ADR-te dermatologjike

1. Punoi :
Arjeta Demushi
Viti 5 Farmaci

2.  ADR quhen ndryshe dhe adverse durg reaction
dhe jane efektet e demshme te barnave. Barnat pa
marre parasysh sa te sigurt dhe te efektshem jane
gjithmone te shoqeruara me rrezikun e efekteve
anesore. Keto efekte anesore shpesh jane
konsideruar si udheheqesit e semundshmerise dhe
vdekshmerise. Sipas OBSH (organizata boterore e
shendetesise) nje efekt anesor i barit eshte i
demshem dhe i paqellimshem dhe mund te vije
nga doza e barit e cila perdoret per profilaksine,
diagnozen,terapine e nje semundjeje ose
modifikimin fiziologjik. Efektet e demshme te
barnave mund te sjellin ulje te cilesise se jetes, rritje
te numrit te vizitave te mjeku,hospitalizime apo
dhe vdekje te pacienteve.

3.  Incidenca e ADR-ve dermatologjike shkon nga 1-3% ne
vendet e zhvilluara deri ne 2-5% ne vendet ne zhvillim
si India. Efektet e demshme te barnave jane nje
problem madhor shendetesor dhe ndodhin ne 0.1-1% e
pacienteve qe marrin medikamente sistemike.
Incidenca fatale e efekteve te barnave ne pacientet e
hospitalizuar eshte 0.3% .
 Lekura duke qene se eshte organi me i madh ne trupin
e njeriut dhe efektet e demshme ne lekure jane nje
problem shume i zakonshem.Sipas OBSH perafesisht
2% e shperthimeve qe ndodhin ne lekure si pasoje e
barnave jane efekte serioze.Mekanizmi i shume
problemeve qe shkaktohen ne lekure nga barnat eshte
ende i pakuptuar plotesisht dhe mund te vije nga nje
mekanizem imun ose joimun.

4.  Pesha molekulare >4000 Da ( psh insulina,
eritropoetina)
 Prezenca e proteinave te huaja dhe
polipeptideve te gjata me origjine jo humane
( streptokinaza,insulina nga mishi i vicit ose e
derrit, antitrupat monoklonare)
 Aftesia e barit meme ose e metabolitit aktiv qe
te lidhet me nje protein bartese dhe te formoje
nje antigjen te plote ( penicilina dhe sulfamidet)

5. ADR-TE AKUTE: ADR-TE KRONIKE :
1. Shperthimet eritematoze
2. Urtikaria,angioedema,
anafilaksia
3. Shperthimet fikse te barit
4. Hipersensibiliteti nga bari
5. Sindroma Steven-Johnson
dhe nekroliza epidermike
toksike
6. Nekroza e lekures e
induktuar nga varfarina
7. Vaskuliti
8. Reaksionet e ngjashme me
semundjen e serumit
9. Fotosensibiliteti
1. Lupusi i shkaktuar nga
barnat
2. Aknet e shkaktuara nga
barnat
3. Ndryshimet pigmentale
te nxitura nga barnat
ku perfshihen
hiperpigmentimi,
hipopigmentimi dhe
depigmentimi

6.  Jane llojet me te perhapura te ADR-ve dhe
perfshihen ne llojin e 4 te hiperndjeshmerise se
ndermjetsuar nga qeliza sepse do disa dite qe te
shfaqet. Reaksioni ndodh 4 deri ne 14 dite pas
fillimit te barit shkaktar ose mund te dnodhe dhe 1
deri ne 2 dite pas nderprerjes se tij. Pas nje
ekspozimi te dyte ndaj po te njejtit bar reaksioni
mund te ndodhe me shpejt.
 Lezionet e shfaqura jane simetrike dhe shfaqen ne
pjesen e siperme te trugut dhe ne gjymtyre perpara
se te perhapen ne gjithe trupin. Pacientet mund te
perjetojne dhe temperature te ulet. Mukozat nuk
perfshihen ne kete lloj shperthimesh.

7. Barnat te cilat japin keto lloj
shperthimesh jane :
1. Penicilinat
2. Cefalosporinat
3. Sulfamidet
4. Antikonvulsantet
5. Alopurinoli(ul nivelin e acidit
urik)
Trajtimi primar perfshin
nderprerjen e barit shkaktar.
Mund te perdoren terapi me
kortikosteroide lokale ose
sistemike dhe antipruritike.
Zakonisht sherohet 7 deri ne
14 dite pas nderprerjes se
barit.

