A NEW THEORY – MODEL STRATEGY FOR NEW FLOWER CROPS DEVELOPMENT
Conservation of native plant species Peloponnisos
1. “Προστασία, Διατήρηση και Αξιοποίηση
των αυτοφυών ειδών της Πελοποννήσου
με έμφαση στα αρωματικά
και φαρμακευτικά φυτά”
Δρ. Ελένη Μαλούπα
Ζερβάκη Δήμητρα, ΜΒΑ, PMP,
Καρύδας Αντώνης, ΜsC
Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.)
Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και
Fritilaria pontica Ανθοκομικών Ειδών – Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων
570 01 Θέρμη, Θεσσαλονίκη, Τ.Θ. 60 125, e-mail: bbgk@bbgk.gr
2. Γιατί η Ελληνική και η Βαλκανική χλωρίδα
παρουσιάζουν ενδιαφέρον;
Η τρίτη πλουσιότερη σε χλωρίδα περιοχή παγκοσμίως
Φιλοξενεί το 50% περίπου της φυτικής
βιοποικιλότητας της Ευρώπης
3. Γιατί η Ελληνική χλωρίδα παρουσιάζει
ενδιαφέρον;
Η πλουσιότερη χλωρίδα στην Ευρώπη
σε σχέση με την επιφάνεια της χώρας,
τουλάχιστον 5.700 φυτικά είδη,
περίπου 6.300 taxa σε 132.000 km2
Υψηλός ενδημισμός (c. 15-20%):
Η καταγραφή της Ελληνικής
Χλωρίδας 1 στα 5 φυτικά είδη είναι ενδημικό στην
είναι ένα δυναμικό
πρόγραμμα.
Ελλάδα
739 καταχωρημένα φυτικά taxa στην IUCN
Φυτικά είδη, νέα για τους επιστήμονες,
ανακαλύπτονται συνεχώς.
c. 40% των φυτών:
άγνωστη κατάσταση στην φύση
4. Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων
Αποστολή
Προστασία
Διατήρηση
Αξιοποίηση
της Ελληνικής και Βαλκανικής
Χλωρίδας
Ευαισθητοποίηση
Εκπαίδευση
Αναψυχή
Ομάδων-στόχων και επισκεπτών
5. Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων
Μία στρατηγική με 6 πολιτικές
1: Μόνον αυτόχθονα φυτά
2: Κυρίως σημαντικά αυτόχθονα φυτά
(ενδημικά, σπάνια, απειλούμενα, τρωτά,
προστατευόμενα, φυτά με πιθανό
ανθοκομικό ή φαρμακευτικό ενδιαφέρον)
3: Πλήρως τεκμηριωμένες συλλογές
4: Πολλαπλασιασμός κατά προτεραιότητα των
σημαντικών ειδών
5: Συνδυασμένη in situ και ex situ διατήρηση
6: Ευαισθητοποίηση για την ποικιλότητα αυτοφυών φυτικών
ειδών
6. Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων
Ενεργό μέλος – Εθνική εκπροσώπηση στην Ευρωπαϊκή
Επιτροπή Βοτανικών Κήπων
Συμβουλευτικό Όργανο της BGCI και του
Διεθνούς Οργανισμού Βοτανικών Κήπων
Επίσημο μέλος της Οργανωτικής
Επιτροπής του
Δικτύου Διατήρησης της
Ευρωπαϊκής Χλωρίδας
7. Ενέργειες του ΒΒΚΚ-ΕΘΙΑΓΕ σε περιφερειακό επίπεδο
Παγκόσμια Στρατηγική Προστασίας και Διάσωσης της Χλωρίδας
Σχέδιο Δράσης για το 2010
Στόχοι 1 & 2
Καταγραφή και αξιολόγηση της αυτοφυούς
χλωρίδας επιλεγμένων περιοχών
Κεφαλονιά, Δ. Ελλάδα
Οροσειρά Κρουσσίων, Β. Ελλάδα
Ανάπτυξη πιλοτικών
προγραμμάτων σε: Όρος Άθως, ΒΑ Ελλάδα
Χίος, Βόρειο Αιγαίο
8. Ενέργειες του ΒΒΚΚ-ΕΘΙΑΓΕ σε περιφερειακό επίπεδο
Παγκόσμια Στρατηγική Προστασίας και Διάσωσης της Χλωρίδας
Σχέδιο Δράσης για το 2010
Καταγραφή και αξιολόγηση της αυτοφυούς Στόχοι 1 & 2
χλωρίδας
Όλα τα φυτικά είδη του ΒΒΚΚ-ΕΘΙΑΓΕ έχουν συλλεχθεί από την
Ελληνική φύση και αξιολογούνται με βάση:
το βαθμό απειλής τους σύμφωνα με τα κριτήρια της International
Union for Conservation of Nature (IUCN),
τον ενδημισμό τους,
την καταγραφή τους στα Άλλα Σημαντικά Είδη του Ευρωπαϊκού
δικτύου NATURA 2000 ή σε εθνικούς και/ή διεθνείς καταλόγους
και/ή συμβάσεις.
