bijlage bij Telegraaf van 3 sept 2012. Mijn bijdrage staat op pag 9

1. Deze bijlage valt onder de verantwoordelijkheid van de redactie van Reflex Uitgeverij
Kwaliteit in de Zorg
Ontwikkelingen in de Cardiologie
Vroegtijdig opsporen van kanker
Ketenzorg
Verslavingszorg
Revalidatiezorg
Ouderenzorg en Thuiszorg
Het proces na ziekenhuisopname
september 2012

2. Een publicatie van Reflex Uitgeverij
Kwaliteit in de Zorg
Een onafhankelijke publicatie van Reflex Uitgeverij,
gedistribueerd bij De Telegraaf op 3 september 2012.
I n ho u d
Uitdagingen genoeg!
Wat technologie kan doen pagina 6
Ontwikkelingen in de thuiszorg pagina 8
Vergrijzing drukt op de zorg pagina 10
Uit het ziekenhuis. En dan? pagina 11
Nog genoeg te verbeteren pagina 12 D e zorg is druk bezig een verandering door te maken. Of
eigenlijk een serie van veranderingen, die misschien niet
los zijn te zien van elkaar. De overgang van de AWBZ naar de
Dan maar naar Schotland pagina 13
zorgverzekeringswet voor een deel van de ouderenzorg is in
E-health als innovatie pagina 16 mijn ogen een grote vooruitgang. De AWBZ was oorspronkelijk
bedoeld voor onverzekerbare zorg, waar het verzekeringsprin-
Zorg voor dementie pagina 17
cipe niet op van toepassing was. In de loop der decennia is dat
Functiebeperking moet hogerop pagina 18 uitgegroeid tot een enorm pakket, waar bijvoorbeeld de oude-
renzorg, de psychiatrie en gehandicaptenzorg onderdak vonden.
Revaliderende ouderen pagina 19
Van gehandicaptenzorg kun je zeggen dat het onverzekerbaar
Je eigen virtuele privékliniek pagina 20 is, dus het is terecht dat er zo’n verzekering is. Inmiddels is het
besef gerezen dat de zorg voor ouderen wel degelijk verze-
De stem van de patiënt pagina 21
kerd kan worden via de zorgverzekeringswet. Het maakt het
Botten en gewrichten pagina 22 inzichtelijker wat voor zorg nodig is en geleverd moet worden,
daarmee kan het meer toegespitst worden op de behoefte en
Controle op kanker pagina 22
het kan doelmatiger. Eigenlijk is het te betreuren dat achtereen-
volgende regeringen deze mogelijkheid om de zorg te verbete-
C o l o f o n ren zo lang hebben laten liggen.
Project Manager Regie
Maarten Le Fevre In het verlengde daarvan wordt de regie voor de zorg steeds
maarten.le.fevre@reflex-media.net meer in de handen van de patiënt zelf gelegd. Een goede ont-
wikkeling, want de patiënt is in veel gevallen goed in staat om
Productie/Lay-Out
met de nodige steun en hulp van professionals, de juiste keuzes
Tammo Haan
te maken. We moeten er echter ook voor waken dat er mensen
VDS Vormgeving!, Drachten
zijn die dit helemaal niet willen of kunnen. Er ligt een grote uit-
Druk daging om als zorgverlener de juiste inschatting te kunnen ma-
Dijkman Offset, Diemen ken. Zijn mensen in staat en bereid om voor een deel of geheel
hun eigen regie te voeren? Ik denk dat wij als zorgverleners die
Redactie
inschatting nog niet goed kunnen maken, we moeten nog leren Lode Wigersma is directeur beleid en advies bij de KNMG, de landelijke
Cor Dol, Irma van der Lubbe, Mariette Raap, Annemiek de
om de zorg los te laten. Als zorgverleners hebben we de neiging artsenfederatie.
Waard
om vaak dichter in de buurt van de patiënt te blijven dan door
Foto‘s de patiënt gewenst wordt en nodig is. Veel patiënten zijn heel
Thinkstock / Getty Images goed in staat om een aantal dingen zelf te doen. Het voelt voor Vraag en aanbod
de patiënt over het algemeen ook fijner om zelf dingen te doen, Het is ook zaak om te kijken naar de opleidingen van beroepen
De inhoud van gastbijdragen, interviews, bedrijfsinterviews
het heeft positieve effecten op de gezondheid, uiteraard op in de zorg. Want waar is behoefte aan in de maatschappij?
en bedrijfspresentaties geven de mening van de gastauteurs
voorwaarde dat de patiënt het kan en wil. De doelgroep bestaat meer en meer uit ouderen met één of
en geïnterviewden weer. Ondanks dat bij deze uitgave
meer chronische ziekten. Het is goed om daarvoor generalisten
veel aandacht is besteed aan het voorkomen van fouten en
Technologie op te leiden en minder superspecialisten. Tot dusver hebben
onvolkomenheden, kan hiervoor niet worden ingestaan en
Een andere verbetering is gelegen in de groeiende rol van aankomend zorgverleners nog een redelijk grote vrijheid om de
aanvaarden de redactie en uitgever hiervoor derhalve geen
technologie en internet. De KNMG, zorgverzekeraars en richting te kiezen die ze willen, maar dat geeft wel een kloof
aansprakelijkheid.
patiëntenverenigingen hebben de nationale agenda e-health tussen aanbod en vraag. Gezien de opleidingsduur van artsen is
Reflex Uitgeverij B.V. opgezet, waarmee we laten zien wat we willen gaan doen op haast geboden, want we doen het nog niet goed. Anderzijds ligt
Max Euweplein 34 dit gebied. Zaken als telemonitoring, waarbij je via internet je er ook een grote uitdaging in taakherschikking. Artsen zouden
1017 MB Amsterdam kwaal kan laten controleren, zorgportals of zelfs therapie via meer van hun taken kunnen delegeren, bijvoorbeeld aan goed
T 020 520 76 50 het internet, zijn ontwikkelingen die onomkeerbaar zijn en ook opgeleide verpleegkundigen, waar er simpelweg meer van zijn.
www.reflex-media.net moeten worden ingezet om mensen de juiste ondersteuning te Het is de kunst van het loslaten, maar dan moeten artsen er
kunnen bieden. Het zijn methodes die gepaard moeten gaan wel op kunnen vertrouwen dat het werk daarna goed gaat. Dat
Paul van Vuuren
met instructies en zelfcorrectie, zodat je niet veel fout kunt kan ons veel opleveren, ook al omdat artsen dan meer tijd heb-
Directeur
doen. Deze ontwikkelingen kunnen de kwaliteit en het gemak ben om zich met hun core business bezig te houden. Zo liggen
paul.vanvuuren@reflex-media.net
dienen en bovendien de kosten drukken. Een patiënt hoeft niet er al met al heel wat uitdagingen om de kwaliteit in de zorg
steeds naar de dokter en dat scheelt in kosten en de inzet van verder te verbeteren.
zorgverleners. De verwachtingen zijn bekend: als we zo door
Reflex Uitgeverij is gespecialiseerd in thematische gaan hebben we over vijftien jaar twee keer zoveel werkers in
kwaliteitsspecials in Nederlandse, Duitse en Zwitserse de zorg nodig. Die zullen er echt niet komen, dus zullen we met
dagbladen. U vindt onze publicaties onder andere in de e-health en zelfmanagement belangrijke stappen moeten gaan
Frankfurter Allgemeine Zeitung (F.A.Z.), Handelsblatt, maken.
Tagesspiegel (in Duitsland), Tages-Anzeiger (Zwitserland)
en in het Financieele Dagblad en het NRC Handelsblad.
Onze publicaties combineren zo de diepgang van vakbladen
met de oplage van dagbladen.
Reflex Uitgeverij onderscheidt zich door de focus op
kwaliteit en de scheiding van artikelen en gastbijdragen.
Meer informatie vindt u op
www.reflex-media.net
Het papier voor deze special van
Reflex Uitgeverij is afkomstig uit
verantwoord beheerde bossen.

