2. Δευτερεύουσες ή εξαρτημένες
Δευτερεύουσες λέγονται οι προτάσεις που δεν μπορούν να σταθούν
μόνες τους στον λόγο και γι’ αυτό εξαρτώνται από κύριες προτάσεις.
Ξεκινούν με κάποιες λέξεις, τους συνδέσμους. Οι σύνδεσμοι, επίσης, μας
δείχνουν το είδος της δευτερεύουσας πρότασης.
Οι δευτερεύουσες προτάσεις χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες, τις :
Ονοματικές Επιρρηματικές
Επιρρηματικές είναι αυτές που μας δίνουν
μια πληροφορία κυρίως για το ρήμα της κύριας
πρότασης και λειτουργούν ως προσδιορισμοί για
τον χρόνο, τον τρόπο, την αιτία κ.ά.
3. Είδη επιρρηματικές προτάσεων
Είδος εισάγονται παράδειγμα
Χρονικές όταν, πριν, μόλις κ.ά. Άλλαξα γνώμη, όταν σε είδα.
Αιτιολογικές γιατί, επειδή, διότι, κ.ά. Απουσίασα, διότι αρρώστησα.
Τελικές να, για να Ήρθα να σε βοηθήσω.
Υποθετικές αν, εάν, άμα κ.α. Αν μπορείς, πάρε τηλέφωνο.
Αποτελεσματικές που(να), ώστε(να) Χιόνισε τόσο πολύ, ώστε να
κλείσουν οι δρόμοι.
Εναντιωματικές ενώ, αν και, μολονότι, κι
ας
Αν και προσπάθησα, απέτυχα.
Παραχωρητικές και αν, και να, κι ας Και να βρέξει, η εκδρομή θα γίνει.
Αναφορικές
επιρρηματικές
Αναφορικά επιρρήματα
(όπου, που, όπως, κ.ά.)
Έρχομαι εκεί που βρίσκεσαι.
4. Χρονικές
προτάσεις
Αφού ξυπνήσω, πλένω το πρόσωπό μου.
Θα αποκτήσω δικαίωμα ψήφου, όταν γίνω δεκαεπτά ετών.
Δεν έφαγε όλο το φαγητό της, αφού δεν πεινούσε.
Σήμερα δεν κάναμε μάθημα, επειδή απουσίαζε ο δάσκαλος.
Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους: όταν,
μόλις, πριν, όποτε, αφού, ενώ, ώσπου, κ.ά.
Αιτιολογικές
προτάσεις
Τις χρησιμοποιούμε όταν επιχειρηματολογούμε για κάτι
ή για να δείξουμε την αιτία μιας πράξης.
Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους: γιατί,
επειδή, διότι, αφού, μια και, μια που
5. Αποτελεσματικές
προτάσεις
Ο καιρός χάλασε τόσο πολύ, που ακυρώθηκε η εκδρομή.
Τρέχω να προλάβω το λεωφορείο.
Έτρεχε, για να μην αργήσει στο μάθημα.
Δείχνουν το αποτέλεσμα της πράξης που φανερώνει η
κύρια πρόταση.
Εισάγονται με τους αποτελεσματικούς συνδέσμους:
ώστε(να), που(να)
Τελικές
προτάσεις
Δείχνουν για ποιο σκοπό γίνεται κάτι.
Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους: να, για να,
Προσοχή: Δεν μπερδεύουμε τις βουλητικές με τις τελικές προτάσεις, διότι
στις βουλητικές δεν μπορούμε να αντικαταστήσουμε το να με το για να.
Ήταν τόσο σπάταλος, ώστε έμεινε απένταρος.
6. Υποθετικές
προτάσεις
Αν έχεις χρόνο, πάρε τηλέφωνο.
Θα πάμε στη συναυλία, εάν βρούμε εισιτήρια.
Δείχνουν την προϋπόθεση που πρέπει να ισχύει για να
γίνει αυτό που λέει η κύρια πρόταση.
Εισάγονται με τους συνδέσμους: αν, εάν, άμα κ.ά.
Προσοχή: Αν το ρήμα της ανεξάρτητης πρότασης είναι κάποιο από τα: ρωτώ,
σκέφτομαι, αμφιβάλλω, αναρωτιέμαι, λέω, ξέρω, θυμάμαι, γνωρίζω, τότε η
εξαρτημένη που ξεκινάει με το αν ή εάν είναι πλάγια ερωτηματική πρόταση
και δεν μπαίνει κόμμα.
Π.χ. Με ρώτησε αν θα πάμε στη συναυλία.
Άμα δε συμμαζέψεις το δωμάτιό σου, δεν πάμε πουθενά.
7. Εναντιωματικές
προτάσεις
Μολονότι είναι πλούσιος, ζει πολύ λιτά.
Δεν πήγε στην εκδήλωση, αν και ήταν το τιμώμενο πρόσωπο.
Και να μου ζητήσεις συγνώμη, εγώ δε σου ξαναμιλήσω.
Θα πάμε εκδρομή, και να βρέξει.
Φανερώνουν αντίθεση προς κάτι πραγματικό που
δείχνει η κύρια πρόταση.
Εισάγονται με τους συνδέσμους αν και, μολονότι,
ενώ, κι ας κ.ά.
Παραχωρητικές
προτάσεις
Φανερώνουν αντίθεση προς κάτι που δεν είναι σίγουρο
ή παραχώρηση σε κάτι που είναι αντίθετο.
Εισάγονται με τους συνδέσμους και να, και αν, κι ας
