Projectreferenties landbouw voedsel Terra Incognita

landschappen van voedsel
Selectie van projectreferenties 2008 - 2014

Inhoud
3 Inleiding landschappen van voedsel
4 Landbouwontwikkeling en ontwerp
7 Glastuinbouw en ruimtelijke kwaliteit
10 Onderzoek naar stad en voedsel
13 Landbouw en ruimtelijke ordening
16 Westelijke veenweiden, aantrekkelijk landschap
19 Recreatie in een agrarisch landschap
Projectenoverzicht landschap en voedsel • Juni 2014 • Terra Incognita 2 Voedselplantjes wachten op burgers. Deel van de opstelling Utrecht Kiemt.

Projectenoverzicht landschap en voedsel • Juni 2014 • Terra Incognita 3
Inleiding landschappen van voedsel
Van het Nederlandse landschap bestaat ongeveer 65% uit
landbouw. In agrarische landschappen, authentiek of modern,
werken mens en natuur samen om voedsel te produceren. Dit
gebeurt op een steeds grotere schaal en met steeds meer slimme
technologie. Boeren geven vorm aan het landschap en spelen
daarbij bewust of onbewust in op vraagstukken uit de omgeving als
natuur, energie, klimaatverandering, recreatie en de beleving door
burgers die zelf ook graag een beetje boer zijn.
Hier spreken wij vooral over landschappen van voedsel, in plaats
van agrarische landschappen, omdat met voedsel het kenmerk
wordt benoemd dat veel mensen in de samenleving aanspreekt.
Terra Incognita is er trots op dat ze vanuit diverse invalshoeken
over landschappen van voedsel adviseert. Elke keer is er de
uitdaging om landschappen rijker te maken. Daarvoor bestaat er
niet een recept. Het gaat om de gebruikswaarde, de duurzaamheid
en de belevingswaarde van voedsel-landschappen. Deze moeten
een optimum vinden vanuit de eisen van de boerenpraktijk en
vanuit de samenleving.
Door te onderzoeken en te visualiseren zoeken we voor elke
situatie een optimum. Als het enigszins kan doen we dit samen
met betrokken boeren en met betrokken burgers.
Met dit overzicht van projectbladen tonen we onze ervaring met
landschappen van voedsel. Enkele relevante projecten hebben we
gegroepeerd in verschillende thema’s.
Hebt u vragen die u eens aan ons wilt voorleggen? Bel gerust of
mail ons. Wij spreken graag over onze ervaring en zetten graag
onze creativiteit in voor nieuwe opgaven.

Bloeiende aardappelen in de Veenkoloniën
Projectenoverzicht landschap en voedsel • Juni 2014 • Terra Incognita 4 landbouw,
ontwikkeling en ontwerp
Agrarische landschappen veranderen onder invloed van het
nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB). Vergroening
zal ontstaan met natuurzones op 5% van het akker-areaal. In de
melkveehouderij treed schaalvergroting op door afschaffing van de
melkquota. We krijgen grotere stallen, aangepaste plattelandswe-gen
en daarnaast plekken met aandacht voor natuur en landschap.
Als ontwerpers maken we veranderingen zichtbaar en kunnen we
de ruimtelijke keuzes begeleiden die hieruit voortkomen.

Onderzoek naar EFA’s en het GLB (Rijksadviseur landschap en water, 2014)
In het Europese landbouwbeleid worden Ecological Focus Area’s (EFA’s) voorgesteld,
die in veel gevallen zullen bestaan uit 5% van het Nederlandse akkerland. Dit zal flinke
gevolgen hebben voor het landschap. In opdracht van de Rijksadviseur van Landschap
en Water, verrichten Wing en Terra Incognita i.s.m. Alterra, een onderzoek naar de
gevolgen hiervan. We richten ons op de mogelijkheden om met een collectieve en
multifunctionele aanpak tot meer landschapskwaliteit te komen. Deze mogelijkheden
verbeelden we in scenarios, voor twee voorbeeldgebieden: de Hoekse Waard en de
Veenkoloniën. Ons advies aan de Rijksadviseur is in het voorjaar van 2014 gereed.
Hierin staat o.a. een pleidooi voor een integrale regionale benadering en voor een
goede monitoring in de komende jaren.
Schaalvergroting melkveehouderij. (Rijksadviseur landschap en water, 2014)
Voor de Rijksadviseur van het landschap en met Wing verkennen we in een klein
onderzoek de landschappelijke gevolgen van de afschaffing van melkquota. Er zal
schaalvergroting in de melkveehouderij ontstaan. Dit zal op veel erven zichtbaar
worden. Op de percelen zijn de veranderingen langzaam en subtieler.
Stofwisseling van het landschap (Agenda voor de Veenkolonieen 2013)
Terra Incognita nam deel aan de ambtelijke werkgroep Vergroening en Verduurzaming,
van de Agenda voor de Veenkoloniën. In 2013 leidde dit tot een onderzoek naar een
typische Veenkoloniale kwestie: de vruchtbaarheid van de bodem in de Veenkolonieen
in relatie tot de krappe vruchtwisseling in de akkerbouw. Na onderzoek en met
al onze Wageningse kennis over bodem en landgebruik, hebben we het rapport
“stofwisseling van het landschap” opgesteld. Het onderzoek heeft geleid tot een
specialistisch vervolgproject in de Veenkolonieen met financiering van het Rijk.
Onderzoek landbouw en GLB/ EFA’s
Akkerranden in Flevoland. Voorbeelden voor mogelijke EFA - zones.
Veenkoloniale grond

