Arte romana

Contexto histórico
• Considérase como fecha de inicio da civilización romana o ano 753
a.C., data da fundación da cidade de Roma (lenda de Rómulo e
Remo).
• Con todo ata o 510 a. C., data de instauración da República, Roma,
pequena aldea do Lacio, vive sometida aos seus poderosos veciños,
os etruscos, dos que toma seus trazos culturais.
• Os etruscos veranse moi influídos pola arte grega, mostrando tamén
influencias do oriente Próximo e Exipto. E a súa vez influíran
directamente na arte romana. As súas principais achegas á
arquitectura romana son o emprego do arco e a bóveda e a
estrutura dos seus templos, que descansaban sobre alto podio e
posuían un pórtico con columnas que conducían a tres cellas.
• Especial mención merecen as súas tumbas. Doutra banda, a
escultura etrusca influirá na romana no realismo dos seus retratos.

No primeiro milenio a.C., a
península Itálica estaba ocupada
por diferentes pobos: latinos,
sabinos e samnitas no centro,
etruscos no norte, e gregos no
sur, onde fundaron colonias (Magna
Grecia).
Etruscos e gregos terán
Unha enorme influencia na arte
Romana.

A lenda de Rómulo e Remo
trata de explicar as orixes
de Roma.
Loba Capitolina.
Exemplo de arte etrusca

O heroe Eneas, fillo
da deusa Venus,
fuxindo de Troia
fundou Roma segundo
nos conta a Eneida.
Pintura de Pompeia
que amosa a Eneas
ferido na perna por
mor dunha frecha

A Roma etrusca fundouse
Sobre sete outeiros:
Septimontium

Sarcófago dos Esposos
Escultura etrusca
Finais do s. VI a.C.
Apolo de Veyes
s. VI a.C.

Tumba etrusca dos Leopardos
Tarquinia
s. V a.C.

Plano e alzado
do templo etrusco
que influirá no romano

O uso do arco e a bóveda
é de orixe etrusco.
Portas etruscas: de
Perugia (esquerda) e
Volterra (arriba)

Contexto histórico
• Podemos dividir a historia de Roma en tres
grandes períodos: Monarquía (753-509 a.C),
República (509-27 a.C e Imperio (27 a. C.-
476 d.C.).

Contexto histórico
• Podemos dividir a historia de Roma en tres grandes períodos:
Monarquía (753-509 a.C): Etapa na que Roma era gobernada por
reis, os últimos de orixe etrusco, de aí a súa gran influencia
artística. Tras o seu último rei, Tarquinio, o soberbio, proclamouse
a República.
• República (509-27 a.C): Nesta fase Roma inicia a súa expansión
conquistando o resto de Italia, todo o Mediterráneo occidental e
oriental acabando coas Monarquías Helenísticas, herdeiras do
imperio de Alexandre Magno. A derrota dos cartaxineses nas
guerras púnicas, marca o inicio da conquista de Hispania. O
último dos territorios conquistados é Exipto, que cae en poder de
Roma cando Octavio Augusto derrota ao exército exipcio
comandado por Marco Antonio e Cleopatra (31 a.C.). Este feito
marca tamén o inicio do Imperio. Ao obter o dominio do
Mediterráneo a maioría das actividades económicas (comerciais,
industriais e mineiras) quedan en mans dos ricos comerciantes
romanos quen desenvolveron un sistema monetario escravista.

Contexto histórico
• Imperio (27 a. C.-476 d.C.). Durante o Imperio o territorio romano será
liderado polo Emperador, e divídese o territorio en provincias. Nos dous
séculos que seguiron á morte de Augusto o imperio realizou un intenso
labor civilizador, especialmente sobre as provincias occidentais (Galia,
Hispania, Britania). A cultura romana xa non quedou limitada a Roma e
Italia, senón que se estendeu ata as máis afastadas provincias
fronteirizas. A fundación de cidades e campamentos militares foron a
base da romanización. Roma impuxo o seu idioma, o latín e as súas
leis aos pobos conquistados. Unha rede de camiños e estradas unían
ás provincias con Roma. As provincias enchéronse de templos,
acuedutos, termas, basílicas e outras notables obras de enxeñería e
arquitectura que se caracterizan pola súa utilidade, a súa solidez e a
súa grandiosidade. Durante o século III Roma sufriu unha longa crise.
No político o trono imperial desestabilízase, pois a maioría dos
emperadores foron asasinados ou morreron en revolucións e guerras
externas.

O muro de Adriano (illas Británicas)
era unha fortificación de 117 km con
tres liñas de defensa

Contexto histórico
• No 313 prodúcese o Edicto de Milán. O emperador
Constantino proclama o cristianismo como a relixión
oficial do Estado e traslada a capital a
Constantinopolis (Bizancio). Entón comeza a arte
Paleocristiana.
• No ano 395 d.C. ao morrer o emperador Teodosio,
o Imperio dividiuse en dúas partes, o Imperio de
Oriente e o de Occidente.
• No ano 476, o último emperador, Rómulo Augusto, é
desposuído do seu reino. Marcando este ano a caída
do Imperio romano de Occidente e o principio da
Idade Media.

Características xerais da arte romana
• Se ben existen uns trazos específicos da cultura romana
estes son o froito da asimilación das culturas dos pobos
aos que conquistaran, sobre todo dos mais desenvoltos
(primeiro dos etruscos, despois dos gregos e o mundo
oriental).
• Pero sobre todo a arte romana fíxase na grega, que
admiran por riba de todos os demais, aínda que van a darlle
o seu selo particular: sentido práctico, eficacia, realismo. Os
romanos transforman a linguaxe artística grega e a adecúan
as súas necesidades cotiás e históricas.
• Práctico: Crean diferentes tipos de edificios que se adaptan
as necesidades cotiás da sociedade (acuedutos, anfiteatros,
templos...). Teñen unha preocupación polos aspectos
prácticos e técnicos.

Características xerais da arte romana
• Realista: na escultura non representan modelos
ideais senón que pretenden representar o mais
fielmente posible a realidade inmediata, con todas as
particularidades, e por iso o retrato éo tema favorito
da estatuaria romana.
• Histórico e concreto: Nos relevos representan a
súa historia de forma particular e concreta, aportando
todos os datos que permitan identificar un
acontecemento nun lugar e momento concreto
(columna Traxana, relevos dos arcos de triunfo). A
narración indirecta e mitolóxica convértese en
exaltación das súas xestas e historia concretas.

