1. Компьютерийн иж бүрдэл
8-р анги 120 минут
ХУД-ийн 118-р сургуулийн мэдээлэлзүйн багш М.Буянцэцэг

2. Хичээлийн зорилго
 Компьютерийн иж бүрдлийг ойлгож ашиглах

3. Хичээлийн зорилт
 Компьютерийн иж бүрдлийг ойлгох
 Техник хангамжийн үндэс болон ялгааг бичих
 Үндсэн, нэмэлт техник хангамжийн үүргүүдийг
мэдэж судлах

4. Компьютерийн иж бүрдэл
Компьютер нь үйлдэл хийх, удирдах,
хадгалах гэх мэт үүрэг гүйцэтгэх
системийн блок (эх хавтан) түүнд залгаж
текст, зураг, дуу гэх мэт мэдээллийг
оруулах, гаргах, хадгалах зориулалттай
дагалдах төхөөрөмжөөс бүрдэнэ.
Компьютерийн системийн блок, дагалдах
төхөөрөмүүдийг нийлүүлээд техник
хангамж гэнэ.

5. Компьютерийн иж бүрдэл

6. Компьютерийн дагалдах
төхөөөрөмж
 гар, хулгана гэх мэт мэдэээлэл
оруулах төхөөрөмж, Дэлгэц
принтер гэх мэт
 мэдээллийг гаргах төхөөрөмж ,
хатуу диск, уян диск, CD-ROM,
DVD-д мэдээлэл хадгалж, уншдаг
төхөөрөмж ордог.

7. Техник хангамжийн үндэс
1. Оролтын (Input)
2. Боловсруулалт
(Processing)
3. Мэдээлэл хадгалах
(Storage)
4. Гаралтын (Output)
5. Холболтын
(Communications)

8. Оролтын төхөөрөмж
Товчлуурт гар (Keyboard)
Гарыг компьютерт холбодог залгуураас
нь шалтгаалж АТ(уламжлалт), PS/2,
USB гэж ангилдаг.

9. Оролтын төхөөрөмж
a) DIN буюу 5 хөлтэй бүдүүн залгуур
b) PS/2 буюу 5 хөлтэй жижиг залгуур
c) USB залгуур
A. B. C.
Залгуурын хооронд хувиргагч кабель байдаг тул ямар
ч төрлийн гарыг хэрэглэж болно.

10. Товчнуудыг:
 Үсгэн (бичгийн машины зориулалттай товч)
 Тоон (тооны машины зориулалттай )
 Функциональ (F1-F12 ашиглаж буй
програмаас шалтгаалан биеэ даасан үүрэг
гүйцэтгэдэг)
 Хос горимын (Alt, Ctrl- ямар нэг товчтой
хамт дарагдаж байж үүрэг гүйцэтгэдэг)
 Тусгай зориулалтын (Enter, Caps Lock,
Esc, Insert, Delete, Page Down, Page Up,
Print screen, Tab, Backspace, Space) гэж 5
хуваана.

11. Хулгана
Компьютерийн
хулгана нь дэлгэц
дээрх курсорын
хөдөлгөөнийг
удирддаг, хатуу
хавтгай гадаргуу
дээгүүр гүйж
ажилладаг жижиг
төхөөрөмж юм.

12. Микрофон
 Компьютерээс
интернэтийн сүлжээгээр
дамжуулан аль нэг
компьютерийн хэрэглэгч
болон ердийн телефон
утасруу залган ярих,
өөрийн дуу хоолойг
компьютерт бичиж
хадгалах зэрэгт
микрофоныг ашигладаг.

13. Боловсруулалт хийх төхөөөрөмж нь
компьютерийн програм хангамжаас ирж буй
командыг хүлээн авч, гүйцэтгэх үүрэгтэй.
Боловсруулалт хийх 2 төхөрөмж байдаг.
1. Төв боловсруулах төхөрөмж
(Central Processing Unit -
CPU)
2. Шуурхай санах ой
(Random Access Memory-
RAM)

14. Системийн блок
Системийн блокод
компьютерийн хамгийн чухал
бүрэлдэхүүн хэсгүүд суусан
байдаг. Системийн блок дотор
байх төхөөрмжийг дотоод,
гаднаас залгадаг төхөөрөмжийг
гадаад гэнэ. Оруулах, гаргах,
удаан хугацаагаар хадгалахад
зориулсан гадаад нэмэлт
төхөөрөмжийг туслах
төхөөрмж гэнэ.

15. Эх хавтан (Mother board)
эх хавтанд процессорыг
шуурхай санах ойтой
холбодог гол
шугам(суваг) байрлана,
эх хавтангийн сувагт
компьютерийн бүх
дотоод төхөөрөмжийг
холбодог. Эх хавтангийн
ажиллагааг
микросхемүүд (чипсет)
удирдана.

16. Эх хавтан (Mother board)

17. Процессор (CPU)

18. Процессор (CPU)
Компьютер болгон CPU буюу
микро-процессортой байдаг.
Микропроцессор нь
компьютерийн тархи буюу
персональ компьютерийн
үндсэн микросхем юм.
Процессор нь Интергал
схемээр хэрэгждэг. Энэ нь
ойролцоогоор 20х20 мм
хэмжээтэй жижигхэн хавтгай
хагас дамжуулагч ялтас,
гадуураа хавтгай гэртэй.

