karunungang bayan

1. Yunit 1
1
ARALIN 1
Panitikan
Mga Karunungang-Bayan
(Bugtong, Sawikain, Salawikain)
Gramatika at Retorika:
 Hambingan ng Pang-uri

2. Inaasahang Bunga sa Aralin 1
2
⦁ Nahuhulaan ang mahahalagang kaisipan at sagot sa mga karunungang bayang
napakinggan
⦁ Naiuugnay ang mahahalagang kaisipang nakapaloob sa mga karunungang bayan sa
mga pangyayari sa tunay na buhay sa kasalukuyan
⦁ Naibabahagi ang sariling kuro-kuro sa mga detalye at kaisipang nakapaloob sa akda
batay sa pagiging totoo o hindi totoo- may batyaan o kathang isip lamang
⦁ Naisusulat ang sariling bugtong, salawikain, sawikain, o kasabihang angkop sa
kasalukuyang kalagayan
⦁ Nagagamit ang paghahambing sa pagbuo ng alinman sa bugtong, salawikain,
sawikain, o kasabihan (eupemistikong pahayag)

3. Tukuyin ang salitang hinihingi ng mga larawan
Halimbawa:
Balat +
Sibuyas
= Iyakin (sagot)
3
I K A Y I N
I A K N I Y

4. I P S B I O M E L
4
Suntok + buwan
I M P O S I B L E

5. A G T L I
Kumukulo + dugo
G A L I T
5

6. A N T D N A A
Itaga + bato
T A N D A A N
6

7. Ang karunungang bayan ay isang sangay
ng panitikan kung saan nagiging daan upang
maipahayag ang mga kaisipan na nabibilang sa
bawat kultura ng mga tao. Nakatutulong ito sa
pag-angkin ng kamalayang tradisyunal, na
nagpapatibay ng pagpapahalagang kultural.
7

8. Bugtong
8

9. Bugtong
Ang pagbubuo ng mga bugtong ay sinasabing
nagsimula pa noong katutubong panahon. Ito ang
panahon ng ating mga ninuno. Ito ay nagpasalin-salin sa
bibig ng kung ilang salinlahi hanggang sa ating panahon.
Ang bugtong ay isang uri ng palaisipang patugma o
patalinghaga. Sa mga lamayan sa patay ay karaniwang
may pagbubugtungan upang ang mga tao ay magpalipas
ng magdamag.
9

10. Bugtong
10
Ang mga bugtong ay maituturing na isang
kayamanan ng ating panitikan. Kung ating
susuriin, sa mga bugtong ay masasalamin natin
ang di-tuwirang paglalarawan sa kulturang
Pilipino. Madalas maging paksa sa mga bugtong
ang mga karaniwang bagay sa ating paligid.

11. May puno, walang sanga;
May dahon, walang bunga
Sagot: sandok
1

12. Kandadoroon, kandadorito;
Kandadohanggang dulo.
Sagot: kawayan
2

13. Malalim kung bawasan;
Mababaw kung dagdagan
Sagot: tapayan ng tubig
3

14. Bumubuka’y walang bibig;
Ngumingiti nang tahimik.
Sagot: bulaklak
4

15. Tubig na nagiging bato;
Batong nagiging tubig.
Sagot: asin
5

16. Sawikain
16

17. Sawikain
20
para
Ito ang katutubong salitang ginagamit natin
sa mga idyoma (idioms) o ekspresyong
idiomatiko (idiomatic expressions). Ang sawikain
ay isang salita o pariralang ang mensaheng
inihahatid ay naiiba sa literal na kahulugan ng
salita o alinmang salita sa parirala.

18. Lumagay sa tahimik
(magpakasal omag-asawa)
Ibig nang lumagay sa tahimik ng
makasintahan sa taong ito.
1

19. Lumuha ng bato
(lumuha nang sobra-sobra)
Lumuha ka man ng bato ay hindi
mo maibabalik ang buhay ng
iyong kapatid.
2

20. Panakip-butas
(pamalit)
Ginawang panakip butas si Gng.
Reyes nang hindi dumating ang
inaanyayahang tagapasalita.
3

21. Kinain ng apoy
(nasunog)
Kinain ng apoy ang malaking
bahay at ang mga ari-arian ng
matandang lalaki.
4

22. Pabalat-bunga
(hindi katotohanan;
pakunwari)
Pabalat-bunga ang paanyaya
niya sa kaniyang kaarawan.
5

23. Salawikain
23

24. Salawikain
Ang salawikain ay mga aral o paalaalang
ang pagkakabuo o pagbabalangkas ay may
sukat at tugma. Ito ay nakaugalian nang sabihin
at nagsilbing batas at tuntunin ng kagandahang
asal ng ating mga ninunong naglalayong
mangaral at umakay sa kabataan sa pagkakaroo
ng kabutihang asal.
24

