CD&V-senioren.april2018-themadag waardig levenseinde.

1. CD&V Senioren
Waardig Levenseinde
Toelichting parlementaire werkzaamheden – Els Van Hoof

2. Huidig debat levenseinde
• Verengd tot individuele rechten en persoonlijke zelfbeschikking:
dood op bestelling
• Alleen vrijwillige lijdensbeëindiging als oplossing voor
veroudering, aftakeling en lijden
• Tot last zijn, eenzaamheid, levensmoeheid, depressie bij ouderen:
ingeroepen als legitiem motief voor levensbeëindiging
Nood aan breder maatschappelijk debat van de laatste levensfase

3. CD&V en levenseinde-debat in parlement
• Patiëntenrechten: invoegen van vroegtijdige zorgplanning
(wetsvoorstel)
• Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt
• Palliatieve Zorg: verbreding en verdieping (gestemd in De Kamer)
• Wet van 14 juni 2002 betreffende de palliatieve zorg
• Levenskwaliteit verhogen ongeneeslijk zieke patiënt
• Euthanasie: evaluatie van euthanasiewet (voorstel van resolutie)
• Wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie
• Opzettelijk levensbeëindigend handelen door arts

4. I. Vroegtijdige
zorgplanning

5. Wat is vroegtijdige zorgplanning?
• Proces van reflectie en dialoog (communicatieproces)
• Tussen een patiënt, diens naasten en één of meerdere
hulpverleners
• Verwachtingen, zorgbehoeften, behandelingswensen
levenseinde patiënt
• Vroegtijdig vs. voorafgaand

6. Wettelijk kader patientenrechten
• Zorgplanning ‘an sich’ niet wettelijk verankerd
• Enkele ankerpunten:
• Artikel 5 patiëntenrechten: recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking
• Artikel 7 patiëntenrechten: recht op alle informatie die nodig is om inzicht
te krijgen in zijn of haar ziektetoestand
• Artikel 8§1 patiëntenrechten: recht om geïnformeerd, voorafgaandelijk
en vrij in te stemmen met iedere tussenkomst van de
beroepsbeoefenaar
• Artikel 8§4patientenrechten: recht om een medische tussenkomst te
weigeren of weer in te trekken
• Artikel 2 palliatieve zorg: recht op goede palliatieve zorg aan zijn of haar
levenseinde, worden ingezet vanaf het ogenblik dat de patiënt als palliatief wordt
geïdentificeerd tot en met de terminale fase en verloopt in functie van de zorgnoden
en -wensen van de patiënt

7. Waarom verankeren van vroegtijdige
zorgplanning?
• Voorkomt laattijdige en moeilijke beslissingen rond het
sterfbed
• Levenskwaliteit patiënt verhogen bij wils(on)bekwamen:
• Behandeling laten aansluiten bij verwachtingen patiënt
• Geeft rust en tevredenheid
• minder agressieve behandelingen nodig
• mogelijk zelfs levensverlenging
• Houvast voor arts en verhoogt kwaliteit zorg:
• Zorgverstrekkers betere kennis van verwachtingen patiënt
• Onvoldoende ingeburgerd

8. Wetsvoorstel vroegtijdige zorgplanning
• de Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt
• zesde paragraaf van artikel 8:
Vroegtijdige zorgplanning:
• “een communicatieproces tussen een patiënt, diens naaste(n) en één of
meerdere zorgverleners (waaronder een arts) dat gefaseerd verloopt naargelang
de behoeften van de patiënt en zijn naaste(n) en dat tot doel heeft, met
respect voor de waarden en voorkeuren van de patiënt, richting te geven aan
de beslissingen omtrent de zorg aan het levenseinde, in het bijzonder op het
ogenblik dat de patiënt niet meer in staat is zijn wil te uiten.”

9. II. Palliatieve zorg

10. Palliatieve zorg
Oorspronkelijke definitie (wet 2002):
“Onder palliatieve zorg wordt verstaan: het geheel van zorgverlening aan
patiënten waarvan de levensbedreigende ziekte niet langer op curatieve
therapieën reageert. Voor de begeleiding van deze patiënten bij hun
levenseinde is een multidisciplinaire totaalzorg van essentieel belang,
zowel op het fysieke, psychische, sociale als morele vlak. Het
belangrijkste doel van de palliatieve zorg is deze ziekte en zijn naasten
een zo groot mogelijke levenskwaliteit en maximale autonomie te bieden
Palliatieve zorg is gericht op de kwaliteit van het resterende leven van
deze patiënt en nabestaanden te waarborgen en te optimaliseren”.