3. bedrijfsinterview 3
Introductie nieuwe middelen kan sneller
Als nieuwe medische behan- vanuit de medische invalshoek door
delingen of geneesmiddelen artsen, maar ook heel goed vanuit de
beschikbaar komen, kan het invalshoek van patiënten met behulp
soms lang duren voordat deze van deskundigen uit patiëntenorga-
innovatie in de zorg wordt toe- nisaties. Het patiëntenperspectief
gepast. Hoe kijkt u daar tegen als item voor gezondheidspolitieke
aan? beslissingen wordt internationaal als
Het moment van toelating tot de markt relevant beschouwd.
door de Europese autoriteiten en het
moment waarop het middel of behan- Dus behalve minister, verzeke-
deling in het basispakket in Neder- raar en fabrikant zouden ook
land zit, liggen vaak ver uit elkaar. De experts en patiënten aan tafel
minister van volksgezondheid neemt moeten zitten om een nieuwe
wel initiatieven om te proberen dat behandeling te beoordelen?
proces te versnellen, maar soms zit Ja. In Nederland, maar ook elders in
daar één of twee jaar tussen. Dat komt Europa, maken wij dit mogelijk door
de kwaliteit van zorg niet ten goede. Ik het oordeel over de relevantie van een
begrijp wel dat het ministerie voort- nieuwe behandeling naar buiten te
durend zaken moet afwegen en dat het brengen in een rapport. Zo hebben
zorgbudget niet oneindig is. Maar de betrokken instanties en de minister
kwaliteit van de zorg is erbij gebaat dit rapport tijdig beschikbaar voor hun
dat, wanneer een nieuwe behande- overwegingen om een nieuwe behan-
ling daadwerkelijk een verbetering is deling in het basispakket op te nemen.
en de balans kosten-baten binnen de
in Nederland erkende grenzen ligt, er Hoe kan de kwaliteit van het
geen vertraging moet zijn een nieuwe oordeel gewaarborgd worden?
behandeling op te nemen. De experts onder artsen en onder
patiënten zijn zeer te spreken over
Wat kan gedaan worden om dat de expert procedure. Heel actief en
proces te versnellen? zonder hinder te ondervinden van
Op het moment dat een nieuwe be- commerciële informatie of andere be-
handeling beschikbaar komt, hebben roeps- of overheidsbelangen, werken
artsen meestal hun nieuwe behandel- zij aan het beoordelen van de rele-
richtlijnen nog niet klaar. De tijd om vantie van een nieuwe behandeling.
dit tijdig te doen ontbreekt simpel- Zij gebruiken daarbij niet alleen de
weg. Richtlijnen komen pas na drie wetenschappelijke informatie maar
tot vijf jaar uit of worden aangepast. ook de brede praktijkervaring. Juist
Om dit probleem op te lossen, kan een vanuit die praktijkervaring kan be-
kleinere groep van top-experts onder oordeeld worden of een verbetering op
artsen op basis van de beschikbare ge- papier ook in de praktijk wel merkbaar
gevens een voorlopig standpunt opstel- en betekenisvol is. Door de gebruikte
len over hoe relevant de verbetering is methode en door experts intensief met
met de nieuwe behandeling en voor elkaar in gesprek te brengen ontstaat
welke patiënten met welke klachten vanzelf een uitgebalanceerd oordeel.
de nieuwe behandeling dan het meest
geschikt is. Wat kunnen patiënten bijdragen
aan deze spreekwoordelijke Christiaan Caanen is programma directeur van Europe-ExPro.
tafel?
Is de betrokkenheid van experts Het zijn vooral de deskundigen die procedure een concrete vertaling van uit fabrikanten, beroepsgroep of poli-
momenteel nog onvoldoende? verstand hebben van patiëntenzaken, het patiëntenperspectief oplevert. tiek inbreng proberen te hebben op de
In het afwegingsproces van de minis- zoals een gespecialiseerd verpleegkun- procedure. Het oordeel van de experts
ter om een nieuwe behandeling op te dige die vanuit het perspectief van de Wat is uw rol in het geheel? moet onpartijdig tot stand komen. Met
nemen in het basispakket, is er door- patiënt een concrete bijdrage kan ge- Ik kijk naar welke medische vraag- andere woorden: het gaat om de feiten
gaans geen uitgewerkt en onderbouwd ven omdat deze de patiënten dagelijks stukken zich voordoen. Op het gebied en die moeten op tafel komen. Daar
standpunt van de arsten beschikbaar. meemaakt. Opvallend is dat er steeds van diabetes en longziekten zijn bij- is behoefte aan en dat is uiteindelijk
Op beperkte schaal betrekt de over- meer initiatieven worden genomen voorbeeld nieuwe ontwikkelingen, die de basis om heldere en transparante
heid de beroepsgroep wel, maar die om patiënten al in een vroeg stadium traag bij de patiënten komen. Voor mij besluiten te kunnen nemen om een
moet meestal in een hele korte tijd aan tafel te hebben, maar de mening is dat een reden om met specialisten nieuwe behandeling al of niet op te
een mening geven. Een mening is ech- van patiënten zie je slechts sporadisch en met patiëntenorganisaties op dat nemen in het basispakket. n
ter ‘maar’ een mening en deze wordt terug in een advies. Met de patiëntpro- gebied te gaan praten. Ik zoek dan
gemakkelijk terzijde gelegd. Experts cedure willen we dat concreet maken. een geschikte externe, onpartijdige
zouden binnen een beroepsgroep de coördinator uit het veld, meestal een
ruimte moeten krijgen om vroegtijdig Hoe wordt op uw werkwijze arts of apotheker, die vervolgens de
een standpunt over de relevantie van gereageerd? groep experts samenstelt en hen be-
een nieuwe behandeling uit te werken. Vanuit de patiënten-deskundigen is geleidt om in samenwerking tot een
veel enthousiasme. Ze hebben ervaren oordeel te komen en dit in een rap-
Op welke manier zijn patiënten dat dit een goede manier is om met port vast te leggen. Als programma
betrokken? elkaar tot een finetuning te komen. Ze directeur ga ik op zoek naar fondsen
In een expertprocedure proberen we inspireren elkaar ook om vanuit meer- om de werkzaamheden van de externe
geen behandelrichtlijn neer te zetten, dere invalshoeken goede manieren coördinator en het drukken van het
maar richten experts zich op de vraag te vinden om de stem van de patiënt rapport mogelijk te maken. Voorts
hoe betekenisvol de verbetering van handen en voeten te geven. Besturen houd ik toezicht op het totale proces Meer informatie
de nieuwe behandeling is ten opzichte van deze organisaties steunden hen waarin ik voorkom dat verstrekkers info@europe-expro.eu
van wat er al beschikbaar is. Dit kan hierin omdat gezien werd dat de expert van fondsen of belanghebbenden van-

4. 4 kwaliteit in de zorg Een publicatie van Reflex Uitgeverij
Gastbijdrage Patiëntenverhaal MitraClip
Enorm geholpen met een relatief simpele ingreep
Een hartchirurg in ruste die zelf een lekkende hartklep had. Uiteraard moet ook die geholpen worden en dat gebeurde.
J a, ik wist wat het was om een lekkende
hartklep te hebben”, vertelt Olaf Penn.
Niet zo vreemd, want hij is gepensioneerd
mij dus ook overkomen. Ik wist wat de
behandeling inhield en zag daar niet te-
genop. Het grote voordeel is dat je geen
hartchirurg. De lekkende klep tussen de operatie hoeft te ondergaan. Deze clip
linkerkamer en -boezem van het hart was wordt vrij simpel met een katheterisatie
al langer bekend bij meneer Penn, maar geplaatst. Ik heb de behandeling heel
de lekkage was nog niet heel groot. “Maar normaal ondergaan en ik heb het goed
als het hart achteruit gaat, wordt het tijd beleefd. Ik ben er beter van geworden.”
om in te grijpen. Ik moest geopereerd
worden, maar ik wist gelukkig van het Hartfunctie normaal
bestaan van de MitraClip af. Speciaal Olaf Penn kijkt zeer tevreden terug op
voor het plaatsen van de clip ben ik naar de behandeling, inmiddels al weer zo’n
het St. Antonius gegaan.” anderhalf jaar geleden. De achteruitgang
van het hart is gestopt en de hartfunc-
Geen operatie tie is dankzij de clip weer normaal. “De
Het voordeel van de kennis van de voor- lekkage is tot minimaal gereduceerd en
malige hartchirurg, die in dit geval zelf het heeft me een operatie bespaard. Het
patiënt werd. “Het was altijd mijn in- is mooi dat met een relatief simpele in-
stelling dat mijn patiënten ziek zijn en greep iemand zo enorm geholpen kan
geholpen moeten worden. En dat kan worden.” n
Bedrijfsinterview
“MitraClip als innovatie in de cardiologie“
Via hartkatheterisatie kunt u een operatie te vervangen en dat was een voeren met een soort robotarm. Het langs te werken. Sinds vorige maand is
MitraClip systeem plaatsen. Dat behoorlijke ingreep, waarbij de patiënt duurt even voor je daar ervaring mee de richtlijn verschenen dat de Mitra-
behoeft enige uitleg. aan de hart-longmachine moest. Sinds hebt en handigheid in krijgt. Inmid- Clip ook een behandelingsoptie is voor
Onder plaatselijke verdoving wordt een januari 2009 hebben we de mogelijk- dels zijn we behoorlijk verbeterd. We mensen met hartfalen. Dat ondersteunt
toegang gemaakt tot de grote ader in de heid om de mitralisklep te repareren hebben in onze kliniek gezien dat on- ons geloof in deze methode.
