataram Baru, pada umumnya ditulis
menggunakan metrum macapat. Sebuah tulisan dalam
bentuk prosa atau gancaran pada umumnya tidak
dianggap sebagai hasil karya sastra namun hanya
semacam 'daftar isi' saja.Beberapa contoh karya sastra
Jawa yang ditulis dalam tembang macapat termasuk Serat
Wedhatama, Serat Wulangreh, dan Serat Kalatidha.
Maskumambang nyritakake kahanane manungsa
nalika isih ana ing alam roh kang banjur ditanem ing
guwa garba utawa guwa garba.
Mijil Pola metrum menika minangka gegambaran
proses lairipun manungsa. Mijil utawa mbrojol lan
jabang bayi jenenge manungsa metu.
4
Sinom tegese gegambaran
mudha. Pemuda ayu, kebak
pangarep-arep lan impen.
5
Wonten ing pola kinanthi menika dipunandharaken ngengingi
jaman kabentukipun jati diri saha lumampah dhateng
tujuwan. Kinanti asale saka tembung kanthi utawa tuntunan
kang ateges butuh tuntunan utawa dalan kang bener supaya
cita-cita kita bisa kawujud
6
Asmara tegese tresna. Satemah
ilustrasi ing pola meter iki
nyritakake crita asmara,
asmara, utawa larut ing
samodra katresnan.
Purwakanthi tembung gambuh yaiku
jumbuh utawa manunggal. Mula pola
meter iki nyritakake bab prasetya
jroning bebrayan kanggo
manunggalake katresnan ing sak omah.
7
Andharan ngenani pola metrik iki,
yaiku panguripan kang wis tekan
tataran stabilitas sosial lan
karaharjan, cukup sandhang, papan,
lan pangan.
Pola metrik iki nggambarake karep
manungsa. Pangkur utawa mungkur tegese
nyingkirake hawa nepsu lan nepsu, uga
pepenginan negatif sing ngrusak jiwa.
Durma asale saka tembung dharma. Pola
meter iki nggambarake yen wong kudu
sedekah lan bareng karo wong liya.
8
Pucung tegese pocong utawa awak
manungsa dibungkus nganggo kain putih.
Pola metrum iki nyritakake awak manungsa
sing mung ninggalake awak dibungkus kain
kafan nalika dikubur ing papan istirahat sing
langgeng.
Megatruh utawi megat roh tegesipun
misahaken jiwa saking raga kita,
uculipun roh utawi nyawa tumuju ing
kalanggengan. Dadi pola metrik iki
nyritakake babagan pati manungsa.
9
Ancase
Ancase tembang macapat yaiku, dipunginakaken
wonten ing pagesangan sosial, antawisipun
minangka hiburan, estetika, pendhidhikan,
pagelaran tradhisional, sarana korespondensi,
tembang rekan, mantra tolak bala, upacara kumpul
isi
Tembang macapat
10
Pangerten guru gatra
guru wilangan lan guru lagu
Guru lagu
salajengipun guru lagu
inggih menika podho e
rima ing pungkasaning
gatra saben larik.
Guru gatra
dene guru gatra yaiku
cacahing larik ing sak bait.
Guru wilangan
guru wilangan yaiku cacahing gatra saben
larik ing tembang macapat.
11
Tabel
Guru gatra, guru wilangan, guru
lagu
12
Tembung Garba
Maharsi saka tembung maha + resi
Jalwestri saka tembung jalu + estri
Papeki saka tembung papa + iki
Tembung loro utawa luwih menawa
digarba banjur muncul aksara “y”.
Tembung loro utawa luwih menawa
digarba banjur muncul aksara “w”.
Tembung loro utawa luwih sing
kagarba nganggo tembung maha,
ananging tembung maha kasebut
mung muni “mah”.
Japa mantra
Padhang jingglang
Lila legawa
Mangerteni Unsur Kebahasaan Teks
Tembang Macapat
1.
Tembung garba yaiku tembung loro
sing digandheng dadi siji sarana
kanggo nyuda cacahe wanda, kanggo
nyocogake cacahe wanda ing sajroning
tembang, lan kanggo ngringkes
tembung ing sajroning ukara.
Tuladha :
Tembung garba kaperang dadi 3, yaiku
:
1.
2.
3.
2. Tembung Saroja
Tembung saroja yaiku tembung loro
utawa luwih kang tegese padha utawa
meh padha dienggo bebarengan
ancase kanggo mbangetake.
Tuladha :
Sira = kowe
Samirana = angin
Ratri = dalu
Sira = kowe, sampeyan, panjenengan
Rina = rinten, siyang, awan
Sudra = papa, mlarat, sengsara, kere
Misuwur = kawentar, kaloka, kondhang, kasub,
komuk, kajanapriya, lsp.
Anak = suta, sunu, siwi, tanaya, weka, atmaja,
lsp.
3. Tembung Kawi
Tembung kawi yaiku tembung – tembung kanga sale
saka basa Jawa Tengahan utawa Jawa Kuna. Tembung
kawi rinaket banget karo basa rinengga jalaran
tembung kawi akeh digunakake ing basa rinengga.
Basa rinengga yaiku basa kang digunakake kanggo
nggambarake kaendahan lan kawibawan.
Tuladha :
4. Dasanama
Dasanama yaiku wong siji duwe jeneng nganti sepuluh,
malah kadhang luwih, kang padha tegese utawa meh
padha tegese.
Tuladha :
5. Sandi Asma lan Sandi Karsa
Sandi asma yaiku jeneng kang sinamun ana ing
tembang macapat, lumrahe wujud jeneng asli
pengarage utawa panciptane tembang.
Tuladha :
Rarasing kang sekar sarkara mrik,
den aksama dening sudyarsa,
ngawikan wengkuning reh
beraweng para ratu,
ilanga kang sesengker sarik,
rongas westhining angga,
13
5. Sandi Asma lan Sandi Karsa
Sandi asma yaiku jeneng kang sinamun ana ing
tembang macapat, lumrahe wujud jeneng asli
pengarage utawa panciptane tembang.
Tuladha :
Rarasing kang sekar sarkara mrik,
den aksama dening sudyarsa,
ngawikan wengkuning reh
beraweng para ratu,
ilanga kang sesengker sarik,
rongas westhining angga,
gagating tyot antuk,
wartaning kang para tama,
sinung tengran sembah trus sukaning budi,
tataning kang carita
Wanda – wanda wiwitan saben gatrane tembang ing
dhuwur yen digathukake saka wiwitan nganti
pungkasan mujudake asmane pujangga kang
nganggit tembang mau, yaiku Raden Ngabei
Ranggawarsita.
Sandi Karsa yaiku tujuan, ancas, utawa karep kang
sinamun utawa sinamar ana ing tembang. Ana uga
wong kang ngarani sandi karsa kuwi sandi ukara yaiku
ukara (ukarane kanggo medharake cipta, gagasan,
rasa – pangrasa, utawa kekarepan).
14
1
2
3
3
Selesai lah E-book saya, terimakasih
mohon maaf jika ada kekurangan
karena kesempurnaan hanya milik
Tuhan dan kesalahan datang dari
setan. Kita hanyalah korban
Buku digital tembang
macapat
@Achmad fauzi XI MIPA 2
SMAN 1 PASURUAN

