Een nieuwe verkaveling, de uitbreiding van een bedrijf, de komst van een windmolenpark… Veranderingen bieden heel wat maatschappelijke, sociale en economische kansen. Toch, een aantal betrokkenen bekijkt al die plannen met argwaan. Een spanningsveld is onvermijdelijk. Kies je op dat moment voor de stakeholdersrelaties die op scherp staan? Of ga je voor een dialoogmodel dat alle betrokkenen de kans laat om tot een leefbare oplossing te komen? Het verschil bereik je met participatie. In deze workshop gaat Steven Roeland in op de mogelijkheden, maar ook op de voorbereiding en de permanente zorg die participatie vraagt.

3. TRENDS DIE PARTICIPATIE
BEÏNVLOEDEN

4. LOKALE OVERHEDEN ONDER DRUK
• Overheden verliezen grip op economische
ontwikkelingen

5. LOKALE OVERHEDEN ONDER DRUK
• Burgers nemen zelf heft in handen

6. LOKALE OVERHEDEN ONDER DRUK
• Enige kans:
• Mee bouwen aan netwerksamenleving
• Organiseren van gemeenschappelijke invulling
publieke zaak

7. PARTICIPATIE: BELOFTE MAAKT
SCHULD op ‚burger is klant, klant is koning‛
• Reactie
• Druk om bijkomend te toetsen met burger
• Verschuiven beslissingsrecht

8. BESPARINGEN LEIDEN TOT MEER
SAMENWERKEN
• Moeilijke budgettaire situaties
• Van alles ‘iets’ doen: geen optie meer
• Keuzes maken: welke?
• Burger mee prioriteiten laten stellen

9. VERANTWOORDELIJKHEID

10. VERANTWOORDELIJKHEID
• Participatie als antwoord op ownership
• Burger als verantwoordelijke bij output
• Burger neemt rol op bij/na realisatie
• Georganiseerde burger
• Individuele burger

11. DRUK SOCIALE MEDIA

12. DRUK VAN SOCIALE MEDIA
•
•
•
•
Het debat wordt gevoerd, altijd en overal
Posities worden ingenomen
Informatie aan hoge snelheid gedeeld
Snelle mobilisatie

13. VOORWAARDEN VOOR KANSRIJKE
PARTICIPATIE

14. BETREK BURGERS ZO VROEG MOGELIJK IN HET PROCES

15. BETREK BURGERS ZO VROEG MOGELIJK IN HET
PROCES
te veel
‚Dat ze eerst hun
huiswerk zelf
maken‛
te vroeg
‚Ze weten het zelf
niet, en vragen het
aan ons‛
‚Als alles is
beslist, komen ze
het mooi
uitleggen‛
‚Alles gebeurt
toch achter onze
rug‛
te weinig
te laat

16. BETREK BURGERS ZO VROEG MOGELIJK IN HET
PROCES
•
Ontrafel het tijdskader
•
Kies voor differentiële benadering
doelgroepen
•
Per doelgroep ligt te veel, te weinig, te vroeg, te
laat anders

17. BETREK BURGERS ZO VROEG MOGELIJK IN HET PROCES
•
Ontrafel het tijdskader
•
Communiceer aan alle doelgroepen het
participatietraject, ook al worden ze pas in een
latere fase betrokken

18. GEEN PARTICIPATIE ALS HET ZINLOOS
IS Te beperkte inspraak t.o.v. totaal van het
•
•
project
Te laat in het proces
•
•
Onvoldoende bewegingsruimte
Procedurele beperkingen
Laat je daartoe als communicator niet
verleiden!

19. STEL GRENZEN AAN DE PARTICIPATIE

20. STEL GRENZEN AAN DE PARTICIPATIE
• Schets ook de beperkingen:
• wettelijk
• financieel
• stedenbouwkundig
• Beperkingen:
• Zorg er voor dat specialisten kunnen helpen om
te verduidelijken in het participatieproces
• Mogen fundament van participatie niet fnuiken
• Fiets er niet omheen!
• Geef ze mee bij aanvang van het proces

21. BOUW EEN BEKNOPT TRAJECT

22. BOUW EEN BEKNOPT TRAJECT
• maak de periode waarin je medewerking van
burgers vraagt niet te lang
• betrokkenheid gaat snel achteruit
• keer op keer activeren kost energie
• bij lange processen:
• differentieer de doelgroepen
• combineer fysieke bijeenkomsten en digitale
dialoog
• vraagt minder tijdsbesteding van burger

