Atonement Filmdossier

1. Filmdossier Atonement Naam:Frank Knaps Studentnummer:3369706 Werkgroep:2 In dit filmdossier wordt de bibliotheekscene uit de film Atonement uitgelicht, besproken en geanalyseerd. De vraag die hierbij centraal komt te staan en als een rode draad door dit dossier heenloopt, is de vraag: Waarom is deze scene in narratief verband gezien een sleutelscene? Deze hoofdvraag zal in dit dossier beantwoord worden door een beknopte samenvatting van de bibliotheekscene en een korte en beknopte samenvatting van de film zelf om zo een duidelijk, representatief en objectief beeld te schetsen waarom deze scene wel of geen sleutelscene is in narratief verband. Ook wordt gekeken naar de verschillende structuren van het Formal System van deze scene. Bepaalt bijvoorbeeld het bezit van verscheidene structuren van het formal system van deze scene wel of niet waarom de bibliotheekscene wel of niet een sleutelscene is in narratief verband gezien. Tot slot wordt de bibliotheekscene in het geheel van de film ‘’geplaatst’’ en wordt er een conclusie getrokken, alsmede de hoofdvraag beantwoordt, of de bibliotheekscene in de film Atonement een sleutelscene is bekeken vanuit het narratieve verband en is na de beantwoording van de vraag een stuk geweid aan een theoretische zelfreflectie. Bibliotheekscene Atonement De scene begint ermee dat Robbie aanbelt bij het huis van Cecilia om te komen dineren met de familie van Cecilia. Robbie heeft echter van te voren twee verschillende soorten liefdesbrieven geschreven aan Cecilia waarvan de ene versie een versie van een liefdesbrief is die normaal en zeer romantisch is, terwijl de andere versie zeer schunnig en pervers is. De perverse en schunnige versie is echter niet bedoeld om gelezen te worden door iemand. Toch gebeurt dit aangezien de brieven door Robbies eigen stommiteit verwisselt worden. Hierdoor leest Briony en ook Cecilia later de vieze en perverse versie, waardoor Briony een totaal verkeerd beeld ontwikkelt en krijgt van Robbie. Vervolgens maakt Cecilia de deur open voor Robbie en spreekt Robbie direct van de schunnige brief die zij ontvangen heeft van hem en dat het een fout van hem. Cecilia zegt hierop dat ze dat al had gedacht en voegt er aan toe dat haar zusje Briony ook de schunnige versie heeft gelezen. Robbie reageert hier beschamend en onthutst op en zegt dat het nooit de bedoeling was dat de schunnige versie door iemand gelezen zou worden. Cecilia geeft hierop antwoord ‘’ja’’ dus in feite verwachtte ze dit al. Dan valt er een stilte en heerst er een bepaalde spanning dat dit nog op allerlei manieren kan aflopen. Cecilia draait zich daarna in stilte en ietwat agressief om en loopt het huis in waarna Robbie haar volgt. Cecilia loopt naar de donkere bibliotheekkamer van het huis en laat in het voorbijgaan een oorbel vallen wat niemand opmerkt, Robbie trapt zelfs op de oorbel. Vervolgens maakt Cecilia wat licht aan en kijkt Robbie strak aan en vraagt welke versie van de liefdesbrief ze wel had moeten lezen. Robbie geeft hierop als antwoord dat hij een formelere en een minder anatomische versie voor haar had geschreven. Dan begint Cecilia over het voorval bij de fontein van enkele weken terug maar gaat er niet echt op in waardoor er opnieuw een stille en snijdende spanning heerst in de bibliotheekkamer. Toch doorbreekt Cecilia de stilte door te zeggen dat ze zoiets nog nooit eerder had gedaan bij de fontein en vertelt Robbie meteen dat ze erg boos was op hem maar vooral ook op zichzelf. Ze vraagt zich af hoe stom ze wel niet kon zijn door te denken dat als Robbie naar de medische school zou gaan om te studeren dat ze dan blij kon zijn. Dat ze op die manier dus in feite de gevoelens die zij koestert voor Robbie de baas kon blijven. Opnieuw valt er een stilte en kijken ze elkaar doordringend aan. Dan begint Cecilia te huilen en noemt zichzelf dom. Robbie vraagt Cecilia waarom ze huilt waarop Cecilia vraagt of Robbie het niet weet waarom. Opnieuw vraagt Cecilia met een betraand gezicht of Robbie het niet weet waarom zij aan het huilen is. Robbie zegt