Arquitectura e urbanismo
a) A cidade romana
b) Características xerais da arquitectura
• Significado (símbolo do poder)
• Función do edificio
• Aspecto xeral: monumentalidade
• Importancia da liña curva
• Disociación entre o construtivo e decorativo
• Predominio de edificios militares e civís

A cidade romana
• A cidade na civilización romana adquire un valor predominante.
• As primeiras cidades do mundo romano son agrarias e adáptanse á
orografía sen un plan determinado
• Nas cidades novas os romanos aplican un sistema predeterminado
de ordenación do espazo, que cubría mellor as súas necesidades.
• Nestes casos a cidade constaba dun perímetro rectangular rodeado
por unha muralla aberta, dividido por dous eixos principais: o cardum
(eixo lonxitudinal norte-sur) e o decumanum (eixe transversal este-
oeste), que simbolizaban o universo e dividían a cidade en catro
sectores.
• No cruzamento do cardum e o decumanum adoitaba situarse o foro:
centro neurálxico da cidade por iso construíase como unha gran praza
de reunión pública onde se levanta o templo e comercios ao redor.
• Cando a cidade evolucionou engadíronse monumentos
conmemorativos, edificios institucionais, etc.
• No caso concreto da cidade de Roma multiplicáronse os foros,
chegando a haber ata 17, dos cales os máis importantes foron os de
época de César (s. I a. C) e Traxano (s. II dC.)

Esquema campamento.
Cidade Romana
Cardo-Decumano

Foto aérea de Florencia
Casco Vello: cardo e decumano

Foto plano e foto aérea do casco vello
de Zaragoza
cardo e decumano

Vista aérea de Pompeia
s. I a.C.

Maqueta da cidade imperial
De Roma en tempos de
Constantino

Características xerais da arquitectura: significado
• É a arquitectura o máis orixinal e significativo da
arte romana, xa que, aínda que baseada na
etrusca e grega desenvolve unha concepción
propia e orixinal do espazo e das diversas formas
construtivas introducindo innovacións.
• Impulsada por dous factores:
• Grandeza, símbolo do Imperio (poder, orde,
permanencia).
• Proceso de urbanización: precisa edificios
vastos e complexos e obras de enxeñería
(acuedutos, cloacas, baños...) que doten á cidade
dos servizos necesarios.

Características xerais da arquitectura: función
e monumentalidade
• O arquitecto romano, é máis enxeñeiro que
artista, realiza una arquitectura
esencialmente práctica, funcional e
utilitaria, que manifesta unha grande
capacidade técnica.
• Tamén ten que ser MONUMENTAL, como
un elemento de propaganda política.

Características xerais da arquitectura: importancia da
liña curva (arco e bóveda)
• O sistema construtivo que empregan para os seus edificios
será alintelado e abovedado indistintamente e as veces na
mesma construción.
•  O sistema abovedado vemos que o utilizan principalmente
para aquelas construcións que están destinada a acoller
grandes masas de público no seu interior, porque lles
permite cubrir cun mínimo de soportes un espazo moito
máis grande, por exemplo o Coliseum; mentres que para
os templos, que só son para gardar a imaxe do deus,
utilizan normalmente a arquitectura alintelada.

Arco de medio punto: semicircular
Bóveda de canón

Características xerais da arquitectura: disociación
entre o construtivo e decorativo
• Mentres que os gregos concibiron o
espazo como algo exterior de
carácter escultórico, os romanos
perseguen a creación de un espazo
interior.
•  Aínda que non pose o refinamento
estético da grega, estruturalmente é
máis avanzada.

Características xerais da arquitectura: predominio de
edificios civís e militares
• É unha arquitectura máis civil e
militar que relixiosa.
• Deuse certa uniformidade construtiva
en todo o Imperio, aínda que se
permite certa flexibilidade.
• Os canóns estéticos non son tan
ríxidos como en Grecia.

Elementos construtivos: materiais
• Utilizan principalmente:
• Pedra (mármore ou placas de mármore para recubrir as
paredes).
• Formigón: innovación romana, que permite construír
edificios máis sólidos e espaciosos, sobre todo para as
bóvedas e cúpulas.
• Ladrillo: grandes vantaxes (economía e rapidez).
• Acostuman combinar distintos materiais no mesmo
edificio.
• Mosaicos de mármore ou vidro para recubrir solos e
zócalos.

Distintos tipos de aparellos romanos

sistema abovedado
• Arco de medio punto sostido
por columnas ou piares.
• Bóveda de canón, arista e
cúpula. Permite cubrir grandes
espazos.

Arco de medio punto: semicircular

Bóveda de canón
Bóvedas e cúpulas
Bóveda de aresta
Cúpula
Panteón de Agripa

ordes arquitectónicas
• Toscano (sustitúe ao dórico sendo similar)
• Xónico.
• Corintio.
• Composto (creación romana, combina o capitel
xónico e corintio).
• É típico romano o superpoñer as tres ordes no
exterior dos edificios, así como usar a columna
como elemento puramente decorativo.

ordes arquitectónicas
Fuste liso

Orde dórica
Orde xónica
Orde corintia
Combinación
de ordes

Principais edificios
• Relixiosos: templos (Panteón de Roma).
• Civís: casas, foro, termas, basílica.
• Espectáculos: teatro (teatro de Mérida),
anfiteatro (Coliseum) e circo.
• Monumentos conmemorativos: arco de triunfo
(arco de Tito), columna conmemorativa.
• Arquitectura funeraria.
• Obras de enxeñería: acuedutos (acueduto de
Segovia), calzadas, pontes, murallas, portos...

Relixiosos: Templos
• Cumpre a mesma función que o grego,
é dicir, gardar a imaxe da divinidade xa
sexan da relixión olímpica (Xúpiter,
Marte, Minerva...), dos deuses locais
de cada cidade, ou os dedicados ao
culto Imperial (Panteón de Roma...).

Relixiosos: Templos
• Ten como claros antecedentes os templos etruscos e os gregos.
• As características principais do templo romano serán:
• É mais pequeno que o grego.
• Dan maior importancia a unha das fachadas.
• Xeralmente próstilo (columnas só na fachada).
• Con columnas acaroadas aos muros laterais (pseudoeperíptero)
• Elevado sobre un pedestal ou podium.
• Escalinata principal que dá acceso ao pórtico da fachada principal.
• Carecen de esculturas no frontón.
• Xeralmente son templos de planta rectangular, aos que tampouco ten
acceso a maior parte do pobo romano. Deste tipo destacamos a
Maison Carrée en Nimes, Francia. (Maison Carrée = en francés “casa
cadrada”).

Templo de Vesta. Planta central (circular).
Construído con mármore sobre un podio de pedra
rodeado por unha columnata.

Identificación:
Nome: Panteón de Roma
Autor: descoñecido ou
Apolodoro de Damasco?
Cronoloxía: 118-125
época de Adriano
Estilo: Romano imperial
Tipoloxía: templo.
Material: formigón, granito,
ladrillo, mármore e madeira.