Más contenido relacionado

Similar a ACHMAD FAUZI XI MIPA 2

Tembang Macapat
Tembang Macapat Tembang Macapat
Tembang Macapat ZhafiraAzwa
 
32_sitimaisaroh_ximipa3.pdf
32_sitimaisaroh_ximipa3.pdf32_sitimaisaroh_ximipa3.pdf
32_sitimaisaroh_ximipa3.pdfSiti Maisaroh
 
Tembang macapat kelas XI .pdf
Tembang macapat kelas XI .pdfTembang macapat kelas XI .pdf
Tembang macapat kelas XI .pdfMohAfifBahari
 
Tembang Macapat Dening Wanda
Tembang Macapat Dening Wanda Tembang Macapat Dening Wanda
Tembang Macapat Dening Wanda MiaNuril
 
Tembung Macapat_29_Risky Amalia M_XI MIPA 2.pdf
Tembung Macapat_29_Risky Amalia M_XI MIPA 2.pdfTembung Macapat_29_Risky Amalia M_XI MIPA 2.pdf
Tembung Macapat_29_Risky Amalia M_XI MIPA 2.pdf30RiskiameliaMubarok
 
Tembang Macapat_30-SAFITRI XI IPS 1.pdf
Tembang Macapat_30-SAFITRI XI IPS 1.pdfTembang Macapat_30-SAFITRI XI IPS 1.pdf
Tembang Macapat_30-SAFITRI XI IPS 1.pdfSafitri Safitri
 
