My second publication (moja druga publikacja)

1. 1
Student II roku studiów stacjonarnych II stopnia na kierunku bezpieczeństwo narodowe
Fabian Saulewicz
Akademia Obrony Narodowej/Wydział Bezpieczeństwa Narodowego
ANALIZA KRYTYCZNA STRATEGII BĄDŹ KONCEPCJI
BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO WYBRANYCH
PAŃSTW
Celem niniejszej pracy nie jest całkowite wyczerpanie tematu, a jedynie subiektywne
zbadanie wzajemnych powiązań oraz różnic między strategią Estonii i Bułgarii w
porównaniu do strategii Stanów Zjednoczonych. Warto jest zwrócić uwagę na motywy,
które kierowały mną przy wyborze akurat tych krajów. A więc, Estonię i Bułgarię łączy
przeszłość. Oba państwa były bezpośrednio zależne od ZSRR. Estonia to była republika
radziecka, która odzyskała niepodległość po ponad 50 latach, gdy to w wyniku agresji w 1940
roku Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich dokonał aneksji jej terytorium.1
Oczywiście społeczność międzynarodowa nie wyrażała na to zgody, lecz należy pamiętać, że
w tamtych czasach nie było żadnych dokumentów w aspekcie globalnym uznających
przyłączenie przez jedno państwo całości lub części terytorium innego państwa, za czynność
nielegalną (obecnie jest np. Akt Końcowy KBWE z 1975 roku). Jeśli chodzi o Bułgarię to
związek ze ZSRR polega na tym, że podczas II wojny światowej Armia Czerwona zajęła kraj,
a następnie ustanowiła republikę ludową. Od razu po tym wydarzeniu władzę objęła
Bułgarska Partia Komunistyczna.2
Wgłębiając się bardziej w okoliczności takiego stanu
rzeczy, można zauważyć, że historia Polski jest podobna. Zatem Bułgaria była krajem
satelickim, który pod przymusem znalazł się w strefie wpływów ówczesnego hegemona.
Identycznie jak Estonia, odzyskała niepodległość w 1991 roku, a tym samym stała się
republiką demokratyczną. Mimo wielu zmian na lepsze, a głównie wydostania się spod
jarzma ZSRR, zarówno Estonia, ale i Bułgaria do dziś zmagają się z wieloma problemami, a
w samych strategiach obu państw można znaleźć wyzwania oraz cele, które mają wartość
priorytetową, a które kraje z Bloku Zachodniego (biorąc pod uwagę wiek XX) już dawno
wprowadziły w życie lub przynajmniej rozpoczęły procesy ich realizacji. A z czego to
wynika? Przyczyn jest wiele, ale według mnie jedną z najważniejszych jest brak zgody ZSRR
na uczestnictwo tych krajów w programie odbudowy po II wojnie światowej (Plan
1
Encyklopedia popularna PWN, Warszawa 1994, s. 214.
2
Tamże, s. 114.

2. 2
Marshalla). Po odzyskaniu niepodległości przez oba państwa, ZSRR rozpadł się, w jego
miejsce powstała Wspólnota Niepodległych Państw. Istotną rolę w tym pozimnowojennym,
zróżnicowanym oraz jednobiegunowym świecie odgrywały Stany Zjednoczone, którym
przypadło wielkie przywództwo, ponadto miało być nie do zastąpienia. To na ich barkach
spoczywał los budowania porządku światowego. Nowy, współczesny the balance of power in
the world został nie tylko wyzwaniem, ale również zagrożeniem. Samuel Huntington nazwał
go mianem dziwnej hybrydy, uni-multipolarnego systemu z jedną super-potęgą Stanami
Zjednoczonymi i kilkoma ważnymi potęgami.3
Z kolei były minister spraw zagranicznych
Francji Hubert Vedrine stwierdził, iż w jednobiegunowym świecie USA zostało prawdziwą
„hiper-potęgą”.4
Biorąc pod uwagę powyższe informacje można odnieść wrażenie, że Stany
Zjednoczone są aktualnie jedynym mocarstwem na świecie; natomiast Republika
Estonii i Republika Bułgarii to kraje tzw. drugiej kategorii. Jednak pomimo wielu różnic,
państwa te mają też cechy wspólne, co zresztą postaram się udowodnić w dalszej części
pracy. W związku z tym przywołam tylko najważniejsze kwestie znajdujące się w Koncepcji
Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii, Strategii Bezpieczeństwa Narodowego
Republiki Bułgarii, a następnie skonfrontuję je z informacjami zawartymi w Strategii
Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych. Dopiero po tych zabiegach dokonam
analizy krytycznej wymienionych przeze mnie dokumentów.
By temat był w pełni zrozumiały, chciałbym na samym początku wyjaśnić termin:
analiza krytyczna. Niestety dostępne źródła nie dostarczają nam satysfakcjonujących
wiadomości, więc postanowiłem przytoczyć definicję słowa: krytyka. Zatem jest to
„poddanie pod osąd rozumu jakiegoś dzieła, poglądu nauki, przez jego analizę i ocenę z
pewnego punktu widzenia (np. poprawności, przydatności, celowości) czy też ze względu na
określone wartości (np. poznawcze, estetyczne, moralne, naukowe, praktyczne); niezbędny
element myślenia”.5
Analiza natomiast kojarzy nam się z bardzo dokładnym badaniem
czegoś, np. zjawiska. Jednak na czym polega ten proces? Otóż biorąc pod uwagę dane
zjawisko, według mnie, badanie to odbywa się poprzez podział go na części, by poznać każdą
z nich dokładnie. W związku z wymienionymi przeze mnie wyjaśnieniami pojęć można dojść
do pewnego trywialnego wniosku: analiza krytyczna to nic innego jak analiza i krytyka
pojmowane holistycznie.
3
S.P. Huntington, The Lonely Superpower, „Foreign Affairs” 1999, nr 2, s. 36.
4
R. Czulda, Polityka bezpieczeństwa militarnego Stanów Zjednoczonych 2001-2009, Wydawnictwo Akademia
Obrony Narodowej, Warszawa 2010, s. 21.
5
Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 9, s. 79.