7 Sprong, prijsvraag Veenkoloniën
7 Sprong - inzending prijsvraag Veenkoloniën (Stichting Eo Wijers, 2012)
De inzending ‘7sprong’ van Terra Incognita en Wing werd in maart 2012 gehonoreerd
met de tweede prijs van Eo Wijers-prijsvraag.
7sprong beschrijft hoe in het krimpgebied Veenkoloniën nieuwe collectieven kunnen
ontstaan die op eigen kracht kwaliteit toevoegen aan de regio. De collectieven vormen
een antwoord op het uit elkaar groeien van verschillende economische sectoren en
de daarbij horende maatschappelijke groepen, zoals de boeren. Als aanleiding voor
nieuwe combinaties ziet 7sprong het aanstaande Europese landbouwbeleid (GLB)
met haar 7% vergroeningsmaatregel. Dit heeft de potentie om nieuwe initiatieven
aan te jagen. Getoond wordt hoe dit kan bijdragen aan kachelcollectieven (houtteelt),
waterboeren, een voedsellanderij en andere ontwikkelingen. Dit leidt tot een landschap
dat diverser is en dat meer maatschappelijke betekenis heeft.
Zie http://issuu.com/terra-i/docs/brochure_7sprong.
Projectenoverzicht landschap en voedsel • Juni 2014 • Terra Incognita 6 7sprong
visie ontwikkeling
Waar lig ik wakker van
Analyse
landbouw water
Landbouw Het inkomen van agrariërs daalt met €50.000,- door het nieuwe Eu-ropese
Landbouwbeleid (GLB). De landbouw reageert waarschijnlijk met schaalver-groting
en uiteindelijk met veel minder landbouwbedrijven. De afstand tussen de
boer, die voor export werkt, en de burger in de dorpen groeit. Ze kennen elkaar niet
meer. Boeren voelen dit wanneer de burgers gaan protesteren tegen windenergie,
bio-vergisters (Erica) of megastallen.
Water en energie In de Veenkoloniën ontstaan mogelijk watertekorten door
klimaatveran-dering. De beschikbaarheid van IJsselmeerwater wordt in de toekomst
onzeker. De landbouw is hier nu afhankelijk van. Duurzaamheid vraagt dat het ge-bied
die afhankelijkheid binnen de eigen regio opvangt.
Ook voor energie liggen er kansen in de eigen regio. De energielasten voor burgers
zijn in tien jaar sterk gestegen. Verwarming (gas) is de grootste kostenpost in de vele
kleine vrijstaande huizen. Voor kansarme burgers zijn goedkope lokale energiebron-nen
verleidelijk. Een energievorm met een passende eenvoud is hout.
Burgers. Er is schaalvergroting in voorzieningen. Afstanden worden groter. De helft
van de huidige inwoners heeft ooit buiten de Veenkoloniën gewoond. Accepteer die
mobiliteit. Verleidt mensen (ouderen die weg moesten, jongeren die weg wilden)
om terug te keren of om nieuw te komen. Bouw aan het imago van het gebied.
Werk aan een landschap en leefklimaat dat meer is dan linten en leegte!
Kans vanuit Europa en uit de streek. Europa komt met de 7% regel. Om sub-sidie
te krijgen moeten boeren 7% van hun grond een duurzame maatschappelijke
functie geven. Gebruik dit. Zet de 7% regeling in als katalysator voor waardeontwik-keling
in de streek. Verbind agrarisch landschap en woonwereld. Verbind landbouw-doelen
met doelen voor water, voor natuur en recreatie. De regeling is een stimulans
voor lokale doelen en collectieven.
woonwereld in linten
woonwereld in dorpen
7% agrarisch landschap
grootschalige landbouw
wateraanvoergebieden
inzijggebieden
kwelgebied
potentie voor waterfunctie
landbouwers organiseren watersysteem
‘waterboeren’
Agrarische samenleving
De burger op het platteland is tegelijk boer,
energieproducent en waterbeheerder. Het leven is
lokaal in een kleinschalig verweven landschap.
Industriële samenleving
Specialisatie en schaalvergroting. Burgers leven in
dorpen en steden. Daarbuiten landbouw-, water- en
energiebedrijven voor de regionale en nationale
markt.
Postindustriële samenleving
Schaalvergroting. Landbouw en energie handelen op
de wereldmarkt. Afhankelijkheid van verre regio’s
neemt toe. De burgerij verstedelijkt en vervreemdt
van zijn eerste levensbehoeften: voedsel. Boer en
burger kennen elkaar niet.
Connectieve samenleving (toekomst)
Er is grootschalige landbouw- en energieproductie
voor de wereldmarkt. Tegelijk zijn er lokale
mengzones waarin groepen consumenten
verbindingen hebben met producenten. Sociale
media maken het mogelijk. Lokale ambities en
mondiale actie worden gecombineerd.
7%
7%
Collectief antwoord
Leemte?
De regio vult zelf de leemte in die ontstaan
is door grootschaligheid en specialisatie, die
te ver is doorgeschoten.
Collectief!
Het antwoord zit in collectieve organisatie
van opgaven die burgers en boeren raken.
Ze kijken naar elkaar, in plaats van naar
boven. Als zelforganisatie begint, is veel
mogelijk.
7%
7% Katalysator!
Europa stimuleert zelforganisatie met
de 7% regel. Om kosten te besparen en
meerwaarde te vormen ontstaan praktische
lokale gebruiksvormen.
Diversiteit en steun!
Er zijn vele aanleidingen voor collectieven
met boeren en burgers. Het streekschap
(Agenda Veenkolonieen) is aanjager met
Streekdeals en procesondersteuning.
Stuwmeer!
We schetsen een stuwmeer van potenties.
Daar uit pakken we 4 kansrijke collectieven
om te starten. Als de tijd rijp is volgt de rest.
Uitproberen en organiseren!
Stuwmeer: uitproberen en organiseren
zonnestroom collectief
Inkoop en beheer van panelen, samen
voordeliger.
windenergie
Boer en burger met gezamelijk rende-zwembad
voor de buurt
Bewoners onderhouden samen een zwem-bad.
leerpraktijkcentrum
Diversiteit leidt tot brede agrarische praktijk-school.
7%
waterberging met recreatie wandel- en fietsnetwerk
Routes door bos en boerenland.
7%
7%
extreme sports caféboot op het kanaal
Ontmoetingspunt, een dag per week in je
dorp.
boerenzorg met zicht op de ho-
Waterplas. Van boer en recreatieonderne-mer.
sociale supermarkt
Zorgvragers en -verleners helpen de win-kel.
7%
Zorgverblijf op een groen boerenerf. Recreatief verkeer op boerenland.
1 | 2 7 S P R O N G
Wing, partner in ruimte en ontwikkeling.
Omdat veel mogelijk is.
In groene ruimte, beleid en samenwerking.
Met kennis van zaken, vertrouwen en
creativiteit.
Wing werkt onder meer aan regionale
strategieën voor duurzame voedselketens,
energienetwerken, landgoederen, kennis-en
innovatieagenda’s.
Info: dr.ir. Jannemarie de Jonge
www.wing.nl / info@wing.nl
0317-465200
Terra Incognita verbindt landschap en stad.
We bouwen aan de betekenis van
het landschap voor gebruikers. Terra
Incognita analyseert en ontwerpt.
Kansen voor verbindingen vertalen we in
landschapsplannen, dorpsuitbreidingen,
recreatiegebieden, rivierenstudies en
plannen voor glastuinbouw. En we maken
strategische ontwikkelingsvisies.
7sprong heeft raakvlakken met projecten als:
• Vrijetijdslandschappen op particuliere grond (ANWB)
• Mooi Glaslandschap (SIGN) en Kas in Beeld (LTO)
• Landschapsvisie Etten Leur (gemeente & prov. Brabant)
• Kwaliteitskader buitengebied (Peel en Maas).
• Utrecht Kiemt (Utrecht Manifest)
• Vlaaien op de Neude, 2000 jaar stadslandbouw en
voedsellandschap in Utrecht
Info: ir. Frank Stroeken
www.terra-i.nl / info@terra-i.nl
030 2513023 / 06 52159139 QR-code naar digitale
brochure van 7sprong
op ISUU.
Visualisatie van het kachelcollectief
Visualisatie van voedselcooperatie
Een van de posters met weergave van de prijsvraaginzending