19. CPU-н хурдыг хэрхэн хэмжих
вэ?
CPU хурд нь MHz-ээр мегагерц хэмжигддэг сүүлийн үед
GHz гегагерциэр хэмжигддэг болсон. Ерөнхийдөө бол 900 MHz
хурд гэдэг нь 900 сая эргэлтийг нэг секундэд хийнэ гэж ойлгож
болно. Тэгэхээр мэдээж хэдий чинээ өндөр хурдтай байна төдий
чинээ компьютерийн гүйцэтгэл өндөр байх нь харагдаж байгаа
байх.
CPU хурд нь хангалттай өндөр төвшинд хүрч чадсан
болохоор үндсэн үйлдвэрлэгчид үндсэн хурданд өөрчлөлт
оруулахгүйгээр түүний ажиллагааг хурдтай болгох арга замыг
хайж байсан. Үүний шийдэл бол давхар цөмт буюу multi-core
CPU байсан юм. Шинэ CPU нь нэг хавтан дээрээ 2, 3, 4
магадгүй түүнээс ч их цөмийг байрлуулан хийж байгаа юм.
Тэгэхээр хэдийгээр өндөр хурдгүй боловчиг олон цөмт CPU нь
хангалттай хурдтай байх боломжтой. Худалдан авалт хийхдээ
зөвхөн хурдний үзүүлэлтийг харахаас гадна core буюу хэдэн
цөмтэй гэдгийг анзаарах хэрэгтэй.

20. Санах ой (memory)
CPU
Түр
хадгалах
Санах ой
Виртуаль
Биет RAM ой
Хадгалах төхөөрөмжийн төрөл Тогтмол
ROM Устгаж Сүлжээ Хатуу хадгалх
болдог интернэтэд Диск
BIOS
диск хадгалах Санах ой
Оролтын үүсвэрүүд
Зөөвр- Сканер, Бусад
Хулгана ийн Камер, Алсын үүсвэр
Гар Диск Микро- үүсв эр
фон

21. Санах ой (memory)
Санах ой бол техникийн хувьд ямар нэгэн хэлбэрийн хадгалах
электрон төхөөрөмж бөгөөд CPU-н өгөгдөлд богино хугацаанд
хандахад, командыг түргэн гүйцэтгэхэд тусалдаг микросхем
юм.
Дээрх зургаас харахад CPU-с бусад төхөөрөмжүүдэд хандах
хандалтын хурдыг гурвалжингаар төлөөлүүлэн үзүүлэв.
Гурвалжинд кэш, хадгалах төхөөрөмжийн төрөл, оролтын
үүсвэрүүд гэсэн 3 түвшин байна. Өөртөө ойр түвшинд байгаа
санах ойд CPU илүү хурдан ханддаг.
Хол түвшинд байгаа санах ойд их хугацаа зарцуулж удаан
ханддаг гэж ойлгож болно. Өөрөөр хэлбэл CPU нь хантуу
дискнээс RAM –д илүү хурдан ханддаг гэсэн үг. Иймд санах ой
нь Програм хангамжийн хурд, хүчин чадлыг тодорхойлох чухал
үзүүлэлт юм.

22. Хадгалах төхөөрөмж, оролтын төхөөрөмжийн
алинаас нь ч ирсэн ихэнх өгөгдөл шуурхаы
санах ой руу очно. Компьютерийг асаахад
үйлдлийн системийг санах ойд ачаалдаг.
Санах ойг дотоод, эх хавтангаас салангид
байрлах санах ойг гадаад санах ой гэж ойлгож
болно.

23. Дотоод санах ой
Системийн плат дээр байрласан , маш хурдтай
ажилладаг электрон снах ойг дотоод санах ой
гэнэ.
 Шуурхай санах ой – RAM-Random Access
Memory
Компьютер ажиллаж байх үед мэдээллийг хаана
хадгалах, хааш нь шилжүүлэх зэргийг RAM
буюу шуурхай санах ой зохицуулдаг.

24. Тогтмол санах ой
(ROM-Read Only Memory)
Санах ойруу өгөгдлийш бичих болмжгүй зөвхөн
унших боломжтой. Компьютер асаахад түүнийг
ажиллахад бэлэн болгодог boot програм түүнд
байдаг.
RAM-аас ялгаатай нь компьютер унтарсан
байхад ч өөартөө мэдээлэл хадгалсаар байдаг.

25. Өгөгдлийг хадгалах төхөөрөмж
Гадаад санах ой
Бие даасан блог хэлбэртэй бүтээгдсэн санах ойг
гадаал санах ой гэнэ. Гадаад санах ойд дараах
зүйлүүд орно. Үүнд:
 Уян диск
 Хатуу диск
 Оптик диск
 Плаш диск
Эдгээр нь мэдээллийн тээгчүүд юм.
Компьютерийн гадаад санах ойн үндсэн үүрэг нь
өгөгдөл програм хангамж (програм, баримт, аудио,
болон видео клип) зэрэг бүх төрлийн мэдээллийг
устгаж болохуцаар хадгалах явдал юм.

