Más contenido relacionado
La actualidad más candente (20)
Similar a Олон улсын санхүүгийн асуудал /төлбөрийн баланс-төлбөрийн тэнцэл/, валютын ханш (20)
Más de Adilbishiin Gelegjamts (20)
Олон улсын санхүүгийн асуудал /төлбөрийн баланс-төлбөрийн тэнцэл/, валютын ханш
- 1. Олон улсын санхүүгийн асуудал
/Валютын ханш, төлбөрийн тэнцэл/
Макро эдийн засаг хичээл
А.Гэлэгжамц
2009 он
- 5. Төлбөрийн тэнцэл
Төлбөрийн тэнцэл нь улс орны гадаад улс оронтой хийх
гадаад худалдааны үйл ажиллагааг тусгадаг. Энэ үйл
ажиллагаа нь экспорт, импорт, үйлчилгээ худалдах ба
худалдан авах, зуучлал зэргийг багтаана. Төлбөрийн
баланс нь дээрхээс олсон бүр орлого, тэдэнд төлөх
төлбөрийг нэгтгэн харуулна.
Төлбөрийн тэнцэл гэж тодорхой хугацаанд тухайн улсаас
бусад улстай хийсэн эдийн засгийн харилцааг нэгтгэн
харуулдаг статистик тайланг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл
төлбөрийн тэнцэл нь тодорхой хугацаанд оршин суугч
болон оршин суугч бус-ын хооронд хийгдсэн худалдаа,
үйлчилгээ, орлого, урсгал шилжүүлэг, санхүүгийн болон
хөрөнгийн урсгалыг харуулдаг.
- 6. Төлбөрийн тэнцэл
Төлбөрийн тэнцэл үндсэн 4 хэсгээс бүрддэг
Худалдааныы тэнцэл
Үйлчилгээний тэнцэл
Шилжүүлэгийн төлбөрийн тэнцэл
Капиталтай холбогдсон
үйл ажиллагаа
Үндэсний эдийн засгийн нээлттэй байдал түүний бүх ололт болон
дутагдлыг төлбөрийн тэнцлээс тольдон харж болно.
- 8. Төлбөрийн тэнцэл бүтэц
Урсгал данс
Бараа
Үйлчилгээ
Цэвэр орлого
Цэвэр шилжүүлэг
Хөрөнгийн ба санхүүгийн данс
Хөрөнгийн данс
Санхүүгийн данс
Шууд хөрөнгө оруулалт
Санхүүгийн хөрөнгө оруулалт
Бусад хөрөнгө оруулалт
Нөөц
- 10. Төлбөрийн тэнцэл бүтэц: Урсгал данс
1. Урсгал тэнцэл
A.Бараа ба үйлчилгээний худалдаа
a. Бараа
1. Экспортын Ф.О.Б
1. Зэсийн баяжмал
2. Мөнгөжөөгүй алт
3. Бусад
2. Импортын Ф.О.Б
b.Үйлчилгээ
1. Тээвэр
2. Аялал
3. Харилцаа холбооны үйлчилгээ
4. Барилгын ажил
5. Даатгалын үйлчилгээ
6. Бусад үйлчилгээ
- 11. Төлбөрийн тэнцэл бүтэц: Урсгал данс /Үргэлжлэл/
A.Орлого
a. Ажиллагсдын цалин хөлс
b.Хөрөнгө оруулалтын орлого
B.Урсгал шилжүүлэг
a. Засгийн газрын шилжүүлэг
b.Ажилчдын гуйвуулга
1. Хүлээн авсан
2. Шилжүүлсэн
c. Бусад шилжүүлэг
- 12. Төлбөрийн тэнцэл бүтэц: Хөрөнгийн данс
•Хөрөнгийн шилжүүлэг
•Газар
•Хүчингүй болгосон өр
•Шилжин суугчдын шилжүүлэг
•үйлдвэрлэдэггүй, санхүүгийн бус актив хөрөнгө
•Худалдаааны тэмдэг, зохиогчийн эрх, патент,
технологийг худалдан авсан ба худалдсантай
холбоотой шилжүүлгийн гүйлгээ бичигдэнэ.