dat hij dit precies weet en stapt op haar af en zoent met Cecilia. Cecilia wordt hierdoor overvallen maar na een lichte aarzeling volgt er een heftige vrijpartij. Ondertussen wordt de vertrapte oorbel (wat op het eerste gezicht dus een niet zo’n belangrijk detail is, is het later dus wel) door Briony gevonden en aangezien Briony al een verkeerd beeld van Robbie heeft door de perverse liefdesbrief vreest Briony het ergste en sluipt naar de bibliotheekkamer. Cecilia en Robbie hebben eindelijk hun gevoelens voor elkaar uitgesproken en uiten dat door de liefde te bedrijven met elkaar. Dan hoort Cecilia de deur opengaan en zegt tegen Robbie dat iemand de kamer binnenkomt. Dan betrapt Briony Robbie en Cecilia en heeft Briony een angstige gezichtuitdrukking op haar gezicht en is de reactie van Cecilia op het feit dat ze betrapt worden ook een mengeling van angst en onaangenaam verrast zijn. De film Atonement Briony Tallis leeft in een vredige en nogal preutse omgeving bij haar rijke familie in het schitterende landhuis van haar familie. Briony weet niet wat er precies gaande is tussen haar zus Cecilia en hun huishoudelijke hulp Robbie Turner. Wanneer Briony in bepaalde omstandigheden gebeurtenissen tussen Robbie en Cecilia verkeerd interpreteert creëert zij een foutief beeld van Robbie Turner namelijk dat zij denkt dat Robbie een seksmaniak is. Als op een avond het de neefjes van Briony vermist worden en iedereen in het huis een zoektocht naar hun start, ziet Briony tijdens de zoektocht dat haar nichtje aangerand wordt door een man maar kan ze zijn gezicht niet zien. Terug in het landhuis vertelt Briony wat ze gezien heeft en is ze er van overtuigd dat Robbie de dader is. Wanneer Robbie diezelfde avond thuiskomt met de vermiste neefjes wordt hij opgepakt op basis van de beschuldiging van Briony. Robbie krijgt vervolgens de keuze voorgelegd om of in de gevangenis te gaan zitten of in het leger te gaan omdat het land in oorlog is. Naarmate de tijd vordert en Robbie inmiddels al in het leger is, begint Briony steeds meer te twijfelen of ze wel de waarheid gesproken heeft en ziet ze in wat voor leed ze veroorzaakt heeft bij Cecilia en Robbie. Ze ziet in dat ze een enorme fout heeft begaan en probeert haar fout goed te maken door boetedoening en door te proberen de echte waarheid alsnog boven water te halen. Formal System van de bibliotheekscene Aangezien de hoofdvraag van dit dossier luidt: ‘’Waarom is de bibliotheekscene een sleutelscene in narratief verband gezien? ‘’, kan het Formal System niet ontbreken bij het beantwoorden van dit vraagstuk. Dit omdat hoe meer structuren en elementen van het Formal System een scene van een film bevat des te belangrijker de desbetreffende scene van de film zal zijn en dus de kans aanzienlijk en logischerwijs groter is dat het hier een sleutelscene van een film betreft. Daarom is het analyseren van het Formal System van groot belang bij het oplossen van de hoofdvraag van dit filmdossier. Er is duidelijk een narratieve structuur aanwezig in de bibliotheekscene van Atonement. Er is namelijk sprake van een chronologische volgorde in de scene zelf, maar ook in de film zelf. Alles volgt keurig op elkaar en alle voorgaande scènes zijn in chronologische volgorde gekomen tot de bibliotheekscene gekomen, met andere woorden er is geen gebruik gemaakt van tijdsprongen tot en met deze scene. Ook ‘’vertelt’’ de story van de film zich ook gewoon door. Voor de kijker is het logisch dat de ‘’climax’’ de vrijpartij tussen Robbie en Cecilia in de bibliotheek waarbij ze door een bange en nieuwsgierige Briony betrapt worden kan plaatsvinden en in dit geval ook daadwerkelijk gebeurt. Dit ook omdat de regisseur Joe Wright de natuurlijke spanning goed in deze scene heeft ingebouwd. Wright heeft dit zo ingebouwd door stiltes te laten vallen in de dialogen tussen Robbie en Cecilia in de bibliotheekkamer en door een naderende Briony erbij te betrekken. Kortom er is sprake van een complete narratieve structuur. Ook is er in deze scene sprake van een retorische structuur. Het doel van deze scene is