lies die het bloed terugvoert naar het via een katheterisatie. Dat doen we geveer tachtig procent van de patiënten
hart. Via deze ader kunnen we met een met een MitraClip systeem, een clipje direct een verbetering ervaart na het In het St. Antonius waren we er vanaf
katheter toegang krijgen tot de linker- van ongeveer acht millimeter met een plaatsen van de MitraClip. Dat heeft het begin bij betrokken en ik moet
zijde van het hart, waar de mitralisklep frame van cobalt chromium, een soort niet alleen te maken met het feit dat zeggen dat dat zeer professioneel wordt
zich bevindt. De mitralisklep is de klep edelmetaal, met daar omheen een po- we de procedure beter beheersen, maar begeleid door de fabrikant Abbott. We
tussen de linkerboezem en -kamer in lyester laag van dacron, dat ook veel ook omdat we op voorhand beter de zijn trots dat we een belangrijke bij-
het hart. Deze klep zorgt ervoor dat het in protheses wordt gebruikt. De Mi- geschikte patiënten kunnen selecteren. drage hebben geleverd aan de intro-
bloed niet terug kan stromen naar de traClip zorgt ervoor dat op de plek van ductie van deze nieuwe innovatie in
boezem. Als de klep lek is, gebeurt dat de lekkage de klepbladen aan elkaar Hoe maakt u die selectie? Nederland.
dus wel en dat merkt de patiënt. Hij geclipt worden, zodat de klep niet of Op dit moment selecteren we patiënten
krijgt minder zuurstof in het lichaam veel minder lekt en het hart dus beter met een kleplekkage die een hoog risico Kan de kwaliteit van de zorg in
en komt in ademnood. Voorheen was functioneert, wat leidt tot een betere hebben op een operatie. Binnen deze zijn algemeenheid gehandhaafd
het noodzakelijk om zo’n klep via een levenskwaliteit voor de patiënt. groep richten we ons vooral op pati- blijven?
ënten waarbij het hart nog voldoende Natuurlijk wordt er in de zorg gekeken
Wat is het grote pompwerking heeft en in staat is te naar kosten en baten. Nederland liep
voordeel van deze verbeteren na het plaatsen van een wereldwijd altijd mee in de top bij de
manier van werken? MitraClip systeem. Door bijkomende ontwikkeling en introductie van innova-
We hoeven de borstkas onderzoeken, waaronder een MRI- ties en ik denk dat we voorzichtig moeten
niet open te maken om scan en echo van het hart, kunnen we zijn om die positie niet te verliezen en
de klep te herstellen, en dat bepalen. We doen ook een selectie de kwaliteit te handhaven. n
het is niet nodig om de met het oog: hoe fragiel is een patiënt
patiënt aan de hart-long- en wat is de wil van deze patiënt om een
machine te leggen. Dit is bepaalde behandeling te ondergaan.
veel minder ingrijpend
voor de patiënt, levert In welke opzichten verbetert de
een veel kortere herstel- kwaliteit van de zorg nog meer?
tijd op en dus ook een Het palet van de behandelingsopties
veel kortere opnametijd wordt in ons centrum steeds groter.
in het ziekenhuis. Niet iedereen krijgt zomaar een clip,
zoals altijd wordt iedere patiënt in het
U begon deze pro- team besproken. Zo kunnen we steeds
cedure in 2009. Is de meer een custom made therapie gaan
procedure sindsdien bieden, die sterk individueel is gericht.
verbeterd? Die individuele toets is een sterk punt
Inmiddels zijn we in het en zorgt er ook voor dat je steeds min-
St. Antonius Ziekenhuis der complicaties krijgt. Ja, deze be-
130 patiënten verder. nadering kost meer tijd, maar als je
Aanvankelijk was het nieuwe dingen wilt doen, moet je ook
een moeilijke procedure de tijd nemen om het aan de patiënt
om uit te voeren in die uit te leggen en de opties te bespreken.
zin dat je verschillende In het St. Antonius hanteren we de Eu-
Dr. Jan van der Heyden is cardioloog in het stappen moest leren uit- ropese en Amerikaanse richtlijnen om
St. Antonius Ziekenhuis te Nieuwegein

5. Een publicatie van Reflex Uitgeverij kwaliteit in de zorg 5
Gastbijdrage Patiëntenverhaal
”Er zit niets meer in mijn aderen”
Nico Waterreus was ruim drie jaar geleden de eerste Europese hartpatiënt die een oplosbare stent kreeg geplaatst.
B ij de eerste klachten -bij inspanning
wat pijn op de borst, in november
2009- dacht Rotterdammer Nico Wa-
planteerd te krijgen in plaats van een
metalen stent. Na de procedure voelde
Nico zich direct beter. “Het mooie van
lichaam is helemaal
niets achtergebleven
van de ingreep. “Er zit
terreus (59) niet direct aan zijn hart. deze scaffold is dat hij geleidelijk op- geen metalen stent in
“Een flinke verkoudheid, dacht ik. Maar lost. Het bloedvat blijft daarna gewoon mijn kransslagader en
het ging niet over. Voor mijn werk moet open.” Twee jaar na de eerste procedure deze is net zo soepel als
ik soms behoorlijk wat trappen lopen en volgde een katheterisatie via de pols om voorheen.” n
dat begon ik te voelen.” Nico’s familie de vorderingen van de Absorb scaffold
bleek belast met hartklachten en na een te bekijken. Voor taxichauffeur Nico
ECG, inspanningstest en katheterisa- handiger dan een procedure via de lies.
tie was de diagnose in het ziekenhuis Via internet werd de procedure tot in
snel getrokken. Eén van Nico’s krans- de collegebanken van de Parijse uni-
slagaders was ernstig vernauwd. Het versiteit gevolgd. “Je zag nog een klein
plaatsen van een stent in het bloedvat, ruitjesmotief waar de Absorb stent had
om zo de bloeddoorstroming te herstel- gezeten. Dat was alles.”
len, leek de beste oplossing.
Zonder klachten
De eerste Anno 2012 voelt Nico zich prima en
Nico stemde er mee in om een Abbott realiseert hij zich de grote voordelen
Absorb bio-oplosbare scaffold geïm- van deze oplosbare stent: in zijn
Bedrijfsinterview
“Innovatie in de aderen“
De bloedvaten rondom het hart Dat idee is opgepakt. talen stent kan dat niet. Het polymeer
kunnen dichtslibben. Maar u kunt In 1992 publiceerden we over de ‘biosta- van de scaffold wordt beetje bij beetje
een zogenoemde stent plaatsen ble stent’. Die was gemaakt van polymeer, opgelost in kooldioxide, wat gewoon uit-
om het vat weer open te krijgen. een plastic. De belangstelling was niet geademd wordt, en water. De scaffold
Hoe hebben die stents zich ont- heel groot. Pas in 2000 liet mijn Japanse verdwijnt dus langzaam en het bloedvat
wikkeld? collega Hideo Tamai me in Rotterdam herstelt zich. Een geleidelijk proces dat
Prof. Serruys: We maken een toegang iets nieuws zien, een stent die volledig ongeveer zes tot 24 maanden duurt.
tot een slagader in de lies of pols om zo biologisch oplosbaar was, van polymeer
een katheter naar de vaten rondom het in melkzuur. Melkzuur komt overal in het U heeft actief geparticipeerd in
hart te brengen. In Nederland begonnen menselijk lichaam voor. We hebben een deze ontwikkelingen. Wat is het
we met ‘dotteren’, waarbij een katheter aantal van deze prototypen geïmplan- meest fascinerende aspect?
met een ballonnetje naar een vernauwing teerd en na meer dan tien jaar hebben Je gaat oorspronkelijk uit van een studie
werd gebracht. Het ballonnetje werd we de resultaten gepubliceerd. De lange met dertig patiënten naar uiteindelijk
opgeblazen en zo werd de vernauwing termijn resultaten waren overtuigend miljoenen patiënten over de hele wereld.
opgerekt. Het probleem was dat na het ook al was het ontwerp in z’n beginfase Dat is een enorme verantwoordelijkheid.
oprekken het bloedvat zich soms weer en was de stent niet voorzien van een Prof. Patrick Serruys was dertig jaar werkzaam als
praktiserend interventie cardioloog aan het Erasmus MC
ging vernauwen. Om dat op te lossen medicijn. Begin 2000 begon Abbott met Dr. Van Geuns, wat zijn uw erva- en is daar nog steeds wetenschappelijk zeer actief in zijn
maakten we een stent van metaal, een de ontwikkeling van de bio-oplosbare ringen met de metalen stents? vakgebied.
soort kippengaas. Dat hield het bloedvat scaffold genaamd Absorb dat een uniek Dr. Robert-Jan van Geuns: We implan-
goed open, maar had als nadeel dat het ontwerp heeft en is voorzien van een teren stents sinds ongeveer twintig jaar worden met een nieuw oplosbaar pro-
een permanente implantatie was. Toen medicijn om ontsteking in de kransslag- en sinds tien jaar stents met medicijnen. duct. Dat is gelukt.
