Zorg voor een menswaardig levenseinde

1. Zorg voor een menswaardig
levenseinde
Prof. Dr. Chris Gastmans
KU Leuven
www.cbmer.be

2. Inleiding
 Recht en ethiek
 Ethiek wil gevoelig maken voor waarden

3. I. Fundamentele opties (1)
EERBIED VOOR DE MENSELIJKE PERSOON
 Christelijke traditie en menselijke waardigheid
 Ieder mens blijft ten einde toe een persoon
 Uniek – relationeel - sociaal
DE WAARDE VAN AUTONOMIE
 Autonomie als individuele zelfbeschikking

4. I. Fundamentele opties (2)
 Relationele autonomie: relatie als weg naar autonomie
 Mens als autonoom én relationeel wezen (verbondenheid –
verantwoordelijkheid)
 Niemand is volstrekt autonoom
 Wet rechtvaardigt euthanasie op basis van autonomie
(persoonsgebonden voorwaarde)
 Noodzaak van objectieve (klinische) voorwaarden: terminaal, fysiek
verankerd lijden, palliatieve mogelijkheden

5. II. Palliatieve zorg
 Recht op palliatieve zorg
 In vroeg stadium beroep doen op palliatief support team
 Palliatieve sedatie
 Palliatieve zorg voor iedereen, geen keuzealternatief

6. III. Medische beslissingen bij het
levenseinde
 Soorten:
 Stoppen en/of nalaten van levensverlengende behandelingen
 Pijnbestrijding
 Intentioneel levensbeëindigend handelen
 Euthanasie
 Hulp bij zelfdoding
 Levensbeëindiging zonder verzoek
 Klinisch-ethische beslissingen
 Opstellen van procedures

7. IV. Aandacht voor euthanasie (1)
PALLIATIEVE FILTERPROCEDURE
 Als om levensbeëindiging wordt gevraagd
 Alle euthanasievragen beluisteren: bespreekbaarheid en
begeleiding
 Euthanasievraag is noodzakelijke, geen voldoende voorwaarde

8. IV. Aandacht voor euthanasie (2)
 Palliatieve filterprocedure
 Is euthanasievraag gebaseerd op autonome en vrije wil?
 Overleg met pallitatief support team
 Palliatief advies aan patiënt bezorgen
 Patiënt kans geven tot overleg
 Overleg met verplegend team en naasten
 Preventieve werking van palliatieve filter

9. IV. Aandacht voor euthanasie (3)
 Als het verzoek tot levensbeëndiging aanhoudt
 Gewetensconflict wanneer het lijden niet verdwijnt
 Afweging tussen ‘respect voor autonomie’ en ‘eerbied voor het
leven’
 Gewetensbeslissing van arts respecteren als keuze voor het meest
menselijk mogelijke
 Voorwaarde: evenwicht tussen wil van patiënt (persoonsgebonden)
en klnische (objectieve) criteria

10. IV. Aandacht voor euthanasie (4)
WILSONBEKWAME PATIËNTEN/ BEWONERS
 Voorafgaande wilsverklaring met euthanasieverzoek:
 Euthanasiewet
 beperkte reikwijdte van voorafgaande wilsverklaring: ’onomkeerbaar buiten
bewustzijn’
 Niet afdwingbaar
 Positieve voorafgaande wilsverklaring
 Patiëntenrechtenwet
 Niet afdwingbaar
 Negatieve voorafgaande wilsverklaring
 Patiëntenrechtenwet
 Afdwingbaar

11. V. 15 jaar euthanasie: evaluatie (1)
 Controle/evaluatie
 Geen transparantie
 Geen controle
 Normalisatie van euthanasiepraktijk
 Euthanasie is het nieuwe normaal, standaard
 Op weg naar routine?
 Op weg naar recht op euthanasie?
 Als je euthanasie toelaat voor ‘hard cases’, is de evolutie naar
normalisatie haast onvermijdelijk

12. V. 15 jaar euthanasie: evaluatie (2)
 Palliatieve zorg
 Grote werkdruk
 Geen verhoging van financiering
 Reductionisme in euthanasiepraktijk
 Louter wettelijke criteria
 Louter klinische procedure
 Louter ethische principes

13. V. 15 jaar euthanasie: evaluatie (3)
Jones, D., Gastmans, C., MacKellar, C. (Eds.)
Euthanasia and Assisted Suicide: Lessons from
Belgium. Cambridge: Cambridge University Press,
2017.