3. 3
Po tym syntetycznym wprowadzeniu chciałbym zacząć od analizy Strategii
Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii. Przede wszystkim została ona przyjęta 25
lutego 2011 roku przez Zgromadzenie Narodowe i jest drugim co do znaczenia strategicznym
dokumentem w państwie (pierwszym jest Konstytucja uchwalona w 1991 roku).6
Podpisana
przez prezydenta Bułgarii – socjalistę Georgi Pyrwanowa, zastąpiła dotychczas obowiązującą
Strategię Bezpieczeństwa Narodowego z 1998 roku, o której mówiono, że spełniła swoją
rolę.7
Jednym z podstawowych elementów świadczącym o konieczności zmiany
dotychczasowej koncepcji, był fakt przystąpienia Bułgarii w 2004 roku do Organizacji Paktu
Północnoatlantyckiego oraz w 2007 roku w struktury Unii Europejskiej. W trakcie
przygotowania nowego dokumentu, kierowano się koniecznością skorelowania nowego z
umowami międzynarodowymi. Mając to na uwadze, najnowsza strategia zgodna jest z
dokumentami NATO i UE i w przeciwieństwie do poprzedniej strategii – podkreśla potrzebę
zintegrowania działań krajowych w celu zmniejszenia ryzyka, zagrożeń i wyzwań na
początku nowego stulecia. Analizując ówczesną sytuację geopolityczną, można także
stwierdzić, że spowodowała ona zmianę sposobu myślenia Bułgarii na obecne problemy.
Potwierdzają to słowa premiera Bułgarii – Bojko Borysowa, który podczas prezentacji nowej
strategii powiedział, że poprawa koordynacji w systemie bezpieczeństwa będzie priorytetem.8
Jest to w pełni uzasadnione zwłaszcza, kiedy znajdziemy w strategii nowe wyzwania takie
jak: aktualne wydarzenia w Afryce Północnej czy na Bliskim Wschodzie. Ponadto stwierdził,
że dokument jest wynikiem ponad półrocznej pracy z udziałem przedstawicieli instytucji i
środowisk naukowych oraz organizacji pozarządowych.9
Niestety po przeczytaniu tekstu
najważniejszego strategicznego dokumentu w państwie, zauważymy, że nie jest on do końca
spójny, a przede wszystkim według mnie, brakuje w nim wyszczególnienia
niebezpieczeństwa asymetrycznego jak np. terroryzmu jako nadrzędne zagrożenie zewnętrzne
dla kraju. Bieżąca strategia ma obowiązywać przez lata 2011 – 2020.
Opisując Strategię Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii powinno
rozpocząć się od aspektów bezpieczeństwa, które są w niej zawarte. W związku z tym nowa
strategia przedstawia szerokie pojmowanie bezpieczeństwa narodowego, a zatem obok spraw
bezpośrednio związanych z bezpieczeństwem narodowym znajdują się również kwestie
6
D. Faszcza, Strategie bezpieczeństwa narodowego i obrony Republiki Bułgarii, „Społeczeństwo i Polityka”
2011, nr 2, s. 111.
7
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/4573871/bulgaria-historia.html (8.03.2013 r.).
8
D. Faszcza, dz. cyt., s. 111.
9
http://www.parliament.bg/bg/news/ID/2201 (9.03.2013 r.).

4. 4
społeczne i ekonomiczne. Poza tym poruszona jest problematyka obrony, polityki
zagranicznej, wywiadu, ochrony porządku publicznego i porządku prawnego.10
Jeśli chodzi o politykę wewnętrzną to dokument ten wymienia następujące zagrożenia:
korupcja polityczna, nadużywanie informacji niejawnych, biurokracja, nierówność społeczna,
pogarszający się stan zdrowia populacji (wzrósł wskaźnik zachorowań). Do innych zagrożeń
na tym tle można zaliczyć jeszcze przestępczość zorganizowaną (w tym handel narkotykami)
oraz wzrost liczby wypadków na drogach.11
Wszystkie wymienione przeze mnie problemy
wewnętrzne związane są z funkcjonującą gospodarką kraju, której zły stan jest rezultatem
okresu komunizmu, który dotknął Bułgarię w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Łatwo
się zatem domyślić, że polityka wewnętrzna nie jest stabilna. Jednak w najnowszej strategii
nie ma o tym mowy. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, że problem ten był na tyle
wstydliwy dla ówczesnych władz, że postanowiono go pominąć. A może było wręcz
przeciwnie i nie traktowano tego jako jakiegoś zagrożenia, a bardziej jako podstawowy
element polityki wewnętrznej, który był i jest w niej głęboko zakorzeniony? Z pewnością
trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, więc przejdźmy dalej.
Odnośnie zagrożeń dla bezpieczeństwa zewnętrznego dokument wymienia przede
wszystkim: terroryzm, przestępstwa cybernetyczne, ochronę środowiska naturalnego,
rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych i epidemii, bezpieczeństwo energetyczne oraz jako
zupełnie nowe zjawisko – porwania statków handlowych. Mowa jest również o walce z
piractwem morskim.12
Ochrona infrastruktury krytycznej, a przede wszystkim w miejscach
związanych z ochroną środowiska i bezpieczeństwa energetycznego zajmuje centralne
miejsce w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego (stanowi żywotne znaczenie dla kraju).
Choć polityka zewnętrzna w dokumencie została dość obszernie przedstawiona, to nie
obejmuje ona aktualnych zagrożeń dla bezpieczeństwa zewnętrznego. Mam tu na myśli np.
problemy kraju z prostytucją. Sugerując się danymi z 2010 roku Bułgaria jest trzecim w
Europie krajem pod względem przemytu ludzi w celu wykorzystywania seksualnego.
Struktury przestępcze w państwie są bardzo dobrze zorganizowane. Świadczy o tym fakt, że
w całej Europie żadne inne państwo nie może z nimi konkurować.13
Według mnie, kolejna
nieścisłość dotyczy terroryzmu, który chociaż jest wymieniony jako jedno z zagrożeń
zewnętrznych, to nie jest traktowany jako nadrzędne zagrożenie dla państwa. Być może
10
D. Faszcza, dz. cyt., s. 111.
11
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii, ust. 44 – 57.
12
Tamże, ust. 27 – 43.
13
http://www.wprost.pl/ar/215174/Bulgarii-problemy-z-prostytucja/ (8.03.2013 r.).