11. Palliatieve zorg
Nieuwe definitie (wet 2016):
“Onder palliatieve zorg wordt verstaan: alle zorg die wordt
verstrekt aan de patiënt die zich, ongeacht zijn levensverwachting,
bevindt in een vergevorderd of terminaal stadium van een ernstige
evolutieve en levensbedreigende ziekte. Voor een begeleiding van
deze patiënten wordt multidisciplinaire totaalzorg gewaarborgd op
fysiek, psychisch, sociaal, moreel, existentieel en desgevallend
spiritueel vlak”.

12. Palliatieve zorg
• Wetsvoorstel unaniem goedgekeurd door de Kamer van
Volksvertegenwoordigers op 16/06/2016
• Levensbedreigende ziekte heeft 4 fases: curatie, chronisch
palliatie en terminale fase
• Nieuwe wet verdiept en verbreedt de invulling van palliatieve zorg

13. Palliatieve zorg: Knelpunt in de praktijk
Probleem in de praktijk aangegeven door experts
• Palliatieve zorg wordt te laat besproken met patiënt, te laat opgestart
• Artsen hebben het moeilijk met ‘opgeven van leven’ met therapeutische
hardnekkigheid als gevolg
• -> verlies van levenskwaliteit in de laatste levensfase, palliatieve zorg
wordt herleid tot stervensbegeleiding

14. Palliatieve zorg: oplossing in de wet
• Verbreding van palliatieve zorg:
• Palliatieve zorg vanaf iemand in een vergevorderd stadium is, ongeacht de
levensverwachting: geen focus meer op de laatste drie levensmaanden
(terminaal)
• Belang van tijdige opstart van de zorg en van vroegtijdige zorgplanning,
tijdig bespreekbaar maken met patiënt
• Voordien: te veel focus op fysisch lijden, te late start palliatieve
behandeling, patiënt had vaak geen inspraak hierover omdat arts het
gesprek niet aanging

15. Palliatieve zorg
• Verdieping van palliatieve zorg:
• Inzetten op multidisciplinaire totaalzorg = fysische, psychosociale,
spirituele, existentiële en morele zorg voor de patiënt en de omgeving
• ‘Zorg op maat’, ‘Flexibele zorg’ aangepast aan de wijzigende zorgnoden van
de hulpvrager.
• Wetenschappelijke richtlijnen zijn nodig voor inschalen zorg en bepalen
van zieke als palliatief

16. III. Euthanasie

17. Euthanasie
Wettelijke definitie van euthanasie (art. 2):
“Voor toepassing van deze wet wordt onder euthanasie verstaan het opzettelijk
levensbeëindigende handelen door een andere dan de betrokkene, op diens verzoek”
Indien voldaan aan de voorwaarden opgesomd in artikel 3:
“De patient bevindt zich in een medisch uitzichtloze toestand van aanhoudend en ondraaglijk
fysiek of psychisch lijden dat niet gelenigd kan worden en dat het gevolg is van een ernstige en
ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening.”
Het verzoek is bewust gedaan (handelingsbekaam), vrijwillig, herhaald en niet onder externe
druk.

18. Euthanasie in cijfers 2014-2015
2015: 2 022 geregistreerde gevallen van euthanasie
Nieuwvormingen (kankers): 1 371
Polypathologie: 209
Ziekten van het zenuwstelsel: 140
Ziekten van hart- en vaatstelsel: 101
Psychische- en gedragsstoornissen: 63
Overige (cumulatief): 138

19. Euthanasie: huidige knelpunten en problemen
1. Kennisprobleem: sinds 2002 werd geen enkele evaluatie uitgevoerd van de
bestaande wet
2. Juridisch probleem: Arrest van het Grondwettelijk Hof stelt dat de
voorwaarden voor euthanasie bij minderjarigen moeten aangescherpt worden
3. Geloofwaardigheidsprobleem: veel kritiek op huidige toepassing van de wet
uit het werkveld (artsen, academici, …)
4. Legitimiteitsprobleem van de Controle- enavaluatiecommissie Euthanasie:
Commissie ligt regelmatig onder vuur omdat leden zowel rechter als partij
zijn. Commissie-leden haken af

20. 1. Kennisprobleem
• Bestaande euthanasiewet werd de voorbije 15 jaar geen enkele keer
geëvalueerd
• In Nederland werd binnen dezelfde periode ondertussen een derde evaluatie
van de Nederlandse euthanasiewet afgerond o.a. wat betreft de
doeltreffendheid en neveneffecten van de wet
• Evalueren betekent een antwoord krijgen op de vragen: Wat gaat goed?
Wat gaat niet goed? Wat kunnen we verbeteren? Hoe kunnen we zaken
verbeteren?
• Een wet aanpassen doe je niet zonder te weten wat goed en fout loopt