Descripción formal: o mais importante exemplo de planta
central é o Panteón. Foi edificado por Agripa e dedicado a
todos os deuses, foi consagrado, segundo a inscrición, no ano
27 a.C.
Destruíse e posteriormente foi reconstruído por Adriano
cara o ano 120 dC., sobre os restos do de Agripa (do de Agripa
procede o entaboamento coa dedicatoria).
A planta circular simboliza o acollemento ofrecido a todos os
deuses.
É un conxunto formado por un grande cilindro de mais de
corenta metros de diámetros, cuberto cunha cúpula (43,20
metros de altura) con decoración radial de casetóns que se
apoia no muro circular e cuxa altura é igual que o diámetro do
conxunto.
É a maior cúpula construída ata entón, aséntase sobre un anel
mural realizado con formigón. A construción foi posible polo
emprego de oito enormes pilóns de 6 metros de (que son os
que realmente reciben os empuxes da cúpula e os trasladan
aos cimentos), e dun sistema de arcos de descarga.
No centro da cúpula hai un óculo redondo, de case nove metros
de diámetro, única entrada de luz que ilumina o recinto
suavemente (óculo cenital).
É o primeiro edificio no que o importante é o espazo interior, no
que a luz cenital é o reflexo que esta tería na decoración de
bronce contribuiría a crear un ambiente sacro. O edificio tiña un
revestimento de mármore e tellas de bronce que se perderon
ao comezo da Idade Media.
Ao exterior presenta unha enorme fachada de corte clásico: ao
recinto accédese a través dun pórtico de tres naves e fachada
octástila, de orde corintia coroada por frontón.

Contorna e integración urbanística: orixinalmente o Panteón
tiña que estar rodeado por unha praza porticada que só
permitiría ver o pórtico de entrada. Situado no corazón de
Roma actual (antigo Campo de Marte), a súa integración no
contorno urbanístico é total malia ás súas dimensións, porque
non supera a altura dos edificios contiguos.
Función, contido e significado: templo dedicado a todos os
deuses do Olimpo.
As sete ábsidas estaban consagradas ás sete divinidades
celestes ( Sol, Lúa, Mercurio, Venus, Marte, Xúpiter e Saturno),
e a gran cúpula simboliza a bóveda celeste que, segundo os
romanos, cubría a Terra a xeito de cúpula. O óculo central é a
representación do sol.
Modelos: templo circular e cuberta con cúpula é coñecida en
Grecia e Mesopotamia. Influencia: Renacemento (cúpula da
catedral de Florencia, cúpula de San Pedro do Vaticano
(Miguelanxo) e Villa Capra (Palladio).

Panteón de Roma
Alzado e sección

Panteón de Roma
Imaxe da cúpula interior

Panteón de Roma
Descarga da cúpula

Panteón de Roma
Descarga da cúpula
Pilóns
Arcos de
descarga

Panteón de Roma
Descarga da cúpula
Arcos de descarga

Panteón de Roma
Imaxe exterior da cúpula

Cúpula de S. Pedro do Vaticano
Influída polo Panteón de Roma

Civís: casa (vilas, domus, insulae)
• A casa estaba organizada ao redor dun patio central,
cunha fachada sinxela e con poucos vanos.
• Os interiores estaban moi decorados.
• Poden clasificarse:
• Vilas (situadas no campo)
• Domus (casas urbanas unifamiliares para clase alta)
• Insulae (casas urbanas de veciñanza (varios pisos).
Vivían clases medias de artesáns e comerciantes.
• As clases baixas, vivían en chabolas de madeira e barro
ou en cabanas de pedras similares aos nosos castros.

Reconstrución dunha
da vila romana de
La Olmeda (Palencia)

Reconstrución dunha
dunha insula romana

Civís: foro
• É o centro da vida urbana.
• Situábase na intersección de dúas vías
principais.
• Era unha praza porticada onde se celebraba o
mercado, a subasta de escravos ou onde se
comentan os acontecementos políticos e
sociais.
• En Roma, durante o imperio, chegou a haber
17 onde destacan os de César e Trajano.

Civís: termas
• Serven para o aseo persoal e como centro da
vida social.
• Constaban de vestiario, sauna, piscina de
auga quente, temperada e fría e masaxes.
• Tamén tiñan biblioteca e salda de xuntanzas.
• Para a súa construción aproveitábanse as
fontes termais ou montábanse sistemas de
calefacción con auga e aire quente.
• As había en todas as cidades por pequenas
que fosen.

Termas romanas do Balneario de Lugo

Civís: basílica
• Edificios para múltiples usos, aínda
que acostumaban a ser lugares da
administración da xustiza.
• Era un edificio rectancular (plan
basilical).
• Servirá de inspiración para as igrexas
cristiáns posteriormente.

Basílica de Maxencio
Plano e alzado

Espectáculo: teatro, anfiteatro e circos
• A poboación romana acostumouse á cultura do
ocio e necesitou para iso a construción de
edificios de grandes dimensións: teatros,
anfiteatros, circos...
• Os romanos non só van aproveitar as condicións
do terreo á hora de facer os seus edificios para
espectáculos, como facían os gregos, senon que
cando non haxa condicións favorabeis, eles van
facer toda a estrutura arquitectónica destes
recintos.

Espectáculo: teatro
• Deriva do teatro grego con algunhas variantes.
• O teatro romano irá evolucionando partindo do
grego e modificarán os espectáculos que se
representaban.
• Ao principio representaban traxedias gregas,
despois as comedias romanas e a partir do século
II as obras clásicas entrarán en declive e serán
sustituídas por farsas, pantomimas, xogos de
auga...

Espectáculo: teatro
• Partes principais:
• Cavea ou graderío: onde se sentaba o público. Dividida
xeralmente en tres sectores (Ima: senadores e nobles;
Media: clase media e Summa: a plebe). É semicircular e
sole aproveitarse o declive dun outeiro ou ser exento.
• Orchestra: semicircular (no teatro romano perdeu
importancia a intervención do coro na representación),
converteuse no lugar de honra para os altos personaxes.
• Escea: é unha verdadeira estrutura arquitectónica.
• Ademais contaba cun gran patio porticado provisto de
urinarios públicos, biblioteca, xardíns...

Teatro de Marcelo (Roma)
Convertido en vivendas

Teatro romano de Sagunto (Valencia)
Tras a súa polémica reforma

Teatro romano de
Segóbriga (Cuenca)

Identificación:
Nome: Teatro de Mérida
Autor: descoñecido
Cronoloxía: I a.C.
Tipoloxía: teatro
Material: pedra e mármore.

Octavio Augusto estableceu
tres provincias: Bética, Lusi-
Tania e Tarraconense.
Ter en conta na contextualización
Papel de Mérida. División provincial en tempos de Augusto
Mérida (capital)
Mérida (Emérita Augusta) foi
fundada polo emperador
Augusto no 25 a.C.
Consérvase desta época un
gran conxunto de edificios
para espectáculos: teatro,
anfiteatro e circo.