5. 5
wynika to z braku ataków terrorystycznych w samej Bułgarii do czasu, gdy powstała aktualna
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego, lecz moim zdaniem, kraj ten jako sygnatariusz NATO
i UE powinien liczyć się już wtedy z ewentualnymi atakami, a przynajmniej być na takie
przygotowany. O braku prewencyjnego podejścia do problemu terroryzmu świadczy zamach
terrorystyczny na lotnisku w Burgas w lipcu 2012 roku. Zginęło w nim pięciu izraelskich
turystów i bułgarski kierowca; ponad trzydzieści osób zostało rannych.14
Atak ten, choć na
małą skalę powinien być przestrogą i ostrzeżeniem dla Republiki Bułgarii, ponieważ mimo
faktu, że żadnych aktów terroryzmu w państwie nie było od 25 lat, to jest to problem ważny, z
którym każdy kraj Unii Europejskiej i Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego musi się
liczyć. Kolejnym zagrożeniem, które nie jest przedstawione adekwatnie do obecnej sytuacji
międzynarodowej jest bezpieczeństwo energetyczne. Bułgaria podobnie do innych krajów
regionu Bałkanów jest uzależniona od rosyjskiego gazu. W aktualnej Strategii
Bezpieczeństwa Narodowego problem ten jest jedynie wymieniony. Niestety jednak nie
znajdują się tam żadne konkretne działania, która powinna podjąć Republika Bułgarii by
uniezależnić się od jednego dostawcy surowców strategicznych. Moim zdaniem, w
dokumencie brakuje przykładowych planów rozwoju w tym aspekcie. Można tutaj
wspomnieć o istotnych porozumieniach energetycznych, które Bułgaria zawarła w 2012 roku
z amerykańsko-japońskim koncernem Westinghouse w sprawie budowy elektrowni
jądrowych w kraju.15
Uważam to za korzystny ruch, gdyż posiadanie elektrowni jądrowych to
inwestycja w przyszłość, a przede wszystkim – częściowe uniezależnienie się od jednego
dostawcy energii, a zatem więcej funduszy na realizację innych celów wyznaczonych w
Strategii Bezpieczeństwa Narodowego z 2011 roku. Niestety nie wszystko przebiega zgodnie
z planem, gdyż w maju obecnego roku doszło do wielu protestów społecznych,
spowodowanych gwałtownym wzrostem cen energii. Czyżby była to reakcja Rosjan na
działania Bułgarii w kierunku znalezienia nowych dostawców gazu? Jeśli chodzi o skutki
demonstracji, to doprowadziły one w marcu do dymisji rządu (od 12 maja w Bułgarii
funkcjonuje inny rząd). Ostatnim aspektem, na który chciałbym zwrócić uwagę jest
proliferacja broni masowego rażenia. W obecnej strategii w żadnym ustępie nie ma wzmianki
o tego typu zagrożeniu. Jest to bardzo zaskakujące zwłaszcza, że w Koncepcji Strategicznej
NATO z 2010 roku oraz Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa z 2003 roku znajdują się
14
http://wiadomosci.onet.pl/swiat/bulgaria-hezbollah-odpowiedzialny-za-zamach-w-
burg,1,5413372,wiadomosc.html (9.03.2013 r.).
15
http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/best/2012-09-05/bulgaria-demonstracja-energetycznej-
wielowektorowosci (10.03.2013 r.).

6. 6
oddzielne paragrafy, dotyczące właśnie rozprzestrzeniania się tego rodzaju broni. A przecież
tytułem przypomnienia – Bułgaria należy zarówno do NATO jak i UE.
Teoretycznie mogłoby się wydawać, że po dotychczasowej analizie strategii, jest ona
pełna różnego rodzaju braków. Jednak należy w tym momencie wspomnieć o innym ważnym
dokumencie wprowadzonym przez rząd bułgarski, a mianowicie o Narodowej Strategii
Obrony zatytułowanej: Efektywne siły, nowoczesna obrona.16
Została ona zatwierdzona 13
kwietnia 2011 roku. Mówiąc krótko jest to dokument, który łączy w sobie elementy typowej
strategii bezpieczeństwa oraz doktryny wojskowej. Poza tym m.in. określa zadania sił
zbrojnych, formy i metody ich funkcjonowania. Na potwierdzenie tego w samej strategii Rada
Konsultatywna zawarła następujące stwierdzenie: „Siły Zbrojne Republiki Bułgarii
zapewniają bezpieczeństwo militarne kraju, udział w zbiorowej obronie NATO i realizują
wspólną politykę bezpieczeństwa i obrony UE. Siły Zbrojne są w tym zakresie gwarantem
suwerenności, niezależności i integralności terytorialnej Republiki Bułgarii”.17
Ponadto w
strategii zawarto opinię, że ryzyko wybuchu konfliktu globalnego jest małe, niemniej na
poziom bezpieczeństwa na świecie wywierają wpływ regionalne ośrodki napięcia i
niestabilności. Kluczowe znaczenie dla państwa bułgarskiego ma rozwój sytuacji w
zachodniej części Bałkanów, w basenie Morza Czarnego (tzw. zamrożone konflikty), na
Bliskim Wschodzie, w Środkowej Azji (tu specjalna rola przypada Afganistanowi) oraz
nierozwiązane konflikty w Afryce.18
Biorąc pod uwagę powyższe dwa dokumenty, należy
stwierdzić, że się wzajemnie dopełniają. Natomiast, gdy będziemy oceniać system
bezpieczeństwa narodowego Republiki Bułgarii tylko pod kątem jednego z nich, to taka ocena
nie będzie wysoka.
Podsumowując, należy powiedzieć, że oba dokumenty są deklaracją intencji
bułgarskiej polityki w zakresie bezpieczeństwa i obronności, jednocześnie określając formy
narodowego wysiłku w tych dziedzinach. Są one odbiciem bieżącej polityki prowadzonej
przez Sofię z uwzględnieniem międzynarodowych uwarunkowań bezpieczeństwa państwa i
jego członkostwa w NATO i UE.
Drugim dokumentem, który chciałbym scharakteryzować, a następnie ocenić jest
Koncepcja Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii. W swojej pracy wykorzystam
tłumaczenie własne tego dokumentu oraz głównie informacje dotyczące historii kraju i
16
D. Faszcza, dz. cyt., s. 112.
17
Narodowa Strategia Obrony http://www.md.government.bg/bg/doc/programi/20110414_nac_otbr_
strategia.pdf.
18
Tamże, ust. 24 – 28.

7. 7
aktualnej sytuacji geopolitycznej. Biorąc to pod uwagę, na końcu określę rolę Koncepcji w
kształtowaniu się bezpieczeństwa państwa. Zatem została ona przyjęta przez estoński
jednoizbowy parlament – Zgromadzenie Państwowe (Riigikogu)19
12 maja 2010 roku.
Zastąpiła poprzednią koncepcję z 2004 roku, a sama zmiana spowodowana była sytuacją
międzynarodową, jak i przeobrażeniem wewnętrznym kraju, ale o tym później. Można nawet
przypuszczać, że wydarzenia na świecie doprowadziły do transformacji percepcji Republiki
Estonii na obecne problemy.
W całym dokumencie zawarto różne aspekty bezpieczeństwa, ale wszystko jest
bezpośrednio związane z polityką bezpieczeństwa kraju. I tak dochodzimy do jej celów i
zasad, które znajdują się na samym początku w rozdziale zatytułowanym: Podstawy polityki
bezpieczeństwa Estonii.20
Już pierwsze zdanie świadczy o tym, że najważniejszym celem jest
zapewnienie godnych warunków do dobrego samopoczucia ludzi.21
Według mnie wynika to
przede wszystkim z pejoratywnych doświadczeń historycznych. Jak wspomniałem wcześniej,
w wieku XX Estonia była krajem radzieckim, który borykał się z wieloma problemami na
wielu płaszczyznach. W momencie, gdy wszystkie państwa bałtyckie weszły w skład
Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej (2004 rok), sytuacja ta
diametralnie się poprawiła. Celami nadrzędnymi zgodnie z najnowszą koncepcją stały się:
zapewnienie podstawowych praw i wolności obywatela, funkcjonowanie zgodnie z
wartościami zawartymi w Konstytucji Estonii z 1992 roku. Zważywszy na sukces jaki Estonia
osiągnęła po wstąpieniu w struktury podanych wcześniej przeze mnie organizacji
międzynarodowych można zauważyć, że nie jest to kraj, który zadowala się tym co już
zyskał, a chce nadal się rozwijać. Chodzi mi o sukces gospodarczy, który spowodowany był
głównie rozsądną polityką budżetową. Jednak co się stało dalej? Spadek bezrobocia, wzrost
gospodarki w tempie dwucyfrowym to tylko niektóre skutki. Oprócz tego można dodać, że
estoński sukces był wynikiem trywialnej strategii, która polegała na liberalizacji i wolności
gospodarczej. Niestety wedle zasady: nic co dobre, nie trwa wiecznie, cud gospodarczy (jak
potocznie mówiono w Estonii) jaki trwał w państwie w latach 2004 – 2008, zakończył się
nadejściem globalnego kryzysu gospodarczego.22
Wydarzenie te stało się początkiem ciężkich
czasów, których efektem było powstanie nowej Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego w
19
Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 4, s. 639.
20
Koncepcja Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii https://www.riigiteataja.ee/aktilisa/0000/
1331/4462/13316508.pdf#, s. 2.
21
Tamże, s. 4.
22
http://www.mojeopinie.pl/estonia_lider_w_bardzo_slabym_towarzystwie,3,1260029525 (11.03.2013 r.).

