Século XVIII. Crise do Antigo Réxime.

1. 1. O SÉCULO XVIII: A CRISE DO ANTIGO RÉXIME
Salón do té de Mª Geoffrin
Lemonnier, 1812

2. O século XVIII: a crise do Antigo Réxime
1. A Europa do século XVIII
2. A sociedade estamental
3. O pensamento ilustrado
4. A creba do absolutismo
5. A Revolución americana
6. O século XVIII en España: os Borbón
7. O reformismo borbónico
8. Galicia no século XVIII

3. ANTIGO RÉXIME E CRISE DO ANTIGO RÉXIME
INTRODUCIÓN: DEFINICIÓN
• Denomínase en historia ás estruturas
demográficas, económicas, sociais, políticas e
mentalidades que caracterizan á sociedade europea
dende mediados do s. XV a finais do XVIII.
• Dende o punto de vista socioeconómico o Antigo
Réxime abarca o período de transición entre a
decadencia do feudalismo (Idade Media) e a
chegada do capitalismo industrial (Idade
Contemporánea)
• Este término foi acuñado polos revolucionarios
franceses para referirse no ámbito político á época
anterior á Revolución e o modelo que pretendían
abolir.

4. O SÉCULO XVIII: CRISE DO ANTIGO RÉXIME
INTRODUCIÓN (Páx. 4 V.V.)
• XVIII: Século de transición
Monarquía Absoluta
Mantén do Antigo Réxime Sociedade estamental
Economía señorial de base agraria
PERO hai cambios
desenvolvemento económico
desenvolvemento demográfico
crecemento da burguesía
novas ideas: Ilustración
• ESPAÑA: Nova dinastía os Borbón
Carlos III: Déspota Ilustrado

5. Século XVIII
Un século de transición
Permanencias
►Sociedade estamental
►Monarquía absoluta
►Economía agraria
Cambios
►Crecemento demográfico
►Desenvolvemento económico
►Ascenso burgués
►Novas Ideas
Época revolucionaria
►Parlamentarismo inglés
►Ilustración
►Independencia dos EE.UU.
►Revolución francesa
+

6. Economía do antigo réxime
Economía baseada na agricultura (Páx. 6)
1. Agricultura de subsistencia
2. Rotación trienal con barbeito
3. Rendementos baixos/non
excedentes
4. Autoconsumo/intercambios
escasos
5. Non especialización de cultivos
Existían crises de subsistencia con
escaseza de alimentos, suba de
prezos, fame e revoltas
Donos da terra: Nobreza e Clero
Traballadores da terra: Campesiños
(Duros impostos)
1º ano 2º ano 3º ano
Parcela 1 trigo avena barbeito
Parcela 2 avena barbeito trigo
Parcela 3 barbeito trigo avena

7. IMPOSTOS EN FRANCIA ANTES DA REVOLUCIÓN
• Talla
• Capitación ao Rei
• Gabela
• Censo
• Banalidad ao Señor
• Corvea
• Dezmo á Igrexa
(Páx. 6)

8. • Ciclo demográfico Antigo: Elevada mortalidade
(A infantil altísima). Natalidade moi alta.
Esperanza de vida curta. Estancamento
demográfico.
• Industria tradicional: Na cidade existían os
Gremios e no campo o Traballo doméstico.
• Século XVIII: Manufacturas.
• Rede de comunicacións pobre e medios de
transporte insuficientes: carro, dilixencia,
barcos de vela.
• Importante Comercio colonial.
Economía do antigo réxime
demografía e economía no XVIII
(Páx. 6)

9. EXPANSIÓN ECONÓMICA (páx. 7)
SÉCULO DE RELATIVA PAZ INTERNACIONAL. Despois da
Guerra dos Trinta Anos (mediados do XVII) a sinatura do
tratado de Utrecht (1713) deu paso a unha etapa de equilibrio
e solución de conflitos a través da diplomacia.
Crecemento Demográfico:
Non guerras
Non epidemias
Mellor situación económica
Introducción de novos cultivos
Crecemento da poboación Crecemento da demanda de productos
Suba dos prezos Incremento de ganancias Aumento da produción
Os monarcas potenciaron as Manufacturas
Estradas
As comunicacións melloraron
Canles
O comercio que máis creceu foi o Colonial

