In the social sciences, operationalisation has come to mean the process through which (abstract) concepts are translated into (measurable) variables. Operationalised concepts are related to theoretical concepts but are not coincident with them...

1. Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Σχολή Κοινωνικών & Πολιτικών Επιστημών
Τμήμα Κοινωνικής & Εκπαιδευτικής Πολιτικής
ΠΜΣ: Κοινωνικές Διακρίσεις, Μετανάστευση & Ιδιότητα του Πολίτη
Σεμινάριο Συγγραφής Μεταπτυχιακής Εργασίας (SEP187)
Διδάσκουσα: Γ. Παπαδιαμαντάκη
Ομάδα Παρουσίασης με θέμα «Λειτουργικοποίηση Ορισμών»
Αντωνάτος Αλέξανδρος
Μαρκάκη Βαρβάρα
Μαυρογιάννης Στάθης
Παναγιώτου Ειρήνη
Κόρινθος, 17/03/2015

2. • Εισαγωγικό σημείωμα
• Η έννοια
• Η χρήση ορισμών
• Εννοιολογικός Vs Λειτουργικός Ορισμός
• Συμπεράσματα

3. • Στο βαθμό όπου κάθε Κοινωνική Επιστήμη, ως μία
επιστημονική εμπειρία, προσπαθεί να περιγράψει, να
ερμηνεύσει, να κατανοήσει, αλλά συχνά και να παρέμβει
στις ποικίλες εκφάνσεις των φαινομένων που μελετά, η
κοινωνική πραγματικότητα είναι παρατηρήσιμη
• Σε αυτή την διαδικασία, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και
τα διάφορα εννοιολογικά εργαλεία με τα οποία προσεγγίζει,
είτε παραδοσιακά είτε ριζοσπαστικά, ό,τι μελετά.

4. • Πρόκειται για ένα σύνολο από εννοιολογήσεις - μέρος ενός
ευρύτερου νοητικού συστήματος, με κύριο σκοπό τις
διάφορες ερμηνείες της πραγματικότητας.
• Καθώς οι ερμηνείες αυτές είναι ριζωμένες στην άμεση
εμπειρία της καθημερινής ζωής, οι κοινωνικοί επιστήμονες
δύνανται να αναπαριστούν εκείνη την κοινωνική
πραγματικότητα που θέτουν υπό μελέτη και να
διαμορφώνουν τις αντιλήψεις τους για τον κόσμο που
παρατηρούν.

5. • Μία θεωρητική κατασκευή που εκφράζει την γενίκευση
ειδικών περιπτώσεων, βάσει της παρατήρησης και της
εμπειρίας
• Μία λέξη ή ένα σύμβολο που αντιπροσωπεύει μία ιδέα,
όπως επίτευξη, αλλοτρίωση, δημοκρατία
• Οι έννοιες μας δίνουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουμε
την επιστημονική μας εμπειρία και να νοηματοδοτήσουμε
τον κόσμο. Έτσι ό,τι παρατηρείται αποκτά νόημα, τάξη
και συνοχή.

6. Υπάρχουν 2 σημαντικά ζητήματα σχετικά με τη μελέτη των
επιστημονικών εννοιών (Cohen & Manion, 1994):
Οι έννοιες δεν υπάρχουν ανεξάρτητα από εμάς. Είναι δικές
μας επινοήσεις που μας καθιστούν ικανούς να αποκομίσουμε
τουλάχιστον κάποια κατανόηση του προφανούς χάους της
φύσης.
Οι έννοιες είναι αριθμητικά περιορισμένες, συνεπώς έρχονται
σε αντίθεση με τον άπειρο αριθμό των φαινομένων που
καλούνται να εξηγήσουν.
Για αυτό, η χρήση ορισμών είναι απαραίτητη

7. • Κάθε ορισμός στηρίζεται σε εκείνα τα χαρακτηριστικά,
τα οποία προσδιορίζουν την έννοια σε μία χρονική
στιγμή και την διαφοροποιούν από άλλες
• Διευκολύνει την εισαγωγή του αναγνώστη στην
ορολογία των εννοιών που διαπραγματευόμαστε
• Προσδιορίζει το είδος της μεθόδου που ακολουθήσαμε
• Αποδίδει ερευνητική αξία και σημασία στο θέμα που
διαπραγματευόμαστε

8. • Συχνά, ένας ορισμός συνδέει το θεωρητικό και εμπειρικό
τμήμα μίας έρευνας, αφού σε σχέση με αυτό που
εξετάζουμε, απαντά σε ερωτήσεις όπως:
 Τί είναι;
 Τι δεν είναι;
 Από τί αποτελείται;
 Ποιά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά;
 Σε τι άλλο αφορά;
Εάν για παράδειγμα, μελετήσουμε το θέμα της βίας, ο
ερευνητής πρέπει να συγκεκριμενοποιήσει στο τι θεωρεί
ως βία (Κυριαζή, 2002).