namelijk om de kijker de ‘’climax’’ in het liefdesleven van Cecilia en Robbie te tonen, maar bereidt Joe Wright de kijker er ook meteen dat deze climax ook tot een eventuele en uiteindelijke ‘’anticlimax’’ kan leiden. Dit doel bereikt hij door in deze scene een retorische structuur in te bouwen. In een scene met de retorische structuur wordt er door middel van het contrast tussen twee emoties (angst en romantiek) ingespeeld op de kijker. Wanneer Robbie en Cecilia met elkaar de liefde bedrijven roept dat bij de kijker een romantisch gevoel op, terwijl de kijker ook tijdens de scene een angstig voorgevoel krijgt, omdat Briony op het punt het liefdeskoppel te betrappen dit met het feit meegenomen dat Briony Robbie als een seksmaniak beschouwt die tot alles in staat is. Deze retorische structuur zorgt ervoor dat de kijker het gevoel krijgt dat Wright hier een van de belangrijkste scènes oftewel een sleutelscene tentoonspreidt. Naast de (compleet) narratieve en retorische structuur bevat, bevat het ook associatieve elementen. Twee verschillende situaties (Robbie en Cecilia die de liefde bedrijven en een angstig rondsluipende Briony) zijn namelijk om en om te zien en wekt bij de kijker de suggestie dat er verband is tussen de twee situaties. Ook komt dit gedeeltelijk doordat de kijker de gedachte heeft ontwikkeld dat ’’ al het getoonde in de film ook een functie heeft’’, door ervaringen met andere films. Ook is er een ‘’cue’’ in deze scene doordat de kijker vanuit het oogpunt van Briony langzaam toeloopt naar een deur van de (bibliotheek)kamer waardoor de kijker dus een aanwijzing krijgt dat het dezelfde kamer is waarin Robbie en Cecilia de liefde met elkaar bedrijven. Daarnaast wordt de kijker ook een tikkeltje misleidt aangezien je als kijker door de ogen van Briony een soort misdrijf verwacht te zien omdat Briony Robbie interpreteert als een krankzinnige seksmaniak. Toch wanneer Briony het liefdeskoppel betrapt is er geen sprake van een misdrijf, maar voel je als kijker wel aan dat er iets ergs nu gebeurd is gezien de reacties van zowel Cecilia als Briony en de voorkennis die je al had als kijker. Aangezien de bibliotheekscene van de film Atonement een compleet narratieve en retorische structuur plus associatieve elementen bevat is vanuit het Formal System gezien deze scene een uiterst belangrijke scene en kan deze dus bestempeld worden als een sleutelscene. Het ‘’plaatsen’’ van de scene in het geheel van de film Wanneer we de bibliotheekscene in het geheel van de film moeten plaatsen kunnen we de film schematisch gaan benaderen om zo de plaatsing eenvoudig en efficiënt kunnen plaatsen. De film Atonement kan volgens het ‘’ klassieke Hollywoodfilm schema’’ schematisch worden weergegeven. Het klassiek Hollywoodfilm schema ziet er als volgt uit: Evenwichtsituatie/ Beginsituatie. Gebeurtenis waardoor de beginsituatie/ evenwichtsituatie verandert/verstoort wordt dus ontstaan van nieuwe situatie. Er wordt actie ondernomen om de nieuw ontstane situatie te veranderen. Dit kan gepaard gaan met tegenslagen ,nieuwe inzichten etc. Eindsituatie. Deze eindsituatie kan eventueel gelijk zijn aan de beginsituatie/evenwichtsituatie. Wanneer we voor de film Atonement zo’n schema maken kan de bibliotheekscene makkelijker,sneller en objectief ‘’geplaatst worden in de gehele film. Het schema van Atonement zal er dan als volgt uit te komen zien: Beginsituatie/Evenwichtsituatie: Iedereen leeft gelukkig in of in de omgeving van het landhuis van de familie Tallis waarin niemand last heeft van de oorlog en iedereen leeft in luxe. Ook is er geen weerstand tegen de groeiende liefde tussen Robbie en Cecilia. Gebeurtenis waardoor de beginsituatie/Evenwichtsituatie verandert: Briony is getuige van de aanranding van haar nichtje maar heeft niet gezien wie de dader is. Zij beschuldigt Robbie hiervan omdat ze van hem foutief interpreteert als gestoorde seksmaniak. Robbie moet voor straf het de oorlog in met het leger. Actie ondernemen om de nieuw ontstane situatie te veranderen: Briony ziet in dat ze fout is geweest en probeert haar