23. MAAK EEN MIX TUSSEN ON LINE EN
OFF LINE

24. MAAK EEN MIX TUSSEN ON LINE EN
OFF LINE
Burgers drukken zich niet meer uit in
standaardformules:
• (groeiend deel) van de doelgroep spreekt zich
liever uit op een digitaal platform, gaat veel
minder gemakkelijk in op uitnodigingen voor
bijeenkomsten
• andere mensen willen wel echt ‘ontmoeten’ om met
elkaar verbonden te raken
Organiseer je naar deze diversiteit, combineer fysieke
bijeenkomsten met de inzet digitale
participatievormen

25. MEEN HET!

26. MEEN HET!
• Participatie is geen verkooptruc
• Communicatie kan niet alles gedaan krijgen
wat men zelf voor ogen heeft
• Participatie om ‚iets verkocht te krijgen‛
werkt niet, zeker niet als men weet dat het
eigenlijk niet meer te verkopen is

27. COMMUNICATOR, WEES ALERT!
• Communicatiespecialisten staan mee aan de
wieg (of zijn minstens observator) bij alle
fases en evoluties
• Probeer participatie aan communicatie te
verankeren
• Pleit voor betrokkenheid en middelen

28. BESTUURDERS EN POLITICI: ACTIEF OF PASSIEF?
De burger spreekt…
… maar wat met de beleidsmakers in
tussentijd?

29. BESTUURDERS EN POLITICI: ACTIEF OF
PASSIEF? is het soms wenselijk dat
Inhoudelijk
bestuurders of politici afwezig blijven
Het initiatief moeten ze wel volop steunen:
•
•
•
het verhoogt de impact op de mate van
(gepercipieerde) betrouwbaarheid
Het onderstreept het belang van het project
het verhoogt de participatiegraad

30. MAAK VAN EEN PROCEDURE EEN
PROCES
Procedure:
• de regels zijn gevolgd
• voor iedereen hetzelfde
• massa’s bezwaarschriften
• waar je niets mee kunt doen
• die je soms zelfs niet mag beantwoorden
Proces:
• maatwerk
• zoeken naar toegevoegde waarde voor alle
partijen
• een doordacht traject

31. MAAK VAN EEN PROCEDURE EEN
PROCESdeugd maken:
Van nood
• Informatie- en inspraakplicht:
• Het moet toch gebeuren
• Het kost inspanning
• Het kost financiële middelen
• Besluitvorming verzwaard door formele
inspraakprocedures:
• Gebruiken om bredere participatietrajecten op te zetten
• Wettelijke verplichting ≠ kwaliteitsverbetering
• Van nood deugd maken

32. MAAK VAN EEN PROCEDURE EEN
PROCES van vallen en opstaan, van
• Traject
toevoegen en wegnemen, van creativiteit
en durf
• Bouw volgende stappen in:
• Stel procesnota op
• Stappenplan (participatie, communicatie)
• Doelgroepen betrekken
• Vervlecht procedures en proces
• Timing
• Optimale input
• Verbetering proceduregang
• Stel planning op

33. WEES TRANSPARANT OVER DE
DISCUSSIE, DE UITKOMSTEN EN DE
RESULTATEN

34. WEES TRANSPARANT OVER DE
DISCUSSIE, DE UITKOMSTEN EN DE
RESULTATEN de kloof!
Oppassen voor
•
•
Niet altijd een rechtstreekse link tussen
participatieproces en besluit
Beslissing geen rechtstreeks uitvloeisel van het
traject
•
•
•
Onbegrip
Onvrede
Demotivatie als resultaten van inbreng en energie
niet vertaald/zichtbaar worden in de
besluitvorming

35. TUSSENPAGINA

36. GA VERSTANDIG DIGITAAL
Overstijg basiscommunicatie:
•
•
E-mail:
• Goede trigger
• Maar geen waardevolle participatiemethodiek:
• Eenrichtingsverkeer
Een on-line samenwerkingsplatform biedt die
mogelijkheden wel
Collaboration software
•
•
Niet geschikt zijn voor mensen die niet tot de digitale
trendsetters behoren
Velen ontzien zich de moeite om nieuwe software eigen
maken
Het gaat niet vanzelf
• Snelle verslapping van de aandacht

37. GA VERSTANDIG DIGITAAL
DUS:
• Gebruik geen ingewikkelde software
• Kies een platform dat zeer eenvoudig in gebruik is
• Maak het deelnemers zo gemakkelijk mogelijk

38. VERDIEP JE IN JE (DIGITAAL)
PARTICIPATIEPLATFORM
1. Vastspijkeren contouren
• Wat is het precieze doel van de participatie?
• Welke resultaten wil je bereiken?
• Inhoud
• Vorm
• Welke mensen moeten betrokken worden?
• Hoe worden deze gevonden en geactiveerd?

39. VERDIEP JE IN JE (DIGITAAL)
PARTICIPATIEPLATFORM op
2. Zet een eenvoudig concept
• Hoe gaat het eruit zien?
• Welke functionaliteiten worden gebruikt?
• Wat moet in welke tijd bereikt worden?