Tembung Macapat-Roma Afrizal Taslim-XIMIPA2-30.pdf
Tembung Macapat-Roma Afrizal Taslim-XIMIPA2-30.pdfTembung Macapat-Roma Afrizal Taslim-XIMIPA2-30.pdf
Tembung Macapat-Roma Afrizal Taslim-XIMIPA2-30.pdf31RomaAfrizalTaslim
 
Tembang macapat .pdf
Tembang macapat .pdfTembang macapat .pdf
Tembang macapat .pdfMohAfifBahari
 
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdf
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdfTembang Macapat by Aisyah Amelia.pdf
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdfaisyah253517
 
Tembung Macapat_33_Vandra Dwi Agustina_XIMIPA2.pdf
Tembung Macapat_33_Vandra Dwi Agustina_XIMIPA2.pdfTembung Macapat_33_Vandra Dwi Agustina_XIMIPA2.pdf
Tembung Macapat_33_Vandra Dwi Agustina_XIMIPA2.pdf34VandradwiAgustina
 
Tembang macapat andrew xi.ia6_02
Tembang macapat andrew xi.ia6_02Tembang macapat andrew xi.ia6_02
Tembang macapat andrew xi.ia6_02Andrew Hutabarat
 
Tembang Macapat
Tembang Macapat Tembang Macapat
Tembang Macapat zahra206160
 

Similar a ACHMAD FAUZI XI MIPA 2 (20)

Tembang Macapat
Tembang Macapat Tembang Macapat
Tembang Macapat
 
32_sitimaisaroh_ximipa3.pdf
32_sitimaisaroh_ximipa3.pdf32_sitimaisaroh_ximipa3.pdf
32_sitimaisaroh_ximipa3.pdf
 
Tembang macapat kelas XI .pdf
Tembang macapat kelas XI .pdfTembang macapat kelas XI .pdf
Tembang macapat kelas XI .pdf
 
Tembang Macapat Dening Wanda
Tembang Macapat Dening Wanda Tembang Macapat Dening Wanda
Tembang Macapat Dening Wanda
 
Tembung Macapat_29_Risky Amalia M_XI MIPA 2.pdf
Tembung Macapat_29_Risky Amalia M_XI MIPA 2.pdfTembung Macapat_29_Risky Amalia M_XI MIPA 2.pdf
Tembung Macapat_29_Risky Amalia M_XI MIPA 2.pdf
 
M.RAFI MAULANA XI MIPA 5(14)
M.RAFI MAULANA XI MIPA 5(14)M.RAFI MAULANA XI MIPA 5(14)
M.RAFI MAULANA XI MIPA 5(14)
 
tembang macapat
tembang macapattembang macapat
tembang macapat
 
Tembang Macapat
Tembang MacapatTembang Macapat
Tembang Macapat
 
Tembang Macapat_30-SAFITRI XI IPS 1.pdf
Tembang Macapat_30-SAFITRI XI IPS 1.pdfTembang Macapat_30-SAFITRI XI IPS 1.pdf
Tembang Macapat_30-SAFITRI XI IPS 1.pdf
 
Tembung Macapat-Roma Afrizal Taslim-XIMIPA2-30.pdf
Tembung Macapat-Roma Afrizal Taslim-XIMIPA2-30.pdfTembung Macapat-Roma Afrizal Taslim-XIMIPA2-30.pdf
Tembung Macapat-Roma Afrizal Taslim-XIMIPA2-30.pdf
 
Tembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdfTembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdf
 
Tembang Macapat
Tembang MacapatTembang Macapat
Tembang Macapat
 
Tembang macapat .pdf
Tembang macapat .pdfTembang macapat .pdf
Tembang macapat .pdf
 
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdf
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdfTembang Macapat by Aisyah Amelia.pdf
Tembang Macapat by Aisyah Amelia.pdf
 
Tembung Macapat_33_Vandra Dwi Agustina_XIMIPA2.pdf
Tembung Macapat_33_Vandra Dwi Agustina_XIMIPA2.pdfTembung Macapat_33_Vandra Dwi Agustina_XIMIPA2.pdf
Tembung Macapat_33_Vandra Dwi Agustina_XIMIPA2.pdf
 
Tembang macapat andrew xi.ia6_02
Tembang macapat andrew xi.ia6_02Tembang macapat andrew xi.ia6_02
Tembang macapat andrew xi.ia6_02
 
Tembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdfTembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdf
 
