ที่มา : วารสาร Productivity World ฉบับที่ 118 - สำหรับสมาชิกสถาบันเพิ่มผลผลิตแห่งชาติ สามารถอ่าน Productivity world ฉบับเต็มได้ที่ www.ftpi.or.th - สำหรับผู้สนใจสมัครสมาชิกสถาบันสามารถดูรายละเอียดได้ที่ www.ftpi.or.th/member

1. INTERVIEW
ชนรดา อินเที่ยง
บรรณาธิการ สถาบันเพิ่มผลผลิตแห่งชาติ
บางจากปิโตรเลียม :
สามทศวรรษแห่งวัฒนธรรมการพัฒนาธุรกิจอย่างยั่งยืน
คุณฉวีวรรณ เกียรติโชคชัยกุล
ผู้อ�ำนวยการส�ำนักสื่อสารองค์กรและชุมชนสัมพันธ์
หากพูดถึงกระแสของการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม
ที่มาแรงจนท�ำให้ผู้คนในโลกตื่นตัวกับเรื่อง
ดังกล่าว ทุกคนคงยังจ�ำภาพยนตร์สารคดีที่
ออกฉายเมื่อปี พ.ศ. 2549 เกี่ยวกับภาวะโลกร้อน
เรื่องAnInconvenientTruth ซึ่งสร้างและน�ำแสดง
โดย อัล กอร์ อดีตรองประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกา
ซึ่งความดีงามของภาพยนตร์ดังกล่าวส่งผลให้
อัล กอร์ได้รับรางวัลโนเบล สาขาสันติภาพในปี
พ.ศ. 2550 ซึ่งหากนับจากช่วงเวลาดังกล่าวถึง
ปัจจุบันประมาณ10 ปี กระแสเรื่องภาวะโลกร้อน
ก็ส่งผลกระทบให้ผู้คนในโลกรวมถึงโลกธุรกิจ
อุตสาหกรรมเริ่มหันมาใส่ใจเรื่องสิ่งแวดล้อม และ
พัฒนาวิถีการท�ำธุรกิจสู่ความยั่งยืน(Sustainable
Development) มากขึ้นเรื่อยๆ

2. และหากหันกลับมามองที่ประเทศไทย เป็นเรื่องที่
น่าภาคภูมิใจอย่างยิ่งที่บริษัท บางจากปิโตรเลียม จ�ำกัด
(มหาชน) บริษัทพลังงานไทยที่ด�ำเนินกิจการหลักคือธุรกิจ
โรงกลั่นน�้ำมันปิโตรเลียมและจัดจ�ำหน่ายผ่านเครือข่าย
สถานีน�้ำมันกว่า 1,000 แห่งทั่วประเทศนั้น เป็นบริษัท
ที่ก่อตั้งและมีวัฒนธรรมการด�ำเนินงานที่มุ่งเน้นการพัฒนา
ธุรกิจอย่างยั่งยืนไปกับสิ่งแวดล้อมและสังคมมายาวนาน
กว่า30 ปี หรืออาจกล่าวได้ว่า บางจาก มีความตระหนัก
และมีแนวคิดการด�ำเนินงานในเรื่องสิ่งแวดล้อมและสังคม
มีวัฒนธรรมองค์กรที่ชัดเจนมาตั้งแต่ต้นว่า เราจะพัฒนา
ธุรกิจอย่างยั่งยืนควบคู่ไปกับสิ่งแวดล้อมและสังคม
อย่างเรื่อง CSR หรือความรับผิดชอบต่อสังคมและ
สิ่งแวดล้อม เราก็ท�ำตั้งแต่แรกเริ่มก่อตั้ง เนื่องจากท่าน
อดีตกรรมการผู้จัดการใหญ่ท่านแรกคือคุณโสภณสุภาพงษ์
ท่านเป็นคนที่มีวิสัยทัศน์ไกลมาก ท่านมองว่าหลักการท�ำ
ธุรกิจต้องด�ำเนินคู่ไปกับสิ่งแวดล้อมและสังคม ทุกคนต้อง
ได้รับประโยชน์ บริษัทจึงจะเติบโตอย่างยั่งยืน ขณะที่ธุรกิจ
ส่วนใหญ่ในอดีตนั้นจะมุ่งเน้นแต่เรื่องการ Maximize
Profit คือ ให้มีก�ำไรเยอะเพื่อเอาไปขยายธุรกิจ แต่บางจาก