glastuinbouw en
ruimtelijke kwaliteit
Architectuur voor glastuinbouw in Bleiswijk
Glastuinbouw wordt beoordeeld op de smaak, gezondheid en
de prijs van haar produkten. Ook het uiterlijk van kassen in het
landschap, heeft effect op het maatschappelijk draagvlak voor
de tuinbouw. Op verzoek van tuinders en overheden, onderzocht
Terra Incognita hoe glastuinbouw kan bijdragen aan een fraaier
landschap.
Schaalvergroting en intensivering in de land- en tuinbouw zal
blijven. Met steeds grotere en hogere kassen blijft een zorgvuldige
en eerlijke inpassing in het landschap van groot belang.

Glastuinbouw, ruimtelijke kwaliteit
Ruimtelijke visie Greenport Aalsmeer (Lopend onderzoek najaar 2014)
Projectenoverzicht landschap en voedsel • Juni 2014 • Terra Incognita 8 Om te kunnen anticiperen op ontwikkelingen in de Greenport Aalsmeer heeft de
stuurgroep Greenport Aalsmeer opdracht gegeven een ruimtelijke visie op te stellen.
De opdracht wordt uitgevoerd door WB de Ruimte, Agrimaco en Terra Incognita.
Mooi Glaslandschap (SIGN/ Innovatienetwerk, 2010-2011)
Het inspiratieboek Mooi Glaslandschap laat zien hoe de
glastuinbouw ruimtelijke kwaliteit kan toevoegen aan
het landschap. Terra Incognita is auteur van het boek. We
ontwikkelden veel inhoudelijk materiaal. Dit gebeurde na
gesprekken met tuinders, in een reeks workshops met
ontwerpers en glastuinbouwdeskundigen en in een verkenning van een groot aantal
glastuinbouwgebieden in Nederland. Het boek bevat een catalogus met voorbeelden
van binnen en buiten de sector. Het is bedoeld als inspiratiebron voor tuinders die
plannen hebben om een nieuwe kas te bouwen of die hun bestaande kas willen
uitbreiden. Maar ook kassenbouwers, adviseurs en architecten vinden in het boek
ideeën voor mooie ontwerpen.
Kas in Beeld (ZLTO, 2011)
Terra Incognita ontwikkelde voor ZLTO een digitale toolkit over de ruimtelijke
kwaliteit in glastuinbouwgebieden. Het doel van het project Kas in Beeld was om
ondernemers in de glastuinbouwsector bewust te maken, te
prikkelen en aan te zetten tot verbetering van de beeldkwaliteit
van hun bedrijf. Er is gekozen voor een website als medium, met
daarin voorbeelden en hulpmiddelen over ruimtelijke kwaliteit.
In de toolkit komen ook tuinders aan het woord die hebben
geinvesteerd in ruimtelijke kwaliteit op hun bedrijf.
Zie www.kasinbeeld.nl en klik door op toolkit.
Cover van het boek.
Verbeelding van multifunctioneel gebruik rond kassen

Glastuinbouw, visies en inrichtingsplannen
Masterplan Tuil (gemeente Neerijnen, 2011)
Terra Incognita stelde een Masterplan op voor de ontwikkeling van het
glastuinbouwgebied Tuil, i.s.m. Witteveen+Bos. Het masterplan schetst een integrale
visie op een ontwikkeling met hoge ruimtelijke kwaliteit. Schaalvergroting en
uitbreidings-mogelijkheden voor het kassengebied zijn gekoppeld aan verbetering van
het recreatieve routenetwerk en versterking van de aanwezige landschapsstructuur.
Wensen van de tuinders en omwonenden zijn in de planvorming betrokken. Neerijnen
heeft het Masterplan vertaald in een bestemmingsplan.
Glastuinbouw de Hoven (gemeente Zutphen, 2013, 2014)
Terra Incognita verrichtte een ontwerponderzoek naar de uitbreidingsmogelijkheden
van een glastuinbouwbedrijf in Zutphen De Hoven. Deze uitbreiding is gecombineerd
met een sanering van het lokale glastuinbouwlandschap. Na een ruimtelijke en
historische analyse zijn er modellen geschetst met uiteenlopende mogelijkheden voor
de tuinder. Verschillen hebben betrekking op flexibiliteit, op het inversteringsniveau en
op de mate waarin de kassen zichtbaar zijn in het landschap. De visie wordt in 2014
verder uitgewerkt en onderbouwd.
Parels in het landschap (Innovatienetwerk, 2008)
Terra Incognita deed in 2008 onderzoek naar de
ruimtelijke kwaliteit van glastuinbouwlandschappen.
Het belang van ruimtelijke kwaliteit is aangetoond
op basis van historische en huidige trends in
de glastuinbouw. Het onderzoek resulteerde in
tien uitgangspunten voor ruimtelijke kwaliteit in
glastuinbouw-gebieden. Ook is een futuristische
studie uitgevoerd naar Westland op Zee.
locatie voor waterbassins
(tuinders)woningen en boerderijen
(agrarische) bedrijfspercelen
(agrarische) bedrijfsgebouwen en schuren
transformatie naar woon-werklandschap
Boomgaard
Wonen tussen het glas
Bebouwing lint doorzetten
CENTRUM
´ 0 100 200 300 m
groene dorpsrand
fruitteelt en tuinen
groene (bedrijfs)kavels
wegen erfbeplanting
bosgebied
waterrijk natuurgebied
hoofdwatergangen
water
waterbergingsgebied
huidige kassen
nieuwe kassen
eenrichtingsverkeer
inrijverbod vrachtverkeer
0 100 200 500 m
regionaal wegennet (met aansluiting op lokale wegen)
lokaal wegennet
recreatieve routes
MASTERPLAN GLASTUINBOUW VOOR TUIL
Masterplan voor glastuinbouwgebied Tuil
Inrichtingsvisie voor glastuinbouw in de Hoven
Parels
in het landschap
Ruimtelijke kwaliteit in glastuinbouwgebieden
Glastuinbouwgebieden transformeren tot Parels in het Landschap,
gebieden waar je voor je plezier heen gaat.
Stichting Innovatie Glastuinbouw Nederland (SIGN) beoogt met deze
brochure een omslag in het denken over ruimtelijke kwaliteit en glas-tuinbouw.
Deze brochure biedt tien uitgangspunten om het ontwerp en
de inrichting van fraaie glastuinbouwgebieden te realiseren.
De glastuinbouw krijgt terecht een steeds beter imago als duurzame
producent van hoogwaardige bloemen, planten en groenten. De inpas-sing
van de productie in haar omgeving is een volgende stap richting
maatschappelijke waardering van een belangrijke pijler van onze
economie.
Duurzame glastuinbouw in harmonie met haar omgeving:
dat moet u zien!