10. Europa no século XVIII

11. Comercio triangular (páx. 8-9)

12. Extracto do Código Negro (1685)
Art. 2. Todos os escravos, que estarán nas nosas illas, serán bautizados
e instruídos na relixión Católica Apostólica e Romana;
encomendamos aos habitantes que compran negros recén chegados,
de advertir da compra e pertenencia aos gobernadores e intendentes
das devanditas illas (…) e bautizar no tempo conveniente.
Art. 12. Os nenos, que naceran da relación entre os escravos, serán
escravos, e pertencerán aos propietarios das mulleres escravas, e
non a aqueles dos seus maridos, se o marido e a muller teñen donos
diferentes.
Art. 33. O escravo que golpeara o seu dono, ou a muller do seu dono, a
súa dona, ou o marido da súa dona, ou as seus fillos, con contusión,
ou efusión de sangue, será castigado de morte.
Art. 38. O escravo fuxitivo que estivo en fuga durante un mes, a contar
do día que o seu dono o denunciou en xustiza, terá as orellas
cortadas, e será marcado dunha flor de lys sobre un ombreiro
Art. 44. Declaremos os escravos seres mobles .

13. •http://www.youtube.com/watch?v=BgGLjNMEVR4

14. Sociedade do antigo réxime
Sociedade desigual (Páx. 10)
 Sociedade desigual xuridicamente e pechada (non
hai ascenso social)
 Privilexiados: Nobreza non pagaban impostos
concesións honoríficas
Clero posuían case tódalas terras
monopolizaban os cargos
non era un grupo homoxéneo
Primeiro e segundo estado
 Non privilexiados: Terceiro Estado
Eran a maioría da poboación
Agrupa persoas moi diferentes, grupo
heteroxéneo
(Burgueses, campesiños, clases populares urbanas)
(Burguesía: banqueiros, artesáns: Había homes moi ricos pero que
non tiñan influencia política. Aspiraban ao prestixio social e ao poder
político)

15.  O Rei tiña o poder absoluto (non había división de poderes)
 Carácter divino
 Os súbditos non tiñan dereitos
 Para poucos asuntos o rei debía consultar os Parlamentos
Francia: Estados Xerais
España: Cortes
 O Parlamento, que funcionaba dende a Idade Media tiña poucas
atribucións e estaba representada polos tres estamentos tiñan
funcións de asesoramento, aprobar novos impostos ou formular
peticións.
O Parlamento na actualidade
Mais do mesmo
Política no antigo réxime
Unha monarquía absoluta (Páx. 10)

16. MODELO DE MONARCA ABSOLUTO: Luís XIV, rei de Francia
Retrato de Luís XIV efectuado en 1700
para o seu neto o rei de España.
Ana de Austria e o futuro Luís XIV
Palacio de Versalles Páxina oficial do Palacio de Versalles

17. María Teresa de Austria, Infanta española nacida o 20 de setembro de
1638.
Curmá de Luís XIV, casará con el o 9 de xuño de 1660. Dará a luz a seis
nenos dos que só un chegará a idade adulta…
Raiña ignorada e melancólica. Morreu o 30 de xullo de 1683.
Entrevista de Luís XIV e Filipe IV na
lÎla dos Faisans en 1659 (Tratado
dos Pireneos).
Retrato da filla de Felipe IV, futura
raíña de Francia.

18. Que é a ilustración? (páx. 12-13)
• Ilustración: Movemento de carácter
intelectual, desenvolto na Europa do
século XVIII, que puxo en cuestión todos
os principios do Antigo Réxime.
Locke:Fala x 1ª vez de división de poderes
• Precedentes:
Newton: Método científico: observación e
comprobación
• A “Enciclopedia”: Diderot e d´Alembert

19. Os ilustrados defenden:
A razón
O coñecemento, base da felicidade
A educación
O progreso
A tolerancia
A mobilidade social
A igualdade

20. Montesquieu : División de poderes
Voltaire : Defende o Parlamento e unha fiscalidade universal
Rousseau : Soberania Nacional,
o poder emena do libre consentimanto
de todos os cidadáns, mediante o voto.

