In dit document worden de heraldische wapens van de hoofdelingen en erf- en vrijheren van Ameland beschreven. Deze wapens stonden op kaarten, documenten en gebouwen afgebeeld.

1. Wapens der Hoofdelingen en Heren van Ameland
Ritske Jelmera, hoofdeling op Ameland 1424 – 1450
Schild: in goud drie zwarte schuinbalken en in de blauwe schildvoet een zilveren omgewende
wassenaar.
Zilveren helm, getralied en aan de halsberg geboord van goud, gevoerd in blauw.
Wrong en dekkleden blauw en zilver.
Helmteken: een zilveren leeuw tussen vier struisveren, van rechts naar links, zilver, goud en
blauw.
Rumka Donia, hoofdeling op Ameland 1450 – 1463
Keympa Donia, hoofdeling op Ameland 1463 – 1464
Schild: in goud een zwarte klimmende leeuw en een gedeelde schildvoet, 1: in goud drie zwarte
schuinbalken, 2: in blauw een zilveren omgewende wassenaar.
Zilveren helm, getralied en aan de halsberg geboord van goud, gevoerd van zwart.
Wrong en dekkleden zwart en goud.
Helmteken: de lwwue van het schild uitkomend.
Haye I Heringa, hoofdeling op Ameland 1464 – 1486
Schild: in blauw een gouden zespuntige ster, boven vergezeld van twee zilveren lelies naast elkaar
en beneden van een wassenaar van hetzelfde.
Wrong en dekkleden blauw en zilver.
Helmteken: een zilveren uitkomende eenhoorn, gehoord van goud.
Pieter I Cammingha, heerschap van Ameland 1486 – 1521
Wijtze I Cammingha, heer van Ameland 1521 – 1552
Haye II Cammingha, heer van Ameland 1552 – 1556
Pieter II van Cammingha, vrij-en erfheer van Ameland 1556 – 1575
Sicco van Cammingha, vrij-en erfheer van Ameland 1575 - 1624
Pieter III van Cammingha, vrij-en erfheer van Ameland 1624 - 1638
Wijtze II van Cammingha, vrij-en erfheer van Ameland 1638 - 1641
Valerius Francisci van Cammingha, vrij-en erfheer van Ameland 1641 – 1668
Franciscus Duco van Cammingha, vrij-en erfheer van Ameland 1668 - 1680
Schild: gedeeld en tweemaal doorsneden met een hartschild: 1; en 4; in goud een zwarte kam van
twee rijen tanden; 2; en 3; in blauw een zilveren lelie, 5; in goud drie zwarte schuinbalken, 6; in
blauw een zilveren omgewende wassenaar, hartschild; in rood een gouden zespuntige ster.
Zilveren helm, getralied en aan de halsberg geboord van goud, gevoerd in blauw.
Wrong en dekkleden; blauw en goud.
Helmteken; een uitkomend rood hert tussen vier struisveren, van rechts naar links rood, goud,
blauw en zilver.
Rixt van Donia, vrij-en erfvrouwe van Ameland 1680 – 1681
Schild; in goud een zwarte klimmende leeuw, getoond van rood.
Zilveren helm, getralied en aan de halsberg geboord van goud, gevoerd in zwart.
Wrong en dekkleden zwart en goud.
Helmteken; de leeuw van het schild uitkomend.