Een ecologische moestuin in Utrecht
Projectenoverzicht landschap en voedsel • Juni 2014 • Terra Incognita 10 onderzoek naar
stad en voedsel
Stadslandbouw boeit ons. We begrijpen het onbehagen van mensen
die niet overzien waar hun voedsel vandaan komt. We zien hierin
een cultureel vraagstuk waar we graag over nadenken.
Anderzijds zetten wij graag onze professionaliteit en kennis in om
onderscheid aan te brengen tussen kleinschalig tuinieren en de rol
die voedsel structureel kan spelen in de stad en de stadsrand van
de toekomst.
Voedsel zal, als het aan ons ligt, vaker zichtbaar worden in het
landschap dat stedelingen zien.

Geschiedenis van stad en voedsellandschap
Vlaaien op de Neude, 2000 jaar stadslandbouw en voedsellandschap in
Utrecht. (Uitgeverij Terra Incognita, 2012)
Uit nieuwsgierigheid en verbazing (‘bestaat zo’n boek niet?’) begon Frank Stroeken
aan een historisch boek dat beschrijft hoe het stadslandschap van Utrecht vroeger
verbonden was met voedselvoorziening. We zijn diep de inhoud ingedoken en vonden
mooie verhalen en prachtige afbeeldingen. Robert Arends maakte fraaie historische
topografische kaarten van Utrecht.
Vlaaien op de Neude is de eerste Nederlandse stadsgeschiedenis geworden vanuit
het oogpunt van voedsel. Vlaaien gaat over het ontstaan van het landschap, onder
regie van de bisschop en over de groei van de stad. Voedselteelt en voedselhandel gaf
vorm aan verschillende aspecten van de stad. Vlaaien gaat over al die vormen waarin
voedsel binnen in de stad en rond de stad zichtbaar was. Bijvoorbeeld over vee op
de stadsweides en vlees in markthallen; over markten aan de Oude Gracht en over
de uitwisseling tussen tuinierende burgers en ploeterende tuinders. Ook de rol van
transport komt in beeld. Voedsel kwam namelijk altijd al deels van ver en deels van
dichtbij.
De 500 exemplaren van het boek zijn nagenoeg uitverkocht. . Enkele recensies van het
boek zijn te zien op: http://terra-i.blogspot.nl/2012/08/prikkelende-reacties.html.
0 100 200 500 m
0 100 200 500 m
Cover van het boek
Afbeelding uit het boek, een tuin met fruitmuren langs de Vaartse Rijn. Utrecht in 1700
Utrecht in 1200

Interactie en ontwerp stadslandbouw
Atelier Eetbare Stad (Dag van de Architectuur, 2012)
In Atelier Eetbare Stad organiseerde Terra Incognita samen met architectuurcentrum
Aorta een workshop waarin experts en publiek, ontwerpen maakten voor Eetbaar
Utrecht. Er zijn kansen gezocht voor stadslandbouw in drie verschillende typen
gebieden: 60er jaren woonwijk Hoograven, industriegebied en landgoederen zone
Amelisweerd. De Engelse Carolyn Steel was door ons uitgenodigd als gast-criticus.
Een verslag is te vinden op www.aorta.nu/publicaties/atelier-eetbare-stad.
Utrecht Kiemt (kunstmanifestatie Utrecht Manifest, 2012)
Projectenoverzicht landschap en voedsel • Juni 2014 • Terra Incognita 12 Terra Incognita maakte samen met Gent+Monk en Noel van Dooren een
kunstopstelling voor publiek. Het was een onderzoek naar de potenties voor
voedselteelt binnen de stad. Burgers werden verleid om planten en ideeën op te halen,
waarna, met behulp van een fraaie interactieve kaart, gevolgd werd waar deze planten
in de stad terecht kwamen. Zie https://nl-nl.facebook.com/UtrechtKiemt.
Lezingen en artikelen
Over landbouw en de ontwikkeling van steden gaven we op verschillende plekken
lezingen. Bijvoorbeeld op de Nationale Milieudag in het
Utrechtse Academiegebouw. (VVM, juni 2013). Hun
vraag was: wat draagt landbouw bij aan het leven in
de duurzame stad? (De presentatie is te vinden op www.
slideshare.net/FrankStroeken.).
Er verschenen diverse blogs en artikelen over landschap
en voedsel. Bijvoorbeeld voor architectuurcentrum
Aorta, in september 2013. Zie http://www.aorta.nu/
thermometer/stadslandbouw-en-lage-weide/
1
ATELIER EETBARE STAD
WERKATELIER
Cover van het workshopverslag Atelier Eetbare Stad
Kaart van Utrecht en opstelling van Utrecht Kiemt Lezing op de nationale milieudag

landbouw en
ruimtelijke ordening
NIeuwbouw bij een intensieve varkenshouderij in de gemeente Peel en Maas
R.O. maakt de spelregels van het landschap en bepaalt mede de
ontwikkelingsmogelijkheden voor de landbouw. Terra Incognita
heeft hier ervaring mee in verschillende regio’s. In sommige
projecten worden agrariërs verleid om met eigen initiatief bij te
dragen aan een hoogwaardig landschap. In andere gebieden ligt er
meer nadruk op het bewaken van schaarse kwaliteiten.
In elk project worden beide sporen verkend.