8. 8
2010 roku. Racjonalna polityka budżetowa z okresu prosperity sprawiła jednak, że Estonia –
pomimo obecnych ogromnych problemów gospodarczych jest dziś najmniej zadłużonym
krajem w Unii Europejskiej.23
Mówiąc o zasadach polityki bezpieczeństwa Republiki Estonii,
można tylko wspomnieć, że nie zmieniły się od poprzedniej Koncepcji. Zatem są oparte na
zasadach zapisanych w Karcie Narodów Zjednoczonych, włączając w to prawo i wolność
każdego kraju do wyboru własnych rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa.
Kolejnym aspektem, na który chciałbym zwrócić uwagę jest środowisko
bezpieczeństwa opisywane w następnych rozdziałach Koncepcji. Otóż, w dokumencie
czytamy, że Estonia jest częścią środowiska międzynarodowego, a jej członkostwo w NATO i
UE, zapewnia jej bezpieczeństwo.24
Moim zdaniem, to dość zaskakujące, ponieważ jak
pokazuje historia – lepiej nie opierać całego systemu obrony na złożonych obietnicach innych
państw czy organizacji międzynarodowych. Najkorzystniej i najbezpieczniej jest samemu
zadbać o rozwój i o to by w obliczu zagrożenia np. jakimś konfliktem, nie stać na straconej
pozycji, co przecież można uzyskać poprzez posiadanie zasobów i środków. Niestety do
osiągnięcia celu potrzebne są nie tylko słowa, ale też czyny, natomiast w Koncepcji
Bezpieczeństwa Narodowego Estonii nie ma nawet tych pierwszych.
Następny aspekt pojawiający się w najnowszej Koncepcji według mnie jest mocno
kontrowersyjny, a dotyczy zapewnienia, że sytuacja z regionie Morza Bałtyckiego jest
stabilna.25
Wydaje mi się, że to deklaracja na wyrost. Biorąc pod uwagę samą Estonię to jej
dług państwowy o czym zresztą wspomniałem już jest wyjątkowo niski, co wszędzie traktuje
się jako wkład w stabilizację. Jednak po dokładniejszej analizie, że wcale nie jest tak dobrze
jak się powszechnie wydaje. Na przykładzie Irlandii i Hiszpanii przekonaliśmy się przecież
bardzo wyraźnie w jak szybkim tempie dług prywatny prowadzi do długu publicznego w
czasie kryzysu. Zatem według mnie w najnowszej Koncepcji powinna być zwrócona na to
uwaga. To nie wszystko, ponieważ uważam, że powinne być podane konkretne działania jakie
należy podjąć by jak najbardziej zminimalizować ryzyko wystąpienia zwiększonego
zadłużenia. Zgodnie z logiką, trzeba obserwować oba typy długów – zarówno prywatne, jak i
publiczne. Niedawne problemy w krajach dotkniętych kryzysem powstały nie tylko na skutek
nadmiernego zadłużenia kraju, lecz przede wszystkim także na skutek zadłużenia prywatnego.
Nie można o tym zapominać.
23
http://www.studium.uw.edu.pl/?post/12957 (12.03.2013 r.).
24
Koncepcja Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii https://www.riigiteataja.ee/aktilisa/0000/
1331/4462/13316508.pdf#, s. 5.
25
Tamże, s. 7.

9. 9
Mimo wielu poruszonych kwestii, w Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego
Republiki Estonii najobszerniejszy rozdział dotyczy polityki zagranicznej państwa. Jest ona
podzielona na stosunki z NATO, UE, a szczególnie podkreślona jest współpraca
transatlantycka na rzecz zapewnienia permanentnego bezpieczeństwa w regionie.26
W
rozdziale występują też inne zagadnienia, lecz nie mam do nich zastrzeżeń. Po zapoznaniu się
z jego treścią stwierdzam, że występuje tu podobieństwo ze słowami z wcześniejszego
rozdziału. Mianowicie, nie można całego systemu obrony opierać na sojuszach z innymi
krajami oraz organizacjami międzynarodowymi. Oczywiście członkostwo w NATO i UE
przyniosło i nadal przynosi korzyści, lecz moim zdaniem, są też inne organizację odgrywające
znaczącą rolę, w których znajduje się Estonia. Mam tu na myśli np. Radę Państw Morza
Bałtyckiego, która powstała w 1992 roku, tuż po zimnej wojnie. Jej nadrzędnym celem jak
łatwo się domyślić jest wzmacnianie bezpieczeństwa i stabilności w regionie poprzez
współpracę w wielu obszarach. Rozkładając to na czynniki pierwsze można wyróżnić:
ochronę środowiska, rozwój gospodarczy, edukację, kulturę, bezpieczeństwo energetyczne.27
Innym przykładem jest Rada Bałtycka, czyli przymierze polityczne Estonii, Litwy i Łotwy
zawarte w 1990 roku mające na celu kontrolę polityki zagranicznej jego sygnatariuszy,
zwłaszcza wobec Wspólnoty Niepodległych Państw na czele z Federacją Rosyjską.28
Jak
widać Estonia nie należy tylko i wyłącznie do NATO i UE, a mimo to w najnowszej
Koncepcji brakuje informacji oraz kierunków działania odnośnie jej uczestnictwa w innych
organizacjach, czy związkach.
Krótko reasumując rozważania na temat estońskiej Koncepcji Bezpieczeństwa
Narodowego stwierdzam, że jest ona mimo wszystko lepiej zbudowana niż Strategia
Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii. O solidności i jakości polityki Estonii
najlepiej świadczą słowa premiera Polski – Donalda Tuska, który był z wizytą w tym kraju na
początku 2013 roku: Gospodarne społeczeństwa, które mają dobre przywództwo, radzą sobie
dobrze niezależnie od tego, czy są w strefie euro czy mają własną walutę narodową.29
Po tej lapidarnej, choć mam nadzieję, że treściwej analizie Strategii Bezpieczeństwa
Narodowego Republiki Bułgarii i Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii
chciałbym przejść do scharakteryzowania amerykańskiej polityki bezpieczeństwa. W swoich
26
Tamże, s. 9 – 11.
27
Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 15, s. 323.
28
Tamże, s. 319.
29
http://energetyka.wnp.pl/premierzy-polski-i-estonii-rozmawiali-m-in-o-energetyce,192402_1_0_0.html
(14.03.2013 r.).