21. 2. Juridisch probleem
• De veiligheidskleppen die moeten beschermen tegen misbruiken
zijn niet afdoende:
• Onafhankelijkheid geraadpleegde artsen is niet gegarandeerd
• Advies geraadpleegde artsen is niet bindend
• In 15 jaar werd er door de Controlecommissie slechts één dossier
doorverwezen naar het parket omdat er niet aan de wettelijke voorwaarden
van de euthanasiewet werd voldaan

22. 2. Juridisch probleem
• Wet laat (te veel) ruimte voor interpretatie:
• Wat betekent:
• “ondraaglijk medisch uitzichtloos psychisch lijden dat niet meer gelenigd kan
worden” ?
• Hoe moeten artsen deze termen begrijpen? Waarmee moeten
artsen rekening houden ?

23. 2. Juridisch probleem
• Hiaten bij de uitbreiding van euthanasie naar minderjarigen:
• “Oordeelsbekwame” minderjarige kan euthanasie vragen maar nergens
definieert de wet wat “oordeelsbekwaam” betekent
• Arrest 153/2013 Grondwettelijk Hof: vragen bij de rol van kinderpsychiater
die over oordeelsbekwaamheid minderjarige beslist: kinderpsychiater moet
afhankelijk zijn en bindende beslissingen nemen

24. 3. Geloofwaardigheidsprobleem
• Het buitenland kijkt met argusogen naar onze
euthanasiewetgeving:
• “De toetsing van euthanasie in België lijkt op een slager die zijn eigen
vlees keurt” (Nederlandse hoogleraar ethiek Theo Boer over de werking van
de Belgische controlecommissie)
• “Het feit dat niet-terminale psychiatrische patiënten een dodelijke
injectie kunnen krijgen, vaak door hun behandelende psychiater, is
onethisch” (American Psychiatric Association over de Belgische
euthanasiewetgeving, gisteren in Knack)
• Mogelijkheid van minderjarigen (zonder leeftijdsgrens) om euthanasie te
vragen

25. 3. Geloofwaardigheidsprobleem
• Interne kritiek vanuit het werkveld:
• Open brief over de toenemende banalisering van euthanasie op grond van
louter psychisch lijden (Belgische artsen, professoren en experts roepen op
om euthanasie op basis van louter psychisch lijden aan te passen of uit de
euthanasiewet te schrappen);
• Opiniestuk “Mogen we nog vragen stellen?” van experts en artsen over de
werking van de Federale Evaluatiecommissie Euthanasie en de toepassing
van de huidige euthanasiewetgeving

26. 4. Legitimiteitsprobleem Federale Evaluatie-
en Controlecommissie Euthanasie
• Er is geen enkele controle op de controle- en evaluatiecommissie:
• Eenzijdige “promotie” voor euthanasie in de media door de voorzitter van
de controle- en evaluatiecommissie
• Leden van de commissie kunnen rechter en partij zijn: ze voeren euthanasie
uit en beoordelen achteraf hun eigen dossiers
• Commissie bepaalt zelf het toepassingsgebied van de wet

27. Standpunt CD&V
• Kennisprobleem + Juridisch probleem + Geloofwaardigheidsprobleem +
Legitimiteitsprobleem leiden tot het huidige CD&V-standpunt:
1. Evaluatie van de (toepassing van de) huidige Euthanasiewet en van (het
functioneren van) de Federale Evaluatie- en Controlecommissie is dringend
nodig
2. Deze evaluatie moet gebeuren over de levensbeschouwelijke grenzen heen
door experten die vertrouwd zijn met het thema
3. Een evaluatie kan dan uiteindelijk leiden tot een wijziging van de bestaande
wetgeving

28. Slotbeschouwing
Waardigheid van persoon overeind ook al is levensperspectief weg
I. Vroegtijdige zorgplanning bevordert een waardig en vredesvol
levenseinde. Zorgzaam bezig zijn in een open gesprek:ruimte voor rustige
voorbereiding, emotioneel zwaar, maar ook ontroerende ervaringen en
beklijvende zingevingsmomenten met naasten of familie
II. Palliatieve zorg: Levenskwaliteit en comfort bij het sterven
We voegen geen dagen aan het leven toe maar wel leven aan de dagen.
III. Euthanasie is een optie, maar heeft geen hogere status dan het
verlichten van het lijden en aanvaarden van eindigheid

29. Bedankt voor uw aandacht !