Хөнгөн атлетик зөөх арга зүйн зөвлөмж

1. Од цогцолборын багш
Б. Энхжаргал.

3. Орчин үеийн хөнгөн атлетик нь 1789-1839
онуудад Герман, Их британи, Ирланд, Канад
зэрэг улс орнуудад тус тусийн хөгжлийн
замаар дэлгэрч, 1837 оноос Английн Их
сургуулиудад ойрын зайн гүйлтүүд, саадай
гүйлт, шидэлтийн төрлүүдээр, 1851 оноос
урт, өндрийн харайлтын төрлүүдээр
тэмцээнүүд явагддаг болсноор түүхэнд
тэмдэглэгдэж 1864 оноос Оксфорд болон
Кембриджийн сургуулиудын хооронд жил
бүр уламжлалт тэмцээн зохиогдож байжээ.

4.  1865 онд Лондонгийн хөнгөн атлетикийн клуб
байгуулагдсан бол 1880 онд Британийн эзэн
хаан сонирхогчдын хөнгөн атлетикийн холбоог
нэгтгэсэн байна.
 1868 онд Нью-Иоркт хөнгөн атлетикийн клуб,
1875 онд АНУ-ын оюутны спорт холбоо үүсч
хөнгөн атлетик их дээд сургуулиудад маш
хурдацтай хөгжсөн байна.
 1880-1890 онуудад дэлхийн олон орнуудад
хөнгөн атлетик сонирхогчдын холбоо зохион
байгуулагдаж 1896 онд явагдсан орчин үеийн
анхны олимпийн тоглолтонд хөнгөн атлетик нь
чухал хувь нэмэр оруулсан юм.

5. o Зуны олимпийн тоглолтонд – 1896 оноос
o Задгай цэнгэлдэхэд дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн
– 1983 оноос 2 жил тутамд сондгой тоот онуудад явагдаж
байна. 2011оны 8 сард Солнгосын Дэгуд явагдсан.
o Битүү цэнгэлдэхэд дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн -
1985 оноос 2 жил тутамд тэгш тоот онуудад явагдаж
байна. 2012 онд Туркийн Станбулд явагдана.
o Задгай цэнгэлдэхэд ЕАШТ - 1934 оноос 4 жил тутамд
явагдаж байна.
o Битүү цэнгэлдэхэд ЕАШТ – 1966 оноос 2 жил тутамд
сондгой тоот онуудад явагдаж байна.
o Дэлхийн цомын тэмцээн /багийн/ - 4 жил тутамд
o Гран-при
o Алтан цом
o Мөнгөн цом-ын тэмцээнүүдийг ОУХАС-ын /IAAF/
холбооноос албан ёсоор зохион байгуулж байна.

6. Хөнгөн атлетик нь өөрөө хүний идэвхитэй
хөдөлгөөний маш олон төрөлүүдийг хамарсан
спортын төрөл билээ. Хөнгөн атлетикийн тэдгээр
төрлүүдийн дасгал хөдөлгөөнийг сургалтанд
ашиглан хичээлүүлж, сургаж, хөгжүүлснээр тухайн
суралцагчийн бие бялдрын хөгжилд ихээхэн
өөрчлөлт гарч буй нь тодорхой мэдрэгддэг.
Алхалт, гүйлт, харайлт, шидэлт нь суралцагсдын
эрхтэн, системийн хөгжилд маш чухал үүрэг
гүйцэтгэж чадах биеийн тамирын хичээлийн
хэрэглүүр тул дээрхи дасгал хөдөлгөөнүүдийг
ашиглан хүүхдийн бие бялдрыг хөгжүүлэх нь эрхэм
сурган хүмүүжүүлэгч та бидний гол зорилт мөн.