10. 10
rozważaniach będę korzystał z aktualnej Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Stanów
Zjednoczonych z maja 2010 roku30
oraz z innych publikacji. By analiza i ostatecznie –
porównanie z poprzednimi dokumentami były jak najbardziej interesujące będę odwoływał
się do historii oraz do wydarzeń z ostatnich lat. W związku z tym przejdźmy dalej.
Tak jak wspomniałem na początku pracy, Stany Zjednoczone są super-potęgą na
świecie. Było tak w wieku XX, jest tak i teraz. Po zimnej wojnie przestał istnieć Związek
Socjalistycznych Republik Radzieckich, a specjaliści twierdzili, że bezpieczeństwo
międzynarodowe ma wymiar jednobiegunowy. Wydawało się, że nic nie jest w stanie
zakłócić globalnej hegemonii USA. Nic bardziej mylnego! I to jest jeden, wielki paradoks w
naukach o bezpieczeństwie (securityologii), gdzie straszliwy cios został wymierzony nie
przez wielkie dywizje pancerne, eskadry myśliwców, czy flotę morską, a przez grupę 19 ludzi
z terrorystycznej organizacji – Al. Kaida, która posłużyła się dość prostymi, lecz sprawnymi
metodami działania. Konsekwencje ataku z zaskoczenia okazały się tak poważne, że Stany
Zjednoczone zostały zmuszone do zakończenia tzw. pauzy strategicznej. Konieczne było
również przystosowanie się do nowej rzeczywistości. Obowiązkowo trzeba powiedzieć, że
nie tkwili w niej mentalnie od 25 grudnia 1991 roku, a więc od dnia, po którym spoczęli na
laurach w myśl przekonania o końcu historii według Francisa Fukuyamy. Uważam, że
najlepiej podsumował ten obecny stan rzeczy generał a zarazem, były doradca do spraw
bezpieczeństwa narodowego Busha seniora Brent Scowcroft, iż cały czas mamy kaca po
zimnej wojnie – działamy w nowym świecie, ale posługujemy się instytucjami, które nie
zostały dla niego utworzone.31
11 września 2001 roku stanowił moment, w którym terroryzm stał się wreszcie
bardziej dostrzegalny i zdecydowanie bardziej medialny. Dziwi tym bardziej fakt, że już
wcześniej nie rozpatrywano go w ramach potencjalnego wyeliminowania. W końcu jak
narzędzie walki z przeciwnikami, czy to politycznymi czy militarnymi, jest niemal tak stary,
jak stara jest historia wojen, zaś dla USA nie jest w żadnym wypadku zjawiskiem nowym i z
całą pewnością podkreślić mogę, że nie pojawił się po 11 września. Świadczy o tym fakt, iż
otwarte wypowiedzenie wojny terroryzmowi nie może zostać przypisane ekipie George’a
Busha, ponieważ już w 1985 roku prezydent Ronald Regan ogłosił wojnę ze „złowrogą plagą
30
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych http://www.whitehouse.gov/
sites/default/files/rss_viewer/national_security_strategy.pdf.
31
Z. Brzeziński, B. Scowcroft, Ameryka i świat. Rozmowy o globalnym przebudzeniu politycznym,
Wydawnictwo Aha, Łódź 2009, s. 33.

11. 11
terroryzmu32
– miało to miejsce po nieudolności poprzedniego prezydenta - Jimmy’ego
Cartera który nie potrafił poradzić sobie z problemem odbicia amerykańskich zakładników z
ambasady w Teheranie. Walka z terroryzmem zaliczanym do zagrożeń asymetrycznych była i
jest jednym z priorytetów wskazywanych w strategii bezpieczeństwa od roku 1997, zaś dwa
lata wcześniej uznano Al. Kaidę za istotne zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego.
Dlaczego zatem nie podjęto, odpowiednich kroków zaradczych w tej sprawie? Przecież w
1998 roku prezydent Bill Clinton, przemawiając przed kadetami U.S. Navy (marynarka
wojenna USA) ostrzegał, że Stany Zjednoczone muszą podchodzić do problemu terroryzmu z
takim samym uporem, jak do najgroźniejszych wyzwań dla służb bezpieczeństwa XX wieku.33
Jak na ironię losu to właśnie Clinton, jako pierwszy zmagał się z serią ataków
terrorystycznych – najpierw w Nowym Jorku (1993 rok), potem w Oklahomie (1995 rok), a
następnie amerykańskimi ambasadami w Kenii i Tanzanii w 1998 roku. Przypieczętowaniem
końca jego prezydentury był rok 2000, gdy terroryści udanie zaatakowali stacjonujący w
Jemenie amerykański niszczyciel USS Cole zabijając i raniąc marynarzy oraz zadając potężne
straty materialne dla okrętu.
Podsumowując te zdarzenia, można powiedzieć krótko, że z deklaracji prezydenta
Clitnona – „nici”. Dopiero fatalizm 11 września 2001 roku sprawił, że nowy prezydent
George Bush stanął przed bardzo trudnym wyzwaniem, bynajmniej poskutkowało to tym, że
terroryzm awansował na liście najważniejszych zagrożeń dla bezpieczeństwa narodowego.
Przed tym tragicznym zamachem społeczna świadomość wciąż lekceważyła istnienie
jakiegokolwiek problemu. Nic więc dziwnego, że przy tej okazji zabrakło odpowiednich
procedur przeciwdziałania dla wspomnianych zagrożeń.
Te dramatyczne wydarzenie, znamiennie jest nazywane drugim Pearl Harbor, gdyż
podobnie, jak wtedy uwidoczniło ono senność i słabość Ameryki. Wielki kryzys, który nastał
na skutek terroryzmu, stanowił adekwatnie i wtedy, zwiastun nowego scenariusza. Na jego
mocy, nowa „oś zła” miała spotkać się z bardzo poważnymi konsekwencjami, zgodnie z tym
starym apogeum, iż kto mieczem wojuje od miecza ginie. Na efekt nie musieliśmy długo
czekać. Globalna wojna z terroryzmem, od początku była opisywana w kategoriach walki
dobra ze złem. „Tkwimy w konflikcie pomiędzy dobrem i złem i Ameryka będzie nazywała
zło po imieniu”34
– mówił patetycznie Bush. Tak jak kiedyś Stany Zjednoczone walczyły ze
złem, którego ucieleśnieniem był nazizm i komunizm, tak teraz przyszło walczyć z kolejnym
32
R. Czulda, dz. cyt., s. 249.
33
Tamże, s. 250.
34
Tamże, s. 12.