Ruimtelijke kwaliteit in agrarisch landschap
Kwaliteitsgidsen voor buitengebied (Gemeente Alphen aan den Rijn, 2011- 2013)
Voor begeleiding van nieuwe ruimtelijke initiatieven heeft de gemeente de ‘Alphense
methode’ ontwikkeld: de gemeente bekijkt samen met de initiatiefnemer, hoe een plan
kan bijdragen aan de toekomstambities van een polder. Een reeks van kwaliteitsgidsen,
die per polder door Terra Incognita zijn opgesteld, helpt daarbij. In de gidsen wordt
kwaliteit onderverdeeld in economische, sociale en ruimtelijke kwaliteiten. De gidsen
werden in nauw overleg met de bewoners opgesteld.
De Alphense methode en de combinatie van kwaliteitsgidsen met een flexibel
bestemmingsplan, biedt een werkwijze die binnen Zuid Holland richtinggevend is
genoemd voor andere kwaliteitshandreikingen.
Kwaliteitsatelier Groene Hart (Programmabureau en Woerdens Beraad, 2013)
Terra Incognita leidde in 2013 een workshop over kwaliteitsinstrumenten en hun
invloed op de kwaliteit van agrarische landschappen in het Groene Hart. Het leverde
een rijke dialoog op tussen beroepsplanners en agrariers die tegen de R.O. aanlopen.
Kan de overheid ontwikkelingen stimuleren en tegelijk toetsen? Is de R.O. in staat
vertrouwen te schenken aan ondernemers? En welke garanties durven die daarvoor af
te geven? Deze vragen zijn een stimulans om als landschapsarchitect te blijven zoeken
naar innovatie in ruimtelijke ordeningsinstrumenten.
Kwaliteitsatlas Groene Hart (programmabureau Groene Hart)
Terra Incognita heeft samen met Wing de basis gelegd voor de kwaliteitsatlas van het
Groene Hart. Deze digititale en interactieve atlas is door toenmalig minister Cramer
gepresenteerd in 2009. Thema’s op de website zijn onder meer landbouw, recreatie,
cultuurhistorie en water. Op de website zijn ook verschillende projecten van Terra
Incognita te vinden.
Projectenoverzicht landschap en voedsel • Juni 2014 • Terra Incognita 14 Initiatief
Ambities
inspiratie - inspiratie - inspiratie - inspiratie - inspiInitiatief
inspiratie
ratie - inspiratie - inspiratie inspirati- - e Verrijkt
Initiatief
Verhaal
van de
polder
Polder met
kwaliteit
Draag het initiatief bij
aan de ambities?
Ja! Nee
2.3. Ruimtelijke ambities voor Polder DANZ
Ruimtelijke hoofdambitie
De cultuurhistorie blijft goed afleesbaar aan het
landschap
Polder DANZ heeft veel cultuurhistorische waarden die je vindt
in de bebouwing van de linten, de verkavelingsstructuur, de
steilrand tussen het uitgeveende en niet uitgeveende deel van
de polder en natuurlijk de Molenviergang. De ambitie is om de
cultuurhistorie, het verhaal van de ontstaansgeschiedenis van
polder DANZ, nog beter afleesbaar te maken in het landschap.
Nieuwe initiatieven gaan niet alleen met respect met deze
waarden om maar maken ze ook zichtbaar en dragen hun
steentje bij, bijvoorbeeld door informatievoorziening en
voorlichting.
26
9. Draag bij aan de (agrarische) natuur
en beheer het landschap
Agrarisch natuurbeheer levert niet alleen
een grote bijdrage aan ecologische waarde
(biodiversiteit) van het landschap maar ook
aan beleving en de diversiteit. Voorbeelden
zijn: beheer van slootkanten, beschermen
weidevogelnesten, later en gespreid maaien.
Daarnaast zorgt het aanleggen van kleine
natuurgebiedjes voor schakels in de ecologische
structuur. Hierbij valt ten eerste te denken
aan de weidevogelnatuur (grutto). Echter ook
ecologische slootkanten en geriefhoutbosjes
dragen bij.
In ‘t verhaal van de polder’ zijn de kleine
landschapelementen nader onderzocht.
10. Zorg voor een mozaïek in het
graslandbeheer
Het versterken van de variatie van het
open landschap kan, naast agrarische
natuurbeheer, door te variëren in maairegime,
akkerbouwproducten en beweiding door koeien
en jongvee in de wei. Hierdoor krijgt elke kavel
zijn ‘eigen kleur’ wat het verkavelingspatroon
versterkt en de variatie van de openheid
vergroot.
Deze vorm van mozaikbeheer biedt weidevogels
op elk moment een schuilplaats in het
maaiseizoen.
Welk idee geeft
u inspiriatie om
uw initiatief meer
kwaliteit te geven?
27
11. Maak een schakel in een ommetje
Het realiseren van een stuk wandel- of
fietspad of een bruggetje in de polder kan een
waardevolle schakel zijn in het recreatief netwerk
van de polder. Dat kan goed samen gaan met het
maken van een rustpunt in de route. Bijvoorbeeld
met een voorziening als picknickbank of
theetuin of andere horeca. In combinatie met
een openbaar weiland annex speeltuin om te
struinen of te vliegeren kan een recreatieve
pleisterplaats ontstaan.
12. Zoek publieke samenwerkings-verbanden
bij initiatieven
Een initiatief kan aan waarde winnen
wanneer gezocht wordt naar partners en
samenwerkingsverbanden. Zo kan een
initiatief bijdragen aan het verenigingsleven.
Denk bijvoorbeeld aan een kantine die ook
beschikbaar is voor carnavalsvereniging,
atelierruimte of repetitieruimte voor de
harmonie. Bij samenwerking kan gedacht worden
aan IVN of natuurmonumenten.
Welk idee geeft
u inspiriatie om
uw initiatief meer
kwaliteit te geven?
16
Ruimtelijke ambitie 1:
De openheid wordt rijker en gevarieerder
Openheid en lange zichtlijnen zijn belangrijke kernwaarden
van de polder. De ambitie is om de openheid rijker
en gevarieerder te maken door bijvoorbeeld agrarisch
natuurbeheer waarbij bloeiende graslanden en rijke
slootbermen zullen ontstaan. Particuliere initiatieven zullen
op verschillende creatieve manieren bijdragen aan het
verrijken van de openheid. Belangrijk is dat cultuurhistorische
landschappelijke eenheden daarbij herkenbaar blijven.
De beleving van de rijke openheid wordt bovendien versterkt
door zichtlijnen te benoemen (beleid) en recreatief te
ontsluiten. Koeien die veelvuldig in de wei staan, leveren in de
zomer een belangrijke bijdrage aan het rijke, gevarieerde open
landschap.
Aan welke
ruimtelijke ambitie
kan uw initiatief
bijdragen?
17
De eenheid en eigenheid van de linten wordt
versterkt
De bebouwingslinten vormen belangrijke dragers in de
open polder. Zowel wonen, bedrijvigheid als recreatie
zijn geconcentreerd in de linten. Ook zijn de linten de
belangrijkste belevingsassen. De ambitie is om eenheid
en eigenheid van de linten te behouden en te versterken
zodat elk lint zijn eigen herkenbare signatuur krijgt.
Belangrijk daarbij is de kleinschaligheid van de bebouwing
en verkaveling, de verzorgde erven en de doorzichten
naar het open landschap. Gebouwen in de linten vertonen
samenhang in kleur, hoogte, detaillering, materiaalgebruik
en erfbeplanting.
Voor de belangrijkste linten
worden specifieke ambities
geformuleerd op bladzijde 18 en
19. In het verhaal van de polder
wordt de karakteristiek van de
linten beschreven (blz 36 e.v.).
De natuurwaarden van de polder worden
vergroot
Natuurwaarden van Polder DANZ blijven behouden en
worden waar mogelijk verder uitgebouwd. Een belangrijke
natuurwaarde van de graslanden is de functie als broed-en
foerageergebied voor weidevogels. De aanleg van
natuurvriendelijke oevers en specifieke maatregelen op het
erf verbetert de waterkwaliteit en heeft zo een positieve
invloed op flora en fauna. Bovendien zal dat de biodiversiteit
vergroten.
Naast weidenatuur is er aandacht voor aansluiting op
ecologische netwerken die een ander natuurtype kunnen
vragen.
Door aanleg van wandelpaden,
fietsroutes en activiteiten met
betrekking tot natuureducatie kan
de beleving van natuurwaarden in
de toekomst toenemen.
Aan welke
ruimtelijke ambitie
kan uw initiatief
bijdragen?
Boven een afwegingsschema, onder pagina’s uit de kwaliteitsgidsen

