หลายคนคงคุ้นเคยกับการจัดงานฉลองวันเกิดให้กับญาติสนิทมิตรสหายต่างๆ โดยในงานจะมีการเป่าเทียน ตัดเค้ก ร้องเพลง หรือทำบุญ ซึ่งเป็นพิธีการปกติในงานวันเกิดที่จัดให้กับผู้คน แต่เชื่อเหลือเกินว่าน้อยคนนักที่เคยได้รับรู้ถึง “วันเกิดเมือง” เพราะไม่บ่อยนักที่จะมีการจัดงานเฉลิมฉลองในวาระดังกล่าว ด้วยหลายๆ เมืองจะจัดเฉพาะในรอบร้อยปี หรือในช่วงปีที่มีตัวเลขคล้องจองกัน เช่น 111, 99 ปี เป็นต้น จนทำให้ผู้คนที่อาศัยอยู่ในเมืองไม่รู้ว่าพิธีการจัดงานวันเกิดสำหรับ “เมือง” ควรเป็นไปในลักษณะที่สร้างสรรค์อย่างไร หรือไม่รู้ด้วยซ้ำว่าวันเกิดเมืองที่อาศัยอยู่คือวันที่เท่าไหร่

1. http://anngle.org/th/wp-content/uploads/2013/07/6.jpg
การเฉลิมฉลองงานวันเกิดเมืองอย่างสร้างสรรค์ : กรณีเกียวโต
ฮากีม ผูหาดา
ปู้ช่วยนักวิจัย
แปนงานนโยบายสาธารณะเพื่อการพัฒนาอนาคตของเมือง
ศูนย์ศึกษามหานครและเมือง มหาวิทยาลัยรังสิต

2. การเฉลิมฉลองงานวันเกิดเมืองอย่างสร้างสรรค์ : กรณีเกียวโต
1
การเฉลิมฉลองงานวันเกิดเมืองอย่างสร้างสรรค์ :
กรณีเกียวโต
หลายคนคงคุ้นเคยกับการจัดงานฉลองวันเกิดให้กับญาติสนิทมิตรสหายต่างๆ โดยในงานจะมี การเป่าเทียน ตัดเค้ก ร้องเพลง หรือทาบุญ ซึ่งเป็นพิธีการปกติในงานวันเกิดที่จัดให้กับผู้คน แต่เชื่อ เหลือเกินว่าน้อยคนนักที่เคยได้รับรู้ถึง “วันเกิดเมือง” เพราะไม่บ่อยนักที่จะมีการจัดงานเฉลิมฉลองใน วาระดังกล่าว ด้วยหลายๆ เมืองจะจัดเฉพาะในรอบร้อยปี หรือในช่วงปีที่มีตัวเลขคล้องจองกัน เช่น 111, 99 ปี เป็นต้น จนทาให้ผู้คนที่อาศัยอยู่ในเมืองไม่รู้ว่าพิธีการจัดงานวันเกิดสาหรับ “เมือง” ควรเป็นไปใน ลักษณะที่สร้างสรรค์อย่างไร หรือไม่รู้ด้วยซ้าว่าวันเกิดเมืองที่อาศัยอยู่คือวันที่เท่าไหร่
เมื่อปี พ.ศ. 2537 นครเกียวโต อดีตเมืองหลวงของญี่ปุ่ น มีอายุครอบรอบ 1200 ปี และในวาระ ดังกล่าวจึงได้มีการจัดงานเฉลิมฉลองวันเกิดเมืองเกียวโต ซึ่งในการจัดงานครั้งนั้นน่าจะเป็นแบบอย่างที่ ดีในการจัดงานวันเกิดให้กับเมืองอื่นๆ ดังนั้น จึงขอสรุปและเรียบเรียงกระบวนการจัดงานเฉลิมฉลอง 1200 ปีของเมืองเกียวโต (The Kyoto 1200th Celebration) จากหนังสือ “เชียงใหม่ 700 ปี : การฉลอง วันเกิดเมือง, การพัฒนาเมืองกับการปกครองท้องถิ่น”1 เพื่อเป็นบทเรียนให้เกิดการจัดงานเฉลิมฉลอง เมืองต่างๆ ของไทยอย่างสร้างสรรค์ต่อไป