8.  Urtikaria eshte nje reaksion dermatologjik qe shpesh
konsiderohet dhe si nje shprehje e anafilaksise. Ajo
eshte nje enjtje e perkohshme e lekures e cila
shoqerohet me kruajtje. Karakterizohet nga lezione ose
pllaka pruritike eritematoze dhe edematoze qe zgjasin
nga disa ore deri ne 24 ore ore por qe shoqerohen me
zhvillimin e lezioneve te reja.
 Angioedema karakterizohet nga edema e indeve te
thella te lekures dhe te mukozave. Prek fytyren,
mukozen e gojes,faringun,laringun.
 Anafilaksia mund te komplikoje urtikarien dhe
angioedemen duke perfshire sisteme shtese te trupit
deri ne shok dhe vdekje.

9. Te treja jane pjese e hiperndjeshmerise se tipit te 1 e cila
vjen nga IgE. Nder barnat te cilat jane te implikuar ne
shkaktimin e ketyre c’rregullimeve permendim :
1. Antitumoralet
2. Antiinflamatoret josteroidike (ibuprofenki)
3. Cefalosporinat
4. Analgjeziket opioide (kodeina)
5. Kortikosteroidet
6. ACHE-inhibitoret
Ndersa pergjigja anafilaktike mund te vije nga
substancat qe perdoren ne radiokontrast( jodi,
sulfaftet e bariumit ,komponimet me baze
gadoliniumi),urtikaria e shkaktuar nga opioide ose
nga sindroma e njeriut te kuqe cila vjen nga perdorimi
i vankomicines.

10. Urtikaria Angioedema

Anafilaksia

11.  Fixed drug eruption (FDE) jane nje tip i vecante i
reaksioneve dermatologjike si pasoje e barnave e cila
karakterizohet nga shfaqja e lezioneve ne te njejtat
vende pas riekspozimit ndaj te njejtit bar.Keto
shperthime paraqiten ne trajten e lezioneve pruritike,te
kuqe, te ngritura te cilat mund te zhvillohen ne formet
e flluskave apo ne formen e pllakave.Lezionet shfaqen
brenda disa minutave pas marjes se barit dhe zakonisht
kalojne brenda disa diteve por hipergmentimi ne ate
zone ngelet per disa muaj.Mund te perfshihet dhe
mukoza ne keto raste dhe trajtimi primar konsiston ne
nderprerjen e barit.

12. Disa prej barnave qe kane dhene kete lloj efekti
anesor jane :
1. Tetraciklinat
2. Barbituratet
3. Sulfamidet
4. Kodeina
5. Karbamazepina
6. Acetaminofeni
7. Antiinflamatoret
josteroidike
Mekanizmi i ketij lloj
shperthimi nuk dihet.

13.  Njihet ndryshe me emrin Reaksioni i Droges me
Eosinofili dhe Simptoma Sistemike (DRESS). Kjo
sindrome eshte nje shperthim i rende eksematoz me
ethe dhe perfshirjen e shume organeve. Ku ethet dhe
ekzema jane shenjat e para te sindromes e cila ne rast
se nuk trajtohet sic duhet mund te jete fatale. Shenjat e
para shfaqen 1 deri ne 8 jave pas marrjes se barit.
Trungu,gjymtyret dhe fytyra jane te parat te cilat
perfshihen se bashku me edemen e fytyres.
 Incidenca e kesaj sindrome vleresohet te jete 1 ne 1,000
dhe 1 ne 10,000 ndaj pacienteve te cilet perdorin
antikonvulsante. Ndersa vdekshmeria e shkaktuar nga
kjo sindrome vleresohet ne rreth 8% te pacienteve.

14. Barnat te cilat japin nje sindroma te tille jane :
1. Alopurinoli
2. Sulfamidet
3. Antikonvulsantet (barbituratet,karbamazepina dhe
fenitoina)
Nderprerja e barit eshte kritike per jeten por nuk mund te
coje ne sherim te plote.Trajtimi mund te perfshije
kortikosteroide lokale per trajtimin e simptomave te
lekures,kortikosteroide sistemike kur jane perfshire zemra
dhe mushkerite.Ekzema mund te ngelet dhe disa jave pas
nderprerjes se barit.

15.  Jane nje reaksion i rralle i lekures por te rrezikshme per
jeten.Rreth 70% e rasteve me SJS dhe TEN jane te
shkaktuara nga barnat. Mekanizmat e sakte nuk jane
zbuluar ende plotesisht megjithate lezionet nxjerrin ne
pak nje reaksion citotoksik te ndermejtesuar nga qelizat
epidermale. Simptomat e para perfshijne ethe,me pas
lekura fillon te flluskoje dhe te shkepuetet. Perqindja e
lekures se shkeputur percakton klasifikimin e
semundjes.Nese kemi shkeputje te lekures ne me pak
se 10% te siperfaqes se trupit klasifikohet si SJS, nese
kemi shkeputje te lekures ne 10%-30% te siperfaqes se
trupit klasifikohet si SJS e mbivendosur me TEN dhe
nese kem shkeputje te lekures mbi 30% te siperfaqes se
trupit klasifikohet si TEN.

16.  Simptomat shfaqen 4 jave pas administrimit te barit
madje ka raste na te cilat jane shfaqur pas nderprerjes
se barit.Ato shoqerohen me nje faze prodromale ku
simptomat jane te njejta me ato te gripit duke perfshire
ethe,djegie dhe dhimbje te syve.Skuqja e lekures fillon
1 deri ne 2 dite pas ketyre simptomave dhe mund te
perfshije gjithe trupin. Fillimisht lezionet jane ne forme
te parregullt,eritematike,makula purpurike te cilat
bashkohen progestivisht.Fillon te ndodhe dhe
shkeputja epidermale e lekures.Mukozat e lekures
(goja, syte,hunda,orghanet gjenitale) preken njesoj si
epiderma ne rreth 85% te pacienteve.Pervec ketyre
mund te preken dhe trakti respirator dhe trakti
gastrointestinal. SJS eshte fatale per 5%-10% te
pacienteve ndersa TEN eshte fatal per mbi 30% te
pacienteve.
 Nderprerja e barit eshte jetike per jeten.Trajtimi eshte
simptomatik.

17. Barnat me te predizpozuar
per te dhene keto
komplikime dermatologjike
jane :
1. Sulfamidet
2. Antikonvulsantet
3. Antiinflamatoret
josteroidike (oxicam dhe
pirazoloni)
4. Klormezanoni (anksiolitik)
5. Alopurinoli ( frenues i
xantine oksidazes)
Dy barnat e fundit jane
vleresuar si barnat me
riskun me te larte .
 SJS
 TEN

18.  Varfarina eshte nje antikoagualnt dhe nekroza e shkaktuar
prej saj eshte komplikim shume serioz e i rralle qe ndodh
rreth 3 deri ne 5 site pas administrimit te saj. Ndodh pas
administrimit te nje doze te madhe ngarkese ose pa heparine
shoqeruese. Mikrotrombet zhvillohen ne venulat kutane e
subkutane.Keshtu ne lekure zhvillohen disa pllaka te kuqe te
cilat kalojne ne nekroze.Gjinjte,barku,pulpat e kofshet jane
pjeset me te ndjeshem per shkak te uljes se furnizimit me gjak
ne indet dhjamore.Nekroza ndodh 1 ne 10.000 paciente qe
trajtohen me varfarine.
Trajtimi behet me heparine
me peshe molekulare te
vogel dhe vitamine K.

19.  Vaskuliti eshte nje inflamacion dhe demtim i eneve te
gjakut.Mekanizmi i ketij veprimi eshte ende i panjohur.
Pacientet paraqiten me lezione te ndjeshme purpurike
ose skuqje makulopapulare.Mungesa e gjakut mund te
sjelle demtimin e organeve te brendshme,indeve madje
dhe vdekjen.Vaskuliti ndodh 7 deri ne 21 dite pas
ekpozimit ndaj barit shkaktar por kjo varion ne
paciente te ndryshem.Nderprerja e barit eshte shpesh e
mjaftueshme per te larguar problemin nga pacienti.
Nese kjo nuk eshte e mjaftueshme atehere eshte e
nevojshme perdorimi i barnave antiinflamatore
(kortikosteroide) e atyre imunosupresive.