fout te herstellen d.m.v. boetedoening en probeert de echte dader voor zijn daad te laten boeten en de liefde tussen Robbie en Cecilia weer bijeen te brengen dit lukt niet (tegenslag). Eindsituatie: Er zijn twee soorten eindes. In de fantasiewereld van Briony loopt alles goed af, dus Robbie en Cecilia zijn weer gelukkig bij elkaar. Het ‘’echte’’ einde zoals in de realistische wereld van de film is Robbie gestorven in de oorlog en is Cecilia hier diepongelukkig en eenzaam. Nu we de film schematisch ondergebracht hebben in het klassieke Hollwoodfilm model kunnen we stellen dat de bibliotheekscene de druppel is die de emmer doet overlopen voor de bevestiging van Briony’s foutieve interpretatie van Robbie. Die interpretatie zorgt ervoor dat Briony Robbie vals beschuldigd waardoor Robbie het leger in moet. Dit is dus de ‘’plaatsing van de scene in de film’’. Schematisch gezien is dat dus de gebeurtenis die de beginsituatie doet veranderen, wat schematisch gezien ook een van de belangrijkste aspecten is van een film. De conclusie die we dus nu getrokken wordt is dat nu de bibliotheekscene ‘’geplaatst is in het geheel van de film’’ het zowel in narratief als in schematisch verband zo belangrijk is dat het bestempeld kan worden als een sleutelscene. Waarom is de bibliotheekscene vanuit narratief verband gezien een sleutelscene ? De scene is een sleutelscene omdat het veel structuren bevat bekeken vanuit het Formal System en dus de scene zo belangrijk maakt dat het gezien wordt als een sleutelscene. Daarnaast is bij de ‘’plaatsing van de scene in de gehele film’’ naar voren gekomen dat de scene in schematisch verband als ook in narratief verband zo belangrijk weer is dat het bestempeld wordt als een sleutelscene. Theoretische reflectie Tot slot wordt in deze paper nog een theoretische reflectie gegeven die betrekking heeft op de tekst van Sergej Eisenstein, Buiten het filmbeeld uit 1929. Eisenstein beschrijft hierin zijn idee/ theorie over montage en gebruikt hier zelfs interessante voorbeelden voor zoals hiërogliefen en Japanse tekens. Eisensteins theorie over montage is dat montage ontstaat door een botsing of door een conflict. Ik heb deze benadering van Eisenstein gekozen omdat zijn benadering min of meer terugslaat op de bibliotheekscene van de film Atonement en ook op meerdere scènes van deze film. Eisenstein zegt dat twee totaal verschillende en op zich zelf staande beeldenreeksen samengevoegd kunnen worden door de ‘’botsing’’ en zo kunnen uitmonden in één betekenis. Zo gebruikt hij het voorbeeld dat wanneer in Japan de twee verschillende en op zich zelf staande beeltenissen van water en een oog ‘’botsen’’ deze samengevoegd kunnen worden in één betekenis namelijk die van tranen. Ik ben het roerend met Eisensteins theorie eens als ik zijn theorie analyseer vanuit het oogpunt van de bibliotheekscene in Atonement. Hier worden namelijk twee verschillende en op zich zelf staande beeldenreeksen (de vrijpartij tussen Robbie en Cecilia enerzijds en anderzijds de rondsluipend Briony) door botsing samengevoegd tot één geheel waarin Briony het liefdeskoppel betrapt en zo angst en verwarring veroorzaakt in het romantische leven van Cecilia en Robbie. In zijn tekst Buiten het filmbeeld geeft hij ook aan dat hij het oneens is met de benadering van Poedowkin. Poedowkin’s benadering over montage is dat montage een aaneenschakeling van filmbeelden. Eisenstein brengt hier tegenin dat montage veel meer is dan slechts een aaneenschakeling van filmbeelden. Door middel van botsingen en conflicten tussen verschillende en op zich zelf staande filmbeelden, wat volgens Eisenstein montage daadwerkelijk inhoudt, komt er volgens Eisenstein een interpretatie of gedachte vrij die uiteindelijk leidt tot een goed gemonteerde film. Dit standpunt van Eisenstein komt vooral goed tot uiting in Atonement aangezien daar genoeg verschillende filmbeelden met contrasteren en met elkaar in conflict komen (zowel in narratief als in filmisch verband) die uiteindelijk leiden tot één gedachte of interpretatie die de gehele film Atonement vormen.