- 13. Төлбөрийн тэнцэл бүтэц: Санхүүгийн данс
•Төв банк, ЗГ, АБ ба ААН гэсэн ЭЗ-ийн 4 сектороор бүртгэнэ.
•Актив данс-ЭЗийн харъяат бус-аас авах авлага
•Пассив данс ЭЗ-ийн харъяат бус-д төлөх өглөг
A. Шууд хөрөнгө оруулалт
Хамтарсан болон гадаадын шууд хөрөнгө оруулалттай үйлдвэрийн
газарт /ЭХ эсвэл санал өгөх эрхийн 10-аас дээш хувийг шууд
хөрөнгө оруулагч эзэмшинэ/ тухайн ААН-ийн удирдлагад зохих
нөлөө үзүүлэхүйц урт хугацаанд оруулсан хөрөнгийг тооцно.
• Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө: анхны нийлүүлсэн хөрөнгө, ногдол
ашгийг дахин хөрөнгө оруулах, гаднаас нэмж оруулсан хөрөнгө
• Бусад хөрөнгө оруулалт: 100 хувийн гадаадын ХО-тай компани
салбар, харъяа нэгжээ байгуулах
- 14. Төлбөрийн тэнцэл бүтэц: Санхүүгийн данс /Үргэлжлэл/
B. Санхүүгийн хөрөнгө оруулалт
Санхүүгийн хөрөнгө оруулалтанд хувьцаа, бонд, өрийн бичиг,
мөнгөний захын хэрэгсэл, бусад үнэт цаасны хэлбэрээр оруулсан
хөрөнгийг ойлгоно.
• Хөрөнгийн хувьцаа
• Өрийн бичгүүд
C. Бусад хөрөнгө оруулалт
• Зээл /арилжааны болон хөнгөлөлттэй, урт ба хугацаатай,
худалдааны гэх мэт/
• АБ-уудын ностро харилцах ба хадгаламж
• АБ-ууд дээр байгаа лоро харилцах ба хадгаламж
- 16. ТОВЧОО:
Жилийн төлбөрийн тэнцлийн үр дүн нь улс , орны алба
ёсны валютын нөөцийн өөрчлөлт байна. Тэнцлийн
алдагдал байна гэдэг нь экспорт нь импортынхоо
төлбөрийг хийж чадахгүй байна гэсэн үг. Түүнийг
нөхөхийн тулд гадаадаас зээл авах, зарим активыг
гадаадынханд худалдах шаардлагатай болно.
Цаашилбал, төлбөрийн тэнцлийн алдагдалыг улс оронд
гадаадаас орсон капиталаас нөхөж болно. Улс бүр заавал
байлгах нөөцтэй байх шаардлагатай. Өөрөөр хэлбэл
төлбөрийн тэнцлийн сөрөг байдлыг зохицуулахын тулд
тодорхой тооны гадаад валюттай байна гэсэн үг юм.
Тийм нөөцийн багасалт нь улс орны төлбөрийн
тэнцлийн хэмжээг харуулдаг. Нөөцийн нэмэгдэлт нь
төлбөрийн тэнцлийн актив нэмэгдсэн ба эерэг
үлдэгдэлтэй байгааг харуулна.
- 17. Гадаад гүйлгээний тайлан гаргах жишээ:
Гүйлгээ 1: “А” банк тус бүр 100,000.0 иений нэрлэсэн үнэтэй 1 жилийн хугацаатай
Японы Засгийн газрын 300 ширхэг бондыг худалдан авчээ. Энэхүү
хөрөнгө оруулалт нь тус банкинд сар бүр 500,000.0 иений бондын
хүүгийн орлого авчрах ажээ. Бондын төлбөрийг 2008 оны 1 дүгээр сарын
2-нд шилжүүлсэн ба эхний сарын хүүгийн орлого 2008 оны 1 дүгээр
сарын 31-нд орж иржээ.
Гүйлгээ 2: “А” банкны харилцагч, Монгол Улсын иргэн, 2008 оны 1 дүгээр
сарын 23-нд америкийн ABC компаниас Ford Expedition маркийн
автомашин худалдан авч автомашины үнэ болох 31,000.0 ам.долларыг
өөрийнхөө банкаар шилжүүлжээ.