ประวัติเมืองเกียวโต นครเกียวโต เป็นเมืองเอกของจังหวัดเกียวโต และเป็นอดีตเมืองหลวงของประเทศญี่ปุ่ น โดยมี ความเป็นมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 8 จักรพรรดิคัมมุ ตัดสินพระทัยที่จะย้ายนครหลวงไปยังภูมิภาคที่ห่างไกล จากอิทธิพลของพุทธศาสนา และทรงเลือกชัยภูมิแห่งใหม่ ที่หมู่บ้านอุดะ นครหลวงแห่งใหม่นี้ได้รับนาม ว่า เฮอังเกียว (นครหลวงแห่งสันติและสงบสุข) ต่อมาใน ค.ศ. 794 ก็ได้กลายเป็นนครที่ตั้งของราชสานัก ซึ่งถือเป็นจุดเริ่มต้นของยุคเฮอังในประวัติศาสตร์ญี่ปุ่ น อย่างไรก็ตาม แม้ว่าภายหลัง รัฐบาลทหารจะตั้ง เมืองอื่นๆ เป็นศูนย์กลางทางอานาจการปกครองที่ไม่ใช่เกียวโต แต่โดยทางนิตินัยแล้ว นครหลวงของ
1 ธเนศวร์ เจริญเมือง.(2539).เชียงใหม่ 700 ปี : การฉลองวันเกิดเมือง, การพัฒนาเมืองกับการปกครองท้องถิ่น. เอกสารชุด ปฏิรูปการปกครองท้องถิ่น ลาดับที่ 1 โครงการศึกษาการปกครองท้องถิ่น คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

3. การเฉลิมฉลองงานวันเกิดเมืองอย่างสร้างสรรค์ : กรณีเกียวโต
2 ญี่ปุ่ นยังคงเป็นเกียวโตอันเป็นนครที่พระจักรพรรดิทรงประทับอยู่ จนถึง ค.ศ. 1869 ที่ราชสานักได้ย้าย ไปยังกรุงโตเกียว ภายหลังเมืองเกียวโตต้องเผชิญภัยสงครามหลายครั้ง จนทาให้เมืองได้รับความเสียหายมาก แต่ก็ ได้รับการซ่อมแซม ฟื้นฟู อยู่เสมอมาจนเป็นหนึ่งในสามเมืองศูนย์กลางเศรษฐกิจของญี่ปุ่ น กระทั่ง พัฒนาไปเป็นเมืองที่เจริญก้าวหน้าจนมีประชากรเกินหนึ่งล้านคนในปี 1932 ในวันที่ 1 เมษายน ค.ศ. 1889 มีการขุดสร้างคลองทะเลสาบบิวะในปี ค.ศ. 1890 นาน้ามาหล่อ เลี้ยงเมืองจนกระทั่งพัฒนาไปเป็นเมืองที่เจริญก้าวหน้าจนมีประชากรเกินหนึ่งล้านคนในปี ค.ศ. 1932 และมีสถานะเป็นเมืองอันตั้งขึ้นโดยข้อบังคับของญี่ปุ่ นเมื่อวันที่ 1 กันยายน ค.ศ. 19562
การเตรียมงานเฉลิมฉลอง 1200 ปีของเมืองเกียวโต
งานวันเกิดเมืองเกียวโตมีการเตรียมงานล่วงหน้าถึง 5 ปี โดยในปี ค.ศ. 1989 ผู้บริหารจังหวัด และนครเกียวโต ซึ่งมาจากการเลือกตั้งของประชาชนได้ร่วมมือกับนักธุรกิจและนักวิชาการจัดตั้ง “มูลนิธิ ราลึกวาระครบรอบเมืองเกียวโต 1200 ปี” (Heiankyo 1200th Anniversary Memorial Foundation) และ ได้แต่งตั้งคณะกรรมการอานวยการ ประกอบด้วยกรรมการ 6 คน คือประธานอานวยการ เป็น นักวิชาการด้านเคมีที่ได้รางวัลโบลและเป็นผู้อานวยการสถาบันเคมีพื้นฐานของเกียวโต และรองประธาน อานวยการ 4 คน คนที่หนึ่งคือผู้ว่าการจังหวัดเกียวโต(มาจากการเลือกตั้งโดยตรง) คนที่สองคือ นายกเทศมนตรีนครเกียวโต(มาจากการเลือกตั้งโดยตรง) คนที่สามคือประธานสภาการค้าและ อุตสาหกรรมของเกียวโต คนที่สี่คือนักวิชาการจากมหาวิทยาลัยเกียวโต และประธานคือผู้นาด้านองค์กร วัฒนธรรมคนหนึ่ง ทั้งนี้คณะกรรมการฯ ได้เสนอคาขวัญของงานในครั้งนี้ว่า “Tradition and Creation” หรือ “สืบสานประเพณี สรรค์สร้างปัญ ญาและจินตนาการ”3
จะเห็นได้ว่าคณะกรรมการจัดงานวันเกิดเมืองเกียวโต ล้วนแล้วแต่เป็นคนท้องถิ่นทั้งหมด และมี ส่วนหนึ่งก็มีที่มาจากการเลือกตั้งโดยตรงของประชาชนเกียวโต ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงวิธีคิด การทางาน ตลอดจนลักษณะการเมืองการปกครองได้เป็นอย่างดีว่าต้องกระจายอานาจให้เป็นเรื่องภายในของ ท้องถิ่น จะต้องให้คนภายในท้องถิ่นนั้นๆ จัดการเป็นหลัก เพราะคนในท้องถิ่นมีความเข้าใจในพื้นที่และ มีความรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของท้องถิ่น(sense of belonging) มากกว่าผู้ที่มาจากการแต่งตั้งของส่วนกลาง
2http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%A7%E0%B9%82%E0%B8%95%E0%B8%B0_(%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87)
3 ธเนศวร์ เจริญเมือง.(2539).เชียงใหม่ 700 ปี : การฉลองวันเกิดเมือง, การพัฒนาเมืองกับการปกครองท้องถิ่น. หน้า 12

4. การเฉลิมฉลองงานวันเกิดเมืองอย่างสร้างสรรค์ : กรณีเกียวโต
3
การเฉลิมฉลอง 1200 ปีของเมืองเกียวโต
การเฉลิมฉลองแบ่งงานออกเป็น 2 ด้าน คือ ด้านวัฒนธรรม – สันทนาการ และด้านวัตถุ
1. ด้านวัฒนธรรม – สันทนาการ มีการจัดงานต่างๆ ตลอดปี เช่น การจุดดอกไม้ไฟ การร้องเพลง การแสดงพื้นเมือง ดนตรี ละคร ขบวนแห่ นิทรรศการ งานแสดงศิลปะ การแข่งขันวิ่งมาราธอน และครึ่งทางมาราธอน เทศกาลภาพยนตร์ การประชุมทางวิชาการ การแสดงผลงานทาง วิทยาศาสตร์ ตลอดจนงานแสดงสินค้า ทั้งหมดนี้จัดงานในสถานที่ต่างๆ สลับกันไปตลอดปี รวม ทั้งสิ้น 1200 กว่ารายการ4
2. ด้านวัตถุ มีงานหลักที่เรียกว่าการปรับปรุงเมือง (Urban Renaissance) โดยโครงการต่างๆ จะ ครอบคลุมงาน 6 ประเภท คือ ซึ่งโครงการทั้งหมดมี 18 โครงการ ดังนี้5 (ตารางที่ 1)
ตารางที่ 1 แสดงโครงการ 18 โครงการ จาก 6 ประเภท และหน่วยงานรับผิดชอบ
ประเภทโครงการ
ชื่อโครงการ
หน่วยงานรับผิดชอบ
1. งานประเภท โครงสร้างพื้นฐาน