Ano 298
As provincias evolución
Diocleciano
No século
IV créase
a Baleárica
Fte. Vicens Vives

Descripción formal: O Teatro de Mérida é un dos mellor
conservados que existen. Construído no ano 16 a.C. por
orde do cónsul Marco Agripa, aínda que foi modificado
posteriormente en época de Trajano e Adriano (finais do s.
I e principios do II), polo que podemos datalo como de
época imperial.
O teatro segue o esquema do Teatro de Pompeio en
Roma, conta cunha cavea é de tipo mixto (primeiro tramo
escavo e o alto exento. Ddividida en tramos: ima, media e
summa segundo a categoría social e 6 sectores radiais con
7 escaleiras é semicircular con capacidade para 5000
persoas. Unha orchestra semicircular que perde a súa
función de coro e quedará reservada para os altos cargos
e unha scena en moi bo estado tralas restauracións. Nela
aparecen dous ordes corintios con columnas lisas e unha
estrutura de entaboamentos curvos e frontóns curvos
partidos típicos da arquitectura helenística. Decorada con
mármores de cores (mámore azulado nas basas e branco
nos capiteis) e estatuas de deuses e emperadores
romanos. Cunha gran exedra central que acolle a porta
principal e outras dúas laterais. Estes entrantes e saíntes
permitían a ubicación dos camerinos. Tampoucoa división
en tres portas era casual, xa que a maior parte das
comedias desenvolvíase na rúa fronte a tres casas.
Detrás da escena, seguindo as indicacións do libro de
arquitectura de Vitrubio, había un gran patio con soportais
(hoxe só quedan restos das columnas) provisto de
urinarios públicos, biblioteca, xardíns etc. que servía para
que o público puidera refuxiarse en caso de chuvia.

Contorna e integración urbana: O Teatro de
Mérida forma, xunto co anfiteatro e circo, uha
triloxía difícil de atopar noutros conxuntos da
época romana en Hispania.
Está situado no punto máis elevado da cidade
(241 m) e algo afastado do centro para evitar
aglomeracións.
Función e significado: espectáculo. Non só
acolle representacións teatrais, tamén
celebracións, rituais, reunións políticas,
xogos...
Na decoración escénica alternáronse imaxes
de deuses e personaxes imperiais proba da
súa dualidade política e relixiosa.
Modelos e influencias: referencia o teatro
grego (Epidauro). Aínda que este aproveita a
ladeira para establecer as cáveas e polo tanto
non son exentas como no caso romano.
Influirá na disposicións dos teatros dende o
Renacemento ata os nosos días.

Teatro romano de
Mérida.
Plano e vista aérea

Teatro romano de
Mérida. Inscripción
de Agripa cónsul
de Augusto

Teatro romano de
Mérida. Acceso
ao escenario pola
porta principal

Teatro romano de
Mérida. Parte posterior
da cávea. Vomitorio

Espectáculo: anfiteatro
• Novidade na arquitectura romana.
• Destinados para a loita de gladiadores, feras, espectáculos
circenses...
• Planta xeralmente elíptica.
• Partes principais:
• Cávea ou graderío: dividida en sectores.
• Area: lugar onde se desenvolvía o espectáculo, rodeada
por un podio. Baixo ela atopábanse as dependencias:
cárceres, gaiolas..., algunhas estaban acondicionadas
para ser inundadas de auga e poder representar combates
navais (naumaquias).

Identificación:
Nome: Coliseo (Anfiteatro flavio)
Autor: descoñecido encargado
polo emperador Flavio Vespasiano
Cronoloxía: 72-80
Tipoloxía: anfiteatro
Material: mármore travertino,
formigón, ladrillo, pedra e estuco.

Introdución: construído durante o mandato do emperador Vespasiano, e
inaugurado polo seu fillo Tito no ano 80. A súa inauguración coverteuse
nunha festa que durou uns 100 días.
O nome Coliseo, co que se coñece dende a Idade Media, fai referencia ao
coloso de Nerón, estatua de 20 m que se alzaba nas inmediacións.
O anfiteatro foi construido próximo ao palacio de Nerón, na parte dos
xardíns que queda abandonada tras o suicidio do emperador e a súa
construción faise necesaria despois de que desaparecese o anfiteatro
antigo no incendio provocado por este emperador no ano 64.
A pesar dos expolios e destrucións que sufriu, conserva intacta a súa planta
elíptica e boa parte do alzado (catro pisos), constituíndo un impresionante
monumento que chegou dende a antigüidade.
Tiña uns 100 días de espectáculo ao ano, con entrada gratis e unha cabida
duns 50.000 espectadores. As entradas distribuíanse segundo a xerarquía
político-social.
Descripción formal: materiais: bloques de cachotería, ladrillo, formigón
combinados con gran destreza para proporcionar solidez á obra. No exterior
aparecería recuberto por mármore travertino que ennoblecían o conxunto,
hoxe desaparecidas por ser utilizadas nos palacios do Renacemento.
Exterior: o alzado consta de tres pisos de 80 arcos coa superposición de
ordes (toscano, xónico, corintio) coroado por un ático sobre o que se
apoiaban estatuas e escudos.
Todo o exterior estaba recuberto de estuco con estatuas entre os
intercolumnios. Tanto o interior como o exterior era unha ostentación de
luxo. Un estilóbato é a base da fachada, a partir del, superponse unha
arquería de ventás con columnas acaroadas dos tres ordes:

1º: orde dórico ou toscano.
2º: orde xónico.
3º: orde corintio.
Culminado cun entaboamento.
Posteriormente o emperador Tito mandou construír un 4º piso que se levou
a cabo en tempo de Domiciano, para aumentar a capacidade do anfiteatro.
Presenta un ático de ventás cadradas.
Un inmenso toldo (velarium) protexía ao público do sol e a choiva, que se
suxetaba cuns mástiles apoiados nunhas 240 ménsulas (aínda quedan
algunhas).
Interior:80 arcos de medio punto da planta baixa son as portas que dan
acceso ao graderío. A estrutura non está feita aproveitando o terreo, senon
que se levanta sobre unha multitude de bóvedas superpostas, sustentadas
por pilastras colocadas en disposición radial.
A cávea disponse en tres pisos comunicados entre sí, con corredores
concéntricos abovedados (bóvedas de canón e aresta) que sostiñan as
gradas con escaleiras de acceso aos diferentes sectores. Quilómetros de
corredores e galerías, logran encher e valeirar o graderío en tres minutos.
A area estaba sobre un piso de madeira que protexía as instalacións
subterráneas (máquinas, cárceres, gaiolas...)
Dende este interior destacaban as dúas portas principais que abrían o
edificio no seus extremos: á dereita Triunfalis e a esquerda Libitinaria que
era por onde se evacuaban as vítimas.
Influencias: a disposición das ordes da fachada servíu de influencia nos
palacios renacentistas. O coliseo é modelo para a construción de recintos
deportivos (estadios de fútbol...).

Anfiteatro Flavio
Plano e alzado do graderío

Espectáculo: circo
• Deriva do estadio
grego.
• Utilízase para carreiras
de cuadrigas.