Ruimtelijke kwaliteit in agrarisch landschap
gemaakt (in de structuurvisie IV en Glas).
Beekdalen.
Aandacht voor open en
dichte delen
Is er verschil tussen gebiedstypen met veel of weinig landschapswaarde?
Er wordt verschil gemaakt tussen plekken met veel landschapsschoon (natuur
en cultuurhistorie) en plekken met een basale landschapskwaliteit waarin een
meer bedrijvige uitstraling past. Afhankelijk van de landschappelijke waarde van
bepaalde gebiedstypen en zones zal een vermenigvuldigingsfactor worden toegepast
op de aanvullende kwaliteitsverbetering. In ieder geval wordt voor de volgende
gebiedstypen extra zorgvuldigheid betracht:
a. beekdalen en het rivierdal
b. open bolle akkers
c. grootschalige veenontginningen.
Per functie is een telkens een functie-specifieke vertaling gemaakt naar de
gebiedstypen.
Kwaliteitskader Peel en Maas bevat een systematiek voor verevening en er worden voorbeelden geschetst
Kwaliteitskader Buitengebied (Gemeente Peel en Maas, 2009 - 2011)
Terra Incognita heeft, samen met Wing, een kwaliteitskader opgesteld voor het
agrarische buitengebied van Peel en Maas. In Limburg werkt men al enige tijd
met een systematiek, waarin eisen worden gesteld aan ‘inpassing’ in ruil voor
ontwikkelingsmogelijkheden, binnen vaste ‘referentiematen’ uit het bestemmingsplan.
In Peel en Maas is dit nog flexibeler gemaakt. In ruil voor ontwikkelingsmogelijkheden
is er aanvullende kwaliteitsverbetering vereist. Hiervoor is het Kwaliteitskader
Buitengebied opgesteld.
Het kwaliteitskader bestaat uit een visie op het buitengebied die doorwerkt in
een systeem met eisen voor aanvullende kwaliteitsverbetering. De verbeterpunten
zijn kwantitatief en kwalitatief en aard en ze vormen een leidraad voor een
kwaliteitscommissie die deze vorm van ontwikkelingsplanologie begeleidt.
Kwaliteitsworkshops Utrechtse Landschappen (2011-2013)
In 2011 en 2012 heeft Terra Incognita voor de provincie Utrecht ongeveer twaalf
workshops georganiseerd bij Utrechtse gemeenten en maatschappelijke organisaties.
Onderwerp was telkens de kwaliteitsgids Utrechtse landschappen. Terra Incognita
ontwikkelde een interactie werkwijze waardoor een groep mensen, met de gids in de
hand, ruimtelijke opgaven kan vertalen in inrichtingsvoorstellen.
56
bestaand glas. Hiervoor geldt de verhouding 1:2. Voor 1 m2 nieuwe kas dient
gemiddeld 2 m2 oude kas te worden opgeruimd. Deze regeling geldt niet voor
glastuinbouwconcentratiegebieden.
In geval van vestiging of uitbreiding van een intensieve veehouderijbedrijf in een
nader begrensd LOG en van een glastuinbouwbedrijf in een nader begrensd
concentratie- of projectvestigingsgebied dient een bijdrage geleverd te worden in
de kosten van aanvullende kwaliteitsverbetering voor het gebied als zodanig. Deze
kosten worden opgenomen in de grondexploitatie en op die manier verdisconteerd
in de grondprijs danwel in een anterieure overeenkomst. Hier is dus sprake van
maatwerk per ontwikkelingsgebied. Het is daarbij niet meer van belang in welke
gebiedstype een begrensd LOG of begrensd concentratiegebied ligt. De afweging
óf een dergelijk concentratiegebied binnen een gebiedstype past is dan immers al
Bouw nieuwe stal
binnen bestaand bouwblok
Basiskwaliteit (aanleg
groen en hemelwatervoor-ziening)
Uitbreiding bestaande stallen
- buiten bestaand bouwvlak
- binnen referentiemaat:
Basiskwaliteit Plus (B+)
- buiten bestaand bouwvlak
- boven referentiemaat:
B+ en Aanvullende
Kwaliteitsverbetering
buiten bestaand bouwvlak; boven
referentiemaat EN op bolle akkers!
B+ en grotere Aanvullende
Kwaliteitsverbetering
Bebouwing bestaand
Bebouwing nieuw
Inpassingsgroen
Hemelwatervoorziening 1 2 3 4
28
Bolle open essen
Bos en natuurgebieden
Rivierdal.
Aandacht voor open en
dichte delen
gebiedtype met hoge bescherming
agrarisch gebied met hoge historische en landschappelijke waarde
agrarisch gebied met historische en landschappelijke waarde
witte gebieden en stedelijke gebieden
Schetsen uit de kwaliteitsworkshops voor Utrecht

Een fietspad door boerenland in Zoeterwoude
Projectenoverzicht landschap en voedsel • Juni 2014 • Terra Incognita 16 veenweiden,
klimaat en beleving
De veenweiden in West Nederland hebben een bijzondere relatie
met de landbouw. Ze zijn door landbouw ontstaan en ze zakken
tevens ‘weg’ door het agrarische gebruik van het veen. Ze hebben
een tragische schoonheid en zorgen voor een fikse CO2 uitstoot.
Dit fraaie landschap blijft aandacht vragen. We werken aan de
relatie met klimaatverandering en we geven aandacht aan de vra-gen
en wensen van de mensen in deze landschappen.