9. Βοτανικές αποστολές ΒΒΚΚ σε όλη την Ελλάδα
Συλλογή Πολλαπλασιαστικού Υλικού
(με ειδική άδεια από το Υπουργείο)
Στόχοι 1 & 2
• Ζωντανά φυτικά άτομα
• Σπέρματα, μοσχεύματα (όταν υπάρχουν)
• Αποξηραμένα δείγματα φυτών
• Δείγματα χώματος
• Φωτογραφικό υλικό
• Γεωγραφικές συντεταγμένες των τόπων συλλογής
• Νωπή φυτική βιομάζα για εργαστηριακές αναλύσεις
(αρωματικά-φαρμακευτικά)
12. Ενέργειες του ΒΒΚΚ-ΕΘΙΑΓΕ σε περιφερειακό επίπεδο
Παγκόσμια Στρατηγική Προστασίας και Διάσωσης της Χλωρίδας
Σχέδιο Δράσης για το 2010
Στόχος 8
Εκτός τόπου (ex situ) διατήρηση
(>2.500 κωδικοί πρόσβασης, >150 στρέμματα)
ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα είδη της Ελλάδας
Διατηρούμε: αυτοφυή με πιθανό φαρμακευτικό ενδιαφέρον
αυτοφυή με πιθανή καλλωπιστική αξία
Πλήρης τεκμηρίωση και αρίθμηση σύμφωνα με το International Plant Exchange
Network (IPEN) όλων των ζωντανών ex situ συλλογών.
19. Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων - Εργαστήριο
Θεματικές ενότητες στον Κήπο των Αισθήσεων
Teucrium divaricatum
Υδρόφιλα είδη
Αρωματικά-φαρμακευτικά
Πολυετή ποώδη Εκπαιδευτικός ποόκηπος
20. Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων - Εργαστήριο
Θεματικές ενότητες στον Κήπο των Αισθήσεων
Πετρόκηπος
Βραχόκηπος αρωματικών
«Οσμές από θυμάρια»
«Ποιο είναι
το Φασκόμηλο;»
21. Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων - Εργαστήριο
Θεματικές ενότητες
(Υπ-) αλπικά είδη φυτών
Παρτέρια οικογενειών
Υδροχαρή φυτά
Astragalus maniaticus
Nymphaea alba
Σημαντικά
Είδη Φυτών
Achillea ageratifolia
22. Ενέργειες του ΒΒΚΚ-ΕΘΙΑΓΕ σε περιφερειακό επίπεδο
Παγκόσμια Στρατηγική Προστασίας και Διάσωσης της Χλωρίδας
Σχέδιο Δράσης για το 2010
Πρωτόκολλα πολλαπλασιασμού του Στόχος 3
συλλεγόμενου αυτοφυούς υλικού
(>70% των συλλογών μας)
τη ριζοβολία των μοσχευμάτων
Εξετάζουμε: τη βλάστηση σπερμάτων
την ανάπτυξη του φυτού σε όλα τα στάδια,
με διάφορα μέσα και υπό διάφορες συνθήκες
Δημιουργούμε: Πρωτόκολλα μαζικού πολλαπλασιασμού
και καλλιέργειας συγκεκριμένων ειδών
28. Ενέργειες του ΒΒΚΚ-ΕΘΙΑΓΕ σε περιφερειακό επίπεδο
Έρευνα
Προστασία και Διατήρηση σπάνιων αυτοφυών φυτών
Campanula incurva Aucher
Ελληνικό Ενδημικό
Κάτω Όλυμπος, Πήλιο,
Εύβοια & Ικαρία
29. Έρευνα
Campanula incurva Aucher - Ελληνικό Ενδημικό
Σπάνιο σύμφωνα με το βιβλίο ερυθρών δεδομένων για τα
Φυτά της Ελλάδας.
