Liber mesuesi-kimi11-me-zgjedhje-te-detyruar

Për klasën e njëmbëdhjetë, gjimnazPër klasën e njëmbëdhjetë, gjimnaz
Me zgjedhje të detyruarMe zgjedhje të detyruar
Mezgjedhjetëdetyruar
260
Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)
EduardAndoni,AisheHajredini(Karaj)
9 789928 080561
ISBN: 978-9928-08-056-1
Për klasën e njëmbëdhjetë, gjimnazPër klasën e njëmbëdhjetë, gjimnaz
Me zgjedhje të detyruarMe zgjedhje të detyruar
Mezgjedhjetëdetyruar
260
EduardAndoni,AisheHajredini(Karaj)
9 789928 080561
ISBN: 978-9928-08-056-1
SHTËPIABOTUESE
Kimiamësuesi
11
Kimia
11 Libër
Irena Kotobello
mësuesi
Libër
Irena Kotobello
ISBN: 978-9928-08-071-4
www.mediaprint.al
Librat e mësuesit dhe planet mësimore për të
gjithë titujt që ne disponojmë, mund t’i gjeni
dhe t’i shkarkoni pa pagesë nga faqja e internetit
www.mediaprint.al
Për më shumë informacion mund të na shkruani
në adresën e emailit: botime@mediaprint.al
ose të na kontaktoni pranë redaksisë në numrin
e telefonit: 04 2251 614.
Çmimi 300 lekë
Me zgjedhje të detyruar
9 789928 080714

KLIKONI KËTU
www.mediaprint.al
04 2258156

Libër mësuesi
Kimia 11
Teksti mësimor është hartuar nga:
Prof. Dr. Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)
Kimia 11, me zgjedhje të detyruar
Irena Kotobello

Autore: Irena Kotobello
Redaktore gjuhësore:
Dizajni:
Kopertina :
Flaviola Shahinaj
Mirela Ndrita
ISBN: 978-9928-08-071-4
Botimi i parë: 2012
Titulli: Libër mësuesi Kimia 11, me zgjedhje të detyruar
Shtypi: Mediaprint
©
Të gjitha të drejtat e autorit lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht te zotëruara/rezervuara nga Shtëpia Botuese
“Mediaprint” sh.p.k..
Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje,
huapërdorje, shfrytëzim dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, si dhe çdo veprim cënues me çfarëdo lloj
mjeti apo apo forme, pjesërisht dhe/ose tërësisht, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese
Ky botim, në tërësi dhe/ose në pjesë të tij, ndalohet të transmetohet dhe/ose përhapet në çdo lloj forme dhe/ose
mjet elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetër, të ruhet, depozitohet ose përdoret në sisteme ku mund të
cënohen të drejtat e autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese “Mediaprint” sh.p.k..
Çdo cënim i të drejtave të autorit passjell përgjegjësi sipas legjislacionit në fuqi.
Kontaktet:
www.mediaprint.al
Shtëpia Botuese Sektori i Shpërndarjes dhe Marketingut: Shtypshkronja:
Kutia Postare 7467 - Tiranë Tel.: 04 4500605
Cel.: 069 40 50 380Tel.: 04 2251 614 Cel.: 069 40 44 441
Cel.: 069 20 79 021Cel.: 069 40 44 443 Cel.: 069 40 20 201
botime@mediaprint.al distributor@mediaprint.al print@mediaprint.al
Komente dhe sugjerime janë të mirëpritura në email: botime@mediaprint.al
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara
“Mediaprint” sh.p.k.
S H T Ë P I A B O T U E S E
Tel.: 04 4500605
VisiDesign
Drejtoi botimin: Anila Bisha

Kimia 11 me zgjedhje të detyruar 5
PËRMBAJTJA
Plani mësimor ...............................................................................................................8
Tema: Metalet alkaline dhe alkalino-tokësore ............................................................26
Tema: Vetitë fizike dhe kimike të metaleve alakline dhe alkalino tokësore ...............29
Tema: Përbërjet e oksigjenuara të klorit ....................................................................32
Tema: Punë e drejtuar, ushtrime të zgjidhura ............................................................36
Tema: Squfuri dhe sulfuri i hidrogjenit ......................................................................40
Tema: Veprimtari praktike. Përfitimi i H2SO4 dhe vetitë e tij ....................................44
Tema: Karakteristika të përgjithshme të grupit të VA
...............................................47
Tema: Fosfori .............................................................................................................50
Tema: Hekuri dhe vetitë e tij .......................................................................................53
Tema: Veprimtari praktike - përfitimi i substancave ................................................56
Tema: Polimerë të tjerë ...............................................................................................59
Tema: Analgjeziket .....................................................................................................62
Tema: Sapunët dhe vetitë e tyre .................................................................................64
Tema: Hormonet ..........................................................................................................67
Tema: Vitaminat e grupit B dhe C .............................................................................71
Tema: Veprimtari praktike. Përgatitja e aspirinës ......................................................74
Tema: Roli i elementëve kimikë në të ushqyerit .........................................................77
Tema: Orë e lirë ...........................................................................................................79
Tema: Roli i elementeve kimike në ushqime ..............................................................82
Tema: Orë e lirë ...........................................................................................................84
Tema: Orë e lirë ...........................................................................................................86
Programi e kutikulës me zgjedhje të detyruar të gjimnazit .........................................91

Kimia 11 me zgjedhje të detyruar6
PËRMBAJTJA
Kimia i ndihmon nxënësit të kuptojnë ndërtimin dhe sjelljen e lëndëve, të
mësojnë për zhvillimet e shkencës kimike dhe për rrugët në të cilat kimistët sot
përdorin të dhënat e shkencës kimike për të plotësuar nevojat e shoqërisë, të kuptojnë
ndërveprimet e shkencës kimike me teknologjinë, të dinë që kimia është mjaft e
rëndësishme në fusha të ndryshme si: mjekësi, bujqësi, industri dhe shumë aspekte të
tjera të jetës.
Për shumë nxënës, përveç rolit që ka në aspektin social, mjedisor, ekonomik,
lënda e kimisë shihet si element kyç për karrierën e tyre në jetë, duke e vlerësuar atë
pa njëanshmëri gjinore.
Studimi i kimisë në gjimnaz është pjesë e rëndësishme e arsimimit tërësor të
nxënësve, që së bashku me lëndët e tjera të fushës së shkencave të natyrës, ndihmon
në zhvillimin e mendimit shkencor te nxënës/i,-ja dhe të idesë së zhvillimit të
qëndrueshëm.
Programi i kimisë si lëndë me zgjedhje për klasën e 11-të të gjimnazit, zbaton
konceptet kimike të fituara nga nxënësit në kursin e kimisë bërthamë duke u ndalur në
studimin e disa elementeve të rëndësishme kimike dhe përbërjeve të tyre si dhe në
studimin e disa produkteve organike me rëndësi praktike. Gjatë këtij kursi nxënësit do
të arrijnë në kuptime më të mira të koncepteve kimike të marra në studimin e kimisë
bërthamë si dhe do të mësojnë më shumë se në bërthamë për ndërveprimet e shkencës
kimike me teknologjinë, si dhe lidhjen e kimisë me jetën e përditshme.
Programi është ndërtuar në dy linja kryesore, përkatësisht: linja kimi
inorganike dhe linja kimi organike. Secila nga linjat ndahet në nënlinja, të cilat
nënkuptojnë kapituj mësimorë. Për çdo nënlinjë shënohen objektivat, që
materializojnë njohuritë, aftësitë dhe qëndrimet që pritet të nxënë nxënësit gjatë kursit
me zgjedhje të detyruar të kimisë 11.
Synimet e lëndës
Të gjithë nxënësit të zhvillojnë njohuri, aftësi, qëndrime për strukturën e
atomeve dhe përbërjeve kimike, për reaksionet kimike dhe për ndërveprimet e
energjisë dhe të lëndës, për lidhjen e kimisë me teknologjinë dhe jetën e përditshme.
Objektiva të përgjithshëm
Në përfundim të kësaj lënde nxënës/i,-ja:
• të kuptojë konceptet bazë më të rëndësishme të kimisë dhe të realizojë lidhjen e
kimisë me dukuritë e jetës së përditshme, me mirëqenien e njeriut dhe të
shoqërisë;

• të jetë i/e aftë të kërkojë dhe përpunojë informacione rreth dukurive kimike, vetive
të substancave me rëndësi praktike, duke përdorur kërkimin shkencor dhe mënyra
të tjera të nxënies aktive, si dhe të vlerësojë saktësinë dhe rëndësinë e
informacioneve;
• të mësojë si të planifikojë dhe të zhvillojë eksperimente për dukuri të ndryshme,
duke ndjekur rregullat e sigurisë me pajisjet dhe kimikatet;
• të përdorë teknologjitë e informacionit dhe të komunikimit, si mjete për sigurimin
dhe komunikimin e informacionit;
• të familjarizohet me teknologjinë moderne në industri dhe në inxhinierinë
mjedisore;
• të përdorë njohuritë kimike në diskutimet në lidhje me natyrën, mjedisin dhe
teknologjinë, në procesin e vendimmarrjes si kosumator për të mbajtur një shëndet
të mirë dhe për të nxitur zhvillimin e qëndrueshëm;
• të fitojnë eksperienca që do të ngjallin interesin për të bërë zgjedhjen e karrierës
në kimi.

Plani mësimor
......................................................
36 javë × 2 orë = 72 orë gjithsej
Njohuri të reja 47 orë
Detyrë eksperimentale 13 orë
Ushtrime 4 orë
Teste 4 orë
Projekt 4 orë
Kimi inorganike
Përshkrimi i linjës: Përmes kësaj linje të gjithë nxënësit zbatojnë njohuri,
aftësi, qëndrime për strukturën e atomit, molekulës, si dhe fitojnë njohuri, aftësi,
qëndrime të reja për grupet/periodat e sistemit periodik, elementet, metalet, jometalet,
përbërjet e tyre duke përdorur faktet, modelet dhe eksperimentet.

Plani Mësimor
Kapitulli Objektivat e kapitullit Temat mësimore dhe objektivat përkatëse
Kapitulli
1
Elementet s
7 orë
KAPITULLI 1
ELEMENTET S
7 orë
Në përfundim të kapitullit nxënës/i,-ja duhet:
• të listojë formulat e mineraleve kryesore në të cilat
gjenden në natyrë elementet s;
• të argumentojë, në bazë të vendit në sistemin
periodik, konfigurimin e jashtëm elektronik të
elementeve s, si ndryshon rrezja atomike, temperatura
e shkrirjes, temperatura e vlimit, potencialet e
jonizimit, afritë për elektronin, elektronegativiteti,
vetitë reduktuese te këto elemente;
• të bëjë dallimin midis elementeve alkaline dhe atyre
alkalino-tokësore në lidhje me strukturën dhe
reaktivitetin me ujin, oksigjenin,hidrogjenin,acidet;
• të përshkruajë edhe përmes shkrimit të barazimeve
kimike, prodhimin në industri të Na, Ca, NaOH, CaO;
• të zhvillojë eksperimentalisht: a) përftimin e NaOH
me elektrolizë, b) zbutjen e ujit me fortësi të
përkohshme e të përhershme, c) bashkëveprimin e Na
dhe Mg përkatësisht me H2O dhe HCI të përqendruar;
1.1. Metalet alkaline dhe alkalinotokësore
Në fund të mësimit nxënësit duhet:
 Të paraqesin strukturat me zgjedhje elektronike të elementeve të
grupit të IA
me anë të konfigurimit elektronik.
 Të interpretojnë formimin e joneve dhe vetitë reduktuese të
metaleve alkaline.
 Të shpjegojnë vetitë e elementeve të grupit IA
dhe IIA
në varësi të
pozicionit në sistemin periodik.
1.2 Vetitë fizike dhe kimike të metaleve alkaline dhe
alkalinotokësore
 Të listojnë vetitë fizike të metaleve alkaline dhe alkalino tokësor.
 Të përshkruajnë vetitë kimike nëpërmjet reaksioneve kimike.
 Të paraqesin barazimet kimike të përftimit të metaleve alkaline dhe
alkalino-tokësore nga elektroliza e kripërave të tyre në gjendje të shkrirë.
1.3 Përbërjet e metaleve alkaline dhe përdorimet e tyre
 Të shpjegojnë karakterin e oksideve të metaleve alkaline.
 Të listojnë vetitë fizike të përbërjeve të metaleve alkaline.
 Të shpjegojnë përftimin e sodës kaustike në industri.
1.4 Përbërjet e metaleve alkalinotokësore, përdorimet e tyre
 Të përshkruajnë karakterin e oksideve të metaleve alkalino-tokësore.