25. Kapag buhay ang inutang,
buhay rin ang kabayaran.
Ang tinutukoy…..
huwag papatay
1

26. Kung makikipagkaibigan,
Huwag salapi ang titignan.
Ang tinutukoy…..
pakikipagkapuwa
2

27. Walang lumurang
patingala, na di sa mukha
niya tumama.
Ang tinutukoy…..
pamimintas sa kapuwa
3

28. Malapit ma’t di gugustuhin,
Kailan ma’y di mararating
Ang tinutukoy…..
pagsisikap
4

29. Ang naniwala sa sabi-sabi,
Walang bait sa sarili.
Ang tinutukoy…..
pagkakaroon ng sariling
paninindigan
5

30. Kasabihan
30

31. Kasabihan
Ito ay karaniwang ginagamit sa panunukso
o pagpuna sa kilos ng isang tao. Kaiba sa
salawikain at kawikaan, ito ay hindi gumagamit
ng mga talinhaga at payak ang kahulugan.
Karaniwang bukambibig lamang ng matatanda
ang mga kasabihan. Ang kilos, ugali, at gawi ng
isang tao ay masasalamin sa mga kasabihan.-
31

32. Huwag kang magtiwala
Sa di mo kakilala.
1

33. Utos na sa puso
Utos pa sa daga.
2

34. Ang batang matapat,
pinagtitiwalaan ng lahat.
3

35. Ang batang matapat,
pinagtitiwalaan ng lahat.
4

36. Ang gumagawa ng kabutihan,
hindi takot sa kamatayan.
5

37. SAGUTAN NATIN!
37
Piliin sa Hanay B ang tamang kahulugan ng
sawikain sa Hanay A.
HANAY B
a. nagpapabata
b. magsikap
c. pamalit
d. lumuha nang
sobra-sobra
e. magpakasal
HANAY A
_1. lumagay sa tahimik
2. lumuha ng bato
3.panakip-butas
_4.magbatak ng buto
5.nagmumurang kamyas

38. SAGUTAN NATIN! Tukuyin ang sagot sa bawat bugtong na hinihingi ng
bawat aytem.
1. Eto na si katoto, dala-dala ay kubo.
2. Isang butil ng palay, sakot ang
buong buhay.
3. Nakaluluto’y walang init, umaaso
kahit malamig.
4. May ulo’y walang buhok, may tiyan
walang pusod.
5. Dalawang batong itim, malayo ang
nararating.
38

39. SAGUTAN NATIN!
39
Basahin ang sumusunod na mga pangungusap.
Unawain ang kaisipang ipinahihiwatig ng sawikain o
idyomang ginamit.
1. Sa suot na damit na makabago ay tila
lupain sa
nagmumurang kamyas si Lolo Gorio.
2. Di-maliparang uwak ang kanilang
Davao.
3. Talagang si Veronica ay nagsusunog ng kilay
sa kaniyang pag-aaral.
4. Malamig ang kaniyang kamay sa
paghahalaman
Nakakabata
Malawak
5. Aba! Nakapamburol si Paulo.
Bihis na bihis
Nag aaral mabuti
Mahusay sa
pagtatnim

40. PAGLALAHAT
Buuin ang bawat pahayag. Ilagay ang tamang salita na
bubuo sa pangungusap.
40
Ang ay isang sangay ng panitikan kung
saan nagiging daan upang maipahayag ang mga kaisipan
na nabibilang sa bawat kultura ng mga tao. Ang bugtong
ay sinasabing nagsimula pa noong ________ panahon.
Ito ay nagpasalin-salin sa ____ng kung ilang salinlahi
hanggang sa ating panahon. Ang ________ay isang
salita o pariralang ang mensaheng inihahatid ay naiiba
sa literal na kahulugan ng salita o alinmang salita sa
parirala. Naglalayong mangaral at umakay ang
Salawikain sa kabataan sa pagkakaroon ng___________

41. Karagdagang
Aralin

42. Hambingan ng
Pang-uri
42
Pang-uri ay mga salitang naglalarawan sa tao,
bagay, hayop, lunan, o pangyayari.

43. Ang paghahambing ay tumatalakay sa
pagkakaiba o pagkakatulad ng dalawa o higit
pang tao, bagay,hayop, lunan, o pangyayari.
Mga dalawang uri ng paghahambing:
1. Paghahambing na magkatulad
2. Paghahambing na di-magkatulad
43

