1. Tema: Zbatimet e fizikës në
jetën e përditshme
Nëntema: Magnetizmi në jetën e
përditshme

2. Çeshtjet:
• Magneti dhe Fusha Magnetike
• Busulla
• Financë
• Media
• Telekomunikacioni
• Energjia Elektrike
• Bizhuteri
• Mjekësia
• Lodrat

3. Objektivat:
1. Të kuptojmë ç’është magneti dhe fusha magnetike.
2. Të informohemi për magnetizmin në fusha të
ndryshme.
3. Të studiojmë lidhjen ndërmjet magneteve dhe
objekteve të ndryshme që janë pjesë e jetës sonë
të përditshme.
4. Të analizojmë të mirat që i ka sjellë magneti
njerëzimit.
Qëllimi:
Të realizojmë një projekt të arrirë për temën e caktuar,
duke vlerësuar veçanërisht punën në grup.

4. Magneti Fusha Magnetike
• Magneti është copë metali
që ka forcë të tërheqë
substanca të tjera. Hekuri
dhe çeliku janë të
përshtatshëm për të krijuar
magnetin.
• Magneti ka dy pole, polin
verior dhe polin jugor. Polet
e njëjta (veri-veri, jug-jug)
shtyhen, ndërsa polet e
kundërta (veri-jug) tërhiqen.
• Fushë magnetike është një
fushë vektoriale që përshkon
gjithë hapësirën dhe e cila
shkakton një forcë magnetike
mbi një ngarkesë elektrike
lëvizëse ose mbi një dipol
magnetik.
• Fushat magnetike rrethojnë dhe
kanë si burim korrentet
elektrike, dipolët magnetike,
dhe fushat elektrike që
ndryshojnë në kohë.
• Fushat magnetike mbartin
energjinë e tyre, një denitet
energjie e cila është në
përpjesëtim të drejte me
intensitetin e fushës.
• Që nga koha e zbulimit të tyre e deri
më sot magnetet janë përdorur për arsye
të ndryshme në jetën e përditshme.

5. Busulla
• Një nga përdorimet e para të
magnetit ishte krijimi i
busullave magnetike.
• Gjilpëra e një busulle
magnetike duhet të bëhet nga
një substancë metalike, e cila
mund të magnetizohet për një
periudhë të zgjatur kohe.
• Materiali më i zakonshëm që
përdoret për gjilpërën e
busullës është çeliku.
• Poli veri magnetik ndodhet
pranë polit jug gjeografik dhe
poli jugu magnetik ndodhet
pranë polit veri gjeografik. Kjo
dukuri ndodh sepse Toka
është një magnet dhe polet e
kundërta tërhiqen ndërsa polet
e kundërta shtyhen.

6. Financë
 Kartat e kreditit, debitorë dhe ATM kanë një vijë
magnetikë në njërën anë. Kjo vijë përmban
informacionin për të kontaktuar me institutin
financiar të individit dhe për tu lidhur me llogarinë
e tyre.
 Shirit i zi në anën e pasme është i mbushur me të
dhëna për llogarinë tuaj, nga emri i emetuesit të
kartës deri në limitet në kartën tuaj.
 Këto të dhëna janë të rregulluara në shirit duke
përdorur grimca të vogla magnetike me bazë
hekuri.
 Çdo grimcë është me të vërtetë një magnet
shumë i vogël, rreth 20 të miliontat inç të gjatë.
 Ky shirit mund të shkruhet sepse magnetët e
vegjël mund të magnetizohen në drejtimin edhe
veri ose jug.
 Ne e kalojmë kartën pranë lexuesit të kartës
magnetike, i cili është një paisje që është
programuar për një aplikacion të veçantë dhe ky
program lexon të dhënat e kartës.
 Ekspozimi i zgjatur ndaj një magneti të jashtëm
mund ta nxjerrë informacionin jashtë vendit dhe ta
bëjë kartën të palexueshme.
 Kur një magnet bie në kontakt me shiritin e
kartës, magnetet rirregullojnë rendin e grimcave
të oksidit të hekurit që ruajnë të dhënat mbi to,
duke e bërë kartën të padobishme për rrëshqitje.
 Nuk ka rëndësi lloji i magnetit por ajo që ka
rëndësi është kohëzgjatja, pra sa gjatë qëndron
karta e kreditit e ekspozuar ndaj magnetit.

7. Media
 Videokasetat përmbajnë një
shirit magnetik.
 Shirit magnetik përbëhet nga tre
shtresa kryesore: filmi bazë,
shtresa magnetike dhe veshja
mbrapa.
 Shtresa magnetike përcakton
vetitë magnetike të shiritit.
Përbëhet nga pluhurat
magnetikë, që variojnë nga
oksidet e hekurit të forcës së
ulët me grimcat metalike me
energji të lartë, të cilat
përcaktojnë vetitë magnetike të
shiritit.
 Informacioni që përbën videon
dhe zërin është shkruar në
shiritin magnetik të kasetës.
 Kasetat e audios gjithashtu
përmbajnë një shirit magnetik.