• të përshkruajë kuptimin e fortësisë së përkohshme
dhe të përhershme të ujit dhe mënyrat e zbutjes së tij;
• të përgatisë një ese përshkruese mbi rëndësinë
praktike të elementeve s dhe përbërjeve të tyre;
• të hartojë një organizues grafik (p.sh.: diagramin e
Venit) mbi të përbashkëtat dhe dallimet e
elementeve të grupeve I A dhe IIA;
• të organizojë në grup një pasdite argëtuese-
shkencore me kuriozitete dhe eksperimente
zbavitëse të elementeve s.
 Të listojnë vetitë fizike të përbërjeve të metaleve alkaline.
 Të përshkruajnë metodat e zbutjes së ujit.
1.5 Veprimtari praktike: metalet alkaline
Gjatë orës së mësimit nxënësit duhet:
 Të demonstrojnë eksperimentalisht bashkëveprimin e natriumit
me ujë dhe vetitë e substancave të përftuara.
 Të demonstrojnë përftimin e NaOH nga elektroliza e klorurit të
natriumit në ujë.
 Të shkruajnë reaksionet e tretjes së Na në ujë dhe elektrolizës së
NaCl me ujë.
1.6 Veprimtari praktike: metalet alkalinotokësore
 Të demonstrojnë ekperimentalisht dhe provojnë çlirimin e H2 nga
bashkëveprimi i metaleve të grupit IIA
me acidet.
 Të demonstrojnë eksperimentalisht procesin e zbutjes së ujit me
anë të ngrohjes dhe të bëjnë dallimin e shkumës në të dy rastet.
 Të shkruajnë reaksionet kimike për dy eksperimentet
1.7 Përmbledhje e kreut
KAPITULLI
2
Halogjenët
8 orë
KAPITULLI 2
HALOGJENËT
8 orë
Në përfundim të kapitullit nxënës/i,-ja duhet:
• të argumentojë në bazë të vendit në sistemin periodik,
konfigurimin e jashtëm elektronik të halogjenëve dhe
2.1 Karakteristika të përgjithshme të halogjenëve
 Të paraqesin strukturat elektronike të elementëve të grupit të VIIA
 Të interpretojnë formimin e joneve dhe vetitë oksiduese.
 Të interpretojnë vetitë e halogjeneve në varësi të pozicionit në
sistemin periodik.

si ndryshojnë rrezja atomike, potencialet e jonizimit,
afritë për elektronin, elektronegativiteti, vetitë oksiduese
te këto elemente;
• të listojë formulat e përbërjeve kryesore në të cilat
halogjenet gjenden në përqindje më të lartë në
natyrë;
• të interpretojë ndryshimin e vetive fizike brenda
grupit të halogjeneve (gjendja fizike, temperatura e
shkrirjes, temperatura e vlimit, ngjyra);
• të argumentojë numrat e ndryshëm të oksidimit te
halogjenet -1, 0, +1, +3, +5, +7, duke u nisur nga
konfigurimi elektronik i atomeve të tyre;
kimike, prodhimin në industri të CI2, HCI, NaCl,
hipokloriteve;
• të bëjë dallimin midis halogjeneve në lidhje me
strukturën dhe reaktivitetin me H2, O2, metalet
alkaline, halogjenuret;
• të zhvillojë eksperimentalisht: gatitjen e HCI(g)
HCl(ujor) , sublimimin e jodit;
• të përgatisë një ese treguese mbi rëndësinë
praktike të halogjeneve dhe përbërjeve të tyre.
2.2 Fluori
 Të shpjegojnë pse fluori ka vetëm një numër oksidimi nga
struktura e jashtme elektronike.
 Të tregojnë vetitë e fluorurit të hidrogjenit nëpërmjet reaksioneve
kimike.
 Të listojnë përdorimet e fluorurit të hidrogjenit si përbërja më e
rëndësishme e fluorit.
2.3 Klori
 Të shpjegojnë nëpërmjet strukturës së jashtme elektronike pse
klori ndodhet në trajtë përbërjesh.
 Të përshkruajnë përftimin e klorit nëpërmjet procesit të
elektrolizës së klorurit të natriumit në gjendje të shkrirë.
 Të përshkruajnë vetitë kimike të acidit klorhidrik nëpërmjet
reaksioneve kimike.
2.4 Përbërjet e oksigjenuara të klorit
 Të interpretojnë nëpërmjet strukturës së jashtme elektronike pse
klori shfaq nr. e oksidimit +1, +3, +5, +7.
 Të listojnë acidet që formon klori dhe emërtimet e kripërave që
formojnë këto acide.
 Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve vetitë kimike të klorit.
2.5 Bromi dhe jodi
 Të listojnë vetitë fizike të bromit dhe jodit.
 Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve prodhimin e bromit dhe jodit.
 Të përshkruajnë vetitë kimike të acidit bromhidrik dhe jodhidrik.

2.6 Veprimtari praktike: përftim i gazit klorhidrik dhe acidit
klorhidrik
 Të demonstrojnë eksperimentalisht përftimin e klorurit të hidrogjenit.
 Të shpjegojnë vetitë e tretësirës ujore të klorurit të hidrogjenit.
2.7 Veprimtari praktike: sublimimi i jodit
 Të demonstrojnë eksperimentalisht sublimimin e jodit.
2.8 Punë e drejtuar: Ushtrime të zgjidhura
 Të kryejnë kalimet nga njëra substancë në tjetrën me anë të
reaksioneve kimike.
 Të kryejnë njehsime stekiometrike me veprime të thjeshta.
 Të kryejnë njehsime stekiometrike me veprime të përbashkëta
KAPITULLI
3
Kalkogjenët
9 orë
KAPITULLI 3
KALKOGJENET
9 orë
• të argumentojë në bazë të vendit në sistemin
periodik, konfigurimin e jashtëm elektronik të
kalkogjeneve dhe si ndryshon rrezja atomike,
temperatura e shkrirjes, temperatura e vlimit,
potencialet e jonizimit, afritë për elektronin,
elektronegativiteti, vetitë oksiduese te këto elemente;
• të listojë formulat e përbërjeve kryesore në të cilat
kalkogjenet gjenden në përqindje më të lartë në natyrë;
3.1 Karakteristikë e përgjithshme e grupit VIA
 Të paraqesin strukturat elektronike të elementeve të grupit të VIA
 Të interpretojnë formimin e joneve dhe vetitë oksiduese të halogjeneve.
 Të shpjegojnë vetitë kimike të halogjenit në varësi të pozicionit që
zënë në sistemin periodik.
3.2 Oksigjeni
 Të përshkruajnë oksigjenin si element i domosdoshëm për jetën.
 Të përshkruajnë tipet e oksideve që formon oksigjeni me metalet
dhe jometalet.
 Të shpjegojnë amfoterinë e oksideve të patretshme në ujë dhe
gatitjen e oksigjenit.

• të argumentojë numrat e ndryshëm të oksidimit te
kalkogjenet -2, 0, +4, +6 duke u nisur nga
konfigurimi elektronik i atomeve të tyre;
• të përshkruajë dhe përmes shkrimit të barazimeve
kimike, prodhimin në industri të O2,H2S, SO2,
SO3, H2SO3 dhe H2SO4 ;
kimike, vetitë karakteristike të kalkogjeneve
(bashkëveprimin me H2, metalet, jometalet e
tjera);
• të zhvillojë eksperimentalisht: gatitjen e H2SO4
dhe të provojë veprimin e tij me përbërje
organike(p.sh me alkoolin etilik) dhe metale;
• të përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e
akumulatorit acid dhe pilës së thatë (Lë Klanshe);
• të bashkëbisedojë në një tryezë rrethore mbi
rëndësinë e përdorimeve praktike të kalkogjeneve
dhe rrjedhësve të tyre.
3.3 Squfuri dhe sulfuri i hidrogjenit
 Të tregojnë në ç’gjendje ndodhet squfuri në natyrë.
 Të interpretojnë nëpërmjet reaksioneve kimike veprimin e
squfurit me metalet dhe përbërjet që formojnë.
 Të shpjegojnë formimin e H2S, karakterin e tij acid.
3.4 Përbërjet e oksigjenuara të squfurit
 Të shkruajnë reaksionin e përftimit dhe shpërbashkimit të acidit
sulfuror.
 Të shkruajnë reaksionin e përftimit dhe të shpërbashkimit të
acidit sulfurik.
 Të identifikojnë nëpërmjet reaksioneve hetimin e joneve sulfat
dhe sulfit.
3.5 Akumulatorët dhe pilat e thata
 Të përshkruajnë disa tipe baterish që përdoren në jetën e përditshme.
 Të shpjegojnë ndotjen e mjedisit nga bateritë.
 Të identifikojnë gjysmë-reaksionet që ndodhin gjatë funksionimit
të një baterie.
3.6 Acidi sulfurik
 Të listohen vetitë fizike të acidit sulfurik
 Të shpjegojnë lidhjen hidrogjenore që formojnë molekulat e
acidit sulfurik
 Të shpjegojnë vetitë kimike të acidit sulfurik

3.7 Veprimtari praktike: përftimi i acidit sulfurik, vetitë e tij
 Të demonstrojnë eksperimentalisht përftimin e acidit sulfurik.
 Të provojnë eksperimentalisht radhën e aktivitetit të metaleve
nëpërmjet veprimit të acidit me metale para hidrogjenit në radhë.
 Të provojnë eksperimentalisht radhën e aktivitetit të metaleve
nëpërmjet veprimit të acidit me metale që ndodhen pas
hidrogjenit në radhën e aktivitetit.
3.8 Test
 Të kontrollohen në njohuritë e marra në kapitullin e metaleve,
halogjeneve dhe kalkogjeneve.
3.9 Projekt
KAPITULLI 4
Elementet e
grupit VA
8 orë
KAPITULLI 4
ELEMENTET E GRUPIT VA
8 orë
• të përshkruajë në bazë të vendit në sistemin
periodik, si ndryshon rrezja atomike, temperatura e
shkrirjes, temperatura e vlimit, potenciali i
jonizimit, afria për elektronin, elektronegativiteti,
vetitë oksiduese të elementeve të grupit VA;
• të përshkruajë rëndësinë dhe gjendjen në natyrë të
elementeve të grupitVA;
• të argumentojë numrat e oksidimit -3, 0, +3, +5
tek azoti dhe fosfori, bazuar në konfigurimin e
4.1 Karakteristika të përgjithshme të grupit VA
 Të paraqesin strukturat e jashtme elektronike të elementëve të
grupit të VA
 Të shpjegoni pse azoti nuk mund të realizojnë gjendje të
ngacmuara.
 Të shpjegojnë si ndryshojnë vetitë e elementëve sipas
vendndodhjes në sistemin periodik.
4.2. Azoti dhe amoniaku
 Të përshkruajnë pse azoti është substancë e plogët nga pikëpamja
kimike.
 Të identifikojnë nëpërmjet reaksioneve vetitë kimike të azotit.
 Të demonstrojnë karakterin bazik të hidroksidit të amonit
NH4OH.

jashtëm elektronik të tyre;
kimike, vetitë kimike të azotit dhe fosforit
(bashkëveprimi me O2, H2 etj.);
• të përshkruajë dhe përmes shkrimit të barazimeve
kimike, prodhimin industrial të HNO3; NH4NO3;
H3PO4; Ca(H2PO4)2 ∙CaSO4;
• të zhvillojë eksperimentalisht: gatitjen e NH3,
hetimin e NO3
-
dhe veprimin e HNO3 me Cu e
metale të tjera;
• të debatojë në grup duke argumentuar qëndrimin
pro ose kundër, për efektet e përdorimit të
plehrave azotike dhe fosfatike në bujqësi;
• të hartojë një organizues grafik për të treguar
ngjashmëritë dhe dallimet midis jometaleve të
grupit VA dhe VIA ( O dhe S, me N dhe P);
• të diskutojë në një tryezë rrethore mbi rëndësinë
dhe përdorimet e formave alotropike të fosforit,
oksigjenit duke përdorur informacione të
grumbulluara përmes TIK-ut.
4.3 Përbërjet e oksigjenuara të azotit
 Të listojnë përbërjet e oksigjenuara të azotit.
 Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve përftimin e tyre.
 Të identifikojnë nëpërmjet reaksioneve veprimin e acidit nitrik
me metalet.
4.4 Fosfori
 Të listojnë dhe përshkruajnë trajtat alotropike të fosforit.
 Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve përftimin e oksideve dhe
acideve të tyre.
 Të identifikojnë përftimin e superfosfatit dhe rëndësinë e tij.
4.5 Veprimtari praktike: përbërjet e azotit
 Të demonstrojnë eksperimentalisht përftimin e amoniakut dhe
vetitë e tretësirës ujore të tij.
 Të demonstrojnë eksperimentalisht radhën e aktivitetit të metaleve.
 Të demonstrojnë eksperimentalisht hetimin e joneve nitrat.
4.6 Nitratet
 Të listojnë përftimin e substancave nga shpërbërja e nitrateve dhe
nitriteve.
 Të demonstrojnë hetimin e joneve nitrat.
 Të përshkruajnë fazat e prodhimit të nitratit të amonit.
4.7 Krahasimi i jometaleve
 Të përcaktojnë saktë vendndodhjen e jometaleve në sistemin periodik

 Të krahasojnë vetitë e jometaleve ndërmjet grupeve
 Të përcaktojnë ndryshimin e vetive jometalike në perioda.
4.8 Çështje për diskutim
 Të shpjegojnë efektin e plehrave azotike në rritjen e bimës.
 Të shpjegojnë ndikimin e plehrave fosfatike në ndihmë të
zhvillimit të bujqësisë në tërësi.
 Të përshkruajnë dukurinë e alotropisë, rëndësinë dhe përdorimet e
trajtave alotropike të elementeve që e shfaqin këtë dukuri.
KAPITULLI
5
Metalet
Kalimtare
8 orë
KAPITULLI 5
METALET KALIMTARE
8 orë
• të përshkruajë karakteristikat e metaleve kalimtare,
bazuar në vendin e tyre në sistemin periodik
(konfigurimin elektronik, numrat e oksidimit,
vetitë fiziko-kimike te Fe, Cu, Cr);
• të evidentojë dukurinë e rënies së elektronit, duke
u bazuar në strukturën elektronike (Cu dhe Cr);
• të interpretojë përmes ndryshimit të numrave të
oksidimit, karakterin e hidrateve te metalet
kalimtare (si p.sh Cr(OH)2; Cr(OH)3 dhe H2CrO4);
• të zhvillojë eksperimentalisht: përftimin e Cr(OH)3,
kalimin e bikromateve në kromate dhe anasjelltas,
të hetojë vetitë oksiduese të Cr (VI);
5.1 Kromi dhe vetitë e tij
Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet:
 Të paraqesin strukturën elektronike të kromit me anë të
konfigurimit elektronik
 Të identifikojnë numrat e oksidimit të kromit në përbërjet e tij.
 Të shpjegojnë aluminoterminë si proces për përftimin e metaleve
në gjendje të lirë.
5.2 Përbërjet e kromit
 Të përshkruajnë karakterin bazik të kromit.
 Të përshkruajnë karakterin amfoter të kromit.
 Të përshkruajnë karakterin acid të kromit.
5.3 Hekuri dhe vetitë e tij
 Të paraqesin strukturën elektronike të kromit me anë të
konfigurimit elektronik.
 Të përcaktojnë numrat e oksidimit të hekurit.
 Të përshkruajnë vetitë e hekurit trevalent gjatë bashkëveprimit me acidet.