44. Ang paghahambing na magkatulad ay
ginagamit kung ang dalawang pinaghahambing na
tao, bagay, lunan, o pangyayari ay pareho o
magkapatas ang katangian. Ginagamit ang mga
panlaping ka( kagaya, katulad), kasing, sing, sim,
magsing, magkasing, o kaya’y ng mga salitang para
ng, gaya, tulad, paris, kapuwa, at pareho.
44

45. Mga halimbawa:
a. Para ng halamang lumaki sa tubig,
Daho’y malalanta munting di madilig,
Ikinalulunoy ang sandaling init,
Gayundin ang pusong sa tuwa’y manaig.
45

46. b. Kapuwa gumamit ng panitik sina Rizal
at Balagtas laban sa mapaniil na mga
dayuhan.
46
c. Kagaya ng isang bulaklak ang halimuyak
ni Maria.

47. Ang paghahambing na di-magkatulad ay
ginagamit kung ang dalawang
pinaghahambing na tao, bagay, lunan, o
pangyayari ay may magkaibang katangian.
May dalawang uri nito:
a. Pasahol na paghahambing
b. Palamang na paghahambing
47

48. Pasahol na paghahambing ay ginagamit
48
kung may mahigit
pinaghahambingan
na katangian ang
sa bagay na
inihahambing. Ginagamitan ito ng di-gasino-
tulad ni/ ng, di-gaano-tulad ni/ng, di totoo, at
di-lubha.

49. Mga halimbawa:
a. Ang mga bugtong ay di-gaanong
nagbibigay ng aral sa buhay tulad ng
mga kasabihan.
b. Di-gaano madali ang pagsusuri sa
Matematika kaysa sa Agham.
49

50. Palamang na paghahambing ay
ginagamit kung may mahigit na katangian
ang iihahambing sa bagay na
pinaghahambingan. Ginagamitan ito ng lalo-
kaysa/ kaysa sa/ kay, higit/ mas-kaysa/ kaysa
sa/ kay, labis at di hamak.
50

51. Mga halimbawa:
a. Ang kasabihan ay labis ang pagbibigay
ng mga gintong pahayag kaysa sa
salawikain dahil ito ay hango sa mga
pagpapayo ng mga matatanda sa bata.
b. Di-hamak na mas maganda ang
pamumuhay ng Pilipino sa ibang bansa.
51

52. Tukuyin kung anong uri ng paghahambing ang ginamit sa pangungusap (magkatulad o
hindi magkatulad). Kung hindi magkatulad ang sagot ay tukuyin kung anong uri ito
(palamang o pasahol).
1. Ang mga bansangThailand atSingapore ay kapwa
kabilang sa mga bansang makikita sa Asya.
2. Lubhang nakalilibang ang panonood ng sine kaysa sa
pakikinig ng musika.
3. Ang magpinsang sina Amado at Alfredo
ay kapwa mahilig maglaro ng basket ball.
4. Di - hamak na magagaling mag - Ingles ang mga Pilipino
kaysa sa mga Amerikano.
Palamang
Magkatulad
Palamang
Magkatulad
Pasahol
52
5.Higit na maunlad ang bansang China kaysa sa
India.

53. Buuin ang bawat pahayag. Ilagay ang tamang salita na
bubuo sa pangungusap.
ay mga salitang naglalarawan sa tao, bagay,
53
hayop, lunan, o pangyayari. Ang ay
Pang_-uri
paghahambing
tumatalakay sa pagkakaiba o pagkakatulad ng dalawa o higit
pang tao, bagay,hayop, lunan, o pangyayari. May dalawang uri
ng paghahambing. Ang paghahaming na ____________ at
.
ginagamit kung
Ang na paghahambing ay
may mahigit na katangian ang
pinaghahambingan sa bagay na inihahambing. Habang ang
palamang na paghahambing ay ginagamit kung may mahigit na
katangian ang iihahambing sa bagay na pinaghahambingan.
pasahol
Mag katulad
Di- katulad

54. Slogan Making
54
Sumulat ng tig-iisang orihinal na bugtong,
salawikain, sawikain o
kalagayan o mga bagay
tungkol sa
sa loob ng
inyong tahanan. Gawin ito sa isang
bondpaper at lagumin sa inyong portfolio.

55. Basahin at unawain ang
Alamat na “Ang Pinagmulan
ng Bohol”
55

56. “
56
Walang mahirap
na gawa kapag
dinaan sa tiyaga

57. Maraming
Salamat!
Mayroon kang mga katanungan?
Maaari mo akong padalhan ng mensahe sa
Sa aking facebook account
57