3. 1. İnformasiyanın kodlanması məsələləri
2. Mobil rabitə sistemlərində maneədavamlı
kodlamanın reallaşdırılması
3. GSM standartında kodlama prinsipləri
3
4. İnformasiya m nb yinin kodlanması- Rabit kanalları v yaxud yaddaşə ə ə ə
resurslarına q na t edilm si m qs dil informasiyanin mümkün ola bil c kə ə ə ə ə ə ə ə
q d r maksimal sıxlaşdırılmasından ibar tdir;ə ə ə
Kanalın kodlanması- rabit kanalı il ötürüldükd n sonra s hvl ri aşkarlamağaə ə ə ə ə
v düz ltm y imkan ver n kod lifbasının genişl ndirilm siə ə ə ə ə ə ə ə
m liyyatıdır.Bel kodlama umümi halda mane y davamlı kimi adlandırılırə ə ə ə ə
v korrektl yici kodlarla h yata keçirilir. Ş b k texnologiyalarinda kanalə ə ə ə ə ə
kodlanması kimi tanınır Asinxron iş rejimində işləyir;
Rabit x ttinin kodlanması- m lumatın rabit x tti il asinxron v sinxronə ə ə ə ə ə ə
ötürülm si zamanı, etibarlı sinxronlaşdırma v minimum t hrifl r almaqə ə ə ə
imkanı t min edir.ə
Kriptoqrafik kodlama- informasiyanın saxlanılması və ötürülməsi prosesində ona
icazəsiz (sanksiyasız) daxilolmanın qarşısını almaq üçün verilənlərin məxfiləşdirilməsi
məqsədilə istifadə olunur.
4
5. Mobil rabitənin apparatca reallaşmasında siqnalın rəqəmli işlənməsi əsas rol oynayır. Rəqəmli
işlənmə şanşəkilli rabitənin birinci nəslindən ikinci nəslinə keçməsinə, sistemin həcminin
genişlənməsinə və onun keyfiyyərinin yaxşılaşmasına imkan vermişdir.Siqnalların rəqəmli işlənməsi
zamanı aşağıdakı proseslər nəzərdə tutulur.
- Siqnalların analoq –rəqəm çevrilməsi
- Nitq kodlaması
- Kanal kodlaması
- Modulyasiya
Nitq siqnallarının gücünün spektri tezliyin 400 Hs-ə uyğun qiymətlərində maksimal olur və
daha yüksək tezliklərdə oktavada 9 dB-ə yaxın sürətlə azalır;
Beynəlxalq Telefon və Teleqraf Konsultativ Komitəsinin məsləhətinə uyğun olaraq nitq
siqnallarının rəqəmli verilişində tezlik zolağı 300-3400 Hs arasında məhdudlaşır;
Nitq siqnalının səslərinin müddəti, sait səslər üçün 210 ms (milli saniyə), samit səslər üçün isə 95 ms
olur;
Nitq kodlanmasında əsas funksiya nitq koderi tərəfindən görülür. Koderin əsas vəzifəsi rəqəmli
siqnalları sıxlaşdıraraq nitq siqnallarının mümkün qədər aradan qaldırılmasıdır;
Nitq kodlanması iki üsulla aparılır: siqnal formasının kodlanması (waveform coding) və siqnalın
mənbəyinin kodlanması (source coding);
GSM standartında nitq kodekinin sadələşdirilmiş blok-sxemi növbəti səhifədə verilmişdir.
5
MMobil rabitə sistemlərində maneədavamlı kodlamanınobil rabitə sistemlərində maneədavamlı kodlamanın
reallaşdırılmasıreallaşdırılması
6. İlkin
emaletmə
Qısa müddətli xəbərvermə
süzgəcinin parametrlərinin
qiymətləndirilməsi
Qısa müddətli
xəbərvermə
süzgəc
analizatoru
Uzunmüddətli xəbərvermə
süzgəcinin parametrlərinin
qiymətləndirilməsi
Uzunmüddətli
xəbərvermə
süzgəc
analizatoru
Həyəcanlanma siqnalının
parametrlərinin
qiymətləndirilməsi
Süzgəc
postu
Qısa müddətli
xəbərvermə
süzgəc sintezatoru
Uzunmüddətli
xəbərvermə
süzgəc sintezatoru
Həyəcanlanma siqnalının
formalaşması
Koder
Dekoder
7. Kanal koderi nitq koderindən sonra yerləşir və informasiyanı daşıyıcı tezliyə köçürən
modulyatordan əvvəl olur;
Kanal koderinin əsas rolu nitq siqnalının maneədavamlı kodlamasıdır, bu da siqnalın vericidən
qəbulediciyə şüalanma prosesində baş verən səhvlərin aşkar edilməsi və onların mühüm dərəcədə
düzəldilməsi üçündür;
Maneədavamlı kodlama verilən siqnalın tərkibinə böyük həcmli artıqlama informasiyasının
əlavəsi ilə əldə edilir. İngiliscə belə kodlama Forward Error Correcting coding (FEC coding)
adlanır, yəni səhvləri əvvəlcədən korreksiya edən kodlama. Mobil rabitədə Maneəyədavamlı
kodlama üç əməliyyat şəklində yerinə yetirilir. Bloklu kodlama (block coding), bükülən kodlama
(convolution coding) və növbələnən kodlama (interleaving coding).
Kanal koderi informasiyanı artırır, verilişə hazırlanan informasiyanı dəstələyir və zamanca sıxır;
7
İdarəedici
informasiya
(məntiq bloku)
Nitq
informasiyası
Bloklu və
bükülən kodlama
Nitq informasiyası və
idarəedici informasiyanın
qablaşma və birləşməsi
Boklu və bükülən
kodlama
Şifrləmə Növbələmə
Zamanca
sıxılma
Modulyatora
8. 8
Modulyasiya verici traktın son elementidir, və siqnalın rəqəmli işləməsində heç bir əməliyyat
yerinə yetirmir ;
Modulyasiya siqnalın kanal koderinin çıxışındakı rəqəmli informasiyanı daşıyıcı tezliyə
köçürməkdir;
Modulyasiya edilmiş siqnal modulyatorun çıxışından anten kommutatoru vasitəsilə antenaya
daxil edilir və efirə şüalandırılır. Bu prosesi modulyator heyata keçirir. Əks prosesi isə
demodulyator icra edir;
Demodulyatorun funksiyası qəbul edilmiş siqnaldan informasiya olan siqnalı ayırmaqdır;
Modulyasiyanın 3 növü var: Amplitude Modulation-AM (Amplitud modulyasiyası (AM)),
Frequency Modulation – FM (Tezlik Modulyasiyası), Phase Modulation- PM (Faza
Modulyasiyası;
Mobil rabitə şəbəkələrində Quadrature Phase Shift Keying –QPSK , Minimum Shift Keying –
MSK istifadə edilir;
9. 9
GSM standartı üçün bir neçə modulyasiya növləri vardır;
MSK, QPSK , BPSK və GMSK mövcud növlərdir;
Soldakı qrafik MSK, QPSK and BPSK-nın spektrini göstərir
Sağdakı qrafik isə müxtəlif tip QPSK mulyasiyası növünü əks etdirir