• të përshkruajë kromimin, korrozionin dhe masat
mbrojtëse ndaj tij;
• të punojë në grup për organizimin e një pasditeje
shkencore me temë: metalet kalimtare në jetën
tonë (përshkrim i burimeve natyrore të këtyre
metaleve në vend, demonstrime eksperimentesh
argëtuese me këto metale, përshkrim skemash të
thjeshta teknologjike të prodhimit të metaleve
kalimtare p.sh.: bakrit, hekurit).
Hetimi i substancave
• të provojë me anë të reaksioneve karakteristike se
substanca e dhënë është CuSO4, H2SO4;
• të etiketojë përmes hetimit: provëzat në të cilat
ndodhen H2SO4, HCl, HNO3;
• të etiketojë plehrat inorganike NH4NO3,
(NH4)2SO4;
• të përftojë me anë të dy rrugëve të mundshme:
ZnSO4 nga substancat H2SO4, Zn, ZnO;
• të përftojë me të gjitha rrugët e mundshme KCl
nga reagentët: BaCl2, KNO3, HCl, K2SO4, KOH.
5.4 Përbërjet e hekurit
 Të shpjegojnë vetitë reduktuese të hekurit, karakterin bazik të
hekurit dyvalent.
 Të shpjegojnë vetitë okside – reduktuese të hekurit trevalent.
 Të shpjegojnë vetitë oksiduese të hekurit gjashtë valent.
5.5 Bakri
 Të paraqesin strukturën elektronike të bakrit me anë të
konfigurimit elektronik.
 Të identifikojnë vetitë amfotere të bakrit.
 Të identifikojnë numrat e oksidimit të bakrit.
5.6 Veprimtari praktike: përbërjet e kromit
Gjatë orës së mësimit nxënësi duhet:
 Të demonstrojnë ndikomin e acidit dhe bazës në përbërjen e
bakrit.
 Të demonstrojnë ekuilibrin kromat – dikromat.
 Të demonstrojnë vetitë oksiduese të kromit.
5.7 Detyrë eksperimentale: Hetimi i substancave dhe përftimi i
substancave
 Të demonstrojnë eksperimentalisht hetimin e joneve sulfat,
klorur, nitrat.
 Të demonstrojnë eksperimentalisht gatitjen e sulfatit të zinkut
 Të demonstrojnë eksperimentalisht përftimin e klorurit të
kaliumit.

 Të kryejnë kalimet nga njëra substancë tek tjetra me anë të
kalimeve.
 Të kryejnë njehsime të thjeshta stekiometrike.
 Të kryejnë njehsime me veprime të përbashkëta.
5.10 Test
 Të kontrollohen njohuritë në kapitullin e grupit të parë A dhe grupit B.
Linja
Kimi organike
KAPITULLI
6
Polimeret
6 orë
Kimi organike
Përshkrimi i linjës: Përmes kësaj linje të gjithë
nxënësit do të fitojnë njohuri, aftësi dhe qëndrime për
polimerët, preparatet më të rëndësishme farmaceutike
në përdorimin shtëpiak, për kozmetikën, ushqimin dhe
vitaminat, enzimat, hormonet dhe neurotransmetuesit.
Orë të sugjeruara: 30
KAPITULLI 6
POLIMERET
6 orë
Në përfundim të klasës së 11-të nxënës/i,-ja:
• të përshkruajë strukturat e polimereve dhe
polikondesateve më të rëndësishme dhe përdorimet e
tyre në jetën e përditshme (polieteni, PVC, polistireni);
• të debatojë në grup pro dhe kundër përdorimit të
polimerëve në jetën e përditshme.
6.1. Polimerizimi. Polieteni
 Të formulojnë ç’janë reaksionet e polimerizimit dhe cilat përbërje
e japin këtë tip reaksioni.
 Të përcaktojnë shkallën e polimerizimit të një polimeri.
 Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve fazat në të cilat kalon polimeri.
6.2. Polimerë të tjerë
 Të shpjegojnë pse përbërjet organike me lidhje shumëfishe japin
reaksione polimerizimi.
 Të bëjnë dallimet ndërmjet monomereve dhe polimerive.
 Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve i polimerizohet një monomer.
6.3. Substancat makromolekulare dhe vetitë e tyre
 Të klasifikojnë substancat makromolekulare dhe të listojnë disa
prej tyre.
 Të përshkruajnë dallimin ndërmjet substancave makromolekulare
plastike.
 Të përshkruajnë formimin e një kapolinusi.

6.4. Polimerizatet, polikondensatet dhe poliaduktet
 Të përshkruajnë nëpërmjet reaksionit ç’janë polikondensatet
 Të përshkruajnë karakteristikat e polikondensateve.
 Të bëjnë dallimin ndërmjet polimerizateve, polikondensateve,
poliadukteve.
6.5. Veprimtari praktike
 Të demonstrojnë eksperimentalisht gatitjen e një substance
makromolekulare.
 Të demonstrojnë eksperimentalisht vetitë e polimerive.
 Të njehsojnë masën, shkallën e polimerizimit të polimerive.
 Të përshkruajnë ngopshmërinë dhe pangopshmërinë e polimerive.
 Të bëjnë dallimin ndërmjet tipeve të reaksioneve
KAPITULLI
7
PREPARATET
FARMA
KAPITULLI 7
PREPARATET FARMACEUTIKE
6 ORE
• të tregojë përbërësit e analgjezikëve (aspirina,
paracetamoli, ibuprofeni) duke u bazuar në
formulat e tyre strukturore( jo t’i shkruajë ato) si
dhe mënyrën e veprimit të tyre në organizëm;
• të sintetizojë në laborator aspirinën;
7.1. Analgjezikët
 Të klasifikojnë analgjezikët, vetitë e analgjezikëve narkotikë.
 Të bëjnë dallimin ndërmjet analgjezikët.
7.2. Ibuprofeni
 Të përshkruajnë ç’janë inflamatorët.
 Të listojnë përdorimet e ibuprofenit.
 Të listojnë efektet anësore të ibuprofenit.

CEUTIKE
6 orë
• të relatojë në grup, duke shfrytëzuar burime të
ndryshme informacioni për efektet (pozitive dhe
anësore) e përdorimit të aspirinës, paracetamolit,
ibuprofenit te fëmijët, gratë shtatzana dhe të
rriturit.
7.3. Paracetamoli (Acetaminofen)
 Të përshkruajnë ç’janë analgjezikët.
 Të listojnë përdorimet e paracetamolit.
 Të listojnë efektet anësore të paracetamolit.
7.4. Aspirina C6H6O6+C3H4O4
 Të përshkruajnë karakteristikat e aspirinës.
 Të listojnë përdorimet e aspirinës.
 Të listojnë efektet anësore të aspirinës.
7.5. Veprimtari praktike. Përgatitja e aspirinës
 Të demonstrojnë nëpërmjet eksperimentit gatitjen e aspirinës.
7.6. Projekt
KAPITULLI 8
PREPARATET
KOZMETIKE
8 orë
KAPITULLI 8
PREPARATET KOZMETIKE
8 Ore
• të përshkruajë llojet, vetitë kryesore, rëndësinë e
përdorimit për qëllime shëndetsore dhe etike të
sapuneve, (sapuneve nga natriumi dhe kaliumi),
detergjentëve (detergjentët e ngurtë, derivatet e
acidit sulfonik dhe të lëngshëm, ose derivatet e
acidit fosforik), pastave të dhëmbëve, kremrave
dhe locioneve, të kuqit të buzëve dhe parfumeve(
jo duke shkruar formulat e tyre kimike);
8.1. Sapunët dhe vetitë e tyre
 Të shkruajnë formulat e lyrave të lëngëta dhe të ngurta.
 Të shkruajnë formimin e një sapuni nga një triglicerit.
 Të shpjegojnë vetitë larëse të sapunit.
8.2. Veprimtari praktike. Gatitja e sapunit
 Të demonstrojnë eksperimentalisht formimin sapunit.
 Të demonstrojnë vetitë larëse të sapunit.
8.3. Kremrat
 Të klasifikojnë kremrat sipas përdorimit dhe përmbajtjes së yndyrave

• të përshkruajë procesin e sapunifikimit me anë të
shkrimit të barazimeve kimike për shembuj të
ndryshëm;
• të sintetizojë në laborator një sapun të thjeshtë
duke u nisur nga acidi oleik me bazë;
• të debatojë në një tavolinë të rrumbullakët
argumente pro dhe kundër lidhjes së ngushtë të
njeriut me produktet e sotme kozmetike (p.sh.:
përdorimi i parfumeve, antidjersave, detergjentëve
etj.) dhe farmaceutike, duke u nisur nga
informacione të siguruara nga burime të ndryshme
informimi.
 Të shpjegojnë përse përdoren kremrat.
 Të identifikojnë prodhimin e kremrave me stearate.
8.4. Locionet dhe pastat e dhëmbëve
 Të përshkruajnë ç’janë locionet.
 Të listojnë llojin e locionit që përdoret për çdo lloj lëkure.
 Të përshkruajnë gatitjen e pastave të dhëmbëve.
8.5. Deodorantët dhe lëndët antidjersë
 Të shpjegojnë rolin e aromave për prodhimin e kremrave,
deodorantëve.
 Të shpjegojnë rolin e lëndëve antidjersë.
 Të shpjegojnë pse higjiena luan rol të rëndësishëm kundër
përdorimit të antidjersës.
8.6 I kuqi i buzëve
 Të përshkruajnë ç’është i kuqi i buzëve.
 Të listojnë përbërësit e buzëkuqve.
 Të përshkruajnë fazat e prodhimit të buzëkuqit.
 Të shkruajnë mënyrat e përftimit të sapunit.
 Të kryejnë njehsime stekiometrike për përftimin e sapunit dhe
aspirinës.
 Të kryejë njehsime stekiometrike me veprime të përbashkëta.
8.8 Test
 Të kontrollohen njohuritë në kapitulin e polimereve, preparateve
farmaceutike dhe kozmetike

KAPITULLI 9
USHQIMI DHE
VITAMINAT
5 orë
KAPITULLI 9
USHQIMI DHE VITAMINAT
5 orë
• të argumentojë kërkesat e organizmit për lëndë
ushqimore në bazë të nevojave energjetike,
përpilimin e racionit ushqimorditor dhe rëndësinë
e grupeve ushqimore(sendeve ushqimore) në
piramidën e të ushqyerit;
• të përshkruajë karakteristikat, rolin dhe kërkesat
për vitamina dhe lëndë minerale në të ushqyerin
e njeriut: vitaminat e tretshme në yndyrna
(vitamina A, D, K dhe E) dhe të tretshme në
ujë(vitamina të grupit B,C);
• të shkruajë një ese argumentuese për ndikimin e
mungesës apo tepricës së vitaminave dhe lëndëve
minerale në të ushqyerit e njeriut;
• të përgatisë në grup një fletëpalosje informuese
për llojet e vitaminave dhe lëndëve minerale,
rëndësinë në shëndet dhe ushqimet që i
përmbajnë.
9.1. Vitaminat dhe rëndësia e tyre
 Të përshkruajnë rolin e vitaminave për funksionimin e organizmit.
 Të listojnë vitaminat e tretshme në ujë, rëndësinë e tyre.
 Të listojnë vitaminat e tretshme në yndyrë dhe rëndësinë e tyre.
9.2. Vitaminat e grupit B dhe C
 Të listojnë ku gjenden vitaminat e tretshme në ujë.
 Të përshkruajnë rëndësinë e vitaminës B dhe efektin e mungesës
së saj.
 Të përshkruajnë rëndësinë e vitaminës C dhe efektin e mungesës
së saj.
9.3. Vitaminat A, E, D, K dhe rëndësia e tyre
 Të listojnë ku gjenden vitaminat që treten në yndyrë.
 Të përshkruajnë rëndësinë e vitaminës A dhe E dhe efektin e
mungesës së tyre.
 Të përshkruajnë rëndësinë e vitaminës D dhe K dhe efektin e
mungesës së tyre.
9.4. Veprimtari praktike. Piramida e ushqimit
 Të kuptojnë thelbin e të ushqyerit të shëndetshëm në përputhje me
nivelin e piramidës ushqimore.
 Të hartojnë një studim krahasues të piramidës suaj ushqimore me
piramidën bazë.
 Të evidentojnë rolin e përbërjeve kimike që merret nëpërmjet
ushqimeve në procesin e rritjes dhe zhvillimit.
9.5 Përmbledhje e kreut

KAPITULLI 10
THARM ET
(ENZIMAT)
DHE
HORM ONET
Tharmet
(enzimet) dhe
hormonet
5 orë
KAPITULLI 10
THARM ET (ENZIMAT) DHE HORM ONET
• të përshkruajë tharmet (oksidoreduktazë,
transferazë, liazë) dhe hormonet (kolesterol,
estradiol, estrogjen dhe testosteron), pa shkruar
formulat e tyre kimike si dhe rolin e tharmeve dhe
hormoneve në organizëm, përpunimin e ushqimeve
në mjedis si dhe të hormoneve në organizëm;
• të shpjegojë me fjalët e tij veprimin e tharmit me
substratin dhe ndikimin e pH dhe temperaturës në
veprimtarinë e tharmit;
• të provojë në kushte eksperimentale shdërrimin
enzimatik të sheqerit të rrushit në etanol;
• të shkruajë një ese përshkruese mbi efektet e
hormoneve në ciklet jetësore të njeriut (pubertet,
shtatzani, menopauzë, andropauzë).
10.1 Enzimat
 Të shpjegojnë veprimin katalitik të enzimave si katalizator
biologjik.
 Të klasifikojnë enzimat sipas reaktantit që ato katalizojnë.
 Të shpjegojnë mekanizmin e lidhjes së substancave me enzimën.
10.2 Hormonet
 Të përshkruajnë çfarë janë hormonet dhe si prodhohen.
 Të shpjegojnë cili është roli i hormoneve .
 Të klasifikojnë hormonet nga pikëpamja kimike.
10.3. Kolesteroli, testosteroni, estroni
 Të listojnë hormonet steroidë.
 Të përshkruajnë funksionin e asteroideve.
 Të krahasojnë funksionin e testosteronit dhe estronit dhe nga
ndryshojnë ato nga njëri tjetri nga struktura kimike.
10.4 Veprimtari praktike
 Të kontrollojnë njohuritë e marra në kapitujt e vitaminave dhe
hormoneve.
10.5 Test
 Të demonstrojnë eksperimentalisht shndërrimin e sheqerit në alkool.