22. A “Enciclopedia”
• O proxecto da Enciclopedia foi posto en
marcha por dous pensadores ilustrados,
Diderot e D’Alembert.
• Tratábase de publicar unha grande obra
que reunise todos os coñecementos da
época, fundados na razón e no estudo da
natureza.
• A Enciclopedia tivo un grande éxito e
axudou á difusión das ideas ilustradas.

23. A creba do Antigo Réxime
Cambios políticos no século XVIII (páx. 14-15)
• Monarquía Parlamentaria (Inglaterra)
O poder do rei está LIMITADO polo Parlamento
O Rei ten o PODER EXECUTIVO
O Parlamento ten o PODER LEXISLATIVO
O PODER XUDICIAL era independente e existía o HÁBEAS
CORPUS (Non permite as detencións arbritarias)
• Despotismo Ilustrado: Carlos III de España, Federico II de
Prusia, Mª Teresa de Austria, Catalina de Rusia…
• Intentan compatibilizar Absolutismo con progreso,
modernidade…Levan a cabo políticas reformistas:
modernización da agricultura, reforma do ensino,
racionalización da administración…
• Fallo: Non é posible reformar a economía sen reformar a
sociedade estamental e o poder absoluto.

24. Reino Unido é unha monarquía
parlamentaria

25. Carlos III
Fillo do rei español
Felipe V e de Isabel de
Farnesio, naceu no
ano 1716 en Madrid.
Es el representante
más genuino del
despotismo ilustrado
español.

26. Federico II o Grande
(Berlín,1712 – Potsdam, 1786)
foi rei de Prusia.
Morreu sen deixar herdeiros
e sucedeulle
o seu sobriño Federico Guillermo II.

27. Catarina II de Rusia

28. María Teresa de Austria

29. A REVOLUCIÓN AMERICANA
(páx. 16-17)
• As trece colonias inglesas foron protagonistas no
século XVIII da primeira insurrección colonial
contra unha metrópole, seguindo as ideas de
igualdade, liberdade e tolerancia da Europa
ilustrada.
• Os colonos americanos non estaban de acordo
coas taxas e os impostos, así como tampouco co
monopolio comercial que Gran Bretaña exercía
sobre o seu territorio.
• O 4 de xullo de 1776, as trece colonias redactaron
a Declaración de Independencia de Estados
Unidos de América en Filadelfia.
• Esta declaración expresaba o dereito de todas as
persoas á liberdade e á procura da felicidade, e o
deber dos gobernantes de respectar os “dereitos
inalienables” do pobo.

30. Bandeira deseñada por Betsy Ross con 13 estrelas
e 13 bandas, representando ás Trece Colonias.
O Mayflower
transportou separatistas
ingleses,
máis coñecidos como
the Pilgrims, dende
Inglaterra a
Massachusetts en 1620.

31. A Constitución de Estados Unidos
• A guerra contra a metrópole foi longa. Gran
Bretaña recoñeceu a independencia do territorio
americano en 1783, tras a derrota de Yorktown.
• En 1787, redactouse a primeira Constitución da
historia. O texto aseguraba a separación e o
equilibrio de poderes, establecía un goberno
republicano e unha estrutura federal.
• Por enriba dos Estados, situábase o goberno
federal, responsable dos asuntos exteriores, da
defensa, das finanzas e da moeda do novo país.
• A Constitución completábase cunha Declaración
de Dereitos (relixión, prensa, reunión…).

32. 1ª presidente
Georges Washington
En Europa os ventos
de liberdade de
América
reforzaron os
sentimentos
de hostilidade
contra a Monarquía
Absoluta.