Гүйлгээ 3. “А” банк Германы Дрезднер банкнаас 3 жилийн хугацаатай 75,000.0
еврогийн зээл авчээ. Авсан зээл нь 2008 оны 1 дүгээр сарын 10-нд тус
банкны дансанд орж иржээ.
- 29. Валютын зах зээл
Гадаад худалдаа нь өнөөдөр дэлхийн аль ч улс орны эдийн засгийн
амьдралын салшгүй нэг хэсэг болжээ. Улс хоорондын төлбөр
тооцооны дотоодынхоос ялгагдах нэг онцлог нь хоёр өөр үндэсний
валютыг хэрэглэж байдаг.
Ямар ч улс орны үндэсний мөнгөн тэмдэгт нь валютын мөн боловч
олон улсын худалдаа, эдийн засгийн харилцаа, төлбөр тооцонд
гүйцэтгэж буй үүргээрээ янз бүр байдаг. Иймд олон улсын төлбөр
тооцонд хэрэглэгдэж байгаа байдлаар нь бүх улс орны мөнгөн
тэмдэгтийг:
•Чөлөөтэй хөрвөх чадвартай
•Хязгаарлагдмал хөрвөх чадвартай
•Хөрвөх чадваргүй
- 32. Валютын ханшийн тодорхойлолт
Валют гэдэг ойлголтонд улс орнуудын мөнгөн
тэмдэгтүүд, вексель, үнэт цаас гэх олон улсын
тооцоонд арилжаалагдаж байгаа төлбөрийн
хэрэгслүүд орно.
Нэг орны мөнгөн тэмдэгтийг нөгөө орны мөнгөн
тэмдэгтээр илэрхийлж байгаа үнийг валютын ханш гэнэ.
1.1$ = 1400 төг
илэрхийлэх
2.1₮ = 1/1400 $
- 34. Валютын ханшийг олон янзаар ангилдгаас энд 2 ангиллыг нь авч үзье.
1. Валютын нэрлэсэн ханш
2. Валютын бодит ханш нь А оронд 1
ширхэг бараа авах мөнгөөр Б орноос
хэдэн ширхэг бараа авах вэ гэдгийг
буюу тухайн валютын худалдан авах
чадварыг харуулна.
• e – нэрлэсэн ханш
• p – барааны дотоодын үнэ ⎛ P ⎞
Q = E ⎜ ⎟
• p*- барааны гадаад дахь үнэ ⎝ P * ⎠
• q - валютын бодит ханш
- 35. Ямар ч оронд өөрийн мөнгөний систем байдаг ба түүнийг бүрдүүлэгч
хэсгүүд үндэсний валютын систем болдог. Дотоод болон гадаад
валютын нөөц бүрэлдэх, олон улсын төлбөр тооцоог хийх гүйцэтгэх
механизмыг үндэсний валютын систем /тогтолцоо/ гэнэ.
Валютын ханшийг хэрхэн тогтоож байгаа байдлаар нь орчин үед
валютын ЗЗ-ийг ангилбал:
1. Тогтмол валютын систем /Ихэнх орнууд
1973 он хүртэл валютын тогтмол ханшны системд байсан.
Алтан стандартын систем, Бреттон Вүүдсын систем нь
тогтмол ханшны системийн жишээ юм/.
2. Хөвөгч валютын систем
• Зохицуулалттай
• Зохицуулалтгүй
- 36. Алтан стандарт: 1870-1914 он хүртэл үргэлжилсэн. Алтны эрин 1822
онд эхэлсэн гэж үздэг бөгөөд энэ үед гол үүргийг алт гүйцэтгэж байсан. Тэр үед
хамгийн хүчирхэг эдийн засагтай байсан Английн төр өөрийн үндэсний мөнгөн
нэгжийг /1 фунд стерлинг нь 7,322 гр алтны орцтой/ хэмээн алтаар
баталгаажуулан энэ ханшаар чөлөөтэй хөрвөх чанартай хэмээн зарласан. 1880-
1900 онуудад оргил үе байлаа.
Алтан стандарын давуу талууд:
•Ханшны эрс хэлбэлзэл багатай
•Инфляцийн түвшин бага
Алтан стандарын сул талууд:
•Мөнгөний эргэлт алтны олборлолттой
шууд хамааралтай
- 37. Бреттон-Вуудсын систем: 1944-1973 оны хооронд
оршиж байсан. Энэ үед доллар алтаар баталгаажин бусад
валютууд доллартай харьцах хатуу ханштай байсан.