Westelijke veenweiden, aantrekkelijk landschap
Beeld van de Boterhuispolder, na uitvoering, 2014
8
De landschappelijke betekenis van de Venen
Landschapskader de Venen toont historische structuren in het landschap
Landschapskader Utrechtse Venen (Provincie Utrecht, 2011)
Het landschapskader Utrechtse Venen benoemt de belangrijkste landschappelijke
structuren in de Venen en brengt ze in kaart. Hiermee kunnen plannenmakers en
initiatiefnemers beter inspelen op de kwaliteiten in het landschap.
Inrichtingsplan Boterhuispolder (gemeente Leiderdorp, 2008)
Terra Incognita maakte het inrichtingsplan voor de Boterhuispolder door met burgers,
grondeigenaren en belangengroepen scenarios samen te stellen voor de polder. De
scenario’s werden gezamenlijk geevalueerd.
Er ontstond overeenstemming over een
subtiele dooradering van de agrarische
polder met wandel en fietspaden die
werd vastgelegd een inrichtingsplan. Dit is
later door de Grontmij gedetailleerd.
Het plan is uitgevoerd in 2013.
Gebiedsvisie Stompwijk (gemeente Leidschemdam Voorburg, 2008)
Terra Incognita maakte een visie voor het dorp Stompwijk en ontwikkelde daarvoor,
samen met APPM een interactieve werkwijze, ‘de Stompwijkse methode’. Het werd
een integrale visie waarin balans is gezocht tussen de verschillende functies wonen,
werken, natuur, veenweide en glastuinbouw.

Landbouw, water en klimaatadaptatie
Kansen voor water en klimaatadaptatie Alblasserwaard Vijfheerenlanden
(Waterschap Rivierenlanden en Regio AV, 2012-2013)
Dit ontwerpend onderzoek gaat over de verwachte gevolgen van klimaatverandering
voor dit kwetsbare gebied. De situatie is beknopt geanalyseerd. Hoe was het landschap
in het verleden aangepast aan het klimaat? Wat zijn de opgaven? Welke veranderingen
worden verwacht? De bodemdaling is grondig onder de loep genomen. Andere
onderwerpen zijn waterberging en hoogwaterveiligheid.
Veel onderwerpen hebben te maken met het agrarisch grondgebruik. Door vanuit
agrariërs te denken, maar wel op regionale schaal en lange termijn, komen er kansen in
beeld. Enkele van de ideeën: er kan met teelten en bouwkavels geanticipeerd worden
op decennialange bodemdaling. Het systeem van huis en veldkavels kan opgeschaald
worden naar huis- en veldpolders. Verbreding van de economie naar recreatie biedt
aanleidingen voor wateraanpassingen.
In de regio wordt nu gewerkt aan een vertaalslag naar beleidsacties.
Waarheen met het Veen (consortium Waarheen met het Veen, 2006-2010)
Projectenoverzicht landschap en voedsel • Juni 2014 • Terra Incognita 18 Waarheen met het Veen was een groot onderzoeksprogramma naar bodemdaling en
naar de functionaliteit van het westelijke veenweidegebied. Stroeken maakte namens
Haskoning en later vanuit Terra Incognita deel uit van een multidisciplinair kernteam
waarin deelnamen: Lei, Alterra, Deltares en de universiteiten Utrecht en Amsterdam.
Er zijn uitgebreide modelstudies uitgevoerd naar bodemdaling. De relaties tussen
bodemdaling en diverse veenweidefuncties werden verkend. Een deel van het werk
vond plaats in het veld. Diverse bodemalingsgebieden en natuurgebieden zijn bezocht.
Het project resulteerde in symposia, een landschaprapport en een boek (Waarheen
met het Veen) dat in de handel verkrijgbaar is.
Bodemkaart van Alblasserwaard
Vijfheerenlanden. Duidelijke
natuurlijke patronen.
Hoogtekaart van Alblasserwaard
Vijfheerenlanden met menselijke
patronen: peilvakken bepalen de
hoogte.
Patronen met verschillende perspectieven voor landbouw

landschap en recreatie
landbouw,
Voor Staatsbosbeheer ontwikkelden we onder andere deze hekzit, gerealiseerd in 2013.
Het agrarische landschap is op veel plaatsen een recreatief
landschap. Recreanten willen bewegen en verblijven in agrarische
landschappen. Ze willen koeien zien. Het leidt tot mooie opgaves
voor toegankelijke landschappen waar boeren trots op zijn. En waar
boeren op een nieuwe manier een boterham kunnen verdienen.
Soms ontstaan er hoogstandjes zoals de hiernaast afgebeelde
‘hekzit’ die wij voor Staatsbosbeheer in de Balij ontwikkelden.

Vrijetijdslandschappen op particuliere grond
Vrijetijdslandschappen op particuliere grond (ANWB, 2011).
Projectenoverzicht landschap en voedsel • Juni 2014 • Terra Incognita 20 Het agrarische landschap rond de grote steden kan meer recreanten opvangen dan
nu gebeurt. Terra Incognita ontwikkelde samen met de ANWB hiervoor het concept
‘vrijetijdslandschappen op particuliere gronden’. Hierin worden grondeigenaren
uitgedaagd en gestimuleerd om als particulier recreatiebeheerder in het gat te
springen dat ontstaat, nu de overheid afhaakt bij de aanleg en het beheer van
recreatiegebieden. Landschapsontwikkeling van onderop.
Het concept ‘vrijetijdslandschappen op particuliere gronden’ werkt alsvolgt:
- Een grondeigenaar maakt vrijwillig (delen van) percelen geschikt voor openbare
recreatie. Dit varieert van de aanleg van een boerenlandpad tot een recreatief bos met
zwemvijver. De grondeigenaar mag daarbij commerciële activiteiten aanbieden.
- De overheid regisseert de ontwikkeling. Ze stelt vast welke gebieden nabij de stad
mogen transformeren en ze schets een uitnodigend kader met mogelijkheden. Ze kan
de ontwikkeling in financiële zin stimuleren, door de daling in grondwaarde of afname
van agrarische opbrengsten te vergoeden.
- Voor de stedelijke recreant ontstaat een kleinschalig, toegankelijk en aantrekkelijk
landschap in de directe omgeving van de stad.
Uitgevoerd door Terra Incognita in opdracht van de ANWB (september 2011).
Een schematische weergave. Links de oude planning van een recreatiegebied. Rechts het nieuwe concept.
Zes ruimtelijke bouwstenen op een agrarische kavel
Visualisatie recreatieve beleving