Tembang Macapat
Tembang  Macapat Tembang  Macapat
Tembang Macapat
 
Tembang Macapat
Tembang Macapat Tembang Macapat
Tembang Macapat
 
Tembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdfTembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdf
 

ACHMAD FAUZI XI MIPA 2

  • 1. ACHMAD FAUZI XI MIPA 2 / 01 Tembang macapat 1
  • 2. A. Halaman judul B. Filosofi tembang macapat C. Ancase tembang macapat D. Pangerten guru gatra, guru wilangan lan guru lagu E. Tabel guru gatra, wilangan, lagu saka tembang macapat F. Unsur kebasaan temban macapat lan tuladhane 2 Daftar isi
  • 3. 3 Macapat adalah tembang atau puisi tradisional Jawa. Setiap bait macapat mempunyai baris kalimat yang disebut gatra, dan setiap gatra mempunyai sejumlah suku kata (guru wilangan) tertentu, dan berakhir pada bunyi sajak akhir yang disebut guru lagu.Macapat dengan nama lain juga bisa ditemukan dalam kebudayaan Bali,Sasak,Madura,dan Sunda. Selain itu macapat juga pernah ditemukan di Palembangdan Banjarmasin.Biasanya macapat diartikan sebagai maca papat-papat (membaca empat-empat), yaitu maksudnya cara membaca terjalin tiap empat suku kata. Namun ini bukan satu-satunya arti, penafsiran lainnya ada pula.Macapat diperkirakan muncul pada akhir Majapahit dan dimulainya pengaruh Walisanga, tetapi hal ini hanya bisa dikatakan untuk situasi di Jawa Tengah. Sebab, di Jawa Timur dan Bali macapat telah dikenal sebelum datangnya Islam.Karya-karya kesusastraan klasik Jawa dari masa Mataram Baru, pada umumnya ditulis menggunakan metrum macapat. Sebuah tulisan dalam bentuk prosa atau gancaran pada umumnya tidak dianggap sebagai hasil karya sastra namun hanya semacam 'daftar isi' saja.Beberapa contoh karya sastra Jawa yang ditulis dalam tembang macapat termasuk Serat Wedhatama, Serat Wulangreh, dan Serat Kalatidha.
  • 4. Maskumambang nyritakake kahanane manungsa nalika isih ana ing alam roh kang banjur ditanem ing guwa garba utawa guwa garba. Mijil Pola metrum menika minangka gegambaran proses lairipun manungsa. Mijil utawa mbrojol lan jabang bayi jenenge manungsa metu. 4
  • 5. Sinom tegese gegambaran mudha. Pemuda ayu, kebak pangarep-arep lan impen. 5
  • 6. Wonten ing pola kinanthi menika dipunandharaken ngengingi jaman kabentukipun jati diri saha lumampah dhateng tujuwan. Kinanti asale saka tembung kanthi utawa tuntunan kang ateges butuh tuntunan utawa dalan kang bener supaya cita-cita kita bisa kawujud 6 Asmara tegese tresna. Satemah ilustrasi ing pola meter iki nyritakake crita asmara, asmara, utawa larut ing samodra katresnan.
  • 7. Purwakanthi tembung gambuh yaiku jumbuh utawa manunggal. Mula pola meter iki nyritakake bab prasetya jroning bebrayan kanggo manunggalake katresnan ing sak omah. 7 Andharan ngenani pola metrik iki, yaiku panguripan kang wis tekan tataran stabilitas sosial lan karaharjan, cukup sandhang, papan, lan pangan.
  • 8. Pola metrik iki nggambarake karep manungsa. Pangkur utawa mungkur tegese nyingkirake hawa nepsu lan nepsu, uga pepenginan negatif sing ngrusak jiwa. Durma asale saka tembung dharma. Pola meter iki nggambarake yen wong kudu sedekah lan bareng karo wong liya. 8
  • 9. Pucung tegese pocong utawa awak manungsa dibungkus nganggo kain putih. Pola metrum iki nyritakake awak manungsa sing mung ninggalake awak dibungkus kain kafan nalika dikubur ing papan istirahat sing langgeng. Megatruh utawi megat roh tegesipun misahaken jiwa saking raga kita, uculipun roh utawi nyawa tumuju ing kalanggengan. Dadi pola metrik iki nyritakake babagan pati manungsa. 9