Circo Maximus
Roma. Reprodución

Circo Maximus
Roma. Actualmente

Praza Navona
Antigo circo
de Domiciano

Praza Navona
Gaspar Van Wittel
1699

Monumentos conmemorativos
• Columnas conmemorativas.
• Arcos do Triunfo.
• Erixidas en honor do emperador ou xeneral victorioso para
conmemorar un feito relevante, dotan á cidade dun selo
distintivo.
• Os arcos do triunfo:
• Recordan a porta simbólica que atravesaban os xenerais
vitoriosos coas súas tropas á volta da guerra.
• Teñen forman de porta illada.
• Un ou tres arcos flanquedos por columnas ou piastras,
entaboamento e ático: en ocasións había unha cuadriga
de bronce.
• Os paramentos estaban decorados con relevos, alusivos
ao personaxe ou feito que se celebraba.

A columna conmemorativa tiña un eminente
sentido propagandístico.
Eran de enormes dimensións polo que podían observarse
desde calquera punto.
Contaban con relevos e inscripcións conmemorativas.
Aínda que dende os tempos helenísticos xa se
terían empregado columnas illadas e independentes
en calidade de monumentos conmemorativos e,
con anterioridade, obeliscos en Exipto, dende un punto de
vista tipolóxico, é completamente orixinal
a nova idea de envolver unha cinta historiada
no fuste dunha columna.
Identificación:
Nome: Columna traxana
Autor: Apolodoro de Damasco
Cronoloxía: 107-114
Tipoloxía: relevo.
Conmemora a vitoria do emperador sobre os dacios.
Alto e baixo relevo.

Detalle dos relevos
da columna traxana

Identificación:
Nome: Arco de Tito
Autor: descoñecido
Cronoloxía: 81
Tipoloxía: anfiteatro
Material: perpiaños en
Pedra e mármore

Introdución: levantado para conmemorar a vitoria de Tito sobre os xudeus
no ano 70, é de mármore, cun só vano e dupla alzado.
É o arco máis antigo de tódolos que se conservan en Roma.
No piso superior está colocado o epígrafe que recorda o acontecemento
que motivou a súa construción: SENATUS POPULUSQUE ROMANUS
DIVO TITO DIVI VESPASIANO FILIUS VESPASIANO AUGUSTO: senado
e pobo de Roma ao divino Tito, fillo do divino Vespasiano e a Vespasiano
Augusto.
O feito de que Tito apareza divinizado demostra que o arco foi construído
despois da súa morte por encargo do Senado como afirma a inscripción
(tamén puido servir de tumba)
Descripción formal: cunha ornamentación sobria e dun só vano está
flanqueado por dous grandes piares con bóveda de canón no seu interior.
Está adornado con columnas de fustes estriados e lisos e entaboamentos
clásicos, presenta capiteis compostos que combinan as volutas xónicas cos
acantos corintios.
Unha liña de imposta separa o zócalo do corpo principal, no que destacan
catro semicolumnas con capiteis compostos, situadas nos ángulos dos
piares.
É unha combinación de arquitectura abovedada coa alintelada grega.
Remata nun ático cunha monumental inscripción coa dedicatoria.
No intradós do arco: aparecen interesantes altorrelevos de gran formato
colocados a ambos lados no corpo central do piar, alusivos á conquista do
emperador Tito da cidade de Xerusalén.
Na dereita represéntase ao emperador Tito na súa entrada triunfal en
Roma, nun gran carro e coroado pola Vitoria e no outro, unha comitiva co
botín tomado en Xerusalén (candelabro dos sete brazos...).
Contorna e integración urbanística: inicio da Vía Sacra. Función:
conmemoración do triunfo. Influencias: outros arcos romanos, como outros
de períodos posteriores.

Arquitectura funeraria
• En Roma, as tumbas dispoñíanse ao longo das vías
principais (a Via Appia no seu arranque era coñecida como
o “camiño da morte”). Os enterramentos son de dous
tipos:
• Mausoleos: enterramentos individuais de persoas
importantes. Eran ao mesmo tempo tumba e templo, con
planta cadrada, rectangular ou circular. Algúns derivan das
tumbas de cámara etruscas, coroadas cun cono de pouca
altura. Como exemplos temos a Pirámide de Caio Cestio,
a tumba de Cecilia Metela , o Mausoleo de Adriano
(hoxe Castelo de Sant Angelo) e O mausoleo de
Augusto, todos eles en Roma.
• Columbarios: enterramentos colectivos. Non ocupaban
moito espazo debido a que se practicaba a incineración.

Mausoleo de Adriano.
Actual Fortaleza de San Angelo

Reprodución do antigo mausoleo
de Adriano

Obras de enxeñería
• Calzadas.
• Pontes.
• Murallas.
• Portos.
• Faros.
• Acuedutos...

VíaAugusta
VíadaPrata
Principais calzadas romanas
segundo o itinerario antonino
Vía
XVIII ou
Nova
Vía
XIXVíaXX“Perlocamaritima”
Fte. Wikipedia

Principais localidades
romanas
Fte. COAG.
Proxecto Terra.
Identidade Territorial

Fte. COAG
Proxecto Terra.
Identidade Territorial

Esquerda: miliario romano (Zadagós, Sandiás). Dereita (Vilariño das Poldras,
Sandiás)
da Vía XVIII ou Nova.
A milla romana equivale “mil passus” ou pasos dobles. Uns 1.481 m
proximadamente.
Fte. Wikipedia

Fragmento de calzada romana
na Serra de Guadarrama

Ponte de Alcántara (Cáceres)
pertencente á vía da prata
construída na época de Trajano
(104-106)
Fte. Wikipedia

Ponte de Alcántara (Cáceres)
arco central da calzada
Fte. Wikipedia

Ponte Bibei
pertencente
á Vía XVIII ou Nova

Reprodución da antiga ponte
de Trajano sobre o río Danubio
(800 m de lonxitude e 15 m de profundidade)
obra de Apolodoro de Damasco

Faro romano de Brigantium
Non só as vías terrestres foron imporantes durante o Imperio.
Tamén as marítimas e fluviais
Finais do I ou principios do II
Época do emperador Trajano

Incripción epigráfica
na base da torre de Hércules
que fala da súa construción
Marti / Aug (usto) Sacr (um)
C(aius) Sevius / Lupus /
Architectus / Aeminiensis
Lusitanus ex vo (to)
Traducido
Consagrado a Marte Augusto
Caio Sevio Lupo
Arquitecto de Eminio (Coimbra)
Lusitano en cumprimento dunha
promesa

Recreación das ruínas
da antiga torre de Hércules

Murallas de Lugo
(2ª m. III)
Fte. Wikipedia

Murallas de Lugo
Adarve (2ª m. III)Fte. Wikipedia

Murallas de Lugo
Perímetro (2ª m. III)

Murallas de Lugo
Semanario Pintoresco Español (1850)

Acueduto das Miragres
MéridaFte. Wikipedia

Identificación:
Nome: Acueduto de Segovia
Autor: descoñecido
Cronoloxía: 90-105
Tipoloxía: acueduto
Material: perpiaños en
granito.