LIBËR MËSUESI KIMIA 11
Nr Tema Parashikimi Ndërtimi i njohurive Përforcimi
1
Metalet alkaline dhe
Alkalino tokësor
Përmbledhje e strukturuar Ditar dy pjesësh Dy të vërteta, një gënjeshtër
2
Vetitë fizike dhe kimike të metaleve
alkaline dhe alkalino tokësor
Diskutimi i njohurive paraprake Veprimtari: lexim i drejtuar Harta e konceptit
3 Përbërjet e oksigjenuara të klorit Brain storming Grupet e eksperteve Shkrimi i shpejtë
4
Punë e drejtuar
Ushtrime të zgjidhura
Marrëdhëniet pyetje
Përgjigje
Organizues grafik Veprimtari praktike
5 Squfuri dhe sulfuri i hidrogjenit Rendit, grupo, emërto, link Hartë koncepti
Parashikimi me terma
Paraprake
6
Veprimtari praktike përfitimi i
H2so4 dhe vetitë e tij
Përmbledhje e strukturuar Role të specializuara në grup Reflekto/reflekto/reflekto
7
Karakteristika te përgjithshme të
grupit të VA
Alfabeti i njëpasnjëshëm Lexim përmbledhje në dyshe Shkrimi i lirë
8 Fosfori Harta semantike Ditar dy pjesësh Tryezë rrethore
9 Hekuri dhe vetitë e tij Parashikimi me terma paraprake Kubimi Shkrimi i shpejte
10
Veprimtari praktike
Gatitja e substancave
Imagjinatë e drejtuar Veprimtari praktike Shkrimi i shpejtë
11 Polimerë të tjerë Di /Dua të di/Mësova Di /Dua të di/Mësova Di /Dua të di/Mësova

12 Analgjezikët Parashikimi me terma paraprake Imagjinatë e drejtuar
Organizues grafik i
analogjisë
13 Sapunët dhe vetitë e tyre Diskutimi I njohurive paraprake Shpjegim i drejtuar Përvijimi i koncepteve
14 Hormonet Brain storming Veprimtari lexim i drejtuar Hartë koncepti
15
Vitaminat e grupit
B dhe C
Harta semantike Ditar dy pjesësh Dy të vërteta një gënjeshtër
16
Veprimtari praktike
Gatitja e aspirinës
Përgatitja
17
Roli i elementëve kimikë në të
ushqyer
Parashikimi me terma paraprake
Brain storming
Diskutojmë së bashku Bocet i strukturës së punës
18
Bashkërendimi i punëve brenda
grupeve
Diskutojmë së bashku
Punë në grupe
Vëzhgim i detajuar Sintezë
19
Realizimi i fushatës
sensibilizuese
Përmbledhje e strukturuar Prezantime Vlerësime
20
Realizimi i fushatës
përfundimtare sensibilizuese në
rang shkolle
Përmbledhje e strukturuar Prezantime Vlerësime

TEMA: METALET ALKALINE DHE ALKALINO-TOKËSORE
OBJEKTIVAT:
Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
• Të listojnë përfaqësuesit kryesorë të metaleve alkaline dhe alkalino-tokësor
• Të përshkruajnë karakteristikat kryesore të elementeve të këtyre grupeve
• Të analizojnë se si ndryshojnë vetitë e elementeve brenda grupit në drejtimin
nga lart poshtë
• Të krahasojnë vetitë e elementeve të grupit IA me grupin IIA
KONCEPTET KRYESORE: metale, metale alkaline, metale alkalino-tokesore
STRUKTURA E MËSIMIT
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi
Përmbledhje e
strukturuar
Ndërtimi i ideve Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Ditar dy pjesësh
Ndërtimi i shprehive
studimore
Punë me grupe
Përforcimi
Dy të vërteta dhe
një gënjeshtër
Nxitja e diskutimit Punë individuale
MJETET E PUNËS: tabela e sp, letra të bardha, shkumësa
PARASHIKIMI: përmbledhje e strukturuar
Në mënyrë të përmbledhur, më anë të dy tre fjalive paraqes përpara
nxënësve përmbajtjen e lëndës për klasën e XI të
. Realizoj lidhjen e
informacionit të marrë në klasën e Xtë
me informacionin që do të
merret në këtë vit mësimor.
Prezantoj përpara nxënësve temën e re, metalet alkaline dhe alkalino-tokësore.
NDËRTIMI I NJOHURIVE
DITAR DYPJESËSH
Në mbështetje të njohurive të marra në klasën e X të
jepni
komentin tuaj në lidhje me shprehjet grupi i IA
dhe grupi i IIA
.

Grupi i IA
Komenti i nxënësve
Grupi i IIA
Komenti i nxënësve
U jap mundësinë nxënësve te lexojnë mësimin për të bërë komentet e duhura në grup.
Komentet e tyre lexohen dhe interpretohen nga nxënës të ndryshëm, më pas hidhen në
tabelën e mëposhtme së bashku me ndihmën e mësuesit.
KONCEPTI KOMENTI I NXËNËSIT
GRUPI i IA
H: janë metale alkaline
Li : kanë një elektron në shtresën e jashtme→i Valent
Na: shtresa e jashtme S1
K : formojnë jone pozitive Me -1 e-
= Me 1+
Rb: janë reduktues të fuqishëm
CS: formojnë okside bazike
Fr : japin baza të forta
Në drejtimin nga lart poshtë:
rrezja rritet dhe vetitë e mësipërme vinë duke u forcuar
potenciali i jonizimit zvogëlohet
afria për elektronin zvogëlohet
elektronegativiteti zvogëlohet, sepse dimë që En= I + A
GRUPI I IIA
Be: janë metale alkalino tokësore R↓
Mg: kanë dy elektrone në shtresën e jashtme→ii valent
Ca: shtresa e jashtme S2
Sr: formojnë jone pozitive Me -2 e-
= Me 2+
Ba: janë reduktues të fuqishëm
Ra: formojnë okside bazike
Japin baza të forta
në drejtimin nga lart poshtë (këto veti forcohen)
R↑; I↓;A↓
P.s. vetitë e mësipërme shfaqen më dobët se tek grupi i IA
,
sepse rrezja vjen duke u zvogëluar

PËRFORCIMI: 10 minuta
DY TË VERTETA DHE NJË GËNJESHTËR
Kërkoj nga nxënës të ndryshëm të më listojnë tre karakteristika për elementet e grupit
të IA
ose të IIA
dhe theksoj faktin se një nga këto karakteristika do të jetë e gënjeshtërt.
Është detyrë e nxënësve të tjerë të gjejnë gabimin e shokut.
MËSUESJA
Metalet alkaline:
− Janë reduktues të fuqishëm
− Kanë dy elektrone në shtresën e jashtme
− Janë elektropozitivë
DËBORA: Është e vërtetë që metalet alkaline janë reduktues dhe elektropozitiv, por
nuk kanë dy elektrone në shtresën e jashtme por vetëm një dhe paraqiten një valent.
VLERËSIMI
Vlerësoj nxënësit në lidhje me faktin se:
Sa u aktivizuan dhe morën pjesë në orën mësimit, sa origjinal ishin.
Sa mendime të sakta dhe të pjekura dhanë gjatë punës në grup.
Sa janë të aftë të krahasojnë dhe dallojnë elementet e grupit të IA
nga grupi i IIA

TEMA: VETITË FIZIKE DHE KIMIKE TË METALEVE ALAKLINE DHE
ALKALINO TOKËSORE
OBJEKTIVAT:
− Të përcaktojnë disa nga vetitë fizike të metaleve alakaline dhe alkalino-tokësore
− Të identifikojnë vetitë kryesore kimike të metaleve alakaline dhe alkalino-tokësore
− Të ilustrojnë vetitë kimike të elementeve me anë të reaksioneve kimike
− Të përcaktojnë mënyrën e gatitjes së elementeve kryesore të këtyre grupeve
KONCEPTET KRYESORE: veti fizike, veti kimike, perokside, hidrure, elektrolizë
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi
Diskutimi i
njohurive paraprake
Diskutimi i ideve Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Veprimtari
Lexim i drejtuar
Ndërtimi i shprehive Punë me grupe
Përforcimi Harta e konceptit
Nxitja për të përsosur
imagjinatën
Punë individuale
MJETET E PUNËS: tabela e SP, letra të bardha, shkumësa, libri
PARASHIKIMI :
DISKUTIMI I NJOHURIVE PARAPRAKE
Mësuesi:
Cilat janë elementet e grupit të IA
? Po të grupit të IIA
?
Listoni disa nga karakteristikat kryesore të këtyre grupeve.
Si ndryshojnë vetitë e metaleve në drejtimin nga lart poshtë? A ndikon rrezja në këto veti?
Si paraqiten vetitë e metaleve të grupit të IA
, në raport me ato të grupit nga të IIA
?
Veprimtari e leximit të drejtuar (V/L/D)

Mësuesi:
Pas etapës së parashikimit kaloj në etapën e ndërtimit të
njohurive me veprimtarinë e leximit të drejtuar.
Ndaj nxënësit në tre grupe të mëdha pune.
Hartoj pyetjet për secilin grup.
Mësuesi:
Pasi ndaj mësimin në tre paragrafë kryesore, rekomandoj nxënësit të lexojnë në
heshtje, secili grup paragrafin përkatës për t’u dhënë përgjigje pyetjeve të hartuara.
Një ose disa përfaqësues nga secili grup, duke plotësuar mendimin e njëri tjetrit, japin
përgjigje për pyetjet e parashtruara më sipër.
Pasi punojnë në mënyrë të pavarur për rreth 10 minuta, mendimet e tyre në formën e
një diskutimi hidhen në tabelën e mëposhtme në fazën e përforcimit.
PËRFORCIMI
HARTË KONCEPTI plotësohet me ndihmën e nxënësve
VLERËSIMI
Nxënësit i vlerësoj për:
Punën e bërë në grupe ose edhe në mënyrë individuale gjatë përcaktimit të vetive të
metaleve alkaline dhe alkalino tokësor.
Aftësinë argumentuese të vetive të metaleve alkaline dhe alkalino tokësor.
Aftësinë e nxënësve për të shkruar saktë reaksione të ndryshme kimike.
Grupi i parë
Grupi i dytë
Grupi i tretë
vetitë fizike të metaleve
vetitë kimike të metaleve
gatitja e metaleve alkaline
dhe alkalino tokësor

VETITË FIZIKE TË
METALEVE TË
GRUPIT TË IA DHE IIA
VETITË KIMIKE TË METALEVE TË
GATITJA E METALEVE TË
- janë të butë
- priten lehtë me thikë
- ruhen në enë me vajguri
- kanë shkëlqim metalik
(ngjyrë të argjendtë)
- të ndjeshëm ndaj
oksigjenit të ajrit
lagështirës
pika e shkrirjes 0
C↓
pika e vlimit 0
C ↓
dendësia në gr/cm3
↑
Janë shumë aktivë reduktues të
fuqishëm
1- veprimi me ujin
2 2Na H O NaOH H+ → + H 0∆ <
I vrullshëm, ndonjëherë me flakë,
metali qëndron mbi ujin në varësi
të dendësisë.
2- veprimi me O2
2 2Li O Li O+ →
2 2 2Na O Na O+ →
3- veprimi me HCl
2Na HCl NaCl H+ → + ↑
Veprim i vrullshëm
4- veprimi me jometalet
a) 2Na Cl NaCl+ →
2Na S Na S+ →
Me azotin mund te veprojë vetëm
litiumi
b) 2 3Li N Li N+ →
5- veprimi me hidrogjenin për të
formuar hidrure
2Na H NaH+ →
Janë shumë aktivë reduktues të
fuqishëm
1- veprimi me ujin
( )2 22
Ca H O Ca OH H+ → + H 0∆ <
I vrullshëm, nuk qëndrojnë mbi ujin,
nga lart poshtë rritet aftësia e
bashkëveprimit.
2- veprimi me O2
2Ca O CaO+ →
2 2Ca O CaO+ →
3- veprimi me HCl
2Na HCl NaCl H+ → + ↑
4- veprimi me jometalet
a) 2 2Mg Cl NaCl+ →
Mg S MgS+ →
Me azotin veprojnë të gjithë
elementet e grupit
b) 2 3 2Ca N Ca N+ →
5- veprimi me hidrogjenin
2 2Ca H CaH+ →
M1
Nga elektroliza e kripërave të metaleve
alkaline dhe alkaline tokësore PSH.
A(+) K(−)
2H O H OH+ −
→ +
2CaCl Ca 2Cl+ −
→ +
2K : 2H 2e H+ −
+ →
2A : 2Cl 2e Cl− −
− →
2 22H 2Cl H Cl+ −
+ → +
( )2 2 2 2 2
2H O CaCl H Cl Ca OH+ → + +
Në katodë veçohet H2 ndërsa ne anodë Cl2

TEMA: PËRBËRJET E OKSIGJENUARA TË KLORIT
OBJEKTIVAT:
− Të paraqesin formulën dhe konfigurimin elektronik të klorit ne gjendje
normale dhe të ngacmuar
− Të tregojnë të gjitha valencat e mundshme të klorit
− Të shpjegojnë se pse ky element mund te shfaqi më shumë se një valencë
− Të rendisin te gjitha përbërjet e oksigjenuara të klorit
− Të japin të dhëna mbi strukturën e këtyre përbërjeve
− Të përmbledhin reaksionet e gatitjes të oksiacideve
KONCEPTET KRYESORE: halogjene, oksiacide, struktura te Ljuisit, reaksion
disproporcionimi
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Brain storming Diskutimi i ideve Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Grupet e eksperteve
Të lexuarit
ndërveprues
Punë me grupe
Përforcimi Shkrimi i shpejtë Ndërtimi i shprehive Punë individuale
MJETET E PUNËS: tabela e SP, letra te bardha, shkumësa, libri
PARASHIKIMI: brain storming (hapja e mendjes)
Mësuesi:
− Shkruaj në tabelë fjalën “KLORI” dhe u bëj të njohur nxënësve
që në këtë orë mësimi do flasim për klorin dhe përbërjet e
oksigjenuara të tij
− U kërkoj nxënësve që me radhë të japin mendime për klorin
− Mendimet e tyre gradualisht hidhen në tabelë

GRUPET E EKSPERTEVE
(të nxënit me këmbime )
Mësuesi:
− Përcaktoj ekspertët duke numëruar në mënyrë rastësore
nga 1 tek 4, ku çdo numër i korrespondon një eksperti
− Hartoj katër pyetje për çdo grup pune, ku një pyetje i takon një eksperti
Në këtë moment ju do lini grupet bazë dhe do të bëni një rigrupim të ri. Në tavolinën e
parë nxënësit me numër 1 do të mblidhen së bashku për të formuar grupin e eksperteve nr.
KLORI
Gaz me ngjyrë të
verdhë, helmues
z=17
Halogjen gr VIIA
me pak aktiv
(oksidues) se fluori
I lirë ose në trajtë
përbërjesh
Shumë aktiv, oksidues
i fuqishëm
Shfaq valenca të
ndryshme I,III,V,VII
1s2
2s2
p6
3s2
p5
gatitet në mënyra të
ndryshme në laborator ose
industri
Eksperti Nr 3
Strukturat e Ljuisit për secilin oksiacid
Eksperti Nr 4
Si gatiten oksiacidet kryesore të klorit?
Ç’janë reaksionet e disproporcionimit?
Eksperti Nr 1
Argumentoni pse klori shfaq më shumë
se një valencë ?
Eksperti Nr 2
Listoni oksiacidet kryesore të klorit
Si emërtohen ato ?