Helena Maria des H.R. Rijksbarones thoe Schwartzenberg,
mede vrij-en erfvrouwe van Ameland 1681 - 1682
Isabella Susanna des H.R. Rijksbarones thoe Schwartzenberg,
Mede vrij-en erfvrouwe van Ameland 1681 - 1690
1

2. Wilco Holdinga des H.R. Rijksbaron thoe Schwartzenberg en
Hohenlansberg, mede vrij-en erfheer van Ameland 1682 - 1704
Anna Dodonea des H.R. Rijksbarones thoe Schwartzenberg en
Hohenlansberg, mede vrij-en erfvrouwe van Ameland 1682 - 1704
Jannetta Isabella des H.R. Rijksbarones thoe Schwartzenberg en
Hohenlansberg, mede erf-en vrijvrouwe van Ameland 1682 - 1704
Juliana Johanna des H.R. Rijksbarones thoe Schwartzenberg en
Hohenlansberg, mede erf-en vrijvrouwe van Ameland 1704
Georg Wolfgang des H.R. Rijksbaron thoe Schwartzenberg en
Hohenlansberg, mede erf-en vrijheer van Ameland 1704
Johan Sicco des H.R. Rijksbaron thoe Schwartzenberg en
Hohenlansberg, mede vrij-en erfheer van Ameland 1704
Michael Onuphrius de H.R. Rijksbaron thoe Schwartzenberg en
Hohenlansberg, mede erf-en vrijheer van Ameland 1704
Schild; gepaald van acht stukken blauw en zilver.
Aanziend-gestelde gouden helm, getralied en aan de halsberg geboord van hetzelfde, gevoerd
tussen de tralies van blauw, overigens van goud, gekroond met een helmkroon, zijnde op een
gladde gouden hoofdband zichtbaar drie fleurons en twee parelpunten van hetzelfde, bezet met
witte parels.
Helmteken; een aanziend – gesteld mansborstbeeld, rood bekleed met zilveren kraag, op het
hoofd van natuurlijke kleur een rode puntmuts met zilveren opslag, waarop een kroon rust als
helmkroon, getopt met vijf blauwe struisveren naast elkaar en tussen elke twee veren en links
ernaast een zeer smalle kleine veer, de tweede en vierde van zilver en de overige rood, het
borstbeeld tussen twee olifantstrompen, de rechtse geschuinbalkt van acht stukken zilveren
blauw, de linkse links geschuinbalkt van dezelfde stukken en in de buitenrand van beide trompen
zeven groene pauwenveren, de een boven de ander gestoken, terwijl uit de opening van elk der
beide trompen drie groene pauwenveren, de een boven de ander, komen.
Johan Willem Friso Prins van Oranje en Nassau,
souverein heer van de vrije erfheerlijkheid Ameland 1704 -
1711
schild; gedeeld en tweemaal doorsneden met middenschild, hartschild en twee bijschildjes, 1; in
blauw, bezaaid met gouden staande blokjes, een klimmende leeuw van hetzelfde, getongd en
genageld van rood, 2; in goud een klimmende en aanziende leeuw, getongd, genageld en
gekroond van blauw, 3; in rood een zilveren dwarsbalk, 4; in rood twee gouden gaande en
aanziende leeuwen, 5; in zilver een rood gaand hert, 6; in zilver een zwarte dwarsbalk, waarvan
twee groene liesbossen uitgaan. Middenschild gevierendeeld, 1; en 4; in rood een gouden
schuinbalk, 2; en 3; in goud een blauwe jachthoorn, gesnoerd en geopend van rood beslagen met
zilver, hartschild; geschaakt met negen vakken, vijf van goud en vier blauw, bijschildjes: boven in
goud een zwarte dwarsbalk, beneden in rood een zilveren gekanteelde dwarsbalk.
Kroon; op een gouden hoofdband, bezet met beurtelings ruitvormige robijnen en ovale
smaragden, zichtbaar vijf gouden fleurons en vier hoge parelpunten en daarbinnen drie bogen. In
de top samenkomend onder een rijksappel, getopt met een kruis, alles van hetzelfde en bezet met
witte parels, gevoerd en gemutst van rood.
Schildhouders: twee gouden leeuwen, getongd en genageld van rood. Onder het schild op blauw
lint in gouden Latijnse letters het devies; Je Maintiendrai.