Περιλαμβάνεται στο παράρτημα 5 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ
(Δίκτυο Φύση 2000).
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν πρακτικά μέτρα προστασίας
Θετικά αποτελέσματα στον αγενή πολλαπλασιασμό
Σχετικά καλά αποτελέσματα στον εγγενή πολλαπλασιασμό
Ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στη διατήρηση στο φυτώριο και
στον κήπο.
Δυνητική χρήση: Ως καλλωπιστικό είδος.
30. Έρευνα
Προστασία και Διατήρηση σπάνιων αυτοφυών φυτών
Viola cephalonica Bornm.
Τοπικό Ενδημικό
Όρος Αίνος στην Κεφαλλονιά
31. Έρευνα
Viola cephalonica Bornm - Τοπικό Ενδημικό
Περιλαμβάνεται στο παράρτημα 5 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ
(Δίκτυο Φύση 2000).
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν πρακτικά μέτρα προστασίας
Θετικά αποτελέσματα στον αγενή πολλαπλασιασμό
Μέτρια αποτελέσματα στον εγγενή πολλαπλασιασμό
Δεν ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στη διατήρηση στο φυτώριο
και στον κήπο.
Δυνητική χρήση: Ως ανθοκομικό είδος.
32. Ενέργειες του ΒΒΚΚ-ΕΘΙΑΓΕ σε περιφερειακό επίπεδο
Αξιοποίηση
Προστασία και Αξιοποίηση Δίκταμου
(Origanum dictamnus)
Στο πλαίσιο προγράμματος με τίτλο:
Ανάπτυξη πιλοτικού σχήματος παραγωγής και εμπορική
αξιοποίηση στην αρχιτεκτονική τοπίου και την
βιομηχανία καλλυντικών τριών αυτοφυών αρωματικών -
φαρμακευτικών ειδών.
Origanum dictamnus Melissa officinalis
δίκταμο μελισσόχορτο
Crithmum
maritimum
κρίταμο
33. Αξιοποίηση
Origanum dictamnus - Δίκταμο
• Διατηρούνται ζωντανά φυτά από 22 πληθυσμούς (κωδικοί
πρόσβασης) του Origanum dictamnus
(αρχικό μητρικό φυτικό υλικό)
• Έχουν αναπτυχθεί (εφαρμοσμένη έρευνα):
- πρωτόκολλα αγενούς πολλαπλασιασμού
με μοσχεύματα
- πρωτόκολλα in vitro πολλαπλασιασμού
- πρωτόκολλα καλλιέργειας στον αγρό
• Διεξάγεται φυτοχημική έρευνα για την αξιολόγηση των αιθερίων
ελαίων του δίκταμου από διαφορετικούς πληθυσμούς
34. Αξιοποίηση
Origanum dictamnus - Δίκταμο
Πιλοτική Καλλιέργεια Δίκταμου σε αγρό και
Παραχώρηση του αποξηραμένου υλικού σε
ιδιωτική εταιρεία καλλυντικών