1; nxënësit me nr. 2 do formojnë grupin e eksperteve nr 2; nxënësit me nr. 3 do formojnë
grupin e eksperteve nr. 3 dhe nxënësit nr. 4 do formojnë grupin e eksperteve nr. 4.
− Secili grup do të jetë përgjegjës për pyetjen e tij. Diskutoni në grup dhe vendosni se
si t’i përgjigjeni. Duhet ta mësoni këtë përgjigje, sepse do t’ia mësoni grupit bazë.
− Pasi ta keni mësuar, secili prej jush do te kthehet në grupet bazë ku keni
përgjegjësinë të mësoni njëri tjetrin.
− Përfaqësues të eksperteve do të shkruajnë në tabelë konkluzionet përkatëse, p.sh
eksperti me numrin 1 jep përgjigjen e ekspertit 3 etj
Ekspertit NR 1
Cl (Z = 17)
1s2
2s2
p6
3s2
p5
1s2
2s2
p6
3s2
p5
I valent; n.o +1 Cl2O
1s2
2s2
p6
3s2
p4
d1
II valent; n.o +3 Cl2O3
1s2
2s2
p6
3s2
p3
d2
III valent; n.o +5 Cl2O5
1s2
2s2
p6
3s1
p3
d3
IV valent; n.o +7 Cl2O7
Ekspertit NR 2
Klori formon katër oksiacide Kripërat e oksiacideve
kryesore që janë:
hipo +
2
HClO
HClO



or
acidi
acidi
hipo + klor + or
klor + or 2
NaClO
NaClO



it
+ Na
+ Na
hipo + klor + it
klor + it
per +
3
4
HClO
HClO



ik
acidi
acidi
klor + ik
per + klor + ik
3
4
NaClO
NaClO



at
+ Na
+ Na
klor + at
per + klor + at
Ekspertit NR 3
Strukturat e Ljuisit për oksiacidet kryesore
HClO
H O Cl (formula strukturore) H O Cl (formula e Ljuisit)
HClO2
H O Cl O (formula strukturore) H O Cl O (formula e Ljuisit)
HClO3
H O Cl O
O
(formula strukturore) H O Cl O
O
(formula e Ljuisit)
HClO4
H O Cl O
O
O
(formula strukturore) H O Cl O
O
O
(formula e Ljuisit)

PËRFORCIMI 10’
SHKRIMI I SHPEJTË
Kërkoj nga nxënësit që pa ndalur dorën për rreth 3’ të shkruajnë pa u menduar në
lidhje me klorinoksiacidet kryesore dhe kripërat përkatëse.
VLERËSIMI
Sa u aktivizuan dhe morën pjesë në orën mësimit.
Sa dhanë mendime të sakta dhe te pjekura gjatë punës në grup.
Sa janë të aftë të krahasojnë dhe të sjellin në kujtesë materialet e marra ne mësimet e
kaluara dhe përpunimin e materialit te ri.
Ekspertit NR 4
Oksiacidet mund të gatiten në disa mënyra:
veprimi i klorit me ujin në kushte të ndryshme jep acide të ndryshme (NË TË
FTOHTË )
2 2Cl H O H C OCl H l+ → +
veprimi i klorit me NaOH në të ftohtë
2 2Cl NaOH NaC NaCll H OO+ → + +
veprimi I klorit me KOH në tv ngrohtë
32 2Cl KOH KCl HKClO O+ → + +
2MnO
3 2KClO KCl O→ +
3 4KClO K K lCl C O→ +
P.s: Reaksione disproporcionimi janë ato reaksione redoks, ku një element ed
oksidohet edhe reduktohet

TEMA: PUNË E DREJTUAR, USHTRIME TË ZGJIDHURA
OBJEKTIVAT:
− Të listojnë dhe konceptojnë të gjitha llojet e përqendrimit
− Te shkruajnë formulat përkatëse për secilin përqendrim
− Të përllogarisin përqendrimet e substancave të ndryshme në kushte të ndryshme
− Të realizojnë lidhjen midis përqendrimit të substancave dhe njehsimeve të
ndryshme stekiometrike
− Të realizojnë lidhjen gjinore midis substancave
KONCEPTET KRYESORE: përqendrim në përqindje, përqendrimi molar, përqendrim
normal
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi
Marrëdhëniet
pyetje përgjigje
Ndërtimi i
njohurive
Organizues grafik
studimore
Punë me grupe
Përforcimi Veprimtari praktike
Nxitja e mendimit
kritik dhe veprimet
praktike
Punë individuale
MJETET E PUNËS: tabela e SP, letra të bardha, shkumësa
PARASHIKIMI: 5 minuta
Marrëdhëniet pyetje përgjigje
Mësuesi: Synon që me anë të disa pyetjeve të sjellë në kujtesën e tyre disa
informacione në lidhje me tretësirat dhe përqendrimin e tyre.
Ç’janë tretësirat?
Si janë të formuara ato?
Ç’kuptojmë me përqendrim të një tretësire?
Sa lloj përqendrimesh kemi?
Çfarë shpreh secili prej tyre?

A ekziston ndonjë lidhje midis përqendrimit të tretësirave dhe njehsimeve stekiometrike
në barazimet kimike?
NDERTIMI I NJOHURIVE: 10 minuta
ORGANIZUES GRAFIK
Të gjitha përgjigjet e marra nga nxënësit i sistemojmë në dërrasë
në formën e një skeme të thjeshtë:
Mësuesi: Në fund të kësaj përmbledhje theksoj se është e rëndësishme që praktikisht
të zbatohen njohuritë teorike të grupeve IA
dhe të IIA
, në lidhjet gjinore midis
substancave.
PERFORCIMI: 30 minuta
VEPRIMTARI PRAKTIKE, PUNË NË GRUPE
Mësuesi:
Paraqes në dërrasë katër tip ushtrimesh.
Ushtrimi 1 (zbatim formule)
Kur në 200gr. tretësirë me përqendrim 10%, shtojmë 50gr ujë, sa do të bëhet
përqendrimi i tretësirës?
Të dhënat:
C% =10%
mt =200gr 2H Om 50g=
Zgjidhje
Gjej sa gram substancë e tretur ndodhet në 200gr tretësirë 10%
PËRQENDRIMI
Sasinë e substancës në një
sasi
të caktuar tretësi
m
C% 100
mt
=
N
m
C
EV
=
M
m
C
MV
=
zbatim
formulenjehsime
stekiometrikelidhja midis
përqendrimeve të
ndryshme

m
C% 100
mt
=
Cmt 10% 200gr
m 20gr
100 100
⋅
= = =
Gjej përqendrimin në përqindje pas shtimit të ujit.
21 H O
m m 20gr
C% 100 100 100 8%
mt mt m 200gr 50gr
= = = =
+ +
Ushtrimi 2 (njehsime stekiometrike)
Sa mililitra acid sulfurik me përqendrim 2 normal nevojitet për të asnjanësuar 6gr
Ca(OH)2?
Të dhënat
CN= 2(H2SO4)
V=?
( )2
Ca OH
m 6gr=
Zgjidhje
Shkruajmë reaksionin kimik dhe rregullojmë koeficientet
H2SO4 + Ca(OH)2 → CaSO4 + 2H2O
Nga barazimi gjejmë sasinë në gram të H2SO4 duke ndërtuar raportet
( ) ( ) ( )
2 4 2 4 2 4
2 2 2
1 mol H SO 98 gr H SO x gr H SO
1 mol Ca OH 74 gr Ca OH 6 gr Ca OH
= = ⇒ x = 7,94 gr H2SO4
Gjejmë vëllimin e H2SO4
N
m
C
EV
= ⇒ Nm C EV=
N
m 7.94gr
V 0.08
C E 2N49
l= = =
Ushtrimi 3 (lidhja midis përqendrimeve të ndryshme )
Sa mililitra HCl me përqendrim 12.9% dhe dendësi 1.06g/ml duhen për të gatitur
200ml tretësirë HCl 0.4 M?
Të dhënat
v=?
C%=12.9%
d =1.06 g/ml
v=200 ml
CM =0.4 M
Zgjidhje
Gjejmë masën në gramë që ndodhet në 200 ml 0.4M.
M
m
C
MV
= ⇒ Mm C MV 0.4 M 36.5gr mol= = ⋅ ⋅ 0.2 l m =2.92 gr

Gjejmë vëllimin e HCl për këtë sasi në masë.
m
C% 100
dv
= ⇒ C%dv = m100
m100 2.92gr 100
v 22.6 ml HCl
C%d 1.06gr ml 12.19%
= = =
Ushtrimi 4 (lidhja gjinorë e substancave)
Si kryhen këto kalime Mg→MgO→MgCl2→Mg(OH)2→MgCO3 ?
Për të realizuar ushtrimin nxënësit shfrytëzojnë njohuritë e marra për elementet e
grupit të IA
dhe të IIA
.
2Mg + O2 = 2MgO
MgO + 2HCl = MgCl2 + H2
MgCl2 + 2NaOH = Mg(OH)2 + 2NaCl
Mg(OH)2 + CO2 = MgCO3 + H2O
Si përfundim:
Orientoj nxënësit që të grupohen në katërshe.
Jap për të punuar në klasë katër ushtrime të tjera, duke ruajtur natyrën e kërkesës të
ushtrimeve të punuara më sipër.
Secili grup paraqet përfaqësuesin e vet, i cili punon ushtrimin në dërrasën e zezë.
Synoj në dhënien e detyrave të shtëpisë.
VLERËSIMI
Sa u aktivizuan dhe morën pjesë në orën mësimit
Sa ishin ne gjendje të sillnin në kujtesë informacionet mbi përqendrimin.
Sa zbatonin sakte formulat në zgjidhjen e situatave të ndryshme.
Aftësinë për të lidhur përqendrimet me njehsimet stekiometrike.
Njohjen e reaksioneve kimike.

TEMA: SQUFURI DHE SULFURI I HIDROGJENIT
OBJEKTIVAT:
− Të paraqesin strukturën elektronike të squfurit
− Të listojnë disa nga karakteristikat e përgjithshme fizike të S dhe H2S
− Të përshkruajnë ndërtimin e S8 dhe H2S
− Të argumentojë aftësitë të tyre me anë të reaksioneve kimike
KONCEPTET KRYESORE: kalkogjne, merkaptane, sulfure, hidrogjen sulfure
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi
Rendit, Grupo,
Emërto (Link)
Diskutim i ideve Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Hartë konceptesh
Diskutimi i shprehive
studimore
Punë me grupe
Përforcimi
Parashikim nga
temat
Nxitja e diskutimit
dhe imagjinatës
Punë individuale
MJETET E PUNËS: tabela e SP, letra te bardha, shkumësa
PARASHIKIMI: 10 minuta, Rendit, Grupo, Emërto (link)
Mësuesi:
Shkruaj në tabelë fjalën “squfur dhe sulfur hidrogjen” dhe u jap nxënësve 3 minuta
kohë që të shkruajnë sa më shumë fjalë që lidhen më të, përpara se te studiohet tema.
hidrogjen sulfure kripëra
vepron me metale aktiv
sulfure verdhe gaz
oksigjen
ngurtë jometal
veti kimike Grupi i VIA
përbërje kristalin vepron me H2
squfur
sulfur hidrogjeni

Kërkoj nga nxënësit që në punë në grupe dyshe të grupojnë fjalët sipas
karakteristikave të përbashkëta.
a) grupimi i parë
I ngurtë, i gaztë, i verdhë, kristalin, veti fizike
b) grupimi i dytë
veprimi me H2, jometal, vepron me metal, oksigjen, aktiv
c) grupimi i tretë i fjalëve
përbërje, sulfure, hidrogjensulfure, kripëra
Shqyrtojmë grupimet e fjalëve përkatëse dhe vendosim për një emërtim të përbashkët,
përkatësisht:
Grupi i parë vetitë fizike të squfurit
Grupi i dytë vetitë kimike të squfurit
Grupi i tretë përbërjet e squfurit me hidrogjenin
NDËRTIMI I NJOHURIVE: 30 minuta
HARTA E KONCEPTIT
Aktivizoj një pjesë të mirë të nxënësve në dhënien e mendimeve
Dëgjoj me kujdes të gjitha mendimet e tyre
Interesohem që të krijohet një frymë debati
Në fund marr me kujdes të gjitha mendimet e tyre dhe realizoj paraqitjen e tyre në
tabelë në formën e një harte konceptesh