 โครงการปรับปรุงสถานีรถไฟหลัก มีการ เพิ่มทางรถไฟเข้าออก ปรับปรุงด้านสิ่งแวดล้อม เพิ่มทางที่จะเชื่อมกับสนามบินนานาชาติแห่งใหม่ และจะมีการตกแต่งสถานีด้วยการนาเอา บรรยากาศแบบเกียวโตในอดีตมาประกอบ
 โครงการรื้อฟื้นสถานีรถไฟนิโจ เป็นการ ปรับปรุงพื้นที่ 40 กว่าไร่ เพื่อทาเป็นเขตที่พัก อาศัย สถานีรถไฟแห่งใหม่ ที่จอดรถและถนน สายใหม่
 โครงการสร้างรถไฟใต้ดินสายใหม่
 โครงการสร้างทางหลวงสายใหม่หลายสาย
สนับสนุนโดยบริษัท ธุรกิจด้านก่อสร้าง
เทศบาลนครเกียวโต
เทศบาลนครเกียวโต
รัฐบาลกลางร่วมกับ เทศบาลนครเกียวโต
4 เรื่องเดียวกัน. หน้า 12
5 เรื่องเดียวกัน. หน้า 12-15

5. การเฉลิมฉลองงานวันเกิดเมืองอย่างสร้างสรรค์ : กรณีเกียวโต
4
 โครงการปรับปรุงท่าเรือฟูชิมิ
จังหวัดเกียวโต
2. งานส่งเสริม การศึกษาและ วัฒนธรรม
 โครงการสร้างสวนธารณะอูเมโคจิ เป็นสวน ที่มีพื้นที่ขนาด 40 ไร่ มีอุปกรณ์ต่างๆ เพื่อบริการ ประชาชนทุกฤดูกาล
 โครงการสร้างสวนโอกาซากิ เพื่อการ พัฒนาด้านศิลปวัฒนธรรม เป็นศูนย์แสดงและ นิทรรศการด้านศิลปะและวัฒนธรรม
 โครงการสร้างศูนย์ชุมชนประชากรเกียวโต จัดสร้างศูนย์ที่จะเปิดโอกาสให้ประชาชนได้ออก กาลังกาย การแสดงด้านวัฒนธรรมและการศึกษา
 โครงการสร้างพิพิธภัณฑ์เกียวโตแห่งใหม่ เป็นสถาบันแสดงข้อมูลด้านประวัติศาสตร์และ วัฒนธรรมของเกียวโตอย่างละเอียด
 โครงการสร้างอาคารดนตรีของนครเกียวโต ให้เป็นห้องแสดงดนตรีจุผู้ฟัง ได้ 1800 ที่นั่ง และ ห้องที่จุคนได้ 500 ที่นั่ง
 โครงการสร้างศูนย์วิจัยนานาชาติด้านญี่ปุ่ น ศึกษา เป็นสถาบันที่ทางานร่วมกับมหาวิทยาลัย เปิดโอกาสให้นักวิจัยทั่วโลกมาศึกษาค้นคว้า เกี่ยวกับญี่ปุ่นและวัฒนธรรมญี่ปุ่น
เทศบาลนครเกียวโต
เทศบาลนครเกียวโต
จังหวัดเกียวโต
จังหวัดเกียวโต
เทศบาลนครเกียวโต
กระทรวงศึกษาธิการ ญี่ปุ่น
3. งานประเภท ปรับปรุง ปัจจัยพื้นฐาน
 โครงการศูนย์บ้านพักขนาดใหญ่ในเมือง
เทศบาลนครเกียวโต
4. งานประเภท ปรับปรุงสิ่งแวดล้อม
 โครงการปรับปรุงแม่น้าและลาคลอง มีการ ปรับพื้นที่ริมแม่น้าบางแห่งให้เป็นพื้นที่โล่ง รวมทั้งการปลูกต้นไม้และดอกไม้ในบางพื้นที่
จังหวัดเกียวโต

6. การเฉลิมฉลองงานวันเกิดเมืองอย่างสร้างสรรค์ : กรณีเกียวโต
5
5. งานประเภท ส่งเสริมธุรกิจ
 โครงการก่อสร้างเมืองวิทยาศาสตร์คันไซ โดยจะจัดเป็นศูนย์วิจัยขนาดใหญ่ ตั้งอยู่ในเขต เมือง 3 เมืองคือเกียวโต นารา และโอซาก้า มุ่งที่ จะให้ศูนย์วิจัยแห่งนี้กระตุ้นการเติบโตทาง เศรษฐกิจ โครงการนี้