ik deze stents in de jaren tachtig bij pa- aders te voorkomen. Klinisch onderzoek Daarmee hebben we goede resultaten
tiënten plaatste, voelde het voor mij niet toont aan dat Absorb succesvol is in het behaald, maar er is verbetering mogelijk. Wat is het belang van deze
goed. Op dat moment was het de beste openen van het vernauwde bloedvat, het De metalen stents hebben de neiging innovatie voor patiënten?
oplossing. Daarna ontstond de gedachte herstellen van de bloedtoevoer en het om littekenweefsel te genereren, ter- Het belangrijkste is dat we nu iets hebben
dat het mooi zou zijn als je een stent zou lost na verloop van tijd op. We noemen wijl ook het ziekteproces -de aderver- wat in een bloedvat aanwezig is op het
kunnen maken die na verloop van tijd, het geen stent meer, maar een scaffold, kalking- weer doorgaat. Dan krijg je een moment dat de patiënt het nodig heeft,
als zijn werk erop zit, zou verdwijnen. om aan te geven dat het na verloop van probleem, want dat levert ziekte in de maar er wordt geen vreemde metalen
Dat was in 1986. tijd verdwijnt. Vanwege de overtuigende metalen stent en de behandeling wordt stent in het lichaam achtergelaten voor
data die hebben we hebben laten zien dan een stuk lastiger. een lange termijn.
met de Absorb oplosbare scaffold was
er grote interesse van veel bedrijven op Wat ziet u als belangrijkste voorde- Zijn alle patiënten geschikt voor
dit gebied. Er zijn nu vijftien bedrijven len van de bio-oplosbare scaffold? een bio-oplosbare scaffold?
wereldwijd die bio-oplosbare scaffolds Als de scaffold uiteindelijk is opgelost, We zijn begonnen met de makkelijk-
testen in onderzoeken. De Abbott Ab- heb je weer alle mogelijkheden om ver- ste vernauwingen, maar we zijn onze
sorb scaffold heeft als eerste CE Mark volgbehandelingen te doen. Verder ken- ervaring aan het uitbreiden. We willen
goedkeuring gekregen en wordt nu op nen we bij de metalen stents plotselinge aansluiten bij de ervaring en studies
de markt gebracht in Europa. afsluitingen, een stenttrombose. Dat ri- die we hebben gedaan. Met de scaffold
sico is klein, maar blijft altijd bestaan. verwachten we een verbetering op de
Is een tijdelijke ondersteuning Met de oplosbare scaffold heb je daar lange termijn ten opzichte van de metalen
van het bloedvat genoeg? geen last van. Verder voldoet de oplos- stents. Daarom maken we bij voorkeur
Ja. Het bloedvat groeit opnieuw en cre- bare scaffold minstens aan alle eisen een keuze om deze behandeling toe te
ëert nieuwe, mooie lagen. Een bloedvat die we al stelden aan de vorige stent. Hij passen bij patiënten met een lange levens-
dat is behandeld met een oplosbare scaf- moet door bochten en vernauwingen in verwachting die niet eerder behandeld
fold kan weer reageren op inspanning, de bloedvaten kunnen, hij moet goed te zijn. De reacties van patiënten zijn goed.
door te verwijden en zo meer bloed te plaatsen zijn. We hebben een heel rijtje Als je de procedure goed uitlegt, zijn ze
Robert-Jan van Geuns is cardioloog in het Erasmus MC verplaatsen. Een bloedvat met een me- van eisen en dat moet gecombineerd geïnteresseerd in deze innovatie. n
te Rotterdam.

6. 6 kwaliteit in de zorg Een publicatie van Reflex Uitgeverij
Artikel Technologie in de zorgketen
Technologie voor verbetering zorg
Als het gaat om verbetering in de kwaliteit van de zorg, dan spelen de wetenschap en technologie een steeds grotere rol.
auteur: Cor Dol
T echnologische ontwikkelingen kunnen
helpen om de kwaliteit van de zorg te
verbeteren. Om de zorg beheersbaar en
betaalbaar te houden, is technologie één
van de oplossingen en misschien zelfs wel
de belangrijkste. Technologie kan helpen
om de gezondheidszorg zoveel mogelijk
bij mensen thuis te krijgen, van preventie
tot behandeling.
Voor de maatschappij
De wetenschap is er van doordrongen dat
zij in een aantal grote maatschappelijke
uitdagingen een belangrijke rol kan spelen
en/of nieuwe wegen kan doen inslaan. Op
de Technische Universiteit van Eindhoven
is men het commitment ‘wetenschap voor
de maatschappij’ (science for society) aan-
gegaan dat actief is op drie gebieden, die
gezamenlijk deze uitdagingen behoorlijk
dekken: energie, smart mobility en ge-
zondheid. Binnen gezondheid is dat verder een puzzelstukje van het geheel. We heb- ker dan dat van buitenaf een norm wordt Zo hebben Bart Hengeveld, Riny Voort
uitgesplitst, hoewel de onderdelen niet los ben elkaar nodig om een heel andere kijk opgelegd. Die norm wordt in de praktijk met enkele andere onderzoekers van de
van elkaar gezien moeten worden: smart op gezondheid te ontwikkelen. Als we de namelijk makkelijk naast zich neergelegd. TU/e, Radboud Universiteit en Kentalis
environment, smart diagnosis en smart kwaliteit in de ketenzorg willen verbeteren, / PonteM een communicatiemiddel ont-
interventions. Prof. dr. ir. Caroline Hum- dan moeten we zoeken naar innovatie in Samen ontwikkelen wikkeld voor niet-sprekende, meervoudig
mels is verantwoordelijk voor ‘smart en- de zorg. Preventie is in dat kader een groot Op het snijvlak met ouderenrevalidatie gehandicapte kinderen tot vier jaar. Het
vironment’, of in het Nederlands, ‘slimme goed.” Immers, wie niet ziek wordt door lopen eveneens projecten. Robotica is een lijkt een onmogelijke taak om samen met
omgeving’. “Het gaat er om mensen de gezond te leven, doet geen beroep op de interessante ontwikkeling die zeker moge- hen iets te ontwikkelen waarmee ze zouden
kracht en macht te geven om gezond te gezondheidszorg. lijkheden biedt, maar het is ook belangrijk kunnen communiceren. Maar toch: door
leven in hun alledaagse omgeving. Smart om te kijken hoe je dat goed aan kunt la- te praten met therapeuten en te kijken
diagnosis focust op het verzamelen van Springende cirkels ten sluiten bij een doelgroep die er weinig hoe de kinderen reageren, kun je wel zien
betrouwbare real-time informatie over de Een voorbeeld. In Eindhoven is Master mee heeft. Caroline Hummels: “Een pure hoe ze handelen en hoe de omgeving op ze
gezondheidstoestand, met een minimum student Terence Wilson bezig met de ont- techno-push helpt volgens mij niet. Je zult reageert. Een van de gehandicapte kinde-
aan stress voor de patiënt. Smart interven- wikkeling van een app voor de smartphone: altijd een balans moeten vinden met de ren deed mee in het onderzoek. Na afloop
tions zoekt naar oplossingen om op een Bouncers. Deze app geeft op het achter- ethische vragen. Je kunt wel een robot ont- van een sessie met een nieuw ontwikkeld
minimaal invasieve manier (dus zo veel grondscherm van de mobiel cirkels weer, wikkelen, maar wat laat je die dan doen? Je apparaat, liet ze door middel van huilen
mogelijk zonder te ‘snijden’) levenslang de die over het scherm bewegen. Het idee is kunt hem thuis algemene taken laten doen, en stampvoeten weten dat ze het niet eens
kwaliteit van leven te verhogen.” dat de cirkels vrienden en andere mensen die ondersteunend kunnen zijn voor oude- was met het einde van de sessie. Dat zijn
in de persoonlijke omgeving zijn. De app ren. Ik denk dat we er goed aan doen om vormen van communicatie die door ieder-
Complete keten geeft geen precieze gegevens over hoeveel technologie in te zetten waar het mensen een begrepen worden, maar ook subtielere
Belangrijk is dat wordt gekeken naar de bewogen wordt, maar geeft een gemiddelde zekerheid en support geeft, zonder dat ze vormen van communicatie zijn goed te
complete zorgketen, zelfs al voordat ie- van ongeveer het laatste half uur. Afhan- geïsoleerd worden van hun dagelijkse om- begrijpen. Dergelijke uitdagingen gelden
mand ‘patiënt’ wordt. Dus: ook preventief. kelijk van de hoeveelheid beweging gaat de geving.” Omdat een deel van de doelgroep ook bij dementerende ouderen, waarvoor
Caroline Hummels geeft een voorbeeld: cirkel met een bepaalde snelheid over het deze technologische ontwikkelingen met ook projecten lopen.