- Në natyrë gjendet si
substancë e thjeshtë ose
në trajtë përbërjesh
- I ngurtë, pluhur i
verdhë
- Kristal me molekula
tetë atomike S8
- Temp.shkr. e ulët, që
shfrytëzohet për ta
nxjerrë nga nëntoka
(procesi Fisher)
- Nëse S8 shkrin →
squfur të lëngët, nëse
squfuri i lëngët ftohet
→ squfur plastik →
squfur kristalin
Veprimi me metalet në
kushte të zakonshme:
Li + S →Li2S
Hg +S → HgS
Na + S →Na2S
Veprimi me metalet
kalimtare në temp. të
larta:
Fe +S →FeS
Veprimi me oksigjenin:
S+O2 →SO2
Veprimi me hidrogjenin:
H2 + S ↔H2S
në përbërjet organike
squfuri ndodhet në
formën e grupi-SH,
përbërje të tilla quhen
merkaptane
V fizikeV kimike
H2S
Karakteristika të përgjithshme
Gjendje të gaztë, pa ngjyrë, me erë karakteristike
Në natyrë e gjejmë:
Në gazet e vullkaneve
Në ujërat e burimeve minerale
Tretet pak në ujë për të dhënë një acid të dobët H2S
H2S + H2O → H3O+
+ HS−
hidrogjensulfure
HS−
+ H2O → H3O+
+ S2−
sulfure
Gatitja
Laborator:
FeS +HCl → FeCl2 + H2S ↑
Hetimi
Sulfuret e metaleve kalimtare janë të patretshme në ujë dhe formojnë ngjyra
të ndryshme, p.sh:
FeS ↓ zezë
MnS↓kuqe
CdS ↓verdhë
ZnS ↓bardhë
Në laborator: FeCl2 + H2S → HCl + FeS↑
 Mn(NO3)2 + H2S → HNO3 + MnS↑
 CdBr2 + H2S → HBr + CdS↑
 ZnSO4 + H2S → H2SO4 + ZnS↑
Squfur

PËRFORCIMI : 5 minuta
PARASHIKIMI ME TERMA PARAPRAKE
Me fjalët:
− erë therëse
− ekspedite
− vullkan
− e paharrueshme
Hartoni një tregim të shkurtër me të gjitha fjalët e mësipërme. Para klasës lexohen disa
nga krijimet e nxënësve. P.sh:
KEISI: Një grup të rinjsh kishin vendosur të zhvillonin një ekspedite njëjavore.
U përgatitën me çdo gjë që ju duhej dhe u nisën të entuziazmuar. Udhëtuan afërsisht
10 orë pa pushim dhe u gjenden në një vend të shkretuar pa njerëz.
Në ajër po ndjenin një erë therëse që po i bezdiste së tepërmi. Lëvizën serish për t’iu
larguar erës, por ajo vazhdonte të shtohej. Papritmas e gjetën veten përpara një
vullkani. Kishin parë në filma dokumentarë, por tashmë që e kishin kaq afër ishte
jashtë çdo imagjinate. Po e vëzhgonin me kujdes vullkanin dhe lëndën në të, po bënin
foto, derisa kuptuan se duhej të largoheshin për në vende të tjera. Ishte vërtet fillimi i
një ekspedite të paharrueshme.
VLERËSIMI
Vlerësoj nxënësit në lidhje me faktin se sa i marrin seriozisht detyrat e dhëna.

TEMA: VEPRIMTARI PRAKTIKE. PËRFITIMI I H2SO4 DHE VETITE E TIJ
OBJEKTIVAT:
− Të përshkruajnë mënyrën e ndodhjes së reaksioneve kimike
− Të sigurojnë mjetet e nevojshme për realizimin e këtyre eksperimenteve
− Të realizojnë praktikisht ndodhjen e këtyre eksperimenteve
− Të paraqesin me anë të reaksioneve kimike secilin eksperiment
KONCEPTET KRYESORE: eksperiment
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi
Përmbledhje e
strukturuar
Ndërtimi i
njohurive
Role të
specializuara
në grup
studimore
Punë me grupe
Përforcimi
Reflekto/reflekto
/reflekto
MJETET E PUNËS: provëza, tuba qelqi, tub gome, tapa gome, llamba me alkool,
sulfit natriumi
Tretësirë 10% HCl, tretësirë 10% H2SO4, BaCl2, gotë kimike, zink, bakër, sheqer
PARASHIKIMI : 10 minuta
PERMBLEDHJE E STRUKTURUAR
Mësuesi
- Para nxënësve paraqes se ku synojmë me këtë veprimtari
praktike
- Ndaj klasën në gjashtë grupe pune me 5 nxënës secili
- Përcaktoj se gjysma e grupeve do të zhvillojnë gatitjen e H2SO4 dhe gjysma tjetër do
të merren me vetitë e H2SO4
-Theksoj faktin se grupet do të punojnë paralel dhe do të krahasojnë konkluzionet me
njëri tjetrin me anë të përfaqësuesve të tyre

NDERTIMI I NJOHURIVE: 30 minuta
ROLE TE SPECIALIZUARA NË GRUP
-Orientoj nxënësit për mënyrën e organizimit të punës në grup
-Brenda secilit grup çdo anëtar ka një rol të caktuar
laboranti → përgatit me kujdes mjetet e punës dhe aparaturat
informuesi → informon ne lidhje me mënyrën si do te zhvillohet eksperimenti
specialisti → zhvillon eksperimentin
vëzhguesi → mban me kujdes të dhënat
raportuesi → analizon të dhënat dhe jep konkluzionet përfundimtare
laboranti
informuesi specialisti
vëzhgues
i
Mendimi përfundimtar i shprehur me anë të
reaksioneve kimike nga një përfaqësues
Raportuesi
REFLEKTO/REFLEKTO/REFLEKTO
- Raportuesit e secilit grup informojnë me hollësi mbi mënyrën e
zhvillimit të eksperimentit, vëzhgimet e bëra dhe konkluzionet
Gatitja e H2SO4
Vetitë e H2SO4
GR 1
GR 2
GR 3 GR 1
GR 2 GR 3

përkatëse
- Nxënësit e tjerë dëgjojnë me kujdes dhe reflektojnë duke përpunuar çdo informacion
- Pasi dëgjohen të gjithë përfaqësuesit e grupeve arrihet në një konkluzion përfundimtar,
i cili paraqitet para klasës nga njeri nga raportuesit e të tre grupeve përkatës
EKSPERIMENTI 1 : Gatitja e H2SO4
Konkluzionet
− Në një provëz me disa gram Na2SO3 shtuam HCl të holluar
− E ngrohëm përmbajtjen e provëzës në flakën e llambës me alkool
− Në provëz kalojmë një gyp zhvillimi ku gazi i çliruar nga zhvillimi i reaksionit
(H2SO3) gurgullohet në një provëz tjetër me tretësirë 10% H2O2
St 1 ) Na2SO3 + HCl→NaCl + H2SO3
St 2 ) H2SO3 →H2O + SO2
St 3) SO2 +H2O2 →H2SO4
EKSPERIMENTI 1: Disa veti të H2SO4
Konkluzionet
- Në një provëz ku kemi H2SO4 të holluar shtojmë copa zinku, reaksioni ndodh
menjëherë
Zn +H2SO4 →ZnSO4 +H2
- Në një provëz tjetër që kemi hedhur H2SO4 te përqendruar shtojmë një copë të
vogël bakri
- Reaksioni mund te ndodhë vetëm në prani të nxehtësisë
- Tretësira nga një ngjyrë e lehtë e verdhë e H2SO4 kalon në një ngjyrë të errët që i
dedikohet përfitimit te gazit SO2 me ngjyrë të errët
Cu + H2SO4 → CuSO4 + SO2 + H2O
VLERËSIMI
U aktivizuan dhe morën pjesë në orën mësimit.
Sa dhanë mendime të sakta dhe të pjekura gjatë punës në grup.
Sa janë të aftë të sjellin në kujtesë materialet e marra ne mësimet e kaluara dhe
përpunimin e materialit te ri.

TEMA: KARAKTERISTIKA TË PERGJITHËSHME TË GRUPIT TË VA
OBJEKTIVAT:
− Të listojnë të gjithë elementet e grupit te VA
− Të rendisin karakteristika të përgjithshme të këtij grupi
− Të njohin vetitë fizike të elementeve të këtij grupi
− Te argumentojnë se pse N2 dhe P janë elemente shumë të rëndësishëm në natyrë
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi
Alfabeti i
njëpasnjëshëm
Ndërtimi i
njohurive
Lexim përmbledhje
në dyshe
studimore
Punë me grupe
Përforcimi Shkrimi i lirë Nxitja e diskutimit Punë individuale
ALFABETI I NJËPASNJËSHËM
MËSUESI
A
Arseniku
antimon
ajër
B
bismuth
P
Fosfor
Përbërje
O
Oksiacide
D DH
E
elektron
elemente
R
Rreze
F G
Grup
Gaz
Gjendje të lëndës
H
helmues
J
jometal
L
Lidhje kimike
Lidhje sigma
K
Karakteristika
X SH
Shtrese
elektronik
T
Temp. vlimit
Temp.
shkrirjes
Q
S
Sistem
periodik
Zigzage V
Valence
Veti fizike
N
Azoti
Nivel energjetik
Numër oksidimi
M
Metal
Molekulë
Y

I jepet secilit nxënës një kopje e alfabetit të njëpasnjëshëm e paplotësuar.
Kërkoj nga nxënësit që të shkruajnë një term, një fjalë, një veti në mënyrë rastësore
sipas shkronjave të alfabetit.
Pasi secili e plotëson, e këmben alfabetin me shokun ngjitur dhe ky veprim përsëritet
disa herë zinxhir për rreth 5 minuta.
LEXIM PËRMBLEDHJE NË DYSHE
Mësuesi:
Mësimi ndahet në paragrafë dhe nxënësit lexojnë dhe përmbledhin në dyshe, ku njeri
bën pyetjen, tjetri përmbledh me fjalët e veta.
Për secilin paragraf, synoj te aktivizoj disa dyshe nxënësish.
PARAGRAFI I PARË
Dyshja e parë
Nx. 1: Cilët janë elementet e grupit të VA
Nx. 2: Elementet e grupit të VA
janë:
N → azoti
P → fosfori
As → arseniku
Sb → antimoni
Bi → bismuthi
Nx. 3: Cilat janë disa nga karakteristikat kryesore të elementeve të grupit VA
Nx. 4: Të gjithë elementet e grupit të VA
− Janë elemente p
− Janë jometale (veti që zvogëlohen në drejtimin nga lart poshtë )
− Kanë pesë elektrone në shtresën e jashtme
− Kanë strukturë s2
p3
− Paraqiten III dhe V valent (me përjashtim të N që s’mund të ngacmohet dhe shfaq
vetëm valencën III, por mund të shfaqë n.o +5)
PARAGRAFI I DYTË
Dyshja e dytë
Nx. 1: A mund të përmendim disa nga vetitë fizike të elementeve të grupit të VA
?
Nx. 2: Janë në gjendje agregate të ndryshme.
− Azoti gaz, të tjerët të ngurtë
− Nga lart poshtë rritet Tsh, Tvl,

− Nga lart poshtë ulet elektronegativiteti prandaj forcohen vetitë metalike
PARAGRAFI I TRETE
Dyshja e tretë
Nx. 1: Cilat elemente janë më të rëndësishëm në grupin e VA
?
Nx. 2: Elementet më të rëndësishëm në grupin e VA
janë AZOTI DHE FOSFORI.
Nx 3: Pse? Ku bazohemi?
Nx. 4: Janë më të përhapurit në natyrë. P.sh AZOTI:
Është përbërës i ajrit në qarkullimin natyror
Është përbërës i aminoacideve në formën e grupit −NH2 (aminik)
Në natyrë është në përbërje të disa mineraleve, p.sh salnitra KNO3
Megjithëse pak aktiv në kushte të zakonshme, ai merr pjesë në qarkullimin natyror
Nx 5: Ç’mund të themi për Fosforin
Në natyrë vetëm në trajtë mineralesh
Fosforiti Ca3(PO4)2
Apatiti [3 Ca3(PO4)2CaF2 CaCl2]
Element i rëndësishëm i kockave, dhëmbëve, skeleteve, guaskave, indit nervor
Mësuesi:
Kërkoj që pas çdo paragrafi, nxënës të tjerë të përsërisin në formën e një loje ku secili
nxënës i lë ‘pas’ shokut ose shoqes së vet.
PERFORCIMI: 5 minuta
SHKRIMI I LIRË
Mësuesi
Theksoj se në ndryshim nga shkrimi i shpejtë në të cilën nxënësit duhet të shkruajnë
pa ndalur dorën për rreth 3 minuta, pa u menduar për atë çfarë ata mbajnë mend,
shkrimi i lirë synon që nxënësit të përforcojnë njohuritë e tyre duke shkruar për rreth
5−7 minuta duke u menduar dhe duke formuluar fjali sa më të sakta rreth temës së re.
Lihen nxënësit të punojnë për rreth 5 minuta. Pas 5 minutave dëgjoj krijimet e disa
nga nxënësve
VLERËSIMI
U aktivizuan dhe morën pjese në orën mësimit.
Sa janë të aftë të krahasojnë të sjellin në kujtesë materialet e marra në mësimet e