33. A Guerra de Sucesión (1701-1714) (páx. 18)
• A Guerra de Sucesión produciuse despois da morte de
Carlos II de Austria, ao se proclamar Felipe V rei de
España.
• A proclamación de Felipe V de Borbón significaba para as
potencias europeas un fortalecemento dos Borbón
(franceses) en Europa.
• Gran Bretaña, Holanda, Portugal e o Imperio austríaco
declaráronlles a guerra a Francia e a España e propuxeron
outro candidato á coroa, o arquiduque Carlos de Austria.
• En 1713, o arquiduque Carlos herdou a Coroa de Austria e
temerosas do excesivo poder dos Habsburgo, as
potencias europeas asinaron o Tratado de Utrecht que lle
puxo fin ao conflito e recoñeceu a Filipe V como rei de
España.

34. Archiduque
Carlos
A Guerra de Sucesión (1701-1714) (páx. 18)
Carlos II
Felipe V

35. Guerra de sucesión
O conflito en Europa

36. A Guerra de Sucesión (1701-1714) (páx. 18)
• Castela amosouse, polo xeral, fiel ao monarca borbónico.
Pola contra, a maioría dos territorios da Coroa de Aragón
apoiaron o candidato austríaco temerosos de que se lles
privase dos seus foros. No interior a guerra foi favorable
ás tropas de Felipe que lograron a vitoria na batalla de
Almansa en 1707, tras a cal, ocuparon Valencia e Aragón.
• Cataluña resistíu as tropas do rei Felipe V, que ocuparon a
cidade de Barcelona, tras catorce meses de asedio, o 11
de setembro de 1714 (Diada de Catalunya).
• Como consecuencia disto, Felipe V estableceu os
Decretos de Nova Planta que supuxeron a supresión dos
foros e institucións de Aragón, Valencia e Catalunya.
Neste último caso o catalán deixou de ser lingua oficial na
administración.

37. Tratado de Utrecht
Perdas territoriais

38. O absolutismo borbónico
• Os primeiros Borbón españois (Felipe V e Fernando
VI) implantaron o modelo de absolutismo centralista
francés. Todos os poderes residían no monarca e as
Cortes quedaron case anuladas.
• Para gobernar, o rei axudábase duns asesores ou
secretarios, nomeados directamente polo monarca e
que se reunían no Gabinete, antecedente do Consello
de Ministros.
• As Cortes desapareceron, agás as castelás. Os
Consellos mantivéronse, en especial o de Castela,
pero a súa función era simplemente consultiva.

39. Felipe V
1700-1746
Luís I
1724
Fernando VI
1746-1759
Os primeiros
Borbón

40. AQUÍ VIVIRÁN FELIPE V E FAMILIA
O palacio de oriente

41. AQUÍ VIVIRÁN FELIPE V E FAMILIA

42. O uniformismo territorial
• Os Borbón unificaron todo o territorio, impoñendo unhas
leis únicas, unha idéntica administración e a
homoxeneización de todas as súas institucións.
• Como se indicou anteriormente, Filipe V anulou todos os
foros e institucións da Coroa de Aragón, e cos Decretos de
Nova Planta impúxose o sistema administrativo castelán
nas terras da Coroa.
• O territorio quedou dividido en provincias, á fronte das
cales o monarca colocou un capitán xeneral con poder
militar e administrativo, que exercía como gobernador.
• En cada provincia creáronse audiencias para a
administración de xustiza e implantáronse corrixidores e
intendentes.

43. CARLOS III (1759-1788)
CARLOS IV (1788-1808)
O RESTO DOS BORBÓN DO XVIII

44. A Ilustración en España
• Coma no resto de Europa, na España do século XVIII
xurdiu un grupo de pensadores ilustrados.
• Os ilustrados españois fixáronse como obxectivos o
crecemento económico, a reforma da sociedade, a
mellora do ensino e a modernización da cultura
española.
• Pero a ausencia en España de amplos grupos
burgueses, o conservadorismo dos medios intelectuais e
o enorme peso da Igrexa católica dificultaron a
expansión destas ideas.
• A maioría dos ilustrados acabou colaborando coa
monarquía e estes atoparon un eficaz apoio no rei Carlos
III. Algúns nomes foron: Aranda, Floridablanca, Pablo
Olavide ou Jovellanos este no reinado de Carlos IV.