“Hoe kun je mensen mogelijkheden geven scherm. In totaal geeft de app dus een beeld argusogen volgt, is het volgens de professor
om gemotiveerd te raken om gezond te van hoeveel iemand beweegt ten opzichte juist belangrijk om het samen met hen te Rollende bal
leven? Wat kun je doen tegen overgewicht, van de directe mensen om hem heen, wat ontwikkelen. Plus goed nadenken over de Zo langzamerhand komt de tijd dat de
hoe kun je mensen meer laten bewegen? bewust én onbewust een stimulans geeft geschikte training en coaching, welke plat- eerste resultaten van het werk van de we-
Wat kun je doen om mensen elkaar te laten om te bewegen. Mensen die de app hebben forms je moet gebruiken. Je kunt wel aan tenschappers opgeschaald worden naar
ondersteunen in persoonlijke, maar ook uitgeprobeerd en naar de zin van vrienden ‘telecare’, dus zorg op afstand gaan doen, een groter geheel. Caroline Hummels: “Nu
sociale en maatschappelijke gezondheid?” te lang een stilstaande cirkel vertoonden, maar dan is het wel zaak om te zoeken naar moeten we het dusdanig groot gaan inzet-
Het zijn geen kleine retorische vragen die kregen van die vrienden een sms’je met de een manier die dicht bij de leefwereld van ten dat veel meer mensen daar profijt van
de professor noemt, die de rol van tech- mededeling om nu toch eens van die bank de gebruikers ligt. kunnen en mogen hebben. In die fase zitten
nologie echter duidelijk ziet: “Ik denk dat af te komen. Ondanks deze sms’jes blijkt we nu. Er zijn allerlei externe partijen die
technologie erg goed ondersteunend kan dat de app vooral intrisiek, dus vanuit de De zinsnede ‘met hen ontwikkelen’ is niet de handen ineen gaan slaan om de bal aan
zijn, maar het is nooit het einddoel. Tech- mensen zélf, een stimulans geeft om te altijd eenvoudig te realiseren, maar zelfs het rollen te brengen. En de bal gaat steeds
nologie kan nooit leidend zijn, maar is bewegen. Dat is eigenlijk nog belangrij- in de moeilijkste gevallen wel mogelijk. sneller rollen.” n
Advertentie
ICIN - Netherlands Heart Institute
ICIN Netherlands
Heart Institute 40 jaar ICIN - Netherlands Heart Institute
40 jaar wetenschappelijk onderzoek naar hart- en vaatziekten
1972 • forty years • 2012 www.icin.nl

7. Een publicatie van Reflex Uitgeverij kwaliteit in de zorg 7
gastbijdrage Thema
De zorg van morgen, stimulerend en helend!
De gezondheidszorg blijft nog lang betaalbaar als we deze opnieuw inrichten met het concept ‘Totaalzorg In Samenhang!
D e organisatie van de zorg, zoals
we die nu kennen, valt op termijn
niet vol te houden. Burgers moeten de
“Je moet mensen actief en continu
stimuleren om de verantwoordelijkheid
over hun zorg terug te nemen. Dat levert
Bereidheid
“Het werkt”, ervaart Huub. “Burgers én
professionals tonen een enorme bereid-
komende jaren zelf regie gaan voeren voor hen op den duur groei op in plaats heid, als ze maar goed worden begeleid in
over hun eigen zorg en dienstverlening. van beperking. We moeten terug naar de deze overgang. Ik weet zeker dat verdere
Althans, dat is de overtuiging van Huub gezonde mens als uitgangspunt en van inbedding van dit model enorme
Stroeks, DGA van Holding Stroeks BV. daaruit opbouwen in samenspraak met positieve effecten zal hebben op de kwa-
Hij is de laatste jaren met zeer veel par- partijen die al breed in de samenleving liteit van leven, welzijn, zorg en wonen
tijen op meerdere plekken in het land aanwezig zijn, zoals vrijwilligers- en wel- van onze burgers. En de zorg blijft op
actief als adviseur en gids van burgers en zijnsorganisaties. In combinatie met de deze manier betaalbaar. Met hetzelfde
zorg- en welzijnspartijen om hen te on- huisarts kun je zo driekwart van alle geld kunnen we veel meer doen. Kortom,
dersteunen bij dit streven. Alle betrokken zorgvragen en problemen die mensen Totaalzorg In Samenhang!” n
partijen worden door een zogenaamde hebben, gezamenlijk opvangen.”
‘wasstraat’ gehaald, waardoor ze de
noodzakelijke veranderingen herken- Gezamenlijk
nen, erkennen en bereid zijn om samen Een radicale en innovatieve herordening
de handen aan de ploeg te slaan. van het bestaande zorgsysteem is nodig.
Huub: “Het belangrijkste is het geza-
Eigen verantwoordelijkheid menlijk streven naar het in tact houden
Zelf heeft Huub duidelijk voor ogen van levensgeluk van burgers. Wonen,
hoe het toekomstige zorglandschap er werken, welzijn, inkomen, zorg en bur-
uitziet. ‘In straten, buurten en wijken Huub Stroeks is DGA van Holding Stroeks BV gerparticipatie spelen daarin allemaal
gaan burgers, met betrokken professi- een rol. Gezondheid blijkt daarbij erg be-
onele organisaties, samen aan tafel om wonen, leven, zorgen, welzijn, recre- langrijk. Als daar verstoring in optreedt
een scan te maken van hun eigen leef-, atie en burgerparticipatie. Afgesproken dan heeft dat meteen negatieve effecten
woon- en werkgebied. Met deze scan wordt wat burgers zelf gaan oppakken op bijvoorbeeld werken en welzijn.” Het
zijn zij in staat om een actieplan op te met behulp van zelfhulp, burenhulp, zogenoemde Stepped Care model sluit
stellen voor de komende jaren, vertaald vrijwilligerszorg, familiehulp, welzijns- goed aan op deze ontwikkelingen. “Je
in heldere doelen. Via een laagdrem- werk en digitale ondersteuning door een moet je afvragen wat nodig is aan zorg
pelige aanpak worden uitgangspunten ‘digitale marktplaats’ die afstemming en welzijn en de beschikbaarheid afstem-
benoemd die van belang zijn voor de van informele zorg en mantelzorg on- men op de vraag. Op deze manier heeft
straat, buurt of wijk ten aanzien van dersteunt’, zo stelt Huub. het effect op de hele zorgketen.”
Bedrijfsinterview
“Nieuw ondernemerschap in de revalidatieketen“
Kunt u een beeld schetsen van rengeneeskunde en medisch specialist
de ketenzorg in Nederland op dit gebundeld zijn.
moment? Frans le Fèvre: We proberen om over de
Mark van Vliet: De vraag naar zorg grenzen van domeinen te denken en te
neemt door de voortschrijdende werken. Onze professionals zijn hierin
vergrijzing toe, terwijl de arbeidsmarkt belangrijke trekkers. We merken dat ze
steeds kleiner wordt. De kosten voor echt gemotiveerd zijn om gezamenlijk
zorg worden een steeds grotere maat- bruggen te slaan door in elkaars keuken
schappelijke last. Om de zorg efficiënter te kijken. Hiermee leren ze van elkaars
en doelmatiger te maken is er al jaren expertise en komen nieuwe integrale
sprake van ketenvorming, waarin zorgconcepten tot stand.
zorgpartners samenwerken. Toch gaat
in het huidige ketensysteem nog veel Hoe zijn ViVa! en Heliomare dit
onnodige wachttijd verloren, doordat de aan het realiseren?
overgang in de keten niet optimaal is. Mark van Vliet: Belangrijk is om een
Dat is dure tijd, omdat het herstel van breed netwerk van ketenpartners te heb-
de cliënt hiermee langer duurt. Om een ben, die bereid zijn om grensoverschrij-
doorbraak te krijgen in de kwaliteit en dend te werken. We zullen spectaculair
efficiency van de zorgketen, is innovatie moeten veranderen om de groeiende
en nieuw ondernemerschap binnen de vraag naar zorg het hoofd te kunnen blij-
keten noodzakelijk. ven bieden. We proberen deze gedachte
via de bestaande ketens als een olievlek
Hoe kan die kwaliteit verbeterd Frans le Fèvre is manager revalidatie bij Heliomare, Mark van Vliet is clustermanager bij de ViVa! Zorggroep. over de regio te laten groeien.
worden?