จะไม่เน้นเรื่องผลก�ำไรอย่างเดียวมาตั้งแต่ต้น เราจะมุ่งเน้น
เรื่องสิ่งแวดล้อม สังคมและการพัฒนาคนด้วย
อย่างวัฒนธรรมพนักงานของบางจาก เราต้องการทั้ง
คนเก่งและดี เมื่อได้คนดีเราก็สามารถมาพัฒนาให้เก่งได้
ซึ่งต้องเป็นทั้งคนดีและมีความรู้ ที่ส�ำคัญเป็นประโยชน์
ต่อผู้อื่น และพอมาถึงยุคของการบริหารงานสมัยใหม่
ก็เริ่มมีเรื่องของ Vision Mission เข้ามา ผนวกกับ
การด�ำเนินการในเรื่องสิ่งแวดล้อม ก็จะมีค�ำว่า “Green”
เราก็เอาค�ำต่างๆ ที่เป็นแก่นสาระหลักๆ ของธุรกิจ เช่น
ค�ำว่าEnergy,Excellence มาผสมผสานกันจนกลายเป็น
วิสัยทัศน์องค์กร Greenergy Excellence บริษัทที่มุ่ง
สร้างสรรค์ธุรกิจพลังงานอย่างเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
เพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน
ยืนหยัดด้วยวัฒนธรรมการพัฒนาธุรกิจอย่างยั่งยืน
ไปกับสิ่งแวดล้อมและสังคม
ก่อนกระแสของภาพยนตร์ชืิ่อดัง อย่างAnInconvenient
Truth ถึง20 ปี และในวันนี้คอลัมน์Interview ได้รับเกียรติ
จาก คุณฉวีวรรณ เกียรติโชคชัยกุล ผู้อ�ำนวยการ
ส�ำนักสื่อสารองค์กรและชุมชนสัมพันธ์ บริษัท บางจาก
ปิโตรเลียม จ�ำกัด (มหาชน) จะมาเล่าให้ฟังถึงวัฒนธรรม
ธุรกิจและกลยุทธ์ที่สามารถท�ำให้บริษัทมุ่งสร้างสรรค์ธุรกิจ
พลังงานอย่างเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมเพื่อการพัฒนา
อย่างยั่งยืน จนประสบความส�ำเร็จเป็นที่ยอมรับอย่างสูง
ทั้งในและต่างประเทศ
บางจากนั้นมีภารกิจส�ำคัญคือการสร้างความมั่นคง
ด้านพลังงานให้กับประเทศและมีส่วนร่วมในการพัฒนา
ชีวิตและความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นของสังคมไทยซึ่งการจะบรรลุ
ภารกิจดังกล่าวได้นั้น คุณฉวีวรรณได้ปูพื้นฐานให้เราเข้าใจ
ตั้งแต่ต้นว่า แก่นการด�ำเนินธุรกิจของบางจากมุ่งไปสู่เรื่อง
ดังกล่าวตั้งแต่แรกก่อตั้ง
“พี่ขอเล่าตั้งแต่เริ่มก่อตั้งบริษัทบางจากก่อนนะคะ
เราจดทะเบียนก่อตั้ง บางจาก ในปี พ.ศ.2527 เริ่มด�ำเนิน
กิจการจริง ปี พ.ศ.2528 ปีนี้ก็ครบ30 ปีแล้ว และบริษัทเรา
“หลักการท�ำธุรกิจต้อง
ด�ำเนินคู่ไปกับสิ่งแวดล้อม
และสังคม ทุกคนต้องได้รับ
ประโยชน์ บริษัทจึงจะเติบโต
อย่างยั่งยืน ”
28Productivity World

3. นอกจากนี้ ด้วยความที่เราเป็นบริษัทมหาชน จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์
เราก็ต้องท�ำตามกฎ กติกา ระเบียบกฎหมายมหาชน ตามข้อปฏิบัติ แต่ในด้าน
ความรับผิดชอบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อมนั้น บริษัทเราจะท�ำในสิ่งที่มากกว่ากฎหมาย