εκχύλιση αιθέριων ελαίων από αποξηραμένο υλικό
προσδιορισμός αιθέριων ελαίων
παρασκευή φυσικών καλλυντικών
«συμβόλαια» με καλλιεργητές του τόπου προέλευσης
(ορεινές περιοχές της Κρήτης) για την παραγωγή
αποξηραμένου φυτικού υλικού
38. Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης
Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών:
μητρικά φυτά, πρωτόκολλα πολλαπλασιασμού,
δοκιμές πεδίου για την παραγωγή
αποξηραμένου φυτικού υλικού, ταυτοποίηση
φυτικού υλικού
Εταιρία Βαλκανικός
Βοτανικός Εταιρία
Μαζικός πολλαπλασιασμός Κήπος
επιλεγμένου φυτικού υλικού Κρουσσίων Παρασκευή φυτικών
(μοσχεύματα + in vitro) καλλυντικών
Παραγωγοί
Πιλοτικά προγράμματα
καλλιέργειας με στόχο
συμβολαιικές
καλλιέργειες
39. Ενέργειες του ΒΒΚΚ-ΕΘΙΑΓΕ σε περιφερειακό επίπεδο
Παγκόσμια Στρατηγική Προστασίας και Διάσωσης της Χλωρίδας
Σχέδιο Δράσης για το 2010
Περιβαλλοντική εκπαίδευση, επικοινωνία Στόχοι 14 & 15
& ευαισθητοποίηση του κοινού (>10.000 επισκέπτες ετησίως)
Πανεπιστήμια
Ιδρύματα Τεχνολογικής Εκπαίδευσης
Συνεργαζόμαστε με: Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης
Ομάδες πολιτών, μη κυβερνητικές οργανώσεις
γιορτές
Διοργανώνουμε: εκδηλώσεις
εκθέσεις
40.
41. Ενέργειες του ΒΒΚΚ-ΕΘΙΑΓΕ σε περιφερειακό επίπεδο
Παγκόσμια Στρατηγική Προστασίας και Διάσωσης της Χλωρίδας
Σχέδιο Δράσης για το 2010
Ίδρυση Εθνικού Δικτύου Στόχος 16
Βοτανικών Κήπων
άλλους Βοτανικούς Κήπους της Ελλάδας
πάρκα διάσωσης της χλωρίδας
Διατηρούμε επαφή με: την εθνική τράπεζα γενετικού υλικού
συλλογές φυτών Πανεπιστημίων
ιδιωτικές συλλογές φυτών
τη BGCI (Botanic Gardens Conservation International)
Συνεργαζόμαστε με:
κυβερνητικούς φορείς και οργανώσεις
42. Αναγκαιότητα σύστασης
Εθνικού Δικτύου Ελληνικών Βοτανικών Κήπων
Εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο διεθνών συνθηκών και
στρατηγικών,
Σύμπραξη για υποβολή μεγάλων προγραμμάτων,
Συντονισμός δράσεων και στόχων,
Εκπροσώπηση του δικτύου στην BGCI,
Συμμετοχή του δικτύου σε διεθνή fora,
Συμμετοχή του δικτύου σε όργανα και φορείς χάραξης
εθνικής πολιτικής για το περιβάλλον.
43. Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων
Δράσεις σε περιφερειακό επίπεδο
Το Σχέδιο των Ιονίων Νήσων Το Σχέδιο των νήσων του Αιγαίου
Συνεργασία με το Επισήμανση, Συλλογή ,
Βοτανικό Κήπο Παραγωγή και Αξιοποίηση
Κεφαλονιάς Αυτοφυών Φυτικών
Cephalonia Botanica Ειδών του Αιγαίου
Παρόν
Δημιουργία Άμεσο
Βοτανικού Κήπου στη Χίο Μέλλον
Δημιουργία
Μικρών Βοτανικών Κήπων ή/και
Πάρκων Ανάδειξης Τοπικής Χλωρίδας
σε διάφορε περιοχές της Ελλάδας
44. Εθνική ανάγκη
Ένας βοτανικός κήπος που αφιερώνεται στην προστασία
της φυτικής ποικιλότητας σε κάθε φυτογεωγραφικό διαμέρισμα
NE
NC Εγκαθιδρυμένοι βοτανικοί
NPi κήποι και πάρκα
NAe
SPi EC Βοτανικοί κήποι
WAe
IoI
υπό εγκαθίδρυση
StE
Pe EAe Σχεδιαζόμενοι
βοτανικοί κήποι
Kik
Ελλάδα Στοιχεία από:
KK Maloupa, Krigas, Karydas: The in situ conservation
actions of the BBGK in Greece – 3rd Global Botanic
Gardens Congress, China 2007
45. Γιατί η χλωρίδα της Πελοποννήσου παρουσιάζει
ενδιαφέρον;
Ποικιλία κλιματικών συνθηκών
(κυριαρχεί ο Μεσογειακός τύπος
κλίματος)
Ποικιλία γεωλογικών υποστρωμάτων
Μεγάλη υψομετρική διαβάθμιση
(0-2407μ.)
Garigue.jpg
Μακρόχρονη ανθρώπινη
δραστηριότητα (γεωργία, κτηνοτροφία)
46. Γιατί η χλωρίδα της Πελοποννήσου παρουσιάζει
ενδιαφέρον;
Γεωγραφική θέση
Υπαρξη 5 κύριων ορεινών όγκων, 3 από
αυτών το υψόμετρο ξεπερνά τα 2000 μ.
(Χελμός, Κυλλήνη, Ταύγετος)
Ποικιλία τύπων βιοτόπων και ενδιαιτημάτων
Ποικιλία ανάγλυφου
Ποικιλία τοπικών κλιμάτων
Γεωλογική ιστορία
47. Γιατί η χλωρίδα της Πελοποννήσου παρουσιάζει
ενδιαφέρον;
Απαντούν οι 6 ζώνες βλάστησης
Παραλιακή
Ευμεσογειακή
Ζώνη φυλλοβόλλων πλατύφυλλων
Αζωνική
Ζώνη ορεινών κωνοφόρων
Υποαλπική ζώνη
50. Γιατί η χλωρίδα της Πελοποννήσου παρουσιάζει
ενδιαφέρον;
17 περιοχές ενταγμένες στο Δίκτυο Φύση 2000
Η περιοχή «Δάσος Στροφυλιάς - Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου» αποτελεί
πλέον ένα από τα 26 Εθνικά Πάρκα της χώρας μας για τα οποία έχει
συσταθεί Φορέας Διαχείρισης
Garigue.jpg
51. Γιατί η χλωρίδα της Πελοποννήσου παρουσιάζει
ενδιαφέρον;
Απαντούν 2766 διαφορετικά φυτικά είδη και υποείδη
Ανήκουν σε 137 οικογένειες και 805 γένη
340 φυτικά είδη και υποείδη (12%) είναι Ελληνικά ενδημικά
159 φυτικά είδη και υποείδη απαντούν αποκλειστικά στην
Πελοπόννησο και πουθενά αλλού στην Ελλάδα ή στον κόσμο
Περισσότερα είδη απαντούν σε χαμηλότερα υψόμετρα
540 (20%) είναι είδη ορεινών περιοχών
Υπάρχει μεγαλύτερη χλωριδική ομοιότητα με τα όρη της Στερεάς
Ελλάδας
53. Σημαντικές κατηγορίες φυτών προς αξιοποίηση
1. Αρωματικά-φαρμακευτικά υψηλά ποσοστά αιθερίων
ελαίων
Sideritis clandestina
Origanum vulgare
O. onites, S. curvidens