TEMA: FOSFORI
OBJEKTIVAT:
− Të paraqesin strukturën e elektronike të fosforit
− Të listojnë përbërjet kryesore të fosforit me oksigjenin
− Të përshkruajnë format alotropike të fosforit
− Të argumentoje rëndësinë e këtij elementi në natyrë
KONCEPTET KRYESORE: oksiacide, forma alotropike
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Harta semantike Diskutimi i ideve Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Ditar dypjesësh
studimore
Punë me grupe
Përforcimi Tryezë rrethore Nxitja e diskutimit Punë individuale
MJETET E PUNËS: sistem periodik, dërrasa e zezë
HARTA SEMANTIKE: Realizoj një bashkëbisedim në formë
pyetje përgjigjesh me nxënësit në lidhje me temën dhe gjithçka
paraqitet në dërrasën e zezë në një formë të tillë
fosfori
s2
p3
VA
III dhe V valent
në natyrë në trajtë mineralesh
foforiti apatiti
Oksidet acide
P2O3,P2O5
oksiacidet
H3PO3, H3PO4
Përbërje me O2

DITAR DYPJESËSH
MËSUESI: Pasi diskutuam në përgjithësi për fosforin dhe
pozicionin e tij ne sistemin periodik përcaktoj tre koncepte
kryesore, të cilat ua paraqes nxënësve t’i komentojnë
− Ç’janë format alotropike, sa forma alotropike shfaq fosfori?
− Si paraqitet fosfori nga ana kimike?
− Cilat janë oksidet e fosforit dhe oksiacidet përkatëse?
KONCEPTET
KRYESORE
KOMENTI I NXËNËSVE
Ç’janëformatalotropike?
Saformaalotropikeshfaqfosfori?
Format alotropike të fosforit kanë të njëjtën formulë molekulare, por
strukturë të ndryshme
P→shfaq tre forma alotropike: fosfor i bardhë, fosfor i kuq fosfor i zi
Fosfor i bardhë:
− I ngurtë, ngjyrë të bardhë, i tejdukshëm
− Molekule katëratomike
− I patretshëm në ujë dhe alkool
− I tretshëm në sulfur karboni
− Digjet në prani të oksigjenit në 25o
c
P4 + O2 → P2O5
− Helmues
Fosfori i kuq:
− P me ngjyrë të kuqe
− Fosfori i bardhë →fosfor të kuq (4000
c)
− Strukturë të ndërlikuar por jo me katër atome
− Digjet në oksigjen por në 260o
c
− Më pak aktiv dhe helmues se fosfori i bardhë
PS: fosfori është më aktiv se azoti, sepse atomet e fosforit lidhen me lidhje
njëfishe, në ndryshim nga atomet e azotit që lidhen me lidhje trefishe
Përbërjetefosforitmeoksigjenin
Oksidet acide
P4 + 3O2 = P4O6(P203) Anhidridi fosforor (tepricë fosfori)
P4 + 5O2 = P4O10(P205) anhidri fosforik (tepricë oksigjeni)
Veprimi me ujin
P4O6 + 6H2O = 4H3PO3 jep kripëra fosfite
P4O10 + 6H2O = 4H3PO4 jep kripëra fosfate
Reaksioni i dytë është reaksion shumë i vrullshëm. P2o5 është dehidratues
shumë i fortë, mund të marrë ujin edhe nga një molekulë H2SO4 apo
HNO3, p.sh:
P205 + 3H2SO4 = 3SO3 + 2H3PO4
P2O5 + 6HNO3 = 3N205 + 2H3PO4
*acidi fosforik si acid i dobët shpërbashkohet në tre shkallë dhe jep tre
lloj kripërash H2PO4
-
dihidrogjen fosfate
2
4
HPO −
hidogjen fosfate
3
4
PO −
fosfate

VetitëkimiketëP
Veprimi me metalet
P4 + 6Ca = 2Ca3P2
P4 + 6Mg = 2Mg3P2
P4 + 12Na → 4Na3P
Ca3P2 + H2O2 → Ca(OH)2 + PH3
Ndodhet në natyrë vetëm në përbërje të mineraleve në trajtë fosfatesh.
Element shumë i rëndësishëm për bujqësinë. Përbërës i rëndësishëm i të
gjithë plehrave kimike në formën e hidrogjenfosfateve.
Ca3(PO4)2 + 2H2SO4 = 2CaSO4 + Ca(H2PO4)2
Fosforitet përpunohen me acid sulfurik për të përftuar hidrogjenfosfate.
TRYEZË RRETHORE (ose në rresht)
− Ndaj klasën në disa grupe në varësi të rreshtave (ose i vendos në
formë rrumbullake).
− Vendos në secilin grup një nxënës që do të fillojë lojën i pari. I jap një letër dhe
laps dhe kërkoj të shkruajë një veti, një karakteristikë apo një përbërje të hekurit.
− Pasi plotësohet nga nxënësi i parë, letra paloset dhe i jepet shokut pasardhës, në
mënyrë të vazhdueshme, derisa të mbarojnë të gjithë personat e grupit.
− Në fund të kësaj loje nxënësi i fundit hap letrën dhe lexon të gjitha shënimet e
paraqitura ne letër.
VLERËSIMI
U aktivizuan dhe morën pjesë në orën mësimit dhe në lojën përfundimtare.

TEMA: HEKURI DHE VETITË E TIJ
OBJEKTIVAT:
− Të paraqesin strukturën elektronike të hekurit
− Të listojnë disa nga karakteristikat e përgjithshme të këtij elementi
− Të paraqesin me anë të reaksioneve kimike aktivitetin kimik të hekurit
− Të argumentojnë pse me acide të ndryshëm, hekuri vepron në mënyra të ndryshme
KONCEPTET KRYESORE: oksidim, reduktim, radhë aktiviteti
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi
Parashikimi me
terma paraprake
Ndërtimi i ideve Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Kubimi
studimore
Punë me grupe
Përforcimi Shkrimi i shpejtë Nxitja e diskutimit Punë individuale
MJETET E PUNËS: Sistem periodik, dërrasa e zezë
Parashikimi me terma paraprakë
U jap nxënësve katër fjalë dhe kërkoj prej tyre të hartojnë një
tregim të shkurtër për rreth pesë minuta.
hekur meteor tokë grup studentësh
Lexojmë disa nga punimet e nxënësve.
Amela tregon:
Një grup studentësh kalonin shumë kohë së bashku duke biseduar dhe punuar rreth
pasionit të tyre të përbashkët për shkencat. Një mbrëmje pasi kishin punuar deri vonë
në studion e tyre dhe po ktheheshin në shtëpi, papritur njeri prej tyre ndaloi dhe i nguli
sytë një cope hekuri në tokë. Të tjerët u afruan dhe po e vështronin si të habitur, sepse
kishte diçka të veçantë. Menjëherë e transportuan në studion e tyre të punës ku arritën
në përfundimin se ishte shkëputur nga një meteor. Ata ishin shumë të emocionuar për
këtë mundësi të re vëzhgimi, këtë sfidë të re, sepse kështu e konsideronin ata çdo gjë
që lidhej me pasionin e tyre!

Kubimi
Ndaj klasën në grupe me nga gjashtë persona secili.
I jap çdo grupi një kub, në gjashtë faqet e të cilit shkruaj fjalët:
Përshkruaj Njihe Studioje Analizoje Zbatoje Argumentoje
Orientoj nxënësit duke kërkuar që secili prej tyre t’i përgjigjet njërës prej pyetjeve të
kubit. Nxënësit punojnë në heshtje për një kohë rreth 10 minutash dhe ndërkohë kaloj
pranë çdo grupi për të ndihmuar dhe saktësuar mënyrën e përgjigjes së tyre. Mbas 10
minutash diskutoj bashkë me nxënësit.
Për kërkesën përshkruajë synojmë të përshkruajmë Fe, si p.sh:
është metal kalimtar
shumë i përhapur në natyrë
në natyrë e gjejmë në gjendje të lirë ose në trajtë xeherorësh si p.sh. hematiti
(Fe2O3 H2O), limoniti (2Fe2O3 3H2O), magnetiti (Fe3O4), piriti (FeS2)
Për kërkesën njihe synojmë të njohim më mirë Fe dhe pozicionin e tij në SP:
Element i grupit VIIIB
ZFe =26
1s2
2s2
p6
3s2
p6
4s2
3d6
Element d
Për kërkesën studioje duke pasur parasysh pozicionin e Fe ne SP, nxënësi jep të
dhëna mbi mundësitë valentore të Fe si element, duke specifikuar që:
Fe mund të shfaqë numra të ndryshëm oksidimi +2 → elektrone valentore 2e-
s
+3 → elektrone valentore 2e-
s dhe 1e-
d
+6 → elektrone valentore 2e-
s dhe 4 e-
d
Më i qëndrueshëm është Fe me n.o.+3
Për kërkesën analizoje synojmë të analizojmë të dhënat e mësipërme së bashku më
nxënësit, duke përmbledhur:
Fe është ndër elementet më të rëndësishëm të grupeve B
Shumë i përhapur në natyrë
Mjaft i rëndësishëm për përdorimet që gjen në jetën e përditshme
Me oksigjenin mund të formojë përbërje me veti bazike, amfotere por edhe acide
FeO,Fe2O3,FeO3
Më të qëndrueshme janë përbërjet e Fe +3
Për kërkesën zbatoje synojmë të zbatojmë në reaksione disa veti të Fe:
Veprimi me oksigjenin
Fe +O2 = Fe2O3
Fe(jo i pastër ) + O2 = Fe2O3 nH2O

Veprimi me halogjenet
Fe + Cl2 = FeCl3
Veprimi me acidet : Fe + HCl = FeCl2 + H2
Fe + H2SO4 = FeSO4 + H2
Fe + H2SO4(C) = Fe2(SO4)3 + SO2 + H2O
Fe + HNO3 (h) = Fe (NO3)3 + NO + H2O
Fe + HNO3 (c) =Fe (NO3)3 + NO2 + H2O
Për kërkesën argumentoje duke u nisur nga bashkëveprimi i Fe me acidet,
argumentojmë pse Fe me acide të ndryshme vepron në mënyra të ndryshme.
Fe është para hidrogjenit në radhën e aktivitetit, prandaj ai zhvendos hidrogjenin nga tretësirat
e holluara të HCl dhe H2SO4 Fe + 2H+
= FeSO4 + H
Fe vepron me tretësirat e përqendruara të H2SO4, HNO3 dhe në të dyja rastet rolin e oksiduesit e
luajnë jonet e mbetjes acide 2
4
SO −
, 3
NO− 2
4
SO −
→ 2
SO 3
NO−
→ 2
NO
Fe → Fe3+
Fe → Fe3+
ORGANIZUES GRAFIK
Gjatë kësaj faze bëhet përforcimi i njohurive të marra gjatë orës së
mësimit.Kërkoj nga nxënësit të plotësojnë tabelën e mëposhtme.
Mendimet e tyre përfundimtare hidhen në tabelë.
Karakteristika
të
përgjithshme
Pozicioni
në SP
valencat
Oksidet e
hekurit
Veprimi me acide
të holluar
Veprimi me acide
të përqendruar
Hekuri
VLERËSIMI
Vlerësoj nxënësit për aftësinë që ata kanë për të për zgjedhur materialin teorik.
Vlerësoj përgjegjësinë me të cilën ata realizojnë detyrat.
Vlerësoj aftësinë e tyre për të shkruar saktë reaksionet kimike.
Është e rëndësishme në vlerësim plotësimi i tabelës përfundimtare.

TEMA: VEPRIMTARI PRAKTIKE - PËRFITIMI I SUBSTANCAVE
OBJEKTIVAT:
− Të sjellin në kujtesë sa më shumë mënyra të përfitimit të substancave
− Të listojnë sa më shumë lloje të ndryshme reaksionesh kimike
− Të realizojnë praktikisht gatitjen e ZnSO4, KCl
− Të shkruajnë reaksionet përkatëse për gatitjen e ZnSO4, KCl
KONCEPTET KRYESORE: gatitje, reaksion
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi
Imagjinatë e
drejtuar
Ndërtimi i shprehive Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Veprimtari praktike
studimore
Punë me grupe
Përforcimi Shikim i shpejtë Nxitja e diskutimit Punë individuale
MJETET E PUNËS: provëza, gota kimike, Zn,H2SO4, ZnO, BaCl2, K2SO4, KNO3,
KOH, HCl
IMAGJINATE E DREJTUAR
Kërkoj nga nxënësit që të imagjinojnë sikur ndodhen në një laborator në ditën e parë
të punës dhe nga shefi u jepet detyrë të gatisin disa kripëra.
Lihen nxënësit të mendohen për 3 minuta dhe të lenë të lirë imagjinatën.Merren
mendime të ndryshme.
Kristi: Do shqetësohesha në momentin e parë, por pastaj do realizoja detyrën.
Mësuesi: Si ?
Kristi: Do provoja disa mënyra të gatitjes së kripërave.
Mësuesi: Shumë mirë. A mund të na përshkruash një prej tyre.
Kristi: Po. Një nga mënyrat e gatitjes së kripërave është veprimi i acideve me bazat
M1: HCl + NaOH = NaCl + H2O

Keisi: Dhe nga veprimi i metaleve me acidet
M2: Na + 2HCl = NaCl + H2
Mg + H2SO4 = MgSO4 + H2
Nxënësit e tjerë plotësojnë dhe sjellin në kujtesë mënyra të tjera gatitjesh të kripërave
M3: Veprimi i oksideve bazike me bazat
CaO + H3PO4 = Ca3(PO4)2 + H2O
M4: Veprimi i oksideve acide me bazat
CO2 + NaOH = Na2CO3 + H2O
M5: Veprimi i metaleve me jometalet në mënyrë të drejtpërdrejtë
Na + Cl2 = NaCl
Fe +S = Fe2S3 .... etj.
VEPRIMTARI PRAKTIKE
Klasa ndahet në dy grupe të mëdha. Secilit grup mund të
grupohet në grupe më të vogla
Secili grup merr detyrën përkatëse respektivisht gatitjen e ZnSO4 dhe KCl
Secili grup cakton një kryetar i cili do të vëzhgojë punën brenda të tre nëngrupeve të
tij dhe vetëm kur të këtë përfunduar gjithçka në të tre grupet, atëherë detyra do të
quhet e realizuar.
Me detyrë të realizuar duhet të kuptojnë:
a. Realizimin praktikisht te eksperimentit
b. Përshkrimi i dukurive që vihen re
c. Shkrimi i reaksioneve kimike
d. Shpejtësia në realizimin e eksperimentit
Cili nga grupet i ka paraqitur më mirë, në të tria nëngrupet, do të shpallet fitues.