45. Conde de Aranda
Conde de Floridablanca
Jovellanos
Pablo de Olavide

46. O crecemento do século XVIII
• A expansión xeral da demografía e da economía
europeas e as medidas reformistas de Carlos III
permitiron mellorar a situación da economía española.
• Produciuse un crecemento demográfico que fixo
aumentar a demanda de produtos. Unha serie de
melloras agrícolas permitiron o incremento da
produción agrícola.
• O comercio e mais a industria tamén se modernizaron.
A liberalización do comercio permitiu a expansión das
Compañías comerciais.
• Tamén se crearon as manufacturas reais e se
protexeron as manufacturas privadas. Ditáronse
aranceis.

47. Galicia no XVIII: a poboación
• A partir de 1630 a poboación galega
experimentou un progresivo aumento.
• Así e todo, na segunda metade do século XVIII,
este crecemento ía ficando anulado pola forte
emigración, que se cifrou nunhas 300000
persoas.
• Case todo o mundo vivía en aldeas ou en
pequenas vilas. As sete cidades e as
importantes vilas a penas sumaban entre todas
o 5% do total de habitantes.

48. Galicia no XVIII: a sociedade
• En Galicia, na distribución por grupos sociais non houbo
grandes cambios con relación aos séculos anteriores.
• A nobreza e mais o clero ocupaban os máis altos chanzos
políticos. A súa principal fonte de riqueza proviña dos
contratos de foro aos campesiños.
• O comercio e a industria tamén se modernizaron. A
liberalización do comercio permitiu a expansión das
Compañías comerciais.
• Entre os non privilexiados salientaban os campesiños e os
pequenos burgueses.

49. As actividades económicas
• No século XVIII os galegos introduciron no litoral
atlántico o sistema de rotacións, con cultivos de
millo, liño, trigo e nabos.
• Este policultivo fixo de Galicia unha das rexións
máis evolucionadas de España en materia de
técnicas produtivas.
• Así e todo, como sobraba man de obra, a
produción estaba basicamente orientada ao
autoabastecemento.
• Na industria establecéronse manufacturas
impulsadas pola iniciativa privada.
• Tamén estivo moi estendido o traballo do liño.
• Os cataláns (fomentadores) introducen a salgadura
do peixe.

50. Maqueta dunha fábrica de Salazón
O Caldeirón (Louro-Muros)
Factorías de Salazón
O negocio dos fomentadores cataláns
Os abusos dos fomentadores cataláns

51. O Barrio da Magdalena de Ferrol (s XVIII)
SIGPAC
Barrio da Magdalena
1750 o nacemento de Ferrol

52. A Ilustración galega
• Durante o século XVIII, moitos intelectuais amosaron a súa
preocupación polos problemas de Galicia e procuraron a
reforma da sociedade. Son os ilustrados galegos.
• A figura máis sobranceira foi o padre Benito Feixoo, autor
de numerosos ensaios sobre Medicina, Ciencias Naturais,
Xeografía e Historia, etc.
• A obra de Feixoo foi continuada polo seu discípulo o padre
Sarmiento. Os seus traballos están máis relacionados co
estudo de problemas propiamente galegos.
• Outros ilustrados foron Cornide e Lucas Labrada.
• Creáronse as Sociedades Económicas de Amigos do País.

53. Benito Feijoo
Martín Sarmiento
Cornide Saavedra
Lucas Labrada
O Padre Sarmiento
O galego no século XVIII. Correspondencia dunha fidalga compostelá
Raimundo Ibáñez

54. A Coruña no s. XVIII
• Un dos factores que máis repercutiu no
crecemento demográfico de A Coruña no
XVIII foi o seu rango de capital administrativa
do Reino de Galicia, papel que viña
desempeñando dende o s. XVI cando se
converteu en sede da Real Audiencia e
morada do Gobernador; pero o centralismo
promovido polos Borbóns non fixo máis que
consolidar esta realidade ó converter á
Coruña en residencia oficial do Intendente e
lugar case permanente da chamada Xunta
do Reino que representaba a toda Galicia.