12. 12
złem – terroryzmem i radykalizmem. Prezydent George Bush przedstawiając w 2002 roku
orędzie o stanie państwa ogłosił: „(…) począwszy od dzisiejszego dnia, każdy kraj, który
stanowi przystań dla terroryzmu albo go wspiera, będzie uznawany przez Stany Zjednoczone
za wrogi reżim”.35
Jak już wcześniej wspominałem, wbrew optymistycznym przypuszczeniom upadek
Związku Sowieckiego 25 grudnia 1991 roku, a zatem i koniec zimnowojennej rywalizacji nie
okazał się być początkiem nowej, lepszej rzeczywistości międzynarodowej, szczególnie dla
Stanów Zjednoczonych. Pytanie, co miało nastąpić dalej? Skoro wraz z rozpadem systemu
bipolarnego, zniknęła także istniejąca do tej pory paradoksalnie - względna gwarancja zimnej
stabilności globalnej, przyszłość była trudna do przewidzenia. Myślę, że odpowiedź jest
zasadniczo prosta, otóż przyszło nam się zmagać z nową, dotychczas nieznaną sytuacją oraz
pewną pustką, o której mawiał Richard Haass. „Wyjątkowym przejawem lingwistycznej
fantazji wydaje się być użycie słowa świat postzimnowojenny - w którym używanie
przedrostka „post” oznacza po prostu brak zdolności do określenia miejsca, w którym obecnie
się znajdujemy oraz miejsca, do którego podążamy. Wiemy jedynie, z jakiego świata
przyszliśmy”.36
Mimo tego, że temat jest wyjątkowo ciekawy chciałbym przejść do analizy wybranych
przeze mnie kwestii znajdujących się w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Stanów
Zjednoczonych. Dokument ten powstał 27 maja 2010 roku i prezentuje priorytety
administracji prezydenta Baracka Obamy dotyczące zapewniania bezpieczeństwa USA w
wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym. W odróżnieniu do poprzedniej Strategii, obecna nie
posługuje się anty-islamską retoryką ukazującą muzułmanów jako wrogów USA. Z
pewnością jest to element nowego podejścia do terroryzmu, aczkolwiek wątpię, że terroryści
zaprzestaną kolejnych ataków. Mimo to w samych Stanach Zjednoczonych dochodzi do wielu
aktów przemocy czy ksenofobii odnośnie islamistów. Z jednej strony te uprzedzenia są
zrozumiałe mając na uwadze atak z 2001 roku, lecz z drugiej takie zachowania są nie tylko
sprzeczne ze Strategią Bezpieczeństwa Narodowego, ale także z Konstytucją USA.37
Możemy
zatem się zastanawiać jaki jest cel pisania o niedyskryminacji religijnej w obecnej Strategii,
skoro społeczeństwo amerykańskie nie popiera zasad tam sformułowanych? Czy wspomniany
35
S. Niewiński, Wizja polityki zagranicznej u neokonserwatystów amerykańskich, „Pro Fide Rege et Lege”
2012, nr 1, s. 47.
36
R.N. Haass, Rozważny Szeryf. Stany Zjednoczone po zimnej wojnie, Wydawnictwo Von Borowiecky,
Warszawa 2004, s. 43.
37
http://swiat-polityki.blogspot.com/2012/07/komentarz-do-strategii-bezpieczenstwa.html (15.03.2013 r.).

13. 13
przeze mnie atak terrorystyczny z 2001 roku i długotrwałe traktowanie muzułmanów jak
wrogów przez administrację Busha nie spowodowały nieodwracalnych zmian w mentalności
Amerykanów? W związku z tym uważam, że administracja obecnego prezydenta USA
Baracka Obamy nie powinna ograniczać się do samych zapisów w Strategii, ponieważ i tak
nie są one przestrzegane. Jedyną skuteczną metodą by to trwale zmienić jest wprowadzenie
specjalnych uregulowań, które zapewnią równe traktowanie mniejszości. Myślę, że to duże
wyzwanie, lecz niezbędne by pokazać całemu światu, że choć muzułmanie na kontynencie
tworzą jedynie część populacji i są powszechnie uważani za wrogów, to też są ludźmi,
których należy szanować. Przecież bycie supermocarstwem zobowiązuje.
Pisząc o najnowszej Strategii możemy się zastanawiać nad odpowiedzią na
następujące pytanie: skoro USA jest super-potęgą, to z jakiego powodu musiał powstać nowy
dokument zastępujący poprzedni z 2006 roku? Według mnie ma to związek z poszukiwaniem
skutecznej metody walki z terroryzmem, który był i jest nadrzędnym celem USA. Przede
wszystkim w nowej Strategii za głównego wroga Stanów Zjednoczonych uznano Al. Kaidę, o
której już mówiłem. Natomiast zniknął dość ogólny zapis wojny z terroryzmem.38
Podkreślone jest, że Ameryka toczy wojnę z organizacją terrorystyczną, a nie ze wszystkimi
muzułmanami. Mimo faktu, że praca ma charakter analizy krytycznej, to muszę przyznać, że
taki zapis jest bardzo sensowny i lepiej nie można było tego ująć.
Wydaje mi się, że ciekawy jest zapis dotyczący Iranu i Korei Północnej, czyli państw
teoretycznie posiadających broń masowego rażenia i działających na szkodę USA. W
poprzedniej Strategii określone zostały mianem państw zbójeckich, natomiast w aktualnej
Strategii kraje te zostały scharakteryzowane jako antagonistyczne.39
Odnośnie tego punktu
można wyciągnąć pewien wniosek: USA zaczęło stosować bardziej ostrożną politykę, bo
choć wrogowie są ci sami od wprowadzenia poprzedniej Strategii w 2006 roku, to podejście
jest już inne. Czy to lepiej? Czas pokaże.
Ostatnim aspektem, na który chciałbym zwrócić szczególną uwagę odnośnie Strategii
z 2010 roku jest możliwość użycia siły zbrojnej. W najnowszej Strategii w przeciwieństwie
do poprzednich tego typu dokumentów Strategia określa możliwość jej użycia jako pewną
ostateczność, a nie konieczność.40
Świadczy to o tym, że Ameryka uczy się na własnych
błędach. Dość pochopne inwazje na Irak czy Afganistan spowodowały, że percepcja na temat
38
B. Wiśniewski, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego USA, „Biuletyn PISM” 2010, nr 90.
39
Tamże.
40
http://www.politykaglobalna.pl/2012/01/strategia-bezpieczenstwa-narodowego-usa-swiat-wedlug-obamy/
(20.03.2013 r.).