 โครงการสร้างสวนวิจัยเกียวโต มุ่งให้เป็น ศูนย์รวมสถาบันและหน่วยงานวิจัยเพื่อสนับสนุน และพัฒนาอุตสาหกรรมวิจัยและพัฒนาของ ท้องถิ่น
 โครงการสร้างศูนย์แสดงสินค้าเกียวโต ให้ เป็นศูนย์แสดงสินค้าขนาดใหญ่
สนับสนุนโดย ภาคอุตสาหกรรม ร่วมกับภาควิชาการ และภาคองค์กร สาธารณะ
บริษัทเอกชน
จังหวัดเกียวโต
6. งานประเภท ส่งเสริมการท่องเที่ยว และความสัมพันธ์กับ ต่างประเทศ
 โครงการสร้างอาคารหอพักสาหรับชาว ต่างประเทศ เป็นอาคารแบบญี่ปุ่ นที่จะแสดง วัฒนธรรมแบบญี่ปุ่น
 โครงการสร้างอาคารชุมชนนานาชาติแห่ง เกียวโตสาหรับเป็นห้องสมุดสาหรับนักศึกษาและ ชาวต่างชาติ และเป็นที่พบปะสังสรรค์ระหว่าง นักศึกษาและชาวต่างประเทศกับชาวเกียวโต
จังหวัดเกียวโต
เทศบาลนครเกียวโต
(ภาพสถานีเกียวโต (Kyoto Station) สถานีรถไฟ ใหญ่และศูนย์กลางรถบัสของเมืองในปัจจุบัน ซึ่ง สร้างขึ้นในโอกาสเฉลิมฉลองการก่อตั้งเมืองเกียว โตครบ 1200 ปี เปิดให้บริการเมื่อปี พ.ศ. 2540)6
6http://www.wonderfulpackage.com/article/v/290/%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B5%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%A7%E0%B9%82%E0%B8%95-Kyoto-Station

7. การเฉลิมฉลองงานวันเกิดเมืองอย่างสร้างสรรค์ : กรณีเกียวโต
6
การจัดงานเฉลิมฉลอง 1200 ปีของเมืองเกียวโต ผ่านงานต่างๆ ทั้งด้านวัฒนธรรม – สันทนา การ และด้านวัตถุ ไม่เพียงสะท้อนให้เห็นถึงความเข้มแข็งของท้องถิ่นทางความคิด และกระวนการ ปฏิบัติเท่านั้น หากยังสะท้อนให้เห็นถึงความร่วมมือและการบูรณาการการทางานของโครงสร้างการ ปกครองระหว่างส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค และส่วนท้องถิ่น ตลอดจนประชาชนในท้องถิ่นเอง ที่สามารถ ตระหนักได้ถึงหน้าที่/ความรับผิดชอบ และข้อจากัดจากขนาดของโครงการที่ได้วางแผนไว้ จนปัจ จุบันนี้ แม้เมืองเกียวโตจะไม่ได้เป็นเมืองหลวงของญี่ปุ่ นอีกต่อไป แต่เมืองเกียวโตถือได้ว่าเป็นจิตวิญญาณของ ชาวญี่ปุ่ น ในด้านศาสนาและวัฒนธรรม ซึ่งเปรียบได้เช่น เมืองมักกะห์ ของชาวมุสลิม หรือกรุงวาติกัน ของชาวคริสต์ แต่กระนั้นก็ยังมีการพัฒนาทางด้านวัตถุให้มีความทันสมัย เพื่อให้ประชาชนมีคุณภาพ ชีวิตที่ดีอีกด้วย
สรุป