Droomdemolenpolder (gemeente Teylingen, 2013-2014)
De Roodemolenpolder is een polder met weilanden tussen Voorhout en Sassenheim.
In opdracht van de gemeente Teijlingen verkent Terra Incognita met de bewoners
van Teijlingen hoe de toekomst van deze polder eruit moet zien. Het gaat om
recreatiemogelijkheden maar ook om de toekomstige attractiviteit van de landbouw.
Met verschillende communicatievormen is informatie verzameld over wat burgers
en betrokkenen willen. Centraal staan werkbijeenkomsten en daarnaast is er
een interactieve website www.droomdemolenpolder.nl waarop met burgers wordt
gecommuniceerd.
In mei en juni 2014 zal de bevolking van Teijlingen via een stemming haar
voorkeursmodel bepalen, uit een totaal van drie toekomstbeelden.
Recreatie in agrarisch landschap
verbinding met Elsgeesterpolder
verbinding met ruïne van Teylingen
klompenpad
Voorhout Sassenheim
beweiding
Sassenheim
struweelvogels
watervogels
recreatieveldjes
parkeergelegenheid P
Voorhout Deze tekening verbeeldt het landschap zoals het eruit zou kunnen zien over
circa 10 jaar wanneer gekozen wordt voor de droomvisie 'Behoud +++'. Omwille
van de leesbaarheid zijn sommige elementen niet exact op schaal getekend zoals
bijvoorbeeld de breedte van de paden. De tekening is indicatief. Na keuze voor
0 100 m 500 m
Elsgeesterpolder
Teylingen
maairestricties
melkveehouderij
bollenvelden
bestaande * een van de visies wordt een proces gestart waarin een gebiedsvisie en vervolgens
een inrichtingsplan wordt opgesteld.
verbinding met Elsgeesterpolder
verbinding met ruïne van Teylingen
klompenpad (dicht in broedseizoen)
Sassenheim
laarzenpad
natuurgrazers
watervogels
weidevogels
horeca
kleinschalige bollenvelden
Kaag
bestaande vaarverbinding Voorhout Oosthoutlaan
Van de Bergh van
Heemstedeweg
Droomdemolenpolder
Doet u mee?
U bepaalt de toekomst van
de Roodemolenpolder
KIEST U VOOR
‘BEHOUD +++?
In opdracht van gemeente Teylingen
15-05-2014
0 100 m 500 m
vaarverbinding
sportvelden
houtsingels
beplanting opgaande geplande fietspad
kruidenrijk grasland met
weidevogelbeheer
plas-dras land
bospercelen met gebiedseigen
beplanting
plassen met rietoevers
verbreden sloten
kering langs nieuwe boezemvaart
recreatieve paden
struinpaden
kanoroutes
Legenda
* Deze tekening verbeeldt het landschap zoals het eruit zou kunnen zien over
circa 10 jaar wanneer gekozen wordt voor de droomvisie 'Meer Natuurbeleving'.
Omwille van de leesbaarheid zijn sommige elementen niet exact op schaal
getekend zoals bijvoorbeeld de breedte van de paden. De tekening is indicatief.
Na keuze voor een van de visies wordt een proces gestart waarin een gebiedsvisie
en vervolgens een inrichtingsplan wordt opgesteld.
Droomvisie Meer Natuurbeleving
Toekomst schets
Oosthoutlaan
Van de Bergh van
Heemstedeweg
15-05-2014
0 100 m 500 m
P
bloemrijk grasland met grazers
bloemrijk grasland met
recreatie mogelijkheden
bospercelen met gebiedseigen
beplanting
recreatieveldjes
houtsingels
opgaande beplanting sportvelden
Recreatie- en beheerpad
geplande fietspad
recreatieve paden
struinpaden
speeltuin / educatie
horeca / zorgboerderij
bestaande bollenvelden
Legenda
* Deze tekening verbeeldt het landschap zoals het eruit zou kunnen zien over
circa 10 jaar wanneer gekozen wordt voor de droomvisie 'Genieten voor
iedereen'. Omwille van de leesbaarheid zijn sommige elementen niet exact op
schaal getekend zoals bijvoorbeeld de breedte van de paden. De tekening is
indicatief. Na keuze voor een van de visies wordt een proces gestart waarin een
gebiedsvisie en vervolgens een inrichtingsplan wordt opgesteld.
Droomvisie Genieten voor iedereen
Toekomst schets
Oosthoutlaan
Van de Bergh van
Heemstedeweg
15-05-2014
Droomdemolenpolder
Droomdemolenpolder
Doet u mee?
Doet u mee?
de Roodemolenpolder
de Roodemolenpolder
KIEST U VOOR
‘BEHOUD +++?
KIEST U VOOR
‘BEHOUD +++?
CONCEPTJE
ICONEN VOOR ABRI’S
GRAFISCH NOG NADER UIT TE WERKEN
Droomdemolenpolder
Doet u mee?
de Roodemolenpolder
KIEST U VOOR
‘MEER NATUURBELEVING’?
Droomdemolenpolder
Doet u mee?
de Roodemolenpolder
KIEST U VOOR
‘GENIETEN VOOR IEDEREEN’?
Breng uw stem uit op
www.droomdemolenpolder.nl
Schetsen en 3 logo’s Roodemolenpolder
O
CONCEPTJE
Droomdemolenpolder
Doet u mee?
de Roodemolenpolder
KIEST U VOOR
Droomdemolenpolder
Doet u mee?
de Roodemolenpolder
KIEST U VOOR
CONCEPTJE
Droomdemolenpolder
Doet u mee?
de Roodemolenpolder
KIEST U VOOR
Droomdemolenpolder
Doet u mee?
de Roodemolenpolder
KIEST U VOOR

Rotsoord 13b
3523 CL Utrecht
030 - 251 30 23
www.terra-i.nl
info@terra-i.nl
Terra Incognita is een ontwerpbureau voor stedenbouw en landschapsarchitectuur. Het
bureau werkt ook aan tal van andere onderwerpen zoals woningbouw, structuurvisies,
recreatie en windenergie. Zie voor meer informatie www.terra-i.nl.
Contactpersoon landbouw en voedsel: Frank Stroeken
Frank@terra-i.nl of bel 06 52159139.

Projectreferenties landbouw voedsel Terra Incognita

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (16)

Similar a Projectreferenties landbouw voedsel Terra Incognita

Similar a Projectreferenties landbouw voedsel Terra Incognita (20)

Projectreferenties landbouw voedsel Terra Incognita