1. ЛЕКЦ 2

Хоол боловсруулах эрхтэн
Шавжийн хоол боловсруулах эрхтэн 3 хэсгээс
тогтох бөгөөд тэдгээрийн үйл ажиллагаа онцлог
мөн махчин болон ургамал идэшт шавжийн
гэдэсний бүтэцийн тухай

2. Хоол
боловсруулах
эрхтэн
Өмнөд гэдэс
Дунд гэдэс
Хойд гэдэс

3. 

Шавьжийн хоол боловсруулах эрхтэн амны
хөндийгээс эхлэн xoйд сүвээр төгсөнө. Гэдсийг (15-р
зур) өмнөт, дунд, хойт гэж 3 хэсэгт хуваана. Энэ 3
хэсэг янз бүрийн гарал үүсэлтэй тул тэднин үүрэг
өөр, өөр байдаг.
Хатуу хоолоор хооллодог шавьжийн гэдэсний өмнөт
хэсгийг багалзуур, улаан хоолой, гүеэ булчинт ходоод
гэж хуваана. Хоол боловсруулах эрхтний өмнөт хэсэг
дотор талдаа хитин бүрхүүлээр хучигд-сан байдаг
тул тэнд хоол тэжээл шимэгддэггүй. Багалзуур улаан
хоолойн хана хоол тэжээлийн зүйлийг гүеэнд түлхэн
оруулах ба энд хоол тэжээл түр хадгалагдаж болно.
Гүеэнд байгга хсол тэжээл шүлс болон дунд
гэдэснээс гүеэнд орж ирсэн ходоодны шүүсний
ферментүүдийг боловсрогдож эхлэнэ. Булчинт
ходоод хүчнрхэг булчиитай ба бат бэх хитинин
шүдлэгтэй байдаг тул гүеэнээс тэнд орсон хоолны
зүйлүүд жижиглэгдэн, хоол боловсруулах шүүстэй
холилдоно. Дунд гэдэсний хана хитин бүрхүүлгүй,
харин нэг эгнээ амьд булчирханлаг эсүүдээр
хучигдсан байдаг. Иймд хоол тэжээлийн сорогдох
ажиллагаа дунд гэдсэнд явагддаг тул энэ нь жинхэнэ
ходоод юм.

4. Дунд гэдэст ходоодны эзэлхүүнийг ихэсгэж өгдөг
олон тооны мухар салбангууд байдаг.
 Дунд гэдэсний (ходоод) ханын булчирхайт эс тус
бүр хоол боловсруулых шүүс ялгаруулдгаас
гадна боловсорсон тэжээлийн бодисыг сорон
авч гемолимфт (цус) дамжуулна. Боловсроогүй
хоол тэжээлийн зүйл хойт гэдсэнд орно.
 Хойт гэдсийг дотор нь нарийн гэдэс, бүдүүн
гэдэс, шулуун гэдэс (хошного) гэж хуваана. Хойт
гэдэсиий дотоод хана хитинэн бүрхүүлтэй тул
хоол тэжээл шимэгдэхгүй. Харин хоол тэжээлийн
үлдэгдэл зүйл (боловсроогүй) хойт гэдсээр
дамжин биеэс зайлуулагдана. Нарийн гэдэсний
хана хоолны боловсроогүй зүйлээс усыг сорон
авах тул ялгадас өггөрнө.


5. Өмнөт гэдэс
Багалзуур хоолой
Улаан хоолой
Гүеэнд булчинт

6. Хойт гэдэс
Нарийн
Бүдүүн
Шулуун

7. 
Цусны систем
шавжийн цусны систем задгай байдаг түүний үйл
ажиллагаа хэрхэн явагддаг. Мөн шавжийн цусны
бүтэц, өнгө, үүрэг, түүний агууламж зэргийн
тухай

8. Шавьжийн цусны систем задгай. Цусны
системийн гол хэсэг нь зүрх гэж нэрлэгдэх
нурууны судас юм. Зүрх нь гэдэсний дээд талд
байрлан биеийн нуруун талд бэхлэгдсэн урт
судас юм.
Энэхүү судас (зурх) нь бие биетэйгээ холбоотой
олон тооны тасалгаанаас тогтоно. Тэдгээр
тасалгааны тоо шавьж бүрт харилцан адилгүй
боловч, ихэвчлэн 6—8 тасалгаатай байдаг.
Тасалгаа бүрийн хажуу хана нүхтэй тул биеийн
хөндий дахь цус түүгээр дамжин зүр-хэнд орно


9. Шавжийн цусны систем задгай
 Цусны системийн гол хэсэг зүрх гэж нэрлэдэг.
 Цусны үүрэг

Эдэд шим тэжээлийн бодисыг зөөж аваачих
 Бодисын солилцооны хэрэгцээгүй хорт
бүтээгдэхүүнийг ялгах эрхтэнд хүргэх
 Хүчилтөрөгчийг бага хэмжээгээр дамжуулах
 Эдээс нүүрсхүчлийн хийн зайлагдах


11. шаравтар
Шавжийн
цусний өнгө
Ногоон
өнгөтэй
Өнгөгүй