ก�ำหนด หรือมากกว่ามาตรฐานทั่วไป ซึ่งสืบเนื่องจากช่วงปีแรกของการก่อตั้งบริษัท
สมัยคุณโสภณ เราสามารถฝ่าฟันปัญหาอุปสรรคต่างๆ และสร้างขวัญก�ำลังใจให้แก่
พนักงานจนบริษัทสามารถมีก�ำไรตั้งแต่ปีแรก เมื่อมีก�ำไรบริษัทก็หันมาใส่ใจดูแลสังคม
รอบข้างซึ่งเป็นพื้นฐานที่ดีของสังคมไทยอยู่แล้วในเรื่องการโอบอ้อมอารี เรื่องเหล่านี้ไม่ได้
ก�ำหนดอยู่ในกฎหมายแต่เป็นสิ่งที่บริษัทต้องการท�ำให้เหนือกว่ามาตรฐาน”
เรื่องการท�ำเหนือกว่ามาตรฐานนั้น บางครั้งก็ส่งผลดีต่อบริษัทอย่างคาดไม่ถึง
คุณฉวีวรรณ เล่าต่อว่า “การท�ำธุรกิจนั้นเราต้องรู้ทั้งกระบวนการตั้งแต่ต้นน�้ำถึง
ปลายน�้ำว่าแต่ละกระบวนการจะท�ำให้เกิดปัญหาต่อสังคมอะไรบ้างที่สามารถท�ำให้ธุรกิจ
หยุดชะงักได้ และความเสี่ยงอยู่ตรงไหน เมื่อรู้แล้วเราก็ไม่ต้องรอให้เกิดปัญหาจึงจะแก้ไข
แต่ควรป้องกันก่อนเกิดปัญหา ซึ่งเรื่องเหล่านี้จะท�ำให้บริษัทอยู่รอดได้อย่างยั่งยืน
29September-October 2015

4. พี่จะยกตัวอย่างกรณีหนึ่ง คือ ครั้งหนึ่งเกิดเหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับมลภาวะอากาศ เรื่องนี้โชคดีที่เรา
มีป้ายแสดงคุณภาพน�้ำและอากาศแบบ Real Time ติดตั้งที่ประตู 3 ทางเข้าโรงกลั่น พอลงสะพาน
สุขุมวิท 64 จะเห็นป้ายเลยว่า คุณภาพน�้ำและอากาศ เป็นอย่างไร ซึ่งมันจะแสดงสีเขียวเมื่อผ่าน
มาตรฐานกฎหมายตลอดทั้งคุณภาพน�้ำและอากาศ ซึ่งการที่เราไปติดตั้งเครื่องวัดนอกโรงกลั่น
เพื่อแสดงเจตนารมณ์ที่โปร่งใสว่า เราไม่มีการแก้ไขข้อมูลแล้วส่งผลไปแสดงที่หน้าจอแบบRealTime
โดยข้อมูลเหล่านี้ท�ำให้เห็นว่าโรงกลั่นน�้ำมันบางจากฯ ไม่ได้ก่อให้เกิดอันตรายต่อชุมชน ตอนเกิดเหตุ
ฉุกเฉินเราจึงสามารถปริ้นท์ค่าของมลภาวะอากาศออกมาเลยว่าไม่มีอะไรเกินกว่าที่กฎหมายก�ำหนด
ปัญหาจึงผ่านพ้นไปด้วยดี เพราะท่านอธิบดีกรมควบคุมมลพิษในขณะนั้นสามารถใช้ข้อมูล RealTime นี้
เป็นหลักฐานได้ซึ่งทุกคนสามารถเห็นได้พร้อมกัน พี่เชื่อเรื่องการ “ท�ำดีได้ดี” ไม่มีใครรู้หรอกว่าอะไร
จะเกิดขึ้นเมื่อไร แต่ถ้าเรากล้าลงทุนเรื่องเหล่านี้และมีความจริงใจ สุดท้ายทุกอย่างจะส่งผลดีมาที่
ตัวเราจริงๆ “นอกจากเหตุการณ์ที่กล่าวมา การดูแลเอาใจใส่สังคมอย่างจริงใจนั้น ยังส่งผลดีแก่บริษัท
ในเรื่องธุรกิจด้วย
คุณฉวีวรรณ เล่าให้ฟังว่า “ในเรื่องความยั่งยืนกับธุรกิจของเรานั้นสามารถเชื่อมเป็นเนื้อเดียวกัน
ได้อย่างเป็นรูปธรรม ยกตัวอย่าง ปั๊มชุมชนหรือปั๊มสหกรณ์ที่เราเริ่มท�ำตั้งแต่ปี พ.ศ.2533 ซึ่งเป็นการ