20. Pothuajse cdo klase ka barna
te cilet shkaktojne vaskulit
por ata me te predispozuar
jane:
1. Alopurinoli
2. Sulfalazina
3. Hidralazine
4. Cefalosporinat
5. Flourkinolonet
6. Sulfamidet
7. Antikonvulsanete si fenitoina
dhe hydantoina
8. TNF-inhibitoret
9. Antiinflamatoret josteroidike

21.  I referohet nje ADR-je e cila ka simptoma te ngjashme si
semundja e serumit (lloji i 3 i hiperndjeshmerise komplekse
te imunitetit) por me ndryshimin se ne kete rast reaksionet
nuk lidhen me komplekset imunologjike.Keto reaksione
paraqiten me temperature, skuqje (te cilat duken sikur je
pickuar nga nje koshere bletesh) dhe limfodenopati. Skuqja
prek trugun,gjymtyret,fytyren,kemi gjithashtu edeme bukale
por pa perfshirjen e mukozes.Reagimi ndodh 1 deri ne 3 jave
pas ekspozimit te barit.
 Minociklina,penicilinat,propanololi
jane cilesuar si disa prej barnave
shkaktues.Nderprerja e barit eshte e
rendesishem.Per simptoma me te
renda mund te perdoren
kortikosteroide ne 5 ditet e para.

22.  Eshte nje reakaion i rende qe 90%te rasteve lidhet me
administrimin e nje bari.Karakterizohet mga shperthime
dermatologjike qe jane postula(te ngritura ne lekure
purulente ose jo) dhe ndodhin 5 dite pas fillimit te
barit.Largohen per 1 deri ne 3 dite pas nderprerjes se barit.Ne
raste te ernda eshte e nevojshme perdorimi i
kortikosteroideve lokale dhe i agjenteve antipruritik ose dhe i
kortikosteroideve sistemike per nje kohe te shkurter. Barnat te
cilet jane vleresuar te japin nje reaksion te tille jane :
1. Antimalariket
2. Diltiazemi (kalcium bllokues)
3. Aminolpenicilinat
4. Kinolonet
5. Makrolidet

23.  Fotosensibiliteti eshte nje reaksion dermatologjik i shkaktuar nga
rrezet normale te diellit te cilat jane te pademshme por qe lidhen me
barin e marre .Paraqitet ne 2 forma nje reaksion foto-alergjik ose
foto-toksik. Disa barna jane te afta ti japin te dyja llojet e reagimeve.
 Fototoksiciteti - Zakonisht ndodhin te pacientet te cilet marrin nje
doze te mjaftueshme bari fototoksik te shoqeruar me ekspozimin
ndaj rrezeve diellore. Barnat fototoksike jane te afta te perthithin
rrezet ultra-violet (UV). Nuk kemi perfshirjen e mekanizmave
imunologjik.Pacientet paraqiten me nje djegie te ekzagjeruar nga
rrezet diellore e cila ndiqet nga hiperpigmentim. Ky lloj reaksioni
ndodh vetem ne pjeset e ekzpozuara nga dielli.
 Fotoalergjia -Keto lloj reaksionesh shfaqen si rezultat i
hipersensivitetit te ndermjetesuar nga qeliza. Rrezatimi ultra violet
eshte i nevojshem qe te konvertoje barin ne nje komponim
imunopatologjik aktik qe te shkaktoje pergjigjen imune.Ky reagim
mund te perfshije si lekuren e ekspozuar dhe ate jo te ekspozuar
ndaj diellit.
 Trajtimi perfshin shkeputjen e barit shkaktues dhe evidimin e
rreveze diellore.

24. Fotoalergjia shkaktohet nga
keto barna:
1. Sulfamidet
2. Sulfonilurea(anti diabetik)
3. Tiazidet
4. Antiinflamatoret josteroidike
5. Karbamazepina
6. Florkinolonet
7. Fenotianizat
8. ACE-inhibitoret(inhibitoret e
enzimes konvertuese
angiotenzine)
9. Kalcium bllokuesit
10. Agjentet antitumorale
Fototoksicitet shkaktojne keto
barne :
1. Kinolonet
2. Amiodaroni
3. Metotraksati
4. Furosemidi
5. Tetraciklinat dhe sulfamidet
6. Antiinflamatoret josteroidike
7. Psoraleni (nje substance qe
perdoret ne trajtimin e
psoriazes),
8. Voriconazoli (antifungal)
9. Karboni aktiv
10. Agjentet antineoplastik
(perdoren ne trajtimin e
kancerit).