9. • Εννοιολογικοί ή επιστημονικοί ορισμοί:
Είναι οι ορισμοί που προσδιορίζονται από την επιστήμη με
την οποία ασχολούμαστε και που πρέπει να ικανοποιούν
το κριτήριο της γενίκευσης
Παράδειγμα
«Στάση είναι η εκμαθημένη προδιάθεση για απόκριση σε
κάποια είδη ερεθισμάτων με ορισμένα είδη αποκρίσεων
(συναισθηματικές, γνωστικές και συμπεριφορικές)».
«Η αυτό-εικόνα είναι ένα σύνολο από γνώσεις, πεποιθήσεις,
αντιλήψεις και συναισθήματα που έχει ένα άτομο για τον
εαυτό του»

10. • Λειτουργικοί ορισμοί:
Είναι οι ορισμοί που παραθέτει ο ερευνητής για έννοιες που θα
χρησιμοποιήσει στην έρευνά του, χωρίς να χρειάζεται να
ικανοποιεί το κριτήριο της γενίκευσης.
Παράδειγμα
«Ικανοποιητική επαγγελματική αποκατάσταση, είναι η άμεση
εύρεση εργασίας με μονιμότητα, ικανοποιητικές οικονομικές
απολαβές, κοινωνικό κύρος και δυνατότητα ανέλιξης».
«Ευτυχία είναι ο βαθμός συμφωνίας ανάμεσα σε αυτό που
έχεις και αυτό που επιθυμείς».

11. • Συχνά για τη δημιουργία ενός λειτουργικού
ορισμού χρησιμοποιείται ως βάση ένας
σημασιολογικός oρισμός, ο οποίος αποδίδει την
συνήθη σημασία των εννοιών και παραπέμπει σε
λεξικά.
Συνεπώς, οι σημασιολογικοί ορισμοί μας
βοηθούν να δημιουργήσουμε τους
λειτουργικούς ορισμούς.

12. Παράδειγμα
Λειτουργικός Ορισμός:Σημασιολογικός Ορισμός:
«Ως πειθαρχία
προσδιορίζεται η υπακοή
σε κανόνες που ρυθμίζουν
την συμπεριφορά και την
δράση των ατόμων ενός
συνόλου και εξασφαλίζουν
την τάξη».
«Ως πειθαρχία ορίζεται η
συμπεριφορά του μαθητή
που δεν διαταράσσει την
τάξη, εκτελεί τα
προτεινόμενα έργα και
υπακούει στους κανόνες
της σχολικής τάξης».

13. Παράδειγμα
(Όταν η έννοια σχολική επίδοση μετατρέπεται
σε μεταβλητή)
Σημασιολογικός Ορισμός: Λειτουργικός Ορισμός:
• Το σημασιολογικό –
εννοιολογικό περιεχόμενο
του όρου (π.χ. Η σχολική
επίδοση αντιστοιχεί στους
γνωστικούς σκοπούς που
επιδιώκουν τα διάφορα
διδασκόμενα μαθήματα
στο σχολείο)
• Ο τρόπος με τον οποίο
επιλέγει ο ερευνητής στη
συγκεκριμένη έρευνα να
μετρήσει τη συγκεκριμένη
μεταβλητή (π.χ. Η
σχολική επίδοση
αντιστοιχεί στον γενικό
βαθμό ή τον μ.ο. των
βαθμών στα πρωτεύοντα
μαθήματα)

14. Ο ερευνητής ή η ερευνήτρια, θα πρέπει να γνωρίζει ότι:
Οι θεωρητικές έννοιες πρέπει να αντιστοιχούν σε
λειτουργικούς ορισμούς, δηλαδή ορισμούς με αναφορά σε
παρατηρήσιμες πτυχές της θεωρητικής έννοιας, όπως
χαρακτηριστικά, ιδιότητες, χρησιμότητα, κα.
Η εξέταση των διαφορετικών ορισμών είναι σημαντική, αφού
οι διαφορετικές ερμηνείες παρουσιάζουν και διαφορετικά
μοντέλα αιτιώδους συνάφειας
Για το ίδιο αντικείμενο/φαινόμενο μπορούν να αποδοθούν
περισσότεροι από έναν λειτουργικοί ορισμοί, οι οποίοι στη
συνέχεια μπορούν να συγκριθούν και να αξιολογηθούν
Ένας λειτουργικός ορισμός μπορεί να τροποποιηθεί στην
πορεία, υπό το φως νέων δεδομένων.