Introdución: destinado a levar auga de Fontefría na serra de Guadarrama
á cidade de Segovia.
Consérvanse 728 m de longo. A altura máxima é de 28 m e a menor de 7
m..
Descripción formal: esta construído en perpiaños unidos sen ningún tipo
de argamasa (a óso), na parte mais elevada o aparello é de cachotería e
no interior ten formigón. Non coñecemos moitos datos da súa historia, xa
que non aparece practicamente citado, sería de finais do século I o
principios do II d. C. A estrutura ven definida por unha sucesións de arcos
de medio punto con luz variable. Consta de dúas arquerías de medio
punto superpostas inferior 44 arcadas e superior 119.
O acueduto está adaptado ao terreo, por iso, para salvar os desniveis
unhas veces usa arcadas continuas e outras veces de superposición.
A arquería superior mantense invariable na súa configuración aínda así,
os enormes piares das sucesivas plantas varían de tamño para adaptarse
ás irregularidades do terreo. Na parte central fai que a arquería inferior
sexa moito máis elevada que a superior.
Na parte superior do acueduto existe un canal en forma de “U” por onde
discorría a auga seguindo unha pendente continua. Para cubrir a auga de
impureza e suciedade a canalización ía cuberta de tellas.
Dende o punto de vista estético é unha obra monumental, cun estudio de
proporcións, que da a sensación de orde e equilibrio conseguido pola
combinación rítmica das arcadas, da verticalidade-horizontalidade e
escalonamento dos piares.
Outros acuedutos son o de Tarragona, que xunto ao de Segovia se atopa
entre os mellor conservados do mundo, e tamén o Acueduto dos Milagres
de Mérida (I d.C.), que era o mais coñecido das tres conducións que
fornecían de auga a Emérita Augusta. A condución discorría desde o
Pantano de Proserpina ata a cidade.

Acueduto de Segovia
Imaxe aérea

Escultura
• O tema escultórico en Roma seguirá sendo a figura
humana, pero non baixo a idealización grega, senón
máis ben cun carácter realista.
• Isto concorda co interese romano por deixar memoria
dos seus feitos, do interese pola Historia.
• En xeral a escultura está subordinada á arquitectura,
pois moitas das obras foron pensadas para
ornamentar obras arquitectónicas, como é o caso
dos relevos conmemorativos.
• A escultura romana recolleu a dobre influencia da
arte etrusca e da grega de época helenística, que os
romanos adecuaron para crear unha arte orixinal e
ecléctica.

Escultura
• Destacamos as seguintes características:
• A austeridade e o sentido práctico fíxolles preocuparse polos
aspectos utilitarios e funcionais da escultura máis que pola
beleza.
• Os materiais máis utilizados foron o mármore e o bronce.
• Os romanos cultivaron preferentemente o retrato. Podían ser
estatuas de corpo enteiro (de pé, sedentes, ecuestres) ou só
bustos. O retrato estaba policromado.
• Outra achega artística de Roma foi o relevo histórico e
narrativo, nacido da fusión da tradición latina coa
helenística. Os relevos decoraban edificios (arcos de triunfo,
columnas conmemorativas, sarcófagos) narrando os feitos
importantes da historia de Roma cunha finalidade docente e
propagandística. O relevo romano destaca principalmente polo
nivel técnico alcanzado. Sorprende o seu detallismo.

Escultura
• Moitas veces busca os efectos de perspectiva
(profundidade), e concede moita importancia á paisaxe
e ao pintoresco. Para lograr os efectos de perspectiva
gradúan o grosor das figuras en función do plano
que ocupen: as máis próximas en altorrelevo e as
afastadas e mediorrelevo ou baixorelevo.
• Tamén utiliza formas vexetais no relevo para
decoración de monumentos: guirnaldas, bucránios,
roleos, con algúns elementos como animais ou
pequenos amorcillos.
• A escultura, ademais de adornar casas e lugares
públicos, era un instrumento ao servizo da política,
de propaganda, para mostrar o poder de Roma e o
prestixio dos emperadores e a clase nobiliaria.

Escultura
• Moitos artistas eran gregos, emigrados a Italia tras a
conquista de Grecia por Roma, xa que a práctica das
artes era considerada indigna para un cidadán romano.
• Aínda que os artistas teñen carácter anónimo.
• O artista en Roma é un simple funcionario ao servizo da
grandeza do Estado. Tamén entón chegaron moitas obras
de arte gregas, produto do saqueo ou da compra, para
adornar as casas romanas.
• Espertouse a paixón polo coleccionismo privado e
encargáronse copias das esculturas máis famosas,
especialmente de tema mitolóxico.
• Moitos destes orixinais perdéronse e hoxe coñecemos a
escultura grega clásica a través das copias romanas.

Retrato
• Os romanos cultivaron o retrato polo seu afán de
pasar a posteridade.
• Neste contexto o retrato romano entroncaría coa
tradición etrusca das “imagines maiorum”, as
máscaras de defuntos o que explicaría, como
veremos, o profundo realismo e verismo físico e
xestual presente nos retratos romanos.
• O xénero do retrato foi moi cultivado tanto na época
republicana como na imperial, tomando como
modelos tanto homes como mulleres.
• As tipoloxías foron variadas, bustos, de medio corpo,
de corpo enteiro, de pé, sedentes, ecuestres...

Retrato
• A pesar da evolución que experimenta o retrato ao
longo do tempo hai unha serie de trazos que tenden
a perpetuarse, un deles, o máis importante, é ese
naturalismo xa comentado, que leva ao escultor a
imitar a realidade o máximo posible, reflectindo,
fronte á abstracción ideal da escultura grega.
• Os trazos individuais dos retratados.
• Ademais do verismo físico o artista romano tratará de
reflectir a psicoloxía e a personalidade do personaxe,
ademais de certos aspectos anecdóticos como o
peiteado ou o vestido de moda en cada época.

Retrato: República
• Exemplo: Busto de Xunio Lucio Bruto, unha cabeza de
bronce colocada sobre un busto renacentista e datado na
primeira metade do s. III a C.
• Nas obras deste período xa aparecen os fortes caracteres
romanos e que nunca veremos nas obras helenísticas tales
como a dureza dos xestos e a expresión.
• Esta obra representa a un patricio romano, identificado como
Xunio Bruto, quen no ano 509 a. C. expulsou ao derradeiro rei
de Roma, Tarquinio o Soberbio, para inaugurar así a república.
• O realismo do rostro salta á vista.
• Non é un prototipo senón unha persoa en particular con faccións
identificables. Emprégase pasta vítrea no iris e marfil na córnea.
Tecnicamente estes retratos obtíñanse a partir dunha mascarilla
de xeso feita sobre o rostro. De aquí deriva o magnífico realismo
do retrato, ao que se engade a penetración psicolóxica. A
influenza grega está no tratamento do cabelo.