แชร์องค์ความรู้หลักของเราไปให้ผู้ประกอบการเพื่อให้เกิดอาชีพที่สามารถสร้างความยั่งยืนให้แก่เขา
ได้ ลักษณะธุรกิจคือ เรามีโรงกลั่นน�้ำมัน เกษตรกรเขาก็มีพื้นที่ของเขาอยู่แล้ว เราก็เอาหัวจ่ายน�้ำมัน
ไปเพิ่มเป็นBusiness ให้เขา คือจ่ายน�้ำมันตรงจากโรงกลั่นให้แก่เกษตรกรโดยไม่ต้องผ่านพ่อค้าคนกลาง
แล้วเกษตรกรเขาก็เป็นสมาชิกสหกรณ์อยู่แล้ว คนที่เป็นสมาชิกก็จะมาซื้อน�้ำมันจากสหกรณ์ของเขา
เช่น ปั๊มน�้ำมันศรีประจันต์ ที่จังหวัดสุพรรณบุรี พอสหกรณ์มีก�ำไร เขาก็จะจ่ายเงินปันผล คือถ้าซื้อจาก
ดีลเลอร์อื่นก็ไม่ได้เงินปันผล พอได้เงินปันผลก็จะมีรายได้เพิ่มขึ้น พอมีรายได้เพิ่มขึ้นคุณภาพชีวิต
ภาพจาก : http://www.matichon.co.th/online/2012/11/13521712741352173857l.jpg
30Productivity World

5. ก็ดีขึ้น ซึ่งการท�ำธุรกิจในลักษณะนี้ คือ ได้รับประโยชน์
ทั้งสองฝ่าย(Win-Win) นั่นหมายถึงเกษตรกรมีรายได้เพิ่ม
บางจากก็สามารถขยายฐานในการท�ำธุรกิจได้ ปัจจุบัน
เราก็จะสอนการบริหารธุรกิจแบบครบวงจรให้แก่เกษตรกร
ด้วย เพื่อให้เขาสามารถยืนได้ด้วยตนเองและอยู่ได้
อย่างยั่งยืน
ส่วนประโยชน์ที่เราได้รับในเชิงธุรกิจคือเราสามารถ
ทราบถึงความต้องการของตลาด สามารถสร้างสมดุลได้
ทั้งเรื่องการผลิตและการขาย ตลอดจนเราสามารถควบคุม
แต่เดิมเราก็คิดเหมือนกันว่าการท�ำความดี
ต้องมี KPI ด้วยหรือ ซึ่งในความเป็นจริง
ถ้าเราต้องการปลูกฝังวัฒนธรรมอะไรก็ตาม
เราก็ต้องมีเครื่องมือชี้วัด
ความยั่งยืนที่เติบโตจากภายใน ทุกคนต้องมีส่วนร่วมกับเป้าหมาย
คุณภาพน�้ำมันได้ตั้งแต่ต้นจนจบ ลูกค้าอย่างปั๊มสหกรณ์
ซึ่งถือเป็นฐานลูกค้าที่แน่นอนของเราก็มีความสุขที่ได้น�้ำมัน
ที่มีคุณภาพ และพอท�ำธุรกิจแบบเอื้ออาทรกันนานๆ
เราก็มีความผูกพันต่อกันเสมือนเพื่อน บางครั้งแม้คู่แข่ง
มาเสนอให้ค่าการตลาดแก่เกษตรกรมากกว่า เขาก็ยัง
ยืนยันที่จะท�ำธุรกิจกับเราต่อ ซึ่งเรื่องเหล่านี้เป็นผลจาก
การท�ำความดีที่ต่อเนื่องกับชุมชนและสังคม อันเป็นสาระ
ส�ำคัญในเรื่องของความยั่งยืนที่สามารถเชื่อมเรื่องธุรกิจ
และสังคมได้อย่างเห็นผลเป็นรูปธรรม”
จากนั้นก็จะเสนอเข้าที่ประชุมระดับวีพี โดยแผนของเรา
จะมีทั้งระยะสั้นและระยะยาว รวมทั้งมีการปรับให้ทันต่อ
สถานการณ์โลกที่เปลี่ยนแปลง จากนั้นเราก็จะเสนอบอร์ด
เมื่อบอร์ดอนุมัติเราก็จะมีการประชุมพนักงานทั้งหมด
ทุกคนทุกสายงานเพื่อให้รับรู้ว่าเป้าหมายและกลยุทธ์ของ
องค์กรคืออะไร ซึ่งในการประชุม พนักงานทุกคนมีสิทธิ์
ที่จะแสดงความคิดเห็นได้ด้วย จากนั้นพนักงานทุกคน