8. Энгийн алхаа1
Жагсаалын алхаа2
Аялалын алхаа4
Спорт алхаа3

9. Хэт холын зай : 50км, 100 км
Марафон : 21км97,5м , 42 км 195м
Холын зай : 3000м, 5000м, 10000м
Дундын зай : 800м, 1500м
Ойрын зай : 60м,100м, 200м 400м
Буухиа : 4*100м , 4*400м
Халхалттай : 100м /эм/ 110м /эр/ 400м
Саадтай : 3000м

10. Гүйлтээс
өндөрт
харайх
Тулгууртай
харайлт
Гүйлтээс
уртад
харайх
Гурвын
харайлт

11. •150 грБөмбөг шидэлт
• Эр 700гр
Эм 500грГранат шидэлт
• Эр 800гр
Эм 600грЖад шидэлт
• Эр 2кг
Эм1 кгЗээрэнцэг шидэлт
• Эр 7кг260гр
Эм 4 кгДүүгүүр шидэлт
• Эр 7 кг 260гр
Эм 4 кгБөөрөнцөг түлхэлт

12. Долоон төрөлт
эмэгтэй
• 100м халхалттай
гүйлт
• өндрийн харайлт
• Бөөрөнцөг түлхэлт
• 200м-ийн гүйлт
• Уртын харайлт
• Жад шидэлт
• 800м-ийн гүйлт
Арван төрөлт
• 100м-ийн гүйлт
• Уртын харайлт
• Бөөрөнцөг түлхэлт
• Өндрийн харайлт
• 400м-ийн гүйлт
• 110м-ийн халхалттай гүйлт
• Зээрэнцэг шидэлт
• Тулгууртай харайлт
• Жад шидэлт
• 1500м-ийн гүйлт

13. Алхаа – дээрхи алхааны төрлүүдийн онцлог ялгааг суралцагсдад
/дунд ангид нь/ ойлгуулж тайлбарлах хэрэгтэй. Харин бага ангийн
1-2-р ангид энгийн алхаа болон жагсаалын алхааны анхдагч хэлбэр
дөхүүлэх дасгалуудыг олон хувилбараар өргөн ашиглах нь зүйтэй.
Ж.нь: энгийн алхаагаар хоорондын зайг барьж нэгийн цуваагаар
бие биеэндээ саад болохгүй алхаж сурах./2-3 цуваа ч байж болно/
Ингэж алхуулах нь жагсаалын алхааны үндэс болно. Улмаар алхаж
явах үед нь тоолох /1,2/ хэрэгтэй энэ үед хүүхдүүд хөл гараа
тааруулах хэрэгтэй гэсэн тэдрэмж өмнөх олж авсан ойлголтоосоо
илэрч байдаг. Багшийн зүгээс алхааг нь жигдрүүлэх, хөл гарын
хөдөлгөөнийг тааруулах гэж яарч адгах хэрэггүй. Энэ үед харин
хөл гарын зөв хөдөлгөөн үйлдэхэд нь онцгой анхаарах
шаардлагатай юм. Тухайлбал өрөөлдөж алхах хөдөлгөөн хийсэн
хүүхдийн хөдөлгөөнийг засах шаардлагатай. Мөн түүнчлэн
алхалтын үеийн хөлийн өлмийн тавилтад тун их анхаарч ажиллах
шаардлагатай. Зарим хүүхэд тоолоод эхлэхээр байдаг хүчээрээ
хөлөө бүтэн улаар нь дэвсэж алхах тохиолдол олонтоо гарч байдаг.

15. Гүйлт – нь хөнгөн атлетикийн төрөлд онцгой чухал төрөл бөгөөд
хүүхдийн насны үе шат бүрт бие организмийн хөгжилд маш
чухал нөлөө үзүүлдэг хичээлийн хэрэглүүр мөн.
Бага ангийн сурагчдад гүйлтийн техникийн гүйцэтгэлд гол
анхаарлаа хандуулах нь чухал байдаг. Үүнд: гарын савалт нь
мөрний үеэр хойш урагш зөв чиглэлтэй, тохойгоор бага зэрэг
нугалсан байх ба хөлийн буулт, түхэлт нь өлмий дээр хийгдэж
байвал зохино. Гүйлтийн техник буруу эзэмшсэн хүүхдийн бие
эрхтэн доргиж, амархан ядрах улмаар гүйхээсээ бэрхшээх
явдал практикт элбэг тохиолдож байдаг. Хичээлийн хөтөлбөрт
бага ангийн хүүхдийг хэрхэн гүйлгэх талаар тодорхой зааж
төлөвлөсөн байгаа хэдий ч бид хичээлээ тухайн суралцагсдын
нас биеийн хөгжлийн онцлогт тулгуурлан заах ёстой. Тухайлбал
ойрхон зайд нилээд завсарлагаатайгаар хэд хэдэн удаа давтан
гүйлгэх, хос хосоор нь уралдуулах, гүйлт орсон тоглоомууд
тоглох гэх мэт аргуудыг сургалтанд өргөн хэрэглэнэ.