  • 10. Ancase Ancase tembang macapat yaiku, dipunginakaken wonten ing pagesangan sosial, antawisipun minangka hiburan, estetika, pendhidhikan, pagelaran tradhisional, sarana korespondensi, tembang rekan, mantra tolak bala, upacara kumpul isi Tembang macapat 10
  • 11. Pangerten guru gatra guru wilangan lan guru lagu Guru lagu salajengipun guru lagu inggih menika podho e rima ing pungkasaning gatra saben larik. Guru gatra dene guru gatra yaiku cacahing larik ing sak bait. Guru wilangan guru wilangan yaiku cacahing gatra saben larik ing tembang macapat. 11
  • 12. Tabel Guru gatra, guru wilangan, guru lagu 12
  • 13. Tembung Garba Maharsi saka tembung maha + resi Jalwestri saka tembung jalu + estri Papeki saka tembung papa + iki Tembung loro utawa luwih menawa digarba banjur muncul aksara “y”. Tembung loro utawa luwih menawa digarba banjur muncul aksara “w”. Tembung loro utawa luwih sing kagarba nganggo tembung maha, ananging tembung maha kasebut mung muni “mah”. Japa mantra Padhang jingglang Lila legawa Mangerteni Unsur Kebahasaan Teks Tembang Macapat 1. Tembung garba yaiku tembung loro sing digandheng dadi siji sarana kanggo nyuda cacahe wanda, kanggo nyocogake cacahe wanda ing sajroning tembang, lan kanggo ngringkes tembung ing sajroning ukara. Tuladha : Tembung garba kaperang dadi 3, yaiku : 1. 2. 3. 2. Tembung Saroja Tembung saroja yaiku tembung loro utawa luwih kang tegese padha utawa meh padha dienggo bebarengan ancase kanggo mbangetake. Tuladha :
  • 14. Sira = kowe Samirana = angin Ratri = dalu Sira = kowe, sampeyan, panjenengan Rina = rinten, siyang, awan Sudra = papa, mlarat, sengsara, kere Misuwur = kawentar, kaloka, kondhang, kasub, komuk, kajanapriya, lsp. Anak = suta, sunu, siwi, tanaya, weka, atmaja, lsp. 3. Tembung Kawi Tembung kawi yaiku tembung – tembung kanga sale saka basa Jawa Tengahan utawa Jawa Kuna. Tembung kawi rinaket banget karo basa rinengga jalaran tembung kawi akeh digunakake ing basa rinengga. Basa rinengga yaiku basa kang digunakake kanggo nggambarake kaendahan lan kawibawan. Tuladha : 4. Dasanama Dasanama yaiku wong siji duwe jeneng nganti sepuluh, malah kadhang luwih, kang padha tegese utawa meh padha tegese. Tuladha : 5. Sandi Asma lan Sandi Karsa Sandi asma yaiku jeneng kang sinamun ana ing tembang macapat, lumrahe wujud jeneng asli pengarage utawa panciptane tembang. Tuladha : Rarasing kang sekar sarkara mrik, den aksama dening sudyarsa, ngawikan wengkuning reh beraweng para ratu, ilanga kang sesengker sarik, rongas westhining angga, 13
  • 15. 5. Sandi Asma lan Sandi Karsa Sandi asma yaiku jeneng kang sinamun ana ing tembang macapat, lumrahe wujud jeneng asli pengarage utawa panciptane tembang. Tuladha : Rarasing kang sekar sarkara mrik, den aksama dening sudyarsa, ngawikan wengkuning reh beraweng para ratu, ilanga kang sesengker sarik, rongas westhining angga, gagating tyot antuk, wartaning kang para tama, sinung tengran sembah trus sukaning budi, tataning kang carita Wanda – wanda wiwitan saben gatrane tembang ing dhuwur yen digathukake saka wiwitan nganti pungkasan mujudake asmane pujangga kang nganggit tembang mau, yaiku Raden Ngabei Ranggawarsita. Sandi Karsa yaiku tujuan, ancas, utawa karep kang sinamun utawa sinamar ana ing tembang. Ana uga wong kang ngarani sandi karsa kuwi sandi ukara yaiku ukara (ukarane kanggo medharake cipta, gagasan, rasa – pangrasa, utawa kekarepan). 14
  • 17. Selesai lah E-book saya, terimakasih mohon maaf jika ada kekurangan karena kesempurnaan hanya milik Tuhan dan kesalahan datang dari setan. Kita hanyalah korban Buku digital tembang macapat @Achmad fauzi XI MIPA 2 SMAN 1 PASURUAN