Хөвөгч ханшны систем: үүнийг зарим
тохиолдолд Ямайкийн систем ч гэж нэрлэдэг. 1976 онд
Ямайка арлын Кингстон хотод дэлхийн нөлөө бүхий
хүмүүс /ерөнхий сайд нар, эдийн засагчид/ цуглан
хэлэлцэж “валютын ханш” нь бусад барааны үнийн адил
эрэлт, нийлүүлэлтээр зохицуулагдаж байна хэмээн
тохиролцож гарын үсэг зуралцжээ.
- 38. 1870–2000 онд хүртэлх Дэлхийн валютын систем
Эх сурвалж: Feenstra and Taylor: International Economics, First Edition
Copyright © 2008 by Worth Publishers
- 40. Депрекаци ба апрекаци гэж
юу вэ?
1$ = 1300 байснаа 1$ = 1400 төг болж өөрчлөгдсөн бол
доллар илүү үнэтэй болж байгаа тул төгрөгийн ханш
буурлаа гэж үздэг. Заримдаа үүнийг Депрекаци гэж
нэрлэдэг.
1$ = 1300 байснаа 1$ = 1200 төг болж өөрчлөгдсөн бол
гадаад нэгж долларын төлөө өмнөхөөсөө бага төгрөг
төлж байгаа тул дотоодын валютын ханш чангарлаа гэх
буюу Апрекаци гэж нэрлэдэг.
- 41. Депрекаци
Төгрөгийн зах зээл
P
S1
S2
$1/1200
$1/1300
D2
D1
Q
- 42. Апрекаци
P
Төгрөгийн зах зээл
S1
S2
$1/1200
$1/1300
D2
D1
Q
- 43. Долларын депрекаци ба
төгрөгийн апрекаци
НИЙЛҮҮЛЭЛТ
(тогтмол гэж таамгалах нь)
Долларын депрекаци
(үр дүнд: Монголд юу
болох вэ? ЭРЭЛТ
ЭРЭЛТ
0
Төгрөгийн тоо
Юу болох вэ?
- 44. Валютын тогтмол ханшны системийн
үед үндэсний валютын ханш унахыг
Девальваци гэж нэрлэдэг.
Валютын тогтмол ханшны системийн
үед үндэсний валютын ханш чангарахыг
Ревальваци гэж нэрлэдэг.
- 46. Валютын чөлөөт ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлс
•Дотоод гадаадын үнийн өөрчлөлт
•Худалдааны балансын өөрчлөлт
•Зээлийн хүүгийн түвшин
•Санхүү, мөнгө-зээлийн бодлого
•Валютын ЗЗ дэх төрийн зохицуулалт
гэх мэт...
- 47. Валютын зах
Албан ёсны валютын зах
зээлээс гадна олон оронд
валютын ХАР ЗАХ зэрэгцэн
оршиж, үйл ажиллагаа
явуулж байдаг билээ.
- 48. Валютын зах
зээлийг үйлчлэх
хүрээний хувьд
гадаад, дотоод гэж
хувааж болох боловч
зах зээл хөгжсөн
орнуудад ингэж ялгах
боломж бараг
байдаггүй. Учир нь
гадаад дотоодын бүх
үйл ажиллагаа энэ зах
зээл дээр төвлөрсөн
байдаг.
- 49. Валютын зах зээлийн үйл ажиллагаанд үндсэндээ
дараах 5 үндсэн нэгж оролцдог.
Үүнд:
1. Арилжааны банкууд
2. Банк бус санхүүгийн байгууллагууд
3. Аж ахуйн нэгж хувь хүмүүс
4. Брокерийн пүүсүүд
5. Төв банк
Төв банк нь валютын арилжаанд шууд
оролцохгүй, гол төлөв валютын зах зээлийн үйл
ажиллагааг зохицуулах, ханшийн хэт их хэлбэлзэл
гарахаас урьдчилан сэргийлэх зэрэг хэлбэрээр
валютын зах зээл дээр ажиллана.