Gatitja e ZnSO4 Gatitja e KCl
1 1
2 2
3 3
Zn + H2SO4 = ZnSO4 + H2 BaCl2 + K2SO4 = KCl + BaSO4
ZnO + H2SO4 = ZnSO4 + H2O HCl + KOH = KCl + H2O
Grupi që mbaron me shpejt dhe jep sa më shumë mundësi gatitjeje, del fitues.
PERFORCIMI : 5 minuta
SHKRIMI I SHPEJTË
Orientoj nxënësit që për 3−4 minuta, pa ndalur dorën të shkruajnë
në mënyrë rastësore disa fjali ne lidhje me temën e marrë. Nxënësit
punojnë në qetësi për 4 minuta pa shkëputur dorën dhe pa menduar.
Ata duhet të lënë lapsat vetëm kur t’u kërkohet nga mësuesi. Dëgjoj disa punime të
nxënësve.
Detyrë: Shkruani reaksionet e gatitjes të CuSO4.
VLERËSIMI
Sa janë të aftë të krahasojnë dhe të sjellin në kujtesë materialet e marra në mësimet e
KLASA

TEMA: POLIMERË TË TJERË
OBJEKTIVAT:
− Të dallojnë një monomer nga një polimer
− Të listojnë lloje të ndryshme polimeresh
− Të njohin mënyrën e përfitimit të tyre
− Të shkruajnë reaksionet e përfitimit të tyre
− Të tregojnë përdorimet e tyre në jetën e përditshme
KONCEPTET KRYESORE: makromolekula, polimere, polimerizim, përbërje e ngopur
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Di/dua të di/mësova Diskutimi i ideve Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Di/dua të di/mësova
studimore
Punë me grupe
Përforcimi Di/dua të di/mësova Nxitja e diskutimit Punë individuale
MJETET E PUNËS: dërrasa e zezë, libri, fleta formati dua të di
PARASHIKIMI : 5 minuta
− Shkruaj në tabelë temën e mësimit: POLIMERË TË TJERË.
− Diskutoj me nxënësit në lidhje me temën.
− Hartoj pyetje në lidhje me polimerët.
− Duke marrë të gjitha mendimet e dhëna nga nxënësit, ndërtoj tabelën e mëposhtme
në dërrasën e zezë duke plotësuar kolonën “Di”.
DI DUA TË DI MËSOVA
− Janë makromolekula
− Gatiten me anë të reaksioneve të
polimerizimit (lloj i veçantë i
reaksioneve të adicionit)
− Mund të formojnë polimere
− përbërjet e pangopura
− Janë përbërje të ngopura
− Polimerizimi ndodh ne tre stade:
fillimi, zgjatja e vargut, polimerizimi
− Janë të rëndësishëm në praktikë

DUA TË DI
Mësuesi:
− Ç’farë pyetjesh ju lindin në lidhje me polimeret
− Të gjitha pyetjet e hartuara nga nxënësit i vendos në kolonën “Dua të di”
Di DUA TË DI MËSOVA
− Gatiten me anë të reaksioneve
të polimerizimit (lloj i veçantë i
reaksioneve të adicionit)
− Polimerizimi ndodh ne tre stade:
fillimi, zgjatja e vargut,
polimerizimi
− Janë të rëndësishëm në praktikë
Lloje të tjera polimerish.
Nga e kanë origjinën polimeret?
Si përftohen?
A mund të shkruajmë
reaksionet kimike?
Sa janë të rëndësishëm në
jetën e përditshme?
A gjejnë zbatime në industri
të ndryshme?
MËSOVA MË SHUMË
− U jap mundësinë nxënësve që të lexojnë me kujdes tekstin në
mënyrë individuale ose në dyshe
− Orientoj nxënësit në lidhje me plotësimin e tabelës
− Nxënës të ndryshëm prezantojnë para klasës mendimet e tyre dhe i shkruajnë në
kolonën “mësova”
− Në fund tabela duhet të këtë një pamje të tillë si më poshtë:
Di DUA TË DI MËSOVA
− Gatiten me anë të
reaksioneve të
polimerizimit (lloj i veçantë
i reaksioneve të adicionit)
− Polimerizimi ndodh ne tre
stade: fillimi, zgjatja e
vargut, polimerizimi
− Janë të rëndësishëm në
praktikë
Lloje të tjera polimerish.
Nga e kanë origjinën polimeret?
Si përftohen?
A mund të shkruajmë
reaksionet kimike?
Sa janë të rëndësishëm në
jetën e përditshme?
A gjejnë zbatime në industri
të ndryshme?
PVC (poliklorurvinili)
2
HC CH HCl CH CHCl≡ + → =
klor vinili
( )pol
2
CH CHCl− = −→
poli klorur vinili
Gjen zbatim në prodhimin e
lëndëve plastike
Polistireni (buka e peshkut)
CH2 CH
n

Kauçuku buna bu→butadien
Na →natrium
CH2 CH CH CH2
CH2 CH
CH CH2 n
butadien 1,3
Kauçuku sintetik: Bashkimi i
monomerëve të ndryshëm
Psh: butadien + stiren →
kaucuku buna – S
Tetra fluor etileni (tefloni )
( )2 2 2 2 n
CF CF CF CF= → − − −
Për veshjen e metaleve që
përdoren për enë kuzhine.
Rrisin qëndrueshmërinë ndaj
temperaturave të larta.
Nuk vepron me substanca të
tjera.
VLERËSIMI
Nxënësit vlerësohen për:
Mënyrën se si hartojnë pyetjet dhe si diskutojnë me njeri tjetrin.
Aftësinë për të shkruar reaksionet e gatitjes të polimereve.
Saktësinë e përgjigjeve të tyre.

TEMA: ANALGJEZIKET
OBJEKTIVAT:
− Të konceptojnë drejt analgjezikët
− Të grupojnë saktë analgjezikët
− Të japin të dhëna mbi analgjezikët narkotikë dhe jonarkotikë
− Të sjellin sa më shumë shembuj nga jeta e përditshme në lidhje me përdorimin
e analgjezikëve
KONCEPTET KRYESORE: analgjezikët, analgjezikët narkotik , analgjezikët
JONARKOTIKË, SNQ, SNP
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi
Parashikimi me
terma paraprake
Ndërtimi i
njohurive
Imagjinate e
drejtuar
studimore
Punë me grupe
Përforcimi
Organizues grafik i
analogjisë
MJETET E PUNËS: dërrasa, shkumësa, teksti, foto të ndryshme
Parashikimi me terma paraprake
Duke pasur parasysh që tema e mësimit është shumë intriguese jap
katër fjalë të cilat synojnë të ngacmojnë idetë e nxënësve në lidhje
me temën e re:
murg papritur aloe vera (bimë) turist
I lejoj për 5 minuta të shkruajnë një tregim të shkurtër ose të ndërtojnë një situatë.
Dëgjoj disa nga krijimet e nxënësve. Marr mendimin e klasës se kush prej nxënësve ka
punuar më mirë. Kaloj në ndërtimin e njohurive.

IMAGJINATË E DREJTUAR/PUNË NË GRUPE
Grupoj nxënësit në grupe dhe i jap secilit grup foto të ndryshme
− Medikamente
− Pije të ndryshme
− Njerëz me dhimbje të ndryshme
Kërkoj nga nxënësit që duke vënë në punë imagjinatën, të flasin dhe komentojnë fotot e
dhëna.
Jam e interesuar që në fund të të gjitha mendimeve të dhëna nga nxënësit, të arrijmë
në një përfundim mbi medikamentet (analgjezikët) dhe rolin e tyre në organizëm.
ORGANIZUES GRAFIK I ANALOGJISË
Analgjezikët
Konsiderohen si
analgjezikë me veprim
qendror
Veprimi i tyre ndikon:
- Riprodhimin pjesërisht
ose përgjithësisht efektin
fiziologjik të
endorfinave.
- Nxitin receptorët
specifikë të opiumeve.
Bëjnë pjesë:
Opiatet natyrore?
Morfina
Codeine
Mepiridine
Metadoni
Oksikodoni
Jo opiatet:
antidepresivët triciklike
ciklike
Konsiderohen si analgjzikë
me veprim periferik.
Veprimi i tyre ndikon në
nxitjen e stimulit algogjen
Kanë veprim të mirë
antiflamator dhe
antipiretik.
Bëjnë pjesë:
− Paracetamoli
− Aspirina
− Klomentalina
− Glatenina
− Katamina
“Medikamente të aftë të
zbusin ose të zhdukin
dhembjen, pa ndryshuar
ndijime të tjera dhe
nivelin e vëzhgimit”
NARKOTIKË JONARKOTIKË

VLERËSIMI
Nxënësit vlerësohen për:
Aktivizimin e nxënësve në orën e mësimit.
Mënyrën se si komentojnë fotot ndryshme.
Përshkrimin saktë të analgjezikëve.
Mënyrën e diskutimit të nxënësve brenda grupit dhe përpunimin saktë të informacionit.
TEMA: SAPUNËT DHE VETITË E TYRE
OBJEKTIVAT:
− Të listojnë sa më shumë lloje të ndryshme reaksionesh kimike
− Të sjellin ne kujtesë sa më shumë mënyra të përfitimit të substancave
− Të shkruajnë reaksionet përkatëse për gatitjen
KONCEPTET KRYESORE: acide lyrore, sapunifikim, trigliceride, glicerina, lyrnat
e ngurta, lyrnat e lëngëta
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi
Diskutimi i
njohurive paraprake
Ndërtimi i
njohurive
Shpjegimi i drejtuar Ndërtimi i shprehive
studimore
Punë me grupe
Përforcimi
Përvijimi i
koncepteve
MJETET E PUNËS: teksti shkollor, dërrasa, flete formati
DISKUTIMI I NJOHURIVE PARAPRAKE
Diskutoj me nxënësit në lidhje me lyrat, ç’janë, si janë të ndërtuara ato etj.
Mësuesi: Çfarë dini për lyrat?

Nxënësi: Janë estere të një lloji të veçantë të formuar nga acide lyrore dhe glicerina.
Mësuesi: Por ç’janë acidet lyrore?
Nxënësi: Acide lyrore janë acide me shumë karbone në vargun kryesor.
Mësuesi: A mund të paraqisni një skemë që të lidhi lyrat me acidet lyrore?
Nxënësi paraqet në tabelë një skemë të tillë.
Acide lyrore
Acide lyror të ngopur Acide lyror të pangopur (18 C)
Acid miristik (14C) C13H27COOH
Acid palmitik (16C) C15H31COOH
Acid stearik (18C) C17H35COOH
Acid oleik (nje lidhje dyfishe) C17H33COOH
Acid linoleik (dy lidhje dyfishe) C17H31COOH
Acid linolneik (tre lidhje dyfishe) C17H29COOH
Lyrat e ngurta (shtazore) Lyrat e lëngëta (bimore)
Acid lyror + glicerinë
Trigliceride
SHPJEGIMI I DREJTUAR
Duke patur parasysh që në fazën e parë të mësimit bëmë një
përmbledhje të acideve lyrore dhe lyrave nga ana teorike. Që në
fillim paraqes para nxënësve reaksionin e gatitjes të lyrave.
Trigiliceridet gatiten nga bashkëveprimi i acideve lyrore me glicerinën (propantriolin),
bashkëveprim që shoqërohet me eliminimin e 3H2O.
Reaksioni i gatitjes të lyrave është si më poshtë:
CH2 OH
CH OH
CH2 OH
HOOC C15H31
HOOC C15H31
HOOC C15H31
+
COO C15H31CH2
CH COO
CH2 COO
C15H31
C15H31
+ 3H2O
glicerina acidit palmitik trigliceridi i acidit palmitik
Në këtë moment edhe njëherë pyes nxënësit: Cila është tema e sotme? Sapunët dhe
vetitë e tyre.

Ç’janë sapunët?
Sapunët janë përbërje që përftohen nga bashkëveprimi i triglicerideve me KOH ose
NaOH. Reaksioni quhet sapunifikim. Sapunët janë kripëra të Na ose të K të acideve
lyrore. Reaksioni i gatitjes është si më poshtë:
CH2 OH
CH OH
CH2 OH
+
COO C15H31CH2
CH COO
CH2 COO
C15H31
C15H31
+ 3NaOH 3C15H31COONa
trigliceridi i acidit palmitik palmitat Na
− Sapunët përbëhen nga dy pjesë:
• pjesa hidrofobe, tretet në yndyrë, përfaqëson radikalin
• Pjesa hidrofile, tretet në ujë, përfaqëson pjesën jonike
− Sapunët kanë veti larëse të cilat janë më të mira në ujë të butë
− Lëndët larëse sintetike janëtë ngjashme me sapunët dhe kanë grupin hidrofob dhe hidrofil
PËRVIJIMI I KONCEPTEVE: Për të përvijuar sa më qartë
konceptet e marra realizoj në klasë një detyrë praktike ku synoj që
praktikisht nxënësit të shkruajnë reaksionin e gatitjes të sapunëve.
− si gatitet stearati i natriumit?
Detyra:
− shkruani reaksionin
− emërtoni produktet dhe reaktantet
− përcaktoni pjesën hidrofobe dhe pjesën hidrofile
VLERËSIMI
VLERËSOJ NXËNËSIT NË LIDHJE ME FAKTIN SE:
kaluara dhe përpunimin e materialit të ri.
ky është reaksion sapunifikimi sapunë
KOH NaOH
sapunë të butë sapunë të fortë

Liber mesuesi-kimi11-me-zgjedhje-te-detyruar

Liber mesuesi-kimi11-me-zgjedhje-te-detyruar

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Más de Ferit Fazliu

Más de Ferit Fazliu (20)

Liber mesuesi-kimi11-me-zgjedhje-te-detyruar