14. 14
użycia sił zbrojnych diametralnie uległa modyfikacji. Przykładem to potwierdzającym jest
wojna w Libii, gdzie Stany Zjednoczone przekazały prowadzenie operacji Francji i Wielkiej
Brytanii.
Podsumowując dotychczasowe rozważania, dziś możemy z pewnym przekonaniem
powiedzieć, że paradoks amerykańskiej potęgi polega na tym, iż świat zmienia się tak, że
nawet najstarsze imperium od czasów Rzymu, nie jest w stanie osiągnąć kluczowych
interesów samemu. Toteż obserwujemy, że polityka globalna przybiera obecnie charakter
wielobiegunowy. Potwierdzają to słowa prezydenta Stanów Zjednoczonych Baracka Obamy,
który we wstępie Strategii Bezpieczeństwa Narodowego z 2010 roku napisał: „(…) Brzemię
tego młodego stulecia nie może spaść jedynie na amerykańskie ramiona (…)”.41
Znamiennie,
możemy mówić o świecie policentryczny – wydaje mi się to o wiele bardziej rozsądne, bo jak
stwierdził były minister spraw zagranicznych Pan profesor Adam Daniel Rotfeld, iż „(…)
bieguny są zawsze dwa – plus i minus (…)”42
– nie może więc być wielu biegunów, ani też
jednego bieguna. Świat jednobiegunowy nie istnieje. Jest to inna forma określenia hegemona i
mocarstwa dominującego43
. Stany Zjednoczone wciąż pełnią rolę supermocarstwa zaś
potencjalni następcy, są mocarstwami regionalnymi - aspirującymi do tego miana, bo w
końcu historia wielokrotnie pokazywała, że na gruzach upadłych imperiów zawsze
powstawały nowe.
W konkluzji możemy stwierdzić, że nowa rzeczywistość okazała się być niezwykle
zróżnicowana oraz bardziej nieprzewidywalna – świat stał się bardziej zanarchizowany i
bardziej konfliktogenny, zaś kres starego ładu doprowadził do wytworzenia się nowych
mocarstw.
Świat zanarchizowany to świat nowych, innych zagrożeń - poza
dotychczasowymi, czyli ekonomicznymi, politycznymi, militarnymi oraz naturalnymi
pojawiły się, zagrożenia asymetryczne. Widać to było po raz pierwszy podczas zamachu
terrorystycznego na WTC 11 września 2001 roku. Wydarzenie to ukazało jak złudne i
niepoprawne były przypuszczenia, że Stany Zjednoczone mają wszystko pod kontrolą a ich
terytorium oraz ludność są zupełnie niezagrożone. Ataki terrorystyczne na USA uzmysłowiły
światu, że bezpieczeństwo globalne nie jest bezpieczeństwem wolnym od tego typu zagrożeń.
41
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych National Security Strategy, Wstęp
42
A. D. Rotfeld, Polska w niepewnym świecie, Wydawnictwo Polski Instytut Spraw Międzynarodowych,
Warszawa 2006, s. 63.
43
R. Skarzyński, Od neokonserwatywnego marzenia do doktryny Busha, „Pro Fide Rege et Lege” 2012, nr 1, s.
31.

15. 15
Asymetryczność wynika nie tyle z nierównowagi potencjałów stron, ale z odmiennej
jakości przeciwników. Są to wojny bez frontów, pól bitew i wrogich armii - wojny, w których
przeciwnik państwa nie jest podmiotem prawa międzynarodowego. Nie krępują go, więc
żadne ograniczenia a państwo nie posiada symetrycznych możliwości przeciwstawienia się
zagrożeniu, gdy stronę konfliktu stanowią niepaństwowe siły zbrojne.
Zagrożenia asymetryczne są zjawiskiem bardzo szerokim, a co za tym idzie trudno
definiowalnym, dotykają zarówno sfery militarnej, jaki i pozamilitarnej. Obejmuje takie
zjawiska jak: terroryzm, piractwo, przestępczość transnarodową, oddziaływanie ekonomiczne,
psychologiczne, prowadzenie walki informacyjnej i informatycznej oraz możliwość użycia
broni ABC, czyli masowego rażenia od skrótów: A-atomowa, B-biologiczna, C-chemiczna.44
Podsumowując, należy powiedzieć, iż realia współczesnych konfliktów
asymetrycznych, a zwłaszcza ich globalny zasięg i duża intensywność działań, wskazują
czytelnie na fakt, że zagrożeniu temu nie mogą się w sposób efektywny przeciwstawić
państwa, które będą działały w pojedynkę. Jest to lekcja dla Stanów Zjednoczonych, które
niewątpliwe wyciągnęły wnioski z kształtowania zarządzania w sytuacjach kryzysowych.
Mówiąc klasykiem, jest to oczywista, oczywistość, że tylko wspólne połączone siły państw i
społeczności międzynarodowych, posługujących się multilateralizmem, będę w stanie stawić
czoła fanatycznym niepaństwowym bojownikom.
Na samym początku analizy krytycznej napisałem, że dokonam porównania Strategii
Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii i Koncepcji Bezpieczeństwa Narodowego
Republiki Estonii ze Strategią Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych. Otóż
według mnie założenia i cele dwóch krajów europejskich są podobne do siebie, aczkolwiek
więcej zastrzeżeń miałem do dokumentu bułgarskiego, co zresztą wnikliwie opisałem
wcześniej. Mając świadomość, że nie każdy się ze mną zgodzi stwierdzam, że założenia i cele
znajdujące się w Strategii USA są odpowiednie do zagrożeń, sytuacji panującej na arenie
międzynarodowej, jak i wewnątrz kraju.
Kończąc, wraz z rozpadem ZSRR przyszło nam się zmagać z budowaniem nowej
równowagi międzynarodowej. Światowa hegemonia wojskowa i polityczna Stanów
Zjednoczonych, podobnie jak zakończenie konfrontacji ideologicznej, spowodowała
powstanie sytuacji kiedy to etniczne i religijne różnice między ludźmi wysunęły się na
pierwszy plan, a liczba konfliktów i starć motywowanych tymi przesłankami wzrosła
44
P. Żarkowski, Współczesny terroryzm – wybrane problemy, [w:] Współczesne bezpieczeństwo militarne, red.
M. Kubiak, A. Turek, wyd. Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego, Siedlce 2012, s. 101.