55. PLANO DE A
CORUÑA A
FINAIS DO S.
XVIII E
PRINCIPOS DO
S.XIX

56. A CORUÑA NO S. XVIII
• Tamén neste século confírmase coma unha
importante praza militar, centro de correos
marítimos, porto comercial que atraerá, dende
outras zonas da península, a homes
emprendedores que desexan introducirse no
mundo da industria ou no comercio.
• A Coruña, solidamente fortificada, desenvolve o
seu crecemento dentro do perímetro amurallado,
fundamentalmente no barrio da PESCADERÍA,
ben cara a Mariña, ben cara a zona máis
despoboada do Orzán que foi a máis densamente
ocupadada durante este século.

57. Igrexa de San Xurxo: antigos xesuítas
Antigo Concello

58. Igrexa de San Xurxo: antigos xesuítas
Antigo Concello. 1900
ARQUIVO HISTÓRICO DE GALICIA

59. Igrexa de San Xurxo na actualidade

60. A Coruña do século XVIII
• Ó desenvolvemento urbano tivo a súa
culminación no século XVIII cando a cidade
da Coruña convertíuse nun dos centros
económicos e culturais máis importantes do
país, superando a outras cidades galegas
ata alcanzar o rango de Santiago, que era
nesa época a principal cidade de Galicia.
• Para entender este importante
desenvolvemento hai que ter en conta o
auxe de determinadas funcións urbanas,
como:

61. A Coruña do século XVIII
• Administrativa (por exemplo, ubicación da Capitanía
Xeral en A Coruña).
• Comercial (desenvolvemento do comercio con
América (o comercio estivo ata este século
monopolizado unicamente por Sevilla-Cádiz e a
partir desta data ábrese a outros portos españois) e
Europa Occidental).
• Militar.
• Industrial (fomentada polos estranxeiros e cataláns).
• Cultural (actividade dos círculos ilustrados influídos
polas correntes europeas)...

62. Pescadería: rúa Panadeiras
1908
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos

63. A Coruña do século XVIII
• Neste século leváronse a cabo na cidade varias realizacións:
• Instalacións urbanas, como o acueducto de Sta. Margarida. Que
trouxo a auga corrente o centro da cidade dende o monte de San
Pedro de Visma (está situado no actual barrio de Paseo das Pontes
(o nome xa indica de onde procede)).
• Acceso que une a Pescadería co exterior a través de Sta. Lucía.
• Construcción dunha muralla exterior, (que dende Orzán ía á bahía do
porto (paralela á actual Xoana de Vega que pechaba o acceso ó
istmo) (resto da muralla: rompeolas de Riazor).
• Ampliación portuaria.
• A finais do XVIII temos a seguinte estructura urbana:
• Cidade Vella ou Alta, que continúa sendo o núcleo urbano
consolidado e amurallado, con edificios administrativos, relixiosos e
militares, de rúas estreitas, tortuosas e casa baixas.
• Pescadería: separada da cidade vella por outra muralla (ó tirala
aparecerá a futura praza de Mª Pita máis un pequeño ensanche con
eixo na rúa de Troncoso)
• Existen outros núcleos bastante consolidados: Barrio das Atochas ou
Sto. Tomás, barrio de Sta. Lucía.

64. Casas de Paredes (s. XVIII)
(na rúa da Mariña)

65. Casas de Paredes (1925)
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos

66. Casas de Paredes na actualidade

67. Acueducto de Sta. Margarida
(construído no s. XVIII)

68. Acueducto de Sta. Margarida
(construído no s. XVIII)

69. Praza de Sta. Catalina
(fonte abastecida coas augas do acueducto de Santa Margarida. Imaxe de 1910)
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos

70. Praza de Sta. Catalina
(fonte abastecida coas augas do acueducto de Santa Margarida. Imaxe de 1910)
ARQUIVO HISTÓRICO DE GALICIA

71. Praza de Sta. Catalina na actualidade

72. Fonte de Sta. Margarida
(fotografía de 1940)
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos

73. Fonte de Sta. Margarida
(Actualidade)

74. Fonte de San