Frans le Fèvre: Dat kan goed door te Mark van Vliet: Het idee van Helio- krijgen, zodat tijdig gestart kan worden Frans le Fèvre: Een regierol vanuit de
werken vanuit de zogenoemde mare en ViVa! is om hiervoor mobiele met het plannen van het hersteltraject verzekeraar kan als katalysator werken in
‘stepped care’ gedachte. Laagdrempelig revalidatieteams te ontwikkelen, waar en starten van de revalidatiezorg. Om het verbinden van ketenpartners. Daar-
en dichtbij huis als het kan, hoogwaar- de revalidatiearts en specialist oude- te kunnen waarborgen dat patiënten naast is het nodig dat we van buitenaf
dig centraal georganiseerd als het moet. rengeneeskunde hand in hand met de na maximaal vijf dagen het ziekenhuis geprikkeld worden in de innovatie. Ver-
Dus het terugbrengen van de intensi- bestaande eerstelijnsvoorzieningen kunnen verlaten, is het noodzakelijk binding met de academische wereld en
teit van de zorg, van de dure tweede revalidatiezorg in de eigen woonom- om in de directe nabijheid van het zie- research & development kan een belang-
lijn naar de eerste, anderhalve lijn en geving aanbieden. Daarnaast streven kenhuis een hoogwaardig revalidatie- rijke brug slaan tussen de ideeën vanuit
daarnaast zorgen voor efficiënte speci- we ernaar om vroegtijdig in het zie- centrum te hebben, waarin de kracht het veld en hoe technologie daarbij kan
alistische voorzieningen. kenhuis de revalidatiearts en specia- van de revalidatiegeneeskunde, oude- helpen. n
list ouderengeneeskunde betrokken te

8. 8 kwaliteit in de zorg Een publicatie van Reflex Uitgeverij
artikel Thuiszorg
Thuiszorg voor de nieuwe ouderen
De thuiszorg verandert in een snel tempo. Ook hier wordt van de cliënt een eigen regie verwacht.
auteur: Cor Dol
I n Nederland is de zorg er in belangrijke
mate op gericht om thuis gegeven te
worden. Dat is beter voor het mentaal
welbevinden van de patiënt in kwestie.
Die insteek impliceert dat we thuiszorg
kennen, die zich in allerlei gedaanten
manifesteert. Thuiszorg is huishoude-
lijke ondersteuning, het geven van al-
gemene dagelijkse lichaamsverzorging
(ADL), hulp bieden om gezinnen weer
op de rit krijgen, stervensbegeleiding of
hoog technologische zorg, zoals infuus-
therapie. Medewerkers in de thuiszorg
komen bij mensen thuis, kennen de buurt
en de knelpunten die zich voordoen. Zo
kunnen ze ook andere hulpverleners tip-
pen om te voorkomen dat situaties uit
de hand lopen. nog zelf kan, eventueel met hulp van een huidige organisatievorm zoveel perso- Een servicewijk is een wijk met een hoog
mantelzorger, dan scheelt dat inzet van neel vergt dat dit in de toekomst niet niveau van levensloopbestendigheid, een
Financiën en tijdsgeest de professionele hulp. Actiz, de organi- meer valt te realiseren. Dat impliceert goed geregelde diensteninfrastructuur
Tegenwoordig is alles erop gericht om de satie van zorgondernemers, stelt in een dat een andere, meer efficiënte inzet van en een dienstenaanbod aan huis. Binnen
zorg zo kort en gericht mogelijk te leve- persbericht dat in Nederland de kosten zorgprofessionals nodig is. een servicewijk kan een woonzorgzone
ren. Dat heeft een financiële reden, maar van de ouderenzorg het snelste stijgen. voorkomen: een kleiner gebied waarin
ook de tijdsgeest speelt een rol. De cliënt Dat blijkt uit een recent rapport van de Servicewijken en woonzorgzones optimale condities zijn gecreëerd voor
als regisseur, die de zorg zelf in handen Europese Commissie. Waar in andere De nieuwe ouder wordende mens wil wonen, welzijn en zorg, tot en met niet-
neemt. Daarbij geldt als uitgangspunt landen veel ouderenzorg in handen is van meestal niet in een verzorgingshuis wo- planbare 24-uurs zorg. Daarnaast wordt
dat wordt uitgegaan van wat de cliënt vrienden en familie, is in Nederland de nen. Dat vraagt om een andere invulling geëxperimenteerd met ‘zorg op afstand’,
zélf nog kan. Hulp bij het douchen kostte neiging groot om het aan betaalde pro- van de combinatie wonen, welzijn en zorg waarbij bijvoorbeeld via een webcam
vroeger een uur, inclusief uit- en aankle- fessionals over te laten. Ook het Centraal en dat gebeurt door het het realiseren wordt gecontroleerd of iemand zijn me-
den. Maar als de cliënt aan- en uitkleden Plan Bureau signaleerde onlangs dat de van servicewijken of woonzorgzones. dicijnen wel inneemt. n
Bedrijfsinterview
“Kwaliteit uit Oost-Europa“
Veel ouderen willen het liefst het kan ook anders. Door het inhuren Hoe kunnen deze Oost-Europese
zo lang mogelijk in de eigen, van professionele zorg uit Slowakije en verzorgenden en verpleegkun-
vertrouwde omgeving blijven. Is Polen kan het voor een vast bedrag van digen hier zo goedkoop werken?
dat terecht? 2.450 euro. Voor deze verzorgenden uit Slowakije en Polen horen bij de Euro-
Op dit moment zijn er meer dan Oost-Europa is dat vier tot vijf maal zo pese Unie, met vrij verkeer van geld,
120.000 ouderen zonder hulp. Voor veel als ze in hun eigen land zouden goederen en arbeid. Ze blijven in dienst
hen is het belangrijk om in de eigen verdienen, dus ze komen graag naar van de bureaus daar ter plekke. Als
omgeving te kunnen blijven wonen. hier om deze zorg te kunnen bieden. Stichting Homecare huren we ze via een
Mensen die naar een verzorgingstehuis uitzendbureau in. Als we ze in dienst
gaan, sterven eerder. Dat zie je vooral Als het goed is kost het de klant niets: zouden nemen, zouden we ze volgens
bij demente ouderen: ze zijn de kluts ze krijgen allemaal een PGB (Persoons de Nederlandse cao moeten betalen.
kwijt, zien elke dag een andere verzor- Gebonden Budget) of een bijdrage van- We hebben onlangs ook contacten met
gende aan hun bed. Omdat ze lastig uit de WMO (Wet Maatschappelijke bureaus in andere landen binnen de EU
zijn, worden ze onder de medicijnen ge- Ondersteuning) omdat ze een indicatie gelegd. Er is controle geweest van de
houden. Ook belangrijk is de veiligheid: hebben. De kosten van de Slowaakse Inspectie op de Gezondheidszorg en de
veel ouderen durven de deur niet meer en Poolse verzorgenden vallen in de Belastingdienst en ons is verzekerd dat
open te doen als er wordt aangebeld. meeste gevallen binnen het budget van het allemaal goed geregeld is.
Bij vergeetachtigheid nemen ze soms het PGB en de WMO.
meerdere keren dezelfde medicijnen Het ei van Columbus?
in. Ze kunnen vallen. Hoe ziet de 24-uurs zorg er in de De vergrijzing slaat toe. Dat betekent
praktijk uit? dat de vraag naar zorg enorm gaat toe-
Is er een goede oplossing voor- Het is belangrijk dat er een klik is tus- nemen, dus je zult iets moeten doen. Dit
handen? sen cliënt en hulp. De Slowaakse en is een goede en betaalbare oplossing.
Er zijn ouderen die in een woonge- Poolse verzorgenden spreken Duits Cliënten zijn over het algemeen erg
meenschap of zorgboerderij gaan of Engels. Ze worden onderdeel van enthousiast. n
wonen. Dat kan zeker helpen. Verder het gezin, al verzorgen ze in de eerste
zijn deze mensen zeer gebaat bij 24- plaats de patiënt zelf. Hulp met was-
uurs zorg van een verpleegkundige of sen, aankleden, maken lunch, doen
verzorgende die inwonend is. boodschappen, de was: ze nemen de
totale huishouding over. Soms bij één
Dat klinkt als een dure persoon, soms bij twee als de partner
oplossing. niet meer in staat is om volledige hulp
Uitgaande van de Nederlandse sala- te bieden. Het is te vergelijken met de Meer informatie
Roel Schoenmaker is directeur van de Stichting riëring zou dat tussen de 8.000 en hulp zoals die in de jaren vijftig in www.stichtinghomecare.nl
Homecare. 10.000 euro per maand kosten, maar Nederland geboden werd.

9. bedrijfspresentatie 9
Wijkverpleegkundige terug in Amsterdam
Langer thuis kunnen wonen door tegemoet te komen aan unieke zorgvraag.