O. scabrum, S. lanata
Satureja thymbra S. montana
S. parnassica, Salvia sclarea
Crithmum maritimum S. argentea
Lavandula stoechas S. pomifera
S. triloba
58. Πώς θα αξιοποιηθεί η φυτική ποικιλότητα της
Πελοποννήσου;
Προστασία της φυτικής Μέσω
ποικιλότητας Καταγραφής
της Πελοποννήσου δράσεων
Επισήμανσης
Συλλογής
Αυτοφυών Φυτικών Ειδών
με έμφαση στα
Αρωματικά &
Φαρμακευτικά Φυτά
Για να μην εξαντλούνται τα φυσικά
αποθέματα με τη αλόγιστη και απρογραμμάτιστη
συλλογή από τη φύση
59. Πώς θα αξιοποιηθεί η φυτική ποικιλότητα της
Πελοποννήσου;
Προστασία της φυτικής Διερεύνηση
ποικιλότητας Πολλαπλασιασμού
της Πελοποννήσου
Διατήρησης
Επιτόπιας &
Εκτός τόπου
Μαζικού
πολλαπλασιασμού
Καλλιέργειας
Αυτοφυών Φυτικών Ειδών με έμφαση
στα Αρωματικά & Φαρμακευτικά Φυτά
60. Πώς θα αξιοποιηθεί η φυτική ποικιλότητα της
Πελοποννήσου;
Προστασία της φυτικής
ποικιλότητας Δημιουργία
της Πελοποννήσου Βοτανικού Κήπου
Δημιουργία
Φυσικών Πάρκων
Διατήρησης Χλωρίδας
Δημιουργία
Αστικών Πάρκων
Προβολής της
Χλωρίδας της Πελοποννήσου
Δημιουργία
Οικοπεριηγητικών
Μονοπατιών - Διαδρομών
61. Πώς θα αξιοποιηθεί η φυτική ποικιλότητα της
Πελοποννήσου;
μέσω
Αξιοποίηση
Εφαρμοσμένης Έρευνας
φυτικών ειδών
σε επίπεδο
Επιλογής κατάλληλων βιοτύπων
Ανάπτυξης πρωτοκόλλων πολλαπλασιασμού
και καλλιέργειας
Με στόχο:
Βέλτιστη παραγωγή:
Βρώσιμων προϊόντων
Ξηρής δρόγης
Αιθέριων ελαίων υψηλής ποιότητας
Φυτών για χρήση στην εμπορική Ανθοκομία
62. Πώς θα αξιοποιηθεί η φυτική ποικιλότητα της
Πελοποννήσου;
Καλλιέργεια
Στην περιοχή προέλευσης
φυτικών ειδών
Πιλοτικά προγράμματα καλλιέργειας
επιλεγμένων φυτικών ειδών
Συμβολαιϊκή καλλιέργεια
επιλεγμένων φυτικών ειδών
63. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Καταγραφή, ταυτοποίηση
πιστοποίηση
Αρωματικών και
Φαρμακευτικών ειδών
Εφαρμοσμένη Έρευνα Σύνταξη πρωτοκόλλων
παραγωγής και
καλλιέργειας
Αξιολόγηση ποιοτικών και
ποσοτικών
Μεταφορά της γνώσης
χαρακτηριστικών
στους παραγωγούς
Παραγωγή προϊόντων
υψηλής αξίας
64. Πώς θα αξιοποιηθεί η φυτική ποικιλότητα της
Πελοποννήσου;
Περιβαλλοντική
Ευαισθητοποίηση
διαφόρων Μετάδοση πληροφορίας και γνώσης
ομάδων στόχων σε θέματα που αφορούν στη
χρήση και ωφέλεια των φυτών
Εξοικείωση και προτροπή του κοινού
στη χρησιμοποίηση των αυτοφυών
φυτικών ειδών σε εφαρμογές
αρχιτεκτονικής τοπίου και κηποτεχνίας
Προγράμματα εκπαίδευσης
παραγωγών
Διοργάνωση εκδηλώσεων –
ημερίδων
65. Φορέας Διαχείρισης
Τοπική Αυτοδιοίκηση
Φορέας
Διαχείρισης
Τουρισμός, Τέχνη Βαλκανικός Βοτανικός
και Πολιτισμός Κήπος Κρουσσίων
Αποστολή:
Προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας και της
φυσικής κληρονομιάς της Πελοποννήσου