- 50. Монгол улсын 2009.05.04 Монгол банкнаас
гаргасан валютын ханшийн мэдээ
1 Валютийн нэр Код Ханш
2 АНУ-ын доллар USD 1423.51
3 Евро EUR 1890.92
4 Японы иен JPY 14.33
5 Швейцарийн франк CHF 1251.6
6 Шведийн крон SEK 177.91
7 Английн фунт GBP 2105.37
8 Болгарын лев BGN 966.83
9 Унгарын форинт HUF 6.57
10 Египтийн фунт EGP 252.66
11 Энэтхэгийн рупи INR 28.74
12 Гонгконгийн доллар HKD 183.68
13 ОХУ-ын рубль RUB 43.07
14 Казахстаны тэнгэ KZT 9.44
15 БНХАУ-ын юань CNY 208.77
- 54. Байршил, бүс
нутгийн харьяаллын
хувьд валютын захыг
Азийн (Токио Гонконг
Сингапур Мельбурне
), Европын (Лондон,
Франкфурт, Цюрих ),
Америк ( Нью-Йорк,
Чикаго, Лос-Анджелес
) –ийн гэж ангилж
болох бөгөөд одоо олон
улсын хэмжээний
төлбөр тооцооны 90%
дээрх валютын зах
зээлүүдийг дамжин
хийгдэж байна.
- 56. ОУ-ын валютын ЗЗ буюу валютын чөлөөт ханш
ТЕХНИК АНАЛИЗ
СУУРЬ АНАЛИЗ
•Дотоод гадаадын үнийн өөрчлөлт
•Худалдааны балансын өөрчлөлт
•Зээлийн хүүгийн түвшин
•Санхүү, мөнгө-зээлийн бодлого
•Валютын ЗЗ дэх төрийн зохицуулалт
гэх мэт...
- 60. СУУРЬ АНАЛИЗ
Эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн валютын ханшинд
нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг календарчлан өдөр тутам
тодорхой веб сайтуудаар танилцуулж байдаг. Үүнд:
http://www.forexeconomiccalendar.com/
www.dailymarkets.com/forex/economic-calendar/
www.fxstreet.com/fundamental/economic-calendar/
гэх мэт...
- 67. Баавгайн Баавгайн хожих магадлал
хяналт
Доод хязгаар Нэвтлэх
р
Баавгай хожсон
- 75. Ашигласан ном, сурах бичгийн жагсаалт
•Б. Сувд, Б.Алтанцэцэг “Экономикс”, 2000 он, Улаанбаатар хот
•К.Р.Макконелл, С.Л.Брю “Экономикс”
•П.Самуельсон, В.Нордхаус “Экономикс”
•Б.Баярдаваа, Д.Гансүлд. “Макро экономикс”, 2005 он, Улаанбаатар хот
•Н.Г.Мэнкью “ Макро эдийн засаг” 2005 он, УБ
•З.Баярмаа, Б.Нарантунгалаг “Макро эдийн засаг” 2004 он, УБ
•Марк Скаузэн “Эдийн засгийн ухаан эдүгээчлэгдсэн замнал” 2003 он, УБ
•Р.Оросоо “Макро эдийн засаг” 2005 он, УБ
•Р.Амаржаргал “Макро эдийн засгийн суурь” 2005 он, УБ
•Д.Болдбаатар “Макро эдийн засгийн ухаан” 2006 он, УБ
•Б.Баярдаваа “Эдийн засгийн онол” 2006 он, УБ
•Peter Jochumzen “Essentials of Macroeconomics”
•Stephanie Schmitt-Grohe Martin Uribe “International Macroeconomics” 2008 он
•David A.Dilts “Introduction to Macroeconomics” 2006 он
•Robert M. Kunst “Introduction to Macroeconomics” 2006 он
•Antonio Mele “Lecture Notes in Financial Economics” 2009 он
•John C.Driscoll “Lecture Notes in Macroeconomics” 2001 он
•Martin Uribe “Lectures in Open Economy Macroeconomics” 2007 он
•Brian Krauth “Macroeconomic Theory” 2004 он
•Dirk Krueger “Macroeconomic Theory” 2004 он
•David Andolfatto “Macroeconomic Theory and Policy” 2005 он
•Гэх мэт ...