26. Уян соронзон диск(FD-Floppy
Diskette)
Уян соронзон диск нь дауураа
пластмассан гэртэй бага
хэмжээний мэдээллийг хадглахад
зориулагдсан гадаад санах ойн
төхөөрөмж юм. FDD-Floppy disk
driver нь 3,5” ба 5,25” гэсэн хоѐр
янз байдхаг. Уян диск төхөөрөмж нь
удаан (360эрг/мин) эргэдэг бөгөөд
мэдээлэл бичих, унших хурд нь
ойролцоогоор 50 Кб/с юм.
Уян диск-г овор хэмжээгээр нь 2,
багтаамжаар нь 4 хуваадаг.
Хэмжээний хувьд 3,5 ба 5,25 инч,
багтаамжийн хувьд 3,5”-ийн
1,744mb, 2.88mb, ба 5,25”-ийн
360kb, 1.2mb гэсэн 4 янд байдаг.

27. Хатуу дискийн төхөөрөмж
(Hard disk)
Өгөгдөл ба програмыг удаан
хугацаагаар хадгалахын тулд
хатуу дискийг өргөн
хэрэглэдэг. Хатуу диск нь
металл гэртэй, өндөр
хурдтай эргэдэг нэг тэнхлэг
дээр байрласан хэдэн арван
хавтгай дискээс тогтоно.
Диск бүр 2 талтай. Дискийн
тад болгонд олон замтай тул
хатуу дискүүдийн эргэлтийн
хурд бараг 133Мбайт/ с,
дискүүдийн хурд 700 эрг/мин.
Компьютерийг тэжээлээс
салгахад гадаад санах ой
дэх мэдээлэл устахгүй.

28. Оптик диск (лазерийн диск)
Хоѐр төрлйн оптик диск байдаг. CD ба
DVD(Digital Video Disk –тоон видео
диск)
Оптик диск дээр мэдээлэл спираль
хэлбэрийн ганц замаар бичигдэнэ.
Лазерийн гэрэл эргэлдэж байгаа
дискийн гадаргад тусахад ойсон
гэрлийн хүч нь туссан замын хэсгийн
төлвөөс шалтгаалж 0 ба 1 утга авна.
Жирийн CD-ROM, DVD-ROM төхөөрөмж
ашиглаж CD ndg DVD дээр бичиж
болохгүй. Ийм төхөөрөмж диск рүү
бичих явцдаа гадаргуугийн хэсгийн
ойлгогч чадварыг өөрчлөх боломжтой
тийм хүчтэй лазертай байдаг.

29. Их хэмжээний өгөгдлийг зөөхөд компакт дискийг
ашиглах нь тохиромжтой. Ийм дискээс бичсэн
өгөгдүүдээ уншиж болно. Түүн рүү дахин бичиж
болохгүй. Компакт диск нь 120 мм диаметртэй
байдаг. Нэг компакт диск 72 минутын стерео дуу
хадгалдаг. Компакт дискийн мэдээлэл хадглах
хэмжээ нь 650b бөгөөд энэ нь 250000 хуудас текст
эсвэл 7000 фото, дүрс багтах боломжтой юм.
Зөвхөн дууны CD ч биш, текст, зураг, атлас,
хөдөлгөөнт зураг, видео зэргийг агуулж танин
мэдэхүйн нэвтэрхий толь, гадаад хэл сурах CD,
тоглоом, ном гм –ийг бичсэн байдаг.

30. Компакт диск олон хувилбартай байдаг.
CD-RW(Compact Disk- Recordable)
Өгөгдөл , дуу, видео зэргийг зөвхөн нэг удаа бичнэ.

31. CD-RW
(Compact Disk- Re Wrritable).
Энэ дискэн дээрх мэдээллийг
арилгах, дахин дарж бичих
боломжтой. Өөрөөр хэлбэл
олон удаа уншиж бичдэг CD
юм. Олон удаа бичилт хийдэг
төхөрөмжийг CD-RW
төхөөрөмж гэнэ. CD-ROM
төхөөрөмжийн компакт дискийг
унших хурд нь 1х, 2х, 4х, 8х,
16х, 32, 40, 50 зэрэг байдаг. 1х
гэдэг нь өгөгдөлд хандах хурд
нь секундэд 150 килобайт юм.

32. Видео тоон диск (DVD-Digital Video Disk)
DVD нь CD-ROM –тай
харьцуулбал маш их
мэдээллийн багтаамжтай,
нэг талт нэг үет DVD нь 4,7
гбайт багтаамжтай. DVD-
ийн долгионы урт нь богино
лазер ашигладаг тул оптик
замууд дээр мэдээллийг
байрлуулж болдог. DVD-с
унших, бичих төхөөрмжийг
DVD төхөөрөмж гэнэ.

33. Гэрийн даалгавар
 Оролт, гаралтын талаар сүүлийн
үеийн мэдээлэл олж ирэх
 Компьютерийн иж
бүрдлийгонцлогуудыг бичиж ирэх