โดยกายภาพของเมืองแล้ว ก็เป็นดั่งเช่นมนุษย์ ที่เมื่อผ่านการใช้งานเป็นระยะเวลาที่ยาวนาน แล้ว ก็จะเห็นความเปลี่ยนแปลงที่อ่อนแอลงเรื่อยๆ เพราะต่างล้วนมีอายุการใช้งานที่จากัด แขนขาที่เคย แข็งแรง เมื่อแก่ตัวลงก็เริ่มเสื่อมสภาพ ถนนหนทางตามเมืองก็เช่นกัน นานวันเข้าก็เกิดเป็นหลุมเป็นบ่อ จนเป็นอุปสรรคในการเดินทาง หูตาที่เคยได้ยิน ได้เห็นอย่างชัดเจน ก็เริ่มหย่อนยานและพร่ามัว อาคาร บ้านเรือนและผังเมืองก็คงไม่ต่างกัน มีการทรุดโทรมแตกร้าวและเสื่อมทลายลงในที่สุด ไม่เพียงในแง่ กายภาพเท่านั้น ในแง่จิตใจก็เช่นเดียวกัน มนุษย์อยู่ได้ด้วยการอยู่เป็นสังคมการเมืองที่ประกอบสร้าง ผ่านศาสนา และวัฒนธรรมที่ดีงาม ซึ่งหากไม่มีการสืบทอดส่งต่อแล้ว การมีชีวิตอยู่ของมนุษย์คงไร้ ความหมาย เช่นเดียวกัน หากเมืองมีเพียงวัตถุที่เป็นเพียงคอนกรีตเสริมเหล็ก เมืองจะมีชีวิตได้อย่างไร ดังนั้นวิถีชีวิตของผู้คนในเมืองผ่านกลไกต่างๆ จะเป็นส่วนเสริมให้เมืองมีชีวิตชีวามากขึ้น
เพราะฉะนั้นการเดินทางของชีวิตมนุษย์และเมืองที่เมื่อบรรจบครบขวบปี จึงเป็นโอกาสที่ดีใน การทบทวนทั้งตัวมนุษย์ และเมืองว่า มีความเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร มีส่วนไหนที่ยังบกพร่อง ต้อง ซ่อมแซม ต้องพัฒนาต่อไป ซึ่งกรณีการจัดงานเฉลิมฉลอง 1200 ปีของเมืองเกียวโต จะเป็นแบบอย่างที่ สามารถหล่อหลอมทั้งด้านวัตถุทางกายภาพ และวัฒนธรรม(จิตใจ) ได้อย่างลงตัว
สิ่งสาคัญที่สุดคือแบบแผนการบริหารอานาจและการจัดการเมืองที่ต้องเปิดโอกาสให้คนใน ท้องถิ่นซึ่งมีความรู้ความเข้าใจในท้องถิ่นตนเองรับผิดชอบเป็นหลัก ไม่สมควรที่งานวันเกิดจะให้ใครก็ ตามที่ไม่รู้จักเจ้าของวันเกิดมาเป็นผู้จัดงาน เพราะแน่นอนว่าคนเหล่านั้นไม่รับรู้ว่าเจ้าของวันเกิดเป็นคน

8. การเฉลิมฉลองงานวันเกิดเมืองอย่างสร้างสรรค์ : กรณีเกียวโต
7
อย่างไร หรือชอบ/ไม่ชอบอะไร จนไม่สามารถตอบสนองความต้องการของเจ้าของวันเกิดได้ สิ่งเหล่านี้ สะท้อนภาพโครงสร้างการปกครองจากล่างสู่บน(bottom-up) เป็นสาคัญ ซึ่งต้องครอบคลุมในทุกกิจการ งานของเมือง ไม่เฉพาะเพียงงานวันเกิดเท่านั้น

9. การเฉลิมฉลองงานวันเกิดเมืองอย่างสร้างสรรค์ : กรณีเกียวโต
8
อ้างอิง
ธเนศวร์ เจริญเมือง.(2539).เชียงใหม่ 700 ปี : การฉลองวันเกิดเมือง, การพัฒนาเมืองกับการปกครอง ท้องถิ่น. เชียงใหม่ : โครงการศึกษาการปกครองท้องถิ่น คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
T. R. Reid. (1994). Kyoto Celebrates Its 1,200Th Anniversary. สืบค้นเมื่อวันที่ 28 ตุลาคม 2557, เว็บไซต์ : http://community.seattletimes.nwsource.com/archive/?date=19941211&slug=1946676