40. VERDIEP JE IN JE (DIGITAAL)
PARTICIPATIEPLATFORM
3. Zet een community management op
• Het platform heeft coördinatie nodig
• Het platform heeft beheer nodig
• Bezoekers en deelnemers hebben ondersteuning
nodig
• Doelgroepen moeten regelmatig geactiveerd
worden

41. VERDIEP JE IN JE (DIGITAAL)
PARTICIPATIEPLATFORM inrichting
4. Technische en functionele
• Zorg voor technische ondersteuning
• Zowel bij opbouw als bij gebruik

42. PROMOOT PROJECT EN DIGITALE
PLATFORM
Kies voor gecibleerde communicatie
Werk een mini-communicatieplan uit:
•
•
•
•
•
Waar zitten de doelgroepen?
Hoe bereik je ze?
Kansen voor toeleiding?
Wanneer start ik de communicatie?
Hoe deel ik de aandachtsboog in?

43. CASE UTRECHT

45. CASE UTRECHT
Resultaat:
• 61% bracht stem uit
• 38% reageerde op forum

46. CASE DORDRECHT
Buurtbegroting €600.000
• Bewoners mochten verdeling budget voorstellen.
• In de voorbereidende fase:
• debatmobiel
• inspraakavonden
Resultaat:
• drie begrotingsvoorstellen
Start digitale participatie:
• Kiezen uit voorstellen.
• Alle bewoners vanaf 16 jaar ontvingen een persoonlijk
geadresseerde uitnodiging
• Stemmen via webplatform

47. CASE DORDRECHT
Resultaat
• 7000 aangeschreven bewoners
• 1600 bewoners stemden via website
• Ruim 25% hiervan maakte ook gebruik van het forum
Opvallend:
• groep van 51 jaar en ouder is het best
vertegenwoordigd bij digitale stemming

49. CASE WONINGTYPE (UITHOORN)
Aanpak
bewoners ontvingen persoonlijk geadresseerde brief:
• unieke stemcode website
• een unieke stemcode-sticker informatieavond
website
• keuze maken en motiveren
• reacties over digitale aanpak
Informatieavond
• sticker plakken op bord met woningbouwtype van hun voorkeur
Resultaat
•
•
25% reageerde via internet
4% kwam naar informatieavond

50. VAN PARTICIPATIELADDER NAAR …

51. … NAAR BESTUURSSTIJLEN
faciliterende stijl
samenwerkende
stijl
delegerende stijl
participatieve
stijl
consultatieve stijl
open autoritaire
stijl
gesloten autoritaire
stijl

52. ALS PARTICIPATIE OPSCHUIFT NAAR PROTEST

53. MEER KANS OP (SUCCESVOL)
PROTEST
Politieke ‘opportuniteiten’
Gebrek aan gepercipieerde procedurele
rechtvaardigheid
• Transparantie
• Dialoog
• Consistentie in besluitvorming
Gebrek aan respect

54. MINDER KANS OP PROTEST
• Robuuste steun vanuit politieke hoek
• Nadruk op toekomstbeeld
• Herhaaldelijk en intensief argumenteren, uitleggen
waarom
• Eenduidige boodschap
• Punctuele, heldere antwoorden op kritische vragen
• Rechtsgang kan soms vermeden worden door:
• Aantonen wat mogelijk is bij rechtsgang (vb. beperkt
uitstel)
• Juridisering = financiële inspanning

55. MET VALLEN EN OPSTAAN

56. MET VALLEN EN OPSTAAN
•
•
•
•
•
•
•
Eerste keer, open, kritisch maar vooral ambtelijk
Leren over en van de eigen organisatie
Elk apart aan de slag: sterke dienstgerichte aanpak
Rol van de ambtenaren onduidelijk
Nood aan maatwerk, vraag naar modellen
Focus op beheersen domineert
Vasthouden aan traditionele instrumenten:
• Adviesraden
• Hoorzittingen
(bron KCVS)

57. WEG VAN DE KLASSIEKE CONFRONTATIE
…

58. DENKAVOND

59. INFOMARKT

60. FOCUSGROEP

61. WORLD CAFE

62. CHARETTE

63. EN OOK …
•
•
•
•
•
•
Ontwerpateliers
Keukentafelgesprekken
Burgerpanel
Ontmoetingen
Beleidsdialoog
Burgeradviescommissies

64. EN OOK …
•
•
•
•
•
•
•
•
Terreinbezoeken
Inspiratiewandelingen
Consensusconferentie
COCD-brainstorm
Interactieve Backcasting
Envisioning workshop
Stadsdebat
SWOT-analyse

65. ACCEPTEER DAT HET NIET VANZELF GAAT…

66. … MAAR WEL ZEER WAARDEVOL