ก็จะมาวาง KPI หรือตัวชี้วัดของตัวเองให้สอดคล้องกับ
เป้าหมายของสายงาน ซึ่งทั้งหมดจะตอบโจทย์ยุทธศาสตร์
ขององค์กร การวางแผนกลยุทธ์นั้น เมื่อองค์กรมีทิศทาง
ชัดเจน สุดท้ายทุกคน ทุกสายงานก็จะมุ่งไปสู่เป้าหมาย
เดียวกัน
เมื่อองค์กรมีวัฒนธรรมที่ชัดเจนในเรื่องการพัฒนา
ธุรกิจควบคู่ไปกับการดูแลสิ่งแวดล้อมและสังคม
ในแต่ละปีการวางแผนกลยุทธ์ของบริษัทจึงต้องตอบโจทย์
ดังกล่าวด้วย ส�ำหรับการวางแผนกลยุทธ์และเป้าหมาย
ของบริษัทบางจากนั้น ถือเป็นปัจจัยส�ำคัญสู่ความส�ำเร็จ
ของการพัฒนาอย่างยั่งยืนเพราะมุ่งเน้นการมีส่วนร่วมของ
พนักงานทั่วทั้งบริษัท
ซึ่งในเรื่องนี้คุณฉวีวรรณเล่าให้ฟังถึงกระบวนการ
การวางแผนกลยุทธ์ของบริษัทว่า “การวางแผนงานของ
องค์กรแต่ละปีนั้น ในช่วงปลายปี เราก็จะมีการวางกลยุทธ์
ขององค์กร คือ เราจะเริ่มระดมสมองตั้งแต่ระดับผู้จัดการ
ไปถึงผู้บริหารระดับกลางว่าเขามีแนวความคิดอะไรบ้าง
31September-October 2015

6. ยกตัวอย่าง KPI ระดับบุคคล วัฒนธรรมของเราบอกไว้ชัดเจนว่า เราพัฒนาธุรกิจ
ควบคู่ไปกับการดูแลสิ่งแวดล้อมและสังคม ดังนั้น KPI รายบุคคลก็จะมีการท�ำงาน
เพื่อสังคมปีหนึ่งไม่ต�่ำกว่าหกครั้ง จึงจะได้KPI ระดับห้า การที่เรามี KPI ในเรื่องดังกล่าว
ก็เพราะต้องการหล่อหลอมให้คนอยู่ภายใต้วัฒนธรรมเดียวกัน แต่เดิมเราก็คิดเหมือน
กันว่าการท�ำความดีต้องมี KPI ด้วยหรือ ซึ่งในความเป็นจริงถ้าเราต้องการปลูกฝัง
วัฒนธรรมอะไรก็ตาม เราก็ต้องมีเครื่องมือชี้วัด”
ก่อนจากกัน คุณฉวีวรรณมีข้อคิดฝากถึงผู้ประกอบการที่ก�ำลังมุ่งมั่นพัฒนาองค์กร
สู่เส้นทางแห่งความยั่งยืนว่า
“อยากฝากถึงผู้ประกอบการว่าการรักษาสิ่งแวดล้อมนั้น แท้จริงไม่ใช่ภาระเลย
การลงทุนเพื่อดูแลสิ่งแวดล้อมไม่ให้กระทบต่อชุมชนข้างเคียง ท�ำให้เราทราบต้นทุน
ที่ชัดเจน ลดความเสี่ยง และค่าใช้จ่ายที่อาจเกิดขึ้นเป็นจ�ำนวนมาก หากเกิดปัญหาขึ้น
ส่วนความรับผิดชอบต่อสังคมก็เป็นเรื่องที่เราสามารถเริ่มได้ ตั้งแต่การดูแลพนักงาน
ของตัวเองให้ดีก่อน โดย “การให้” ซึ่งเป็นวัฒนธรรมที่ดีของคนไทยอยู่แล้ว ด้วยหลัก
เศรษฐกิจพอเพียง ความมีเหตุมีผล และความพอประมาณ เพื่อสร้างภูมิคุ้มกัน
ให้สามารถเติบโตได้อย่างมั่นคง รู้จักใช้จุดแข็งและความรู้ของตนเองสร้างความยั่งยืน
ในการท�ำธุรกิจ การท�ำสิ่งเหล่านี้ไม่จ�ำเป็นว่าต้องมีเงินมากมาย แต่ให้ท�ำจากสิ่งที่เรามี
และรู้จักแบ่งปัน ด้วยการเริ่มต้นจากสิ่งเล็กๆ เหล่านี้ก็จะสามารถช่วยกันสร้างสังคม
ที่ยั่งยืนได้ในที่สุด”
32Productivity World