D e wijkverpleegkundige is terug waar
ze hoort: tussen de mensen. Vroeger
was het de gewoonste zaak van de we-
aanraakscherm kunnen bedienen. De
iconen zijn extra groot gemaakt en er
komt geen toetsenbord aan te pas. Dit
reld: een zichtbare wijkverpleegkundige apparaat wordt in de zorg inmiddels
die signalen kreeg van de buurvouw, de liefkozend ‘het scherm’ genoemd. Ge-
dokter of de agent. Of ze kwam langs om bruikers van dit scherm kunnen met een
te kijken wat er speelde. beeldverbinding telefoneren met hun bege-
leiders, mantelzorgers en medebewoners;
Langer thuis maar ook computerspelletjes met elkaar
In de afgelopen tien jaar is die vanzelf- spelen, surfen op het web en e-mailen.
sprekende zorg van de wijkverpleeg- De bediening van het scherm is speciaal
kundige verdwenen. Veel taken vielen ontwikkeld voor mensen die niet of nau-
onder andere weg door het registreren welijks ervaring hebben met computers.
van zorg tot op de minuut. Omdat niet
iedereen hetzelfde is, vinden we het bij Gevoel van veiligheid
Cordaan belangrijk rekening te houden Cordaan heeft een korte film gemaakt
met verschillen tussen mensen. Zoals over de ontwikkeling van het scherm,
sociaal-culturele achtergrond, leeftijd, Wijkverpleegkudigen Marleen Zijp en Loes Sander
‘Zorg op Afstand’ (zie onderstaande
etniciteit, religie, of seksuele voorkeur. link). Hierin zien we hoe een goedlachse,
En dat is niet uit te drukken in minuten. eenzaam en hebben een hoger risico op deze tijd. In het verlengde daarvan willen breedgeschouderde zorgverlener een Su-
Daarom willen we toe naar zorg die zich depressie. we meer diversiteit bieden. Het gaat dan rinaamse dame op leeftijd vertrouwd
richt op wat mensen nodig hebben in niet meer alleen om zorgaanbod maar ook maakt met de geheimen van het scherm.
plaats van aanbodgerichte zorg. Samen met de huisarts om wonen en welzijn van onze cliënten. “Ik word steeds aangesproken door an-
Nu er meer ruimte is om het beroep uit dere Surinaamse ouderen,” vertelt hij
De wijkverpleegkundige is het afgelo- te oefenen, kunnen de wijkverpleegkun- Thuiszorg anno “nu” trots. “Die vragen dan aan mij: mag ik
pen jaar landelijk gelukkig weer meer digen verslechtering van de gezondheid Bij Cordaan ontvangen jaarlijks tiendui- ook zo’n computer?” Tanja van den Bus-
zichtbaar geworden. En dat is een goede vroeg signaleren en tijdig een plan ma- zenden mensen zorg. Nederland vergrijst ken, voorzitter van werkgroep GGZ zegt:
ontwikkeling. Als je hulp nodig hebt wil ken om erger te voorkomen. In samen- in snel tempo en in de toekomst zullen “Dit project is voor mij geslaagd omdat
je toch zo lang mogelijk thuis kunnen werking met huisartsen, welzijnswerk en steeds meer ouderen een beroep doen cliënten er zo ontzettend enthousiast
blijven wonen. Dat kan onder andere lokale organisaties. In die verbindende op zorgverlening. Daarom zoeken we over zijn. Ze willen eigenlijk niet meer
met de hulp van de wijkverpleegkundige. rol ligt een belangrijke meerwaarde. bij Cordaan naar slimme oplossingen. zonder, omdat het hen een gevoel van
Wij richten ons hierbij vooral op achter- Huisartsen vonden het bijvoorbeeld Betere zorg, dicht bij de mensen, is het veiligheid geeft en omdat ze altijd even
standswijken. In deze wijken beleven onduidelijk welke thuiszorgorganisatie credo. Met het project Zorg Op Afstand met hun begeleider kunnen bellen”
mensen gezondheid als slechter. Er is de cliënt verzorgt, waardoor de com- (ZOA) experimenteert Cordaan op een ‘Het scherm’ bevrijdt mensen uit een
vaker een ongezonde leefstijl door roken, municatie gebrekkig verliep. Daarin is innovatieve manier om de kwaliteit van sociaal isolement. Niet onbelangrijk als
weinig bewegen en overgewicht. Ook zijn nu veel verbeterd. de zorg te verbeteren. Niet alleen voor je bijvoorbeeld slecht ter been bent en
inwoners van deze wijken vaker ernstig senioren, maar ook voor mensen met een daardoor nauwelijks uit huis komt. Het
Respect lichamelijke of geestelijke beperking of project verkeert nog in een experimen-
Nieuwe inzichten hebben ons geleerd dat een psychiatrische achtergrond. Boven- teel stadium en is nog maar voor een
mensen fitter en gelukkiger zijn als ze ac- dien ontstaat er een geheel nieuwe groep beperkte groep cliënten beschikbaar.
tief blijven. De opgave voor de zorg is dan die om zorg vraagt: ouder wordende cli- Als de resultaten positief blijven, gaat
ook om niet alles over te nemen, maar om ënten van Surinaamse, Marokkaanse Cordaan zoveel mogelijk cliënten deze
ruimte te creëren voor zelfredzaamheid en Turkse afkomst. Mensen die ook zo zorg op afstand aanbieden. n
van de cliënt waar mogelijk. En, als het lang mogelijk thuis willen blijven wonen.
even niet meer lukt, de helpende hand te
reiken. Omdat we meer tegemoet willen Slim beeldscherm Meer informatie
komen aan elke unieke zorgvraag, past Oplossing van Cordaan is een slim beeld- www.cordaan.nl/media/video/zorg_op_afstand
Uit sociaal isolement door slim beeldscherm een standaard zorgaanbod niet meer bij scherm die cliënten met behulp van een
Bedrijfsinterview
“Kleinschalig wonen, zoveel mogelijk als thuis“
Wat houdt kleinschalig wonen in? Wordt er samen gekookt met de goeding. We merken dat familie vaker op mogen?
“Het is een nieuwe manier van zorg en cliënten? bezoek komt vanwege de laagdrempelig- Dat willen
begeleiding bieden waarbij we uitgaan “Jazeker. Vooraf bedenken cliënten in heid. Doordat familie vaker aanwezig is we niet.
van de wensen van de bewoners. In overleg met medewerkers wat ze willen verandert het gedrag van cliënten, er is Het hoofd-
het verleden waren er verpleeghuizen eten. Dat kan variëren van gestoofde aal minder onrust, er wordt beter gegeten en motto van
met meerpersoonskamers; dat willen tot stamppot rauwe andijvie. In de woon- bovendien zijn er minder valincidenten.” Cordaan
steeds minder mensen. Dertig eenper- kamer worden ook dagelijks activiteiten is: zolang
soonskamers werkt ook niet. Daarom ondernomen, tv gekeken, of een dutje op Mensen van dezelfde signatuur mogelijk
is gezocht naar een tussenoplossing: de bank gedaan, ‘s avonds gezellig met wonen bij elkaar: leidt dat niet tot thuis, en
een woning met zes bewoners. Elke gedimd licht. Kleine teams doen al het ‘verzuiling’? als dat niet
cliënt heeft een eigen slaapkamer die voorkomende werk: van ingewikkelde “Is dat negatief? Ik vind van niet. Het meer kan
men zelf kan inrichten. wondbehandelingen tot het dweilen van lijkt me heerlijk als ik later in een groep zoveel mo-
de badkamer. Daardoor werken er steeds kom te wonen met Amsterdamse men- gelijk als Annemiek van Dullemen
Er is een gemeenschappelijke woon- dezelfde medewerkers op de woning en sen. Waar André Hazes gedraaid wordt, thuis. We locatiemanager
kamer waarin we structuur, zorg en ontstaat er een hechte professionele sa- waar ik mijn borreltje-cola krijg. Ik zou willen zo
continuïteit bieden, zoveel mogelijk als menwerking. Op deze manier wordt de zielsongelukkig worden van de hele dag dicht mogelijk de thuissituatie bena-
thuis. Met het verschil dat we rekening zorg veel deskundiger en persoonlijker. Bach of Beethoven. Ik zie het meer als deren. Dat vind je terug in de meubels,
houden met de levensstijl van de bewo- klantgericht zijn: je moet zelf kunnen gezellig ingerichte woonkamers met
ners. Zoals tijdstip van opstaan, maar Hoe zit het met familiebezoek? bepalen waar jij je lekker voelt. Je hele banken, fauteuils, kasten in plaats van
ook beleving van religie zoals bij onze Familie speelt een grote rol. Familieleden leven mag je kiezen en op het moment instellingsmeubilair.” n
bewoners met moslimachtergrond kunnen mee-eten tegen een kleine ver- dat je iets overkomt, zou dat niet meer

10. 10 kwaliteit in de zorg Een publicatie van Reflex Uitgeverij
Artikel Vergrijzing
Steeds meer mensen afhankelijk van zorg
De vergrijzing heeft nogal wat gevolgen voor de gezondheidszorg.
auteur: Annemiek de Waard zorg zien te houden en ruimte bieden voor
Zorguitgaven (miljoen euro) in 2000 en 2010, gemiddeld menswaardigheid, aandacht en een goed
H et aantal 65-plussers groeit en die
leeftijdsgroep wordt een steeds groter
deel van het totaal aantal inwoners. Deze
groei in procenten per jaar.