8. Telekomunikacioni
o Televizorët e vjetër dhe monitorët e
kompjuterave përmbajnë një tub
katodik, që vë në punë një
elektromagnet për të udhëhequr
elektronet drejt ekranit.
o Te kompjuterat magnetin e kemi të
pranishëm edhe te Hard Disk-u.
o Gjithashtu, po të afrojmë një
magnet pranë televizorit apo
kompjuterit bën që ngjyrat e ekranit
të tyre të ndryshojnë sepse magneti
i devijon elektronet larg nga ato
duhet të shkojnë.
o Edhe fusha magnetike e Tokës
është e mjaftueshme për të
shtrembëruar ngjyrat, kështu që
nëse e kthejnë televizorin me kokë
poshte kur të ndizet, kjo gjithashtu
mund të bëjë që ngjyrat të prishen.
o Ky fenomen ndodh sepse Toka
është një magnet i madh dhe
ndikon tek elktronet që ndodhen në
siperfaqen e ekranit duke i shtyrë
ato.

9. Energjia Elektrike
• Një motor elektrik ka të bëjë me
magnetin dhe magnetizmin: Një
motor përdor magnet për të
krijuar lëvizje.
• Sipas ligjit themelor të
magneteve: polet e kundërta
tërhiqen dhe polet e njëjta
shtyhen.
• Brenda një motori elektrik, këto
forca të tërheqjes dhe shtytjes
krijojnë lëvizje rrotulluese.
• Në këtë diagramë mund të
shohim dy magnete në motor:
Armatura (ose rotori) është një
elektromagnet, ndërsa një
magnet fushë është një magnet
i përhershëm (magnet fushë
gjithashtu mund të jetë një
elektromagnet, por në
shumicën e motorëve të vegjël
ajo është për të kursyer
energji).

10. Bizhuteri
 Magnetët mund të përdoren për të
bërë bizhuteri.
 Varëset, unazat, vëthët dhe byzylykët
mund të kenë një kapëse magnetike
ose mund të jenë të përbërë nga një
seri e tërë magnetësh të lidhur me
njëri tjetrin.
 Një fakt interesant është se
bizhuteritë me magnet kanë veti
shëruese.
 Sipas Shoqatës Amerikane të
Kancerit, përdorimi i magneteve në
“terapinë magnetike” redukton
dhimbjen dhe një sërë sëmundjesh.
 Bizhuteritë magnetike janë tregtuar si
efektive në trajtimin e artritit, presionit
të lartë të gjakut, dhimbjes së
shpinës, forcimit të sistemeve të
qarkullimit të gjakut, lehtësimin e
dhimbjeve të kokës së migrenës,
riparimin e eshtrave të thyer, dhe
madje edhe shërimin e kancerit.
 Ne kemi hekur në gjak dhe magnetet
veprojnë mbi to duke nxitur
qarkullimin e gjakut, duke bërë
kështu që të lehtësojë dhimbjet.

11. Mjekësi
o Spitalet përdorin skanerat me rezonancë
magnetike për të dalluar problemet në organet e
një pacienti pa pasur nevojë për ndërhyrje
kirurgjikale.
o Rezonanca magnetike është një test që përdor
fusha magnetike dhe impulse të energjisë së
valëve të radios për të bërë fotografi të organeve
dhe strukturave brenda trupit.
o Rezonanca magnetike përdoret për të gjetur
probleme të tilla si tumoret, gjakderdhjet,
lëndimet, sëmundjet e enëve të gjakut ose
infeksionet.
o Individët që duan të bëjnë rezonancë magnetike
duhet të mos kenë bizhuteri të vëna.
o Është e ndalur që personat që kanë metale në
trup (dhëmbë ari, shufra hekuri në gju etj.) të
bëjnë skaner me rezonancë magnetike sepse
magneti që ndodhet te skaneri vepron me metalet
që ka personi duke i çorientuar ato dhe më pas
ato mund të shkaktojnëtë brendshme te individi.
o Edhe nqs një person do të bëjë një skanër të
kokës ndërkohë që mund të ketë hekur në gju,
nuk mund ta bëjë sepse magnetet krijojnë fushë
magnetike e cila vepron gjithashtu mbi metalet.
o Gjithashtu, gratë shtatëzëna e kanë të ndaluar të
bëjnë skaner me rezonanë magnetike, madje
edhe të qëndrojnë në ambjentin ku bëhet sepse
fusha magnetike ndikon drejtpërdrejtë tek fetusi,
të cilit mund ti shkaktojë dëmtme në tru dhe jo
vetëm.

12. Lodrat
• Magnet mund të sigurojnë një
përbërës argëtues dhe edukativ për
një lodër.
• Standardet rigoroze të sigurisë
federale të lodrave ndalojnë
përdorimin e disa magnetëve të
fuqishëm në çdo pjesë të një lodre
që është aq e vogël sa të gëlltitet
dhe është menduar për fëmijët nën
14 vjeç.
• Magnet të rralla të tokës përbëjnë
një rrezik serioz për fëmijët, nëse
ata gëlltiten.
• Fëmijët dhe adoleshentët duhet të
udhëzohen që kurrë të mos vënë
magnet në ose afër gojës ose
hundës, pasi gëlltitja ose thithja e
magneteve të shumëfishta mund të
paraqesë lëndime serioze të
brendshme, infeksione dhe madje
edhe vdekje.
• Në rast të marrjes së magnetit,
trajtimi mjekësor duhet të kërkohet
menjëherë.

13. Fund