16. 16
zauważalnie. Po 1990 roku odnotowano na świecie ponad 60 konfliktów zbrojnych w tym
m.in. na obszarze postsowieckim. Niektóre z tych procesów wymykają się spod kontroli, co
prowadzi do wybuchu niebezpiecznej epidemii międzynarodowego terroryzmu, który do dnia
dzisiejszego zdążył już przynieść wiele szkód. Bułgaria i Estonia to kraje z dawnego Bloku
Wschodniego, które po zimnej wojnie były krajami zacofanymi, dążącymi do wstąpienia do
NATO i UE, a w latach dziewięćdziesiątych funkcjonowały po stronie ZSRR, a zatem były
potencjalnymi wrogami USA. Mimo naprawdę dużej ilości różnic na wielu płaszczyznach,
analizując dokumenty strategiczne Estonii, Bułgarii i Stanów Zjednoczonych należy
stwierdzić, że łączą je nie tylko wspólne interesy, ale też wyzwania czy zagrożenia.
BIBLIOGRAFIA
Wydawnictwa zwarte (książki):
Ameryka i świat. Rozmowy o globalnym przebudzeniu politycznym, Z. Brzeziński, B.
Scowcroft, Wydawnictwo Aha, Łódź 2009.
Czulda R., Polityka bezpieczeństwa militarnego Stanów Zjednoczonych 2001-2009,
Wydawnictwo Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2010.
Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 4.
Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 9.
Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 15.
Encyklopedia popularna PWN, Warszawa 1994.
Haass R. N., Rozważny Szeryf. Stany Zjednoczone po zimnej wojnie, Wydawnictwo Von
Borowiecky, Warszawa 2004.
Rotfeld A. D., Polska w niepewnym świecie, Wydawnictwo Polski Instytut Spraw
Międzynarodowych, Warszawa 2006.
Artykuły w wydawnictwie zwartym (książce):
Żarkowski P., Współczesny terroryzm – wybrane problemy, [w:] Współczesne bezpieczeństwo
militarne, red. M. Kubiak, A. Turek, wyd. Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego,
Siedlce 2012.
Artykuły w wydawnictwie ciągłym (czasopiśmie):
Faszcza D., Strategie bezpieczeństwa narodowego i obrony Republiki Bułgarii,
„Społeczeństwo i Polityka” 2011, nr 2.
Huntington S. P., The Lonely Superpower, „Foreign Affairs” 1999, nr 2.
Niewiński S., Wizja polityki zagranicznej u neokonserwatystów amerykańskich, „Pro Fide
Rege et Lege” 2012, nr 1.
Skarzyński R., Od neokonserwatywnego marzenia do doktryny Busha, „Pro Fide Rege et
Lege” 2012, nr 1.
Wiśniewski B., Strategia Bezpieczeństwa Narodowego USA, „Biuletyn PISM” 2010, nr 90.
Dokumenty:
Koncepcja Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Estonii
Narodowa Strategia Obrony Republiki Bułgarii
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii.

17. 17
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych
Witryny internetowe:
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/4573871/bulgaria-historia.html (8.03.2013 r.).
http://www.parliament.bg/bg/news/ID/2201 (9.03.2013 r.).
http://www.wprost.pl/ar/215174/Bulgarii-problemy-z-prostytucja/ (8.03.2013 r.).
http://wiadomosci.onet.pl/swiat/bulgaria-hezbollah-odpowiedzialny-za-zamach-w-
burg,1,5413372,wiadomosc.html (9.03.2013 r.).
http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/best/2012-09-05/bulgaria-demonstracja-energetycznej-
wielowektorowosci (10.03.2013 r.).
https://www.riigiteataja.ee/aktilisa/0000/ 1331/4462/13316508.pdf#,
http://www.mojeopinie.pl/estonia_lider_w_bardzo_slabym_towarzystwie,3,1260029525
(11.03.2013 r.).
http://www.studium.uw.edu.pl/?post/12957 (12.03.2013 r.).
http://energetyka.wnp.pl/premierzy-polski-i-estonii-rozmawiali-m-in-o-
energetyce,192402_1_0_0.html (14.03.2013 r.).
http://swiat-polityki.blogspot.com/2012/07/komentarz-do-strategii-bezpieczenstwa.html
(15.03.2013 r.).
http://www.politykaglobalna.pl/2012/01/strategia-bezpieczenstwa-narodowego-usa-swiat-
wedlug-obamy/ (20.03.2013 r.).
Streszczenie
Strategia bądź Koncepcja Bezpieczeństwa Narodowego danego państwa obok
Konstytucji stanowi najważniejszy dokument strategiczny w kraju. Zawiera ona liczne
wyzwania oraz zagrożenia, które oddziaływają na kształtowanie się poziomu bezpieczeństwa.
Jednak mimo znajdujących się w nich wspólnych kwestii pojawiają się nieścisłości, mające
pejoratywny wpływ na rozumienie tegoż bezpieczeństwa.
Przede wszystkim widoczny jest brak choćby wymienionych aspektów odnośnie
terroryzmu czy proliferacji broni masowego rażenia. Widoczne jest to w Strategii
Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Bułgarii, a więc państwa będącego sygnatariuszem
zarówno Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego, ale również Unii Europejskiej. W związku
z tym dziwi zgodny z rzeczywistością stan rzeczy, że mimo przynależności do wymienionych
organizacji, w najnowszej Strategii Bezpieczeństwa Narodowego nie ma zgodności z
Europejską Strategią Bezpieczeństwa z 2003 roku czy Koncepcją Strategiczną NATO z 2010
roku. Jeśli natomiast chodzi o poszczególne paragrafy w Koncepcji Bezpieczeństwa
Narodowego Republiki Estonii to warto zwrócić uwagę na ich solidność. Choć przedstawione
treści są dogłębnie przeanalizowane, to w całym dokumencie próżno szukać konkretnych
rozwiązań odnośnie budowy własnego potencjału odstraszania.
Mając na uwadze omawiane akty prawne warto skonfrontować je z najnowszą
Strategią Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych by przekonać się o różnicach
dzielących te państwa.
Summary
CRITICAL ANALYSIS STRATEGY OR NATIONAL SECURITY CONCEPT OF
SELECTED COUNTRIES
The National Security Strategy or the Concept of National Security is – apart from the
Constitution – the most important strategic document in a particular country. It contains
numerous challenges and threats, which have a great impact on a level of security. However,

18. 18
despite the common issues both the National Security Strategy and the Concept of National
Security touch upon, we can find in these documents many inaccuracies having a pejorative
influence on the understanding of the security.
For instance, they miss aspects concerning terrorism or proliferation of weapons of
mass destruction. We can see it on the example of Bulgaria, which is the member both of
North Atlantic Treaty Organization and the European Union. It is rather surprising that the
National Security Strategy of the Republic of Bulgaria – the country belonging to above
mentioned organizations – is discordant with the 2003 European Security Strategy and the
2010 Strategic Concept of NATO. However, when we look closely at the articles of the
National Security Concept of the Republic of Estonia, we should note how solid they are.
Although the postulates presented in this document are very specific, it is hard to find
solutions to some major problems with security; for example, the creation of an internal
deterrence system was not mentioned at all.
When we take into account all of the deeds analysed above, we should confront them
with the latest National Security Strategy of the United States of America in order to see the
differences between these countries.