Busto de Xunio
Lucio Bruto
2ª m. III a.C.

Retrato: Imperio
• O personaxe máis retratado foi o Emperador e a familia
imperial: tódalas provincias querían ter unha imaxe do seu
gobernante para honralo.
• O retrato imperial vai a funcionar, entón, como un
elemento de cohesión e propaganda política ao servicio do
Estado.
• As imaxes do emperador serán retratos oficiais, algo
idealizados, ocultando, a diferenza do verismo da época
republicana, posibles defectos físicos.
• O emperador será representado de múltiples formas:
como sumo sacerdote, xeneral do exércitos, cónsul e
incluso como deus.
• Por outra banda a imaxe dos membros da familia real
influirá, en cada momento, nas modas dominantes
(peiteado, vestimenta).

Retrato: Imperio
• Coa chegada de Augusto ao poder e o
consecuente inicio da etapa imperial, imponse
un novo criterio á hora de plasmar a imaxe
oficial gobernante.
• Considérase necesario cambiar o tratamento
tradicional do retrato propio da época
republicana: imponse unha plástica máis
clasicista e de tradición grega, onde Augusto
aparece sometido ao canon e as proporcións
clásicas, en composicións en contraposto, co
rostro idealizado.

Retrato: Imperio
• O Augusto Pontífex Maximus
loce toga e manto sobre a
cabeza.
• Como sumo sacerdote, tamén
novo e idealizado

Retrato: Imperio
• O Augusto de Prima Porta. Copia en mármore dun
orixinal en bronce, copia que debeu ser realizada
despois da morte e da divinización de Augusto,
seguramente por encargo de Livia, a súa dona. Na
man dereita podería lucir unha coroa da vitoria que
lle amosaba as súas tropas.
• Esta estatua inaugura a tipoloxía de retrato imperial
de pé, converténdose nun prototipo que proliferará
en todo o imperio.
• Inspírase claramente no Doríforo de Policleto, as
súas expresións son semellantes e ámbolos dous
apóianse na perna dereita e dobran a esquerda (o
contraposto). Pero presenta algúns cambios para
adaptarse a función que viña a desempeñar.

Retrato: Imperio
• O emperador aparece vestido xa que non se podía amosar
espido como un atleta, ademais a perna esquerda está algo
máis dobrada que na obra de Policleto, para axilizar a
composición, coa cabeza máis erguida e lixeiramente xirada
para mirar cara adiante ao lonxe, dominando coa mirada o
espazo fronte a el, tal e como lle corresponde a súa maxestade.
• Augusto aparece representado como xeneral vitorioso
arengando ás tropas, polo que estende o seu brazo cara ó
fronte.
• Viste túnica corta e unha rica coiraza decorada con relevos de
figuras mitolóxicas e alegorías das provincias conquistadas.
• A obra estaba pensada para ser colocada contra a parede, polo
que todo o énfase se concentra no plano frontal. Os lados están
pouco traballados e o dorso nin sequera está rematado.

Retrato: Imperio
• A estatua ecuestre de Marco Aurelio (século II d.C.) é un dos
exemplares máis valiosos da escultura romana por dous
motivos: por ser unha das escasas obras en bronce procedentes
da época imperial (os artistas inclináronse máis polo traballo en
mármore) e, principalmente por se-la única mostra conservada
de estatua ecuestre romana.
• A súa influencia no Renacemento italiano foi especialmente
relevante. Marco Aurelio aparece sobre un cabalo en actitude de
revista militar, vestido cunha túnica e un manto, estendendo o
brazo nun saúdo ao exército. Curiosamente ea pesar de que o
retrato ecuestre é o que mellor serve á propaganda militar, o
emperador foi un auténtico filósofo pacifista e antimilitarista, cría
máis na razón que na forza bruta, a pesar de que tivo que
intervir en múltiples guerras. Aparece case como un filósofo, sen
os atributos militares, sen coiraza, coa toga característica
daqueles.

Retrato: Imperio
• Por outra banda a obra é un magnifico
exemplo de penetración psicolóxica.
• Presenta un rostro sereno, en parte
idealizado, todo mesura e sabedoría,
dirixindo ao cabalo cunha actitude firme
pero non violenta.
• A composición equilibrada reforza esa
impresión. A posición de Marco Aurelio
é tamén estable, aumentando a
sensación de equilibrio.

Estatua ecuestre
de Marco Aurelio
II d.C.

Retrato: Imperio
• A partir do século III coa crise económica e política, a escultura
vaise simplificando, perdendo o seu naturalismo, anticipando o
mundo máis abstracto e irreal da plástica bizantina.
• O Coloso de Constantino eran unha enorme estatua sedente
que presidía a absida da basílica de Maxencio en Roma.
• Conservamos a cabeza, unha man, un pé e algunha outra parte
do corpo.
• En calquera caso podemos observar con estes fragmentos a
evolución final da estatuaria romana.
• Agora o que interesa é representar a imaxe simbólica do poder,
máis que ofrecer un retrato realista e individualizado do
emperador.
• O cristianismo, trala promulgación do Edicto de Milán por
Constantino e que significou o recoñecemento definitivo desta
relixión, engade unha certa sacralización da figura do
gobernante. Constantino aparece serio, inaccesible, hierático e
deshumanizado.

Estatua colosal de
Constantino. IV d.C.

Relevo histórico
• Significa outro gran capítulo da escultura
romana.
• A diferencia do relevo grego, o romano vai
representar, fundamentalmente, episodios de
carácter histórico, basicamente relacionado
con feitos heroicos.
• Neste contexto aparecerán asociados aos
monumentos conmemorativos e terán un
marcado sentido narrativo xa que contan as
fazañas protagonizadas polos seus
promotores. Por outra banda destaca na súa
execución o elevado nivel técnico que
acadaron.

Relevo histórico
• Algunhas das características que podemos
destacar no relevo son:
• Detallismo e precisión do modelado.
• Perfecto realismo.
• Capacidade perspectiva, aproveitando o
diferente vulto das figuras (segundo se
coloquen el alto, medio ou baixo relevo)
para crear profundidade.
• Ritmo compositivo moi dinámico, variando
ata o infinito as posturas, xestos e actitudes
dos personaxes.

Relevo histórico
Ara pacis
• Os relevos do Ara Pacis están considerados como o
exemplo máis importante da escultura romana
aplicada á arquitectura.
• O Ara pacis, o altar da paz, construíse a proposta do
Senado para conmemora-la victoriosa volta de
Augusto despois de pacificar Hispania e a Galia.
• Nas dúas procesións laterais represéntase,
precisamente, a inauguración do altar.
• Era habitual, sobre todo en época de Augusto que os
romanos expresasen as súas crenzas e ideas
baseándose nos modelos estéticos gregos; aínda que
as reiteradas alusións políticas do Ara Pacis son algo
enteiramente xenuíno.
• Tampouco coincide coa estética grega a articulación
dos temas entre motivos figurativos e ornamentais.

