14. प्रस्र्तवनत
प्रथम र्ममळ भतषेर् प्रकतमशर् नंर्ि िसतशतस्रतच्यत प्रमुख
ग्रंथतर् समतवेश
िसतणाव, िसहृदयर्ंर, िसित्नतकि यत प्रतचीन ग्रंथतंचे
अनुकिण करून ववषय अनर्शय सिल, िमबद्ध व ववस्र्ृर्
स्वरुपतर् मतंिणी
ववशुद्धीसतठी यत ग्रंथतच्यत ३ र्तिपरतंचत वतपि किण्यतर्
आलत
१. (मुलप्रर्ी) सिस्वर्ी भवन,र्ंजतवि
२. मैसूि ितष्रीय प्रतच्य ग्रंथतलय- र्ेलगुलीवपर्
३. ननणखल भतिर्ीय आयुवेद म तमंिळ पत्ररकत द्वतित
प्रकतमशर्
आयुवेदतचतया श्री वत.बत. नर्ितज शतस्री यतंनी उपिोतर् ३
मतर्ृलीवपचे संशोधन करून “आनंदकं द ” ग्रंथतस १९५२ इ.
मध्ये र्तममळनतिू येथून प्रकतमशर् के ले
15. ग्रंथकर्ता व कतल :
लेखक अज्ञतर् आ े.
कतल – १६ शर्क
ग्रन्थ ननममार्ी स्थतन – श्री शैल पवार्
16. ग्रन्थ वणान :
२ भतगतर् वगीकिण –
१. अमृर्ीकिण ववश्रतंर्ी – २६ उल् तस
२. क्रियतकतिण ववश्रतंर्ी – १० उल् तस
एकू न – ३६ उल् तस
17. अमृर्ीकिण ववश्रतंर्ी
प्रथम उल् तस –
पतिदतचे ववस्र्ृर् वणान
पतिद उत्पर्ी, ५ भेद, ५ अवस्थत, ५ गर्ी
पतिदतचे नैसचगाक १५ दोष, औपचधक ७ दोष व योचगक ३ दोष वणान
द्ववर्ीय उल् तस –
िस उपदेशक, मशष्य, कतमलनी, िसशतळत, िसपूजन वणान
र्ृर्ीय उल् तस –
िसहदशत वणान
19. दशम उल् तस –
अभ्रकतहदद्वतिे ननममार् १५ गुहटकत वणान
एकतदश उल् तस –
भूत्कतलतन्र्क िस वणान
द्वतदतशोल्लतस –
रयोदशोल्लतस –
गंधक िसतयन – त्ररफळतचूणा = ३
गुग्गुलू = ५
शु. गंधक = १
मतरत- १२ ित्ती
अनुपतन – एिंि र्ैल
20. चर्ुदाशोल्लतस –
ववष वणान
पंचदशोल्लतस –
हदव्य औषधी िसतयन ननमताण ववधी व गुण
षोिदशोल्लतस –
सप्र्ोदशोल्लतस –
अष्टदशोल्लतस ,एकोनववशोल्लतस –
स्वथ्यवृत्त संबंचधर्
ववंशोल्लतस –
योग अंग व आसन ववधी
21. २१ र्े २६ उल् तस –
योग मसद्धी, िस संस्कति, ववववध परिभतषत, यंर व मुषत
वणान
22. क्रियतकिण ववश्रतंर्ी
१ उल् तस – उपिस वणान
२ उल् तस – स्वणा शोधन, मतिण
३ उल् तस – िजर्
४ उल् तस – र्तम्र
५ उल् तस – लो
६ उल् तस – नतग – वंग
७ उल् तस – वपत्तल, कतस्य, वर्ा, मंिूि
८ उल् तस – ित्न-उपित्न
९ उल् तस – ६८ हदव्य औषधी
१० उल् तस – ८८ म त औषधी
23. ग्रन्थ ववशेषर्त –
-िसेश्वि दशानतचत आधतिभूर् ग्रन्थ
-िसशतस्र व हदव्य मसद्धीचत संबंध दमशाववणतित
प्रथम ग्रन्थ
-२ ववश्रतंर्ीर् ववभतर् –
१.अमृर्ीकिण
२.क्रियतकिण
- स्वस्थवृत्त संबंचधर् ववषय वणान