2000 2010 Totale groei % Per jaar
gesprek. Niet alles moet achter de techniek
gestopt worden.” Ten tweede moet Neder-
land ervoor zorgen dat mensen gezonder
vergrijzing versnelt nu omdat de baby- % Per jaar oud worden. Dit betekent aandacht voor
boomers, de naoorlogse geboortegolf, de Curatieve zorg 24.229 45.090 6,4 4,2 vitaliteit, preventie en het bevorderen van
leeftijd van 65 jaar beginnen te passeren. Eerstelijnszorg 3.783 7.008 6,4 2,7 participatie en zelfstandigheid. Er kleeft
In het jaar 2040 zullen er bijna 4,5 miljoen Genees- en hulpmiddelen 5.836 9.120 4,6 4,3 wel een nadeel aan het gezond ouder wor-
65-plussers in Nederland zijn. Hierdoor Ziekenhuizen, 11.032 22.390 7,3 4,7
den: de kans op dementie neemt met de
worden steeds meer mensen vroeg of laat specialistenpraktijken
leeftijd toe. Veel zorg zit nu eenmaal in de
afhankelijk van zorg. Daarnaast kennen staart van het leven. De derde oplossing
Overige gezondheidszorg 3.578 6.572 6,3 3,9
we het begrip dubbele vergrijzing. Ge- is dat mensen tussen de 65 en 75 of 80
Langdurige zorg 15.213 29.311 6,8 4,8
zondheidseconoom prof. dr. Johan Polder, jaar nog veel kunnen betekenen voor de
projectleider bij het Centrum Volksge- Ouderenzorg 8.737 15.974 6,2 3,8 samenleving. “Jonge ouderen spelen een
zondheid Toekomst Verkenningen (RIVM) Gehandicaptenzorg 3.904 7.902 7,3 4,9 rol voor oudere ouderen. We moeten het
en bijzonder hoogleraar ‘Economische Geestelijke gezondheidszorg 2.572 5.435 7,8 7,2 mogelijk maken gezond oud te worden en
aspecten van gezondheid en zorg’ aan de Beleid en beheer 2.039 2.998 3,9 1,9 mee te blijven doen. Dan is de vergrijzing
Universiteit van Tilburg: “Er komen dus Totaal 41.480 77.401 6,4 4,3 misschien een oplossing voor het eigen
meer ouderen en die worden ook nog eens probleem.”
Bron: Zorgrekeningen, CBS Statline.
ouder. De sterftecijfers dalen namelijk ook.
Deze dubbele vergrijzing heeft natuurlijk Zorg optimaliseren
enorm veel impact op de gezondheidszorg.” ters voor de geestelijke gezondheidszorg, Stopwatchzorg Ouderenzorg houdt in: thuiszorg en
gehandicaptenzorg en vooral de ouderen- Dat klinkt zorgelijk. Kon in het verleden intramurale zorg (verpleeg- en verzor-
Wat kost dat? zorg die het meest wordt getroffen door de arbeidsparticipatie nog verhoogd wor- gingshuizen). In de intramurale zorg zit-
Door onder andere technologie en me- de vergrijzing.” den en gingen veel meer vrouwen aan de ten nu vooral mensen van voor de oorlog
dische doorbraken stijgt de levensver- slag in de zorg en andere sectoren, nu (85-plussers), maar de babyboomers van
wachting. De twintigste eeuw bracht de Dilemma’s ouderenzorg heeft Nederland het plafond bereikt. En na de oorlog willen waarschijnlijk niet
langdurige zorg op een professioneel ni- Er zijn twee dilemma’s die spelen rondom arbeidsmigratie is ook geen oplossing, naar zo’n tehuis. De zorg neemt niet alleen
veau in Nederland, terwijl in andere lan- de toekomstige ouderenzorg: is er vol- want die migranten worden ook weer toe, maar verandert ook van karakter.
den bijvoorbeeld nog steeds de kinderen doende geld om het te betalen? En is er oud. “Een oplossing is het vergroten van De focus komt meer te liggen op wijken,
de zorg voor hun ouders op zich nemen. voldoende personeel? Daar zit een span- de arbeidsproductiviteit: meer patiënten buurten en zo lang mogelijk thuis blijven
“Dat heeft ook te maken met ruimtelijke ningsboog tussen. Bovendien wordt de per zorgverlener. Maar waar blijft dan de wonen in plaats van naar een tehuis gaan.
ordening, het is daar makkelijker een beroepsbevolking kleiner. “Gaat het goed kwaliteit? De zorg kan niet altijd maar De babyboomers hebben vaak een eigen
drie-generaties-woning te verkrijgen.” met de economie dan is er voldoende geld sneller en sneller. De ultieme vorm zou de woning in bezit, kapitaalkracht en worden
In Nederland is bij de opbouw van de aanwezig, maar zijn alle mensen nodig om zogenaamde stopwatchzorg zijn, maar dat gezonder ouder. Polder: “Ik denk dat er een
sociale welvaartsstaat gekozen voor for- de economische groei te realiseren. Bij past juist weer niet bij ouderenzorg. Het grotere rol voor de huisartsen en de eerste
malisering van de langdurige zorg met een minder goede economie zoals nu is beeld dat Dante van de ouderdom geeft als lijn komt. Behalve wijkverpleegkundigen
onder andere veel instellingen, gediplo- er zat personeel, maar geen geld. Het is er een schip dat zeil mindert om langzaam moeten ook geriatrische professionals veel
meerde verpleegkundigen, verzorgenden nooit allebei tegelijkertijd.” Tot 2030 zijn in de haven aan te komen, verdraagt zich meer vanuit de eerste lijn gaan werken.”
en andere hulpverleners. Op kosten van er in de zorg 300.000 fte’s nodig, waarvan daar op geen enkele manier mee.” Moeten Met een specialist ouderengeneeskunde
de samenleving. In 2010 bedroegen de meer dan de helft voor de ouderenzorg. we dan maar familie oproepen voor de zorg in de huisartsenpraktijk zullen ouderen
totale zorguitgaven ruim 77 miljard euro. Bij de huidige deeltijdfactor gaat het dan of zijn er andere oplossingen? minder vaak in het ziekenhuis belanden.
Dit betekent jaarlijks vijfduizend euro per om 450.000 banen. “Dit betekent dat er Nu zijn ze vaak nog ‘draaideurpatiënten’,
inwoner van Nederland. Aan langdurige op elke twee zorgverleners nu, er in de Ziel in de zorg omdat ze door verschillende specialisten
zorg werd een kleine dertig miljard euro periode tot 2030 één bij moet komen. Een eerste oplossing is te vinden in de voor verschillende ziekten worden behan-
uitgegeven, daarbij staat de ouderenzorg Netto. Dus bovenop de extra mensen die technologie. ICT-oplossingen om langer deld. “We moeten veel meer de kwaliteit
met stip bovenaan. “De verwachting is dat nodig zijn, omdat veel van de huidige zorg- thuis te kunnen blijven wonen, zoals do- van leven centraal stellen. We moeten de
de totale zorg tot het jaar 2030 jaarlijks verleners de komende jaren met pensioen motica (huisautomatisering) en slimme ouderenzorg meer optimaliseren, want ook
met 3,4 procent toeneemt. Met uitschie- zullen gaan.” sensoren in huis. Kortom, het ouderenhuis in de toekomst wordt de kwaliteit van de
van de toekomst. Denk ook aan e-health. samenleving afgelezen aan de zorg voor
“Er bestaan nu al bedden met sensoren, oude en kwetsbare mensen.” n
Verkenning van de uitgavenontwikkeling 2007-2030 op basis van dat scheelt weer een verpleegkundige ’s
volumeontwikkeling in de periode 1999-2003; gemiddelde groei per (%). nachts. Maar we moeten wel de ziel in de (Bronnen: CBS, KcBB, RIVM)
Op basis van Op basis van
demografie historische trends* Toekomstverkenning van het arbeidsvolume in de periode 2007-2030 op
Curatieve zorg basis van demografische ontwikkelingen.
Eerstelijnszorg 0,5 1,9 (1,9 - 2,0) 2007 2030 toename gemiddelde groei
Genees- en hulpmiddelen 1,0 3,1 (3,0 - 3,2) per jaar (%)
Ziekenhuizen 1,1 3,2 (2,5 – 4,0) Arbeidspotentieel: arbeidsjaren 6.483 6.135 -348 -0,2
20-64 jarigen (x 1.000)
Overige gezondheidszorg 0,5 3,6 (1,9 - 5,5)
Totaal aantal arbeidsjaren in 804 1.097 293 1,4
zorg en welzijn (x 1.000)
Langdurige zorg
aandeel (%) 12,4 17,9
Ouderenzorg 2,5 4,2 (3,1 - 5,5)
Gehandicaptenzorg 0,3 4,2 (3,1 - 5,4)
Ziekenhuizen 197 253 56 1,1
Geestelijke gezondheidszorg 0,2 5,3 (4,9 – 5,6) Ouderenzorg 232 409 177 2,5
GGZ 64 67 3 0,2
Totaal 1,1 3,4 (3,1 - 4,0) Gehandicaptenzorg 99 106 7 0,3
* de resultaten tussen haken zijn gebaseerd op de historische trends in twee periodes met een verschillende Overig zorgpersoneel 196 245 49 1,0
groei, 1999-2003 en 2003-2007.
Bron: Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2010, RIVM.