Willem IV Prins van Oranje en Nassau,
souverein heer van de vrije erfheerlijkheid Ameland 1711 – 1751
Willem V Prins van Oranje en Nassau,
souverein heer van de vrije erfheerlijkheid Ameland 1751 – 1795
2

3. Schild; gevierendeeld met middenschild en hartschild, 1; in blauw bezaaid met staande blokjes
van goud, een klimmende leeuw van hetzelfde, getongd en genageld van rood, 2; in goud een
rode klimmende en aanziende leeuw, getongd, genageld en gekroond van blauw, 3; in rood een
zilveren dwarsbalk, 4; in rood twee gouden gaande en aanziende leeuwen. Middenschild
gevierendeeld, 1; en 4; in rood een gouden schuinbalk, 2; en 3; in goud een blauwe jachthoorn,
gesnoerd en geopend van rood, beslagen met zilver. Hartschild: geschaakt van negen vakken, vijf
van goud en vier van blauw.
Het schild omhangen met het ordelint van de kousenband, zijnde een blauw lint, geboord van
goud, met aan de benedenzijde vier ronde gaten, geopend van blauw, geboord van goud en door
het meest rechtse de tong der gouden gesp gestoken waarin het lint eindigt, terwijl het andere
einde links beneden achter het rondom hangende deel langs en in het midden beneden achter het
rondom hangende deel langs en in het midden beneden naar voren doorgehaald is en achter het
deel met de gaten langs naar beneden uithangt. Waar het in een gouden bezag eindigt; op het lint
op het gouden unciale letters het devies; honi zoit qui mal y pense.
Schildhouders; twee gouden aanziende leeuwen, gekroond met prinsenkronen ? op het schild,
getongd en genageld van rood.
Kroon en devies; als onder Johan Willem Friso beschreven (Rijksarchief Friesland)
Klokken in de torens op Ameland;
De torens van Hollum, Ballum en Nes waren door de eeuwen heen altijd van luidklokken
voorzien met deze klokken werden de dorpsbewoners gewaarschuwd voor gevaar maar ook om
ze bijeen te roepen voor vergaderingen met de dorpsoudsten, later volmachten en burgemeesters.
Op de klokken stond het wapen van de heer van Ameland afgebeeld. Zo is bekend dat in de toren
van Hollum een klok heeft gehangen met daarop o.a. de tekst: ‘Petrus A Cammngha vrij ende
erfheer van Ameland 1626’ verder staan de namen van de burgemeesters vermeld alsmede een
wapen, dit zal dus het wapen van Petrus van Cammingha zijn geweest. In de toren van Ballum
heeft een klok gehangen uit 1784 gemaakt door Christiaan en Jan Seest te Amsterdam midden op
de klok stond het wapen van Willem V. boven de toegangsdeur was een zandsteen ingemetseld
met het wapen van WillmV. Van de klokken van de toren van Nes heb ik geen gegevens. Met
betrekking tot alle torenklokken kan nog vermeld worden dat ze allen door de Duitse bezetter zijn
weggenomen en dat in 1949 de torens van nieuwe klokken zijn voorzien. Ten aanzien van de
wapens op klokken en in de gevels van de torens kan nog vermeld worden dat die in de Franse
tijd allemaal zijn weggekapt.
Windwijzers op de torens.
De windwijzers zoals die thans nog op de torens te zien zijn kunnen als volgt omschreven
worden;
Hollum: op deze windwijzer staat het jaartal 1886 afgebeeld is een wassenaar
en driebalken aan de bovenzijde afgewerkt met een gebogen rand
met driehoeken
Nes: op deze windwijzer staat het wapen van Ameland afgebeeld
bestaande uit drie balken en een omgekeerde wassenaar, aan de
bovenzijde afgewerkt met een kroon.
Ballum: Op deze windwijzer staat rechtop drie balken met daarboven een
kroon, aan weerszijden van de drie verticale balken staat een
klimmende leeuw, aan de onderzijde drie schuine balken en een
omgekeerde wassenaar.
3