18. Хөнгөн атлетикийн хичээлийн дээрхи гүйлтүүдийг заахын
зэрэгцээ суралцагчийн гүйлтийн техник болон чадварыг
боловсронгуй болгож өгдөг гүйлтийн сонгомол
дасгалуудыг зааж сургах шаардлагатай. Үүнд:
 өвдөг өндөр өргөлттэй гүйлт
 шилбэний хэсгээр арагш шидэлттэй гүйлт
 хөлөөс хөлд түлхэлттэй гүйлт
 өвдөг шулуун өлмий татаж гүйх гүйлт
 өвдөг татаж шилбэний хэсгээр урагш савах гүйлт
 суллалттай гүйлт зэрэг дасгалуудыг сурагчдын нас
биеийн хөгжлийн онцлогт нь уялдуулж зааж эзэмшүүлэх
нь чухал байдаг ба дасгалуудыг хийх үед гарч байгаа
алдааг нь сайн ойлгуулж хэлж өгч байгаарай.

19. Харайлтын сэдвүүдийг заахад сургалтын орчинг бүрдүүлэх нь
юунаас ч илүү яухал юм. Хичээлд хэрэглэх хэрэглэгдэхүүнүүд нь
шаардлага хангасан суралцагчийг бэртэл гэмтэлд оруулахаас
бүрэн сэргийлсэн байна гэсэн үг юм. Харамсалтай нь манай
ихэнх сургуулиуд харайлтын хичээл ороход нилээд хүндрэлтэй
байгаа билээ. Гэвч бид нөхцөл боломжоо түшиглэн энэ
хичээлийн сургалтыг явуулах ёстой. Юуны түрүүнд урт өндрийн
харайлтын онцлогт тохирсон сонгомол дасгалуудыг сайтар
эзэмшүүлэх шаардлагатай байдаг. Сургалтын хөтөлбөрт
харайлтын сэдвүүд хөнгөнөөсөө хүндрүүлэх бодлого чиглэлээр
тусгагдсан байгааг сайтар анхаараарай. Харайлтын хичээл
ороход бие халаалтын дасгал, дөхүүлэх болон сонгомол
дасгалыг сайтар өгч байх нь хүүхэд бэртэж гэмтэхээс сэргийлэх
гол үндэслэл болдог билээ.

20. Хөнгөн атлетикийн хичээлээр шидэлтийн төрлийг
эзэмшүүлэх сэдвүүд сургалтанд чухал байр суурьтай.
Өнөөдрийн сургалтын хөтөлбөр төлөвлөгөөг судалж
үзэхэд бага ангийн сургалтанд бөмбөг шидэлт, дунд
ахлах ангиудад гранат шидэлт, бөөрөнцөг түлхэлтийн
төрлүүд орсон байна. Эдгээр хичээлийг явуулахад
ахлах дунд ангид ялангуяа гранат шидэлт, бөөрөнцөг
түлхэлтийн сургалтыг маш нарийн төлөвлөж зохион
байгуулахгүй бол сурагч бэртэж гэмтэх нилээд өндөр
магадлалтай байдаг. Иймд аюулгүй ажиллах нөхцөл
боломжийг сайтар хангаж заавар зөвлөгөө сайн өгч
байх шаардлагатай. Мөн техникийн гүйцэтгэлд нь
анхаарч дөхүүлэх дасгал, дуураймал хөдөлгөөн
хийлгэж чихмэл бөмбөг гэх мэт орлуулсан зүйлүүдийг
сургалтанд ашиглах нь тун чухал ач холбогдолтой
байдаг.