Relevo histórico
Ara pacis
• Pola grave solemnidade e a severa dignidade dos
participantes na procesión, os corpos que se albiscan
baixo os vestidos e o logrado sentido do avance
rítmico dos personaxes, este friso constitúe a réplica
romana do friso das Panateneas.
• Pero diferenciándose co que ocorre no Partenón, en
que os individuos non se poden identificar nin se
pode precisa-lo seu tempo histórico, no Ara Pacis
labráronse retratos recoñecibles e a mesma
procesión se pode datar con total exactitude.
• Será este unha mostra da singularidade da arte
romana, distinta da grega, esa vontade histórica ao
servicio do glorificación dos seu presente e do seu
pasado.

Relevo histórico
Ara pacis
• É un relevo plano, sinxelo, con dous ou tres planos
superpostos para crear a ilusión de profundidade.
• Con este mesmo obxectivo, o escultor xoga coa
distinta profundidade do vulto, as figuras do primeiro
plano tállanse en altorrelevo, mentres que as do
segundo e terceiro plano realízanse en baixorrelevo;
as escenas aparecen nítidas nos primeiros planos e
difuminadas e borrosas á medida que nos alonxamos.
• As personaxes desfilan cunha grande solemnidade,
pero isto non impide que aparezan detalles
anecdóticos. As actitudes están individualizadas, con
distintos xestos e posicións o que crea un ritmo moi
dinámico a pesar do abigarrado número de
personaxes.

Relevo histórico
Ara pacis
• O altar esta erguido sobre un podio, a el
accédese por unha rampla graduada.
• O altar propiamente dito está rodeado dun
muro decorado, na parte exterior e interior por
relevos.
• Nos frisos externos vemos dous rexistros. O
inferior con roleos vexetais e o superior co
desfile procesional.
• Ámbolos dous están separados cunha greca
intermedia. Hai catro relevos alegóricos
flanqueando as portas de acceso. No interior
hai un friso de bucránios e guirnaldas.

Relevo histórico
Arco de Tito
• No interior do Arco de Triunfo de Tito, baixo á bóveda de
canón dispóñense dúas escenas.
• Nunha escena represéntase o desfile triunfal do
emperador, no seu carro coroado pola Vitoria.
• En fronte aparece o desfile dos soldados que levan os
trofeos obtidos trala toma de Xerusalén, como o
candelabro de sete brazos.
• Son relevos moi realistas, cun gran sentido do movemento
e un perfecto dominio da perspectiva, con planos
escalonados e de diferentes centímetros de grosor, que
aumentan a sensación de profundidade.
• Serven, como o propio arco ao que lle proporcionan
información narrativa, para conmemorar o aplastamento
da sublevación dos xudeus contra Roma do ano 70 a.C.

Relevo histórico
Columna de Traxano
• A columna Traxana é unha construción
conmemorativa.
• Foi construída a principios do século II d.C.
• Está feita en mármore e levántase sobre un
pedestal cuadrangular.
• Ten unha estrutura cilíndrica, cun fuste de 29
metros de altura e un capitel dórico. Apoiase
nun pedestal cuadrangular. Actualmente está
coroada por unha columna de San Pedro,
pero orixinariamente estivo coroada por unha
estatua de bronce de Traxano.

Relevo histórico
Columna de Traxano
• Conmemora a vitoria do emperador Traxano sobre os
dacios. No fuste hai 200 metros de relevos
esculpidos, dispostos helicoidalmente.
• Represéntase de forma cronolóxica, en sentido
ascendente momentos importantes das principais
batallas e momentos de importancia política.
• A altura das franxas vai aumentando a medida que
ascenden pola columna, buscando que desde abaixo
parezan homoxéneas.
• Ao longo de 155 escenas Traxano aparece 59 veces.
• Represéntase de forma realista, non divinizado. En
cambio, a representación do espazo non é
naturalista, prestando pouca atención á perspectiva.
• Na parte inferior da columna hai unha pequena cela
onde se gardaron nunha urna as cinzas de Traxano.

Pintura
• A pintura romana foi froito da combinación da
tradición grega co sentido práctico do pobo latino. Á
admiración polas obras de pintores helenos sumouse
a intención de decora-los interiores das vivendas.
• Na actualidade consérvanse algúns exemplos de
pintura romana de cabalete (realizada sobre madeira
e ao temple ou á cera encáustica) e unha maior
cantidade de pintura mural.
• A técnica da pintura mural era o fresco, adoitaba
consistir na aplicación de tres capas sucesivas de cal
e area na parede, seguidas doutras tres mans de cal
mesturado con mármore pulverizado. Unha vez seca
a preparación pulíase a superficie e humedecíase
lixeiramente o muro para aplicar as cores.

Pintura
• Habitualmente se pintaba de arriba cara
abaixo, dividindo o muro entres partes (friso
superior, corpo central e zócalo baixo),
separados por bandas.
• A temática era moi variada, abundaban os
asuntos mitolóxicos, históricos, bodegóns,
paisaxes, retratos...
• A meirande parte da pintura mural estudiada
e coñecida, procede de Pompeia e
Herculano, as dúas cidades sepultadas pola
erupción do Vesubio o ano 79 d. C.

Pintura
Vila dos Misterios
(Pompeia)

Mosaico
• O antecedente do mosaico atópase en Grecia, onde
no século III a. C. xa se adornaban chans e paredes
con mosaicos. A técnica introduciuse en Roma
grazas aos gregos, pero ata a época imperial os
artistas romanos non se dedicaron a ela.
• O mosaico está composto por infinidade de pequenas
pezas de barro cocido, vidro ou peras chamadas
teselas, como se fose un inmenso puzzle. As teselas
colocábanse sobre un leito de morteiro fino líquido.
Cando a capa secaba, enchíanse os instersticios cun
morteiro líquido. Facíanse en branco e negro e tamén
en diferentes cores.
• Polo xeral estaban enmarcadas por cenefas
xeométricas. Os temas eran moi variados, mitoloxía,
historia... O mosaico romano influirá notablemente no
desenvolvemento do paleocristiá e no bizantino.

Mosaicos en Lugo
arriba Museo Provincial
lateral dereito Casa dos Mosaicos

Vila romana de Noville
(Franza-Mugardos)
s. III-IV
Fragmentos de mosaicos
Vila romana de
Centroña-Pontedeume
s. III-IV

Arte romana

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Similar a Arte romana

Similar a Arte romana (20)

Más de Agrela Elvixeo

Más de Agrela Elvixeo (20)

Último

Último (10)

Arte romana