25.  Lupusi i shkaktuar nga barnat eshte nje efekt anesor i rralle
dhe barnat te cilat vlresohen si shkaktar te saj ndahen sipas
rrezikshmerise se tyre ne barna me risk te larte,te
moderuar,te ulet dhe barna te cilet ende nuk jane klasifikuar
sipas riskut te tyre.Simptomat klinike me te perhapura
perfhsijne artritin,humbje peshe, skuqje lekure ose
eritema.Shfaqja e shennjave dhe simptomave eshte nje
proces i ngadalte dhe gradual qe zhvillohet per muaj me
rradhe pas marrjes se barit shkaktar.Riekspozimi ndaj te
njejtit bar ben qe simptomat te shfaqen direkt pas 1-2 ditesh.
 Lupusi eritematoz subakut i lekures (SCLE) eshte nje forme
e lupusit te indikuar nga barnat e cila eshte e lidhur me se
shumti me barnat antihipertensive (inhibitoret e kanaleve te
kalciumit,ACE-inhibitoret, beta bllokuesit,diuretiket
tiazidike),statinat,antifungalet orale,antidepresantet
(bupropion).Shenjat jane njesoj si lupusi idiopatik.

26. Lupusi nga barnat Zakonisht lupusi i
shkaktuar nga barnat
largohet pas nderpreerjes se barit.
Terapia me kortikosteroide dhe
imunosupresore mund te jete e
nevojshme vetem ne raste te renda.
Lupusi eritematoz subakut

27.  Aknet e shkaktuara nga barnat paraqesin rreth 1% te
reaksioneve dermatologjike te shkaktuara nga barnat.
Zakonisht jane te shfaqura ne fytyre dhe ne pjesen e siperme
te trugut. Shperthimi ndodh 1 deri ne 3 jave pas fillimit te
terapise me barit shkaktues. Barnat te cilat japin keto lloj
aknesh jane hormone androgjene, kortikosteroidet,disa
antikonvulsante,izoniazidi, litiumi, kontraceptivet orale,
inhibitoret e receptoreve te rritjes epidermike (EGFR-
inhibitore) dhe kortikosteroidet inhalatore.
Kortikosteroidet inhalatore te perdorur te
pacientet me astme jane dokumentuar te
shkaktojne aknet te tilla.Trajtimi i ketyre
akneve zakonisht eshte trajtim topik dhe
largohet pas nderprerjes se barit shkaktues.

28. Nder mekanizmat e veprimit te barnave per te dhene
ndryshime pigmentale mund te permendim rritjen e
prodhimit te melanines, depozitimin e barnave ose te
metaboliteve te tij ose ndryshimet sekondare postinflamatore
te fototoksicitetit. Barnat qe zakonisht lidhen me keto
ndryshime pigmentale dermatologjike jane :
1. Hiperpigmentimi : minociklina,antimalariket,amiodaroni,
imipramina, kontraceptivet orale,barnat antitumorale dhe
antiinflamatoret josteroidike
2. Hipopigmentim : tretinoina locale
(e perdorur si nje produkt anti-moshe),
kortikosteroidet.
3. Depigmentim : kontakti me katekol,
kinonet,fenol dhe monobenzil eteri
i hidrokinonit.

29. Ndersa jo te gjitha reaksionet e lekures mund te jene te shkaktura nga
barnat eshte e rendesishme qe te gjithe personat e kujdesit shendetsore te
njohin karakteristikat dhe barnat pergjegjes per te tilla c’rregullime akute
dhe kronike dermatologjike.
Pacientet te cilet paraqiten me
skuqje ose lezione te lekures
duhen te vleresohen per
mundesine e nje efekti te
demshem te barnave. Reagime
te tilla duhen te dekumentohen
dhe te keshillohen pacientet per
te shmangur riekspozime
ndaj barnave shkaktare.

30. 1. https://books.google.al/books?id=2yoID1Cv99oC&printse
c=frontcover&dq=dermatological+adr&hl=sq&sa=X&ved=
0ahUKEwiQua-
0hZrfAhXMy6QKHQ4mAOI4ChDoAQgkMAA#v=onepag
e&q=dermatological%20adr&f=false
2. https://books.google.al/books?id=DwaeioFNCW4C&prin
tsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=on
epage&q&f=false
3. https://www.uspharmacist.com/article/drug-induced-
skin-disorders
4. https://pdfs.semanticscholar.org/7485/fbd2f2aaf203567f9
eab40b131dc9558bb52.pdf
5. http://cdn.intechopen.com/pdfs/21628/InTech-
Drug_induced_vasculitis.pdf
6. http://japsonline.com/admin/php/uploads/822_pdf.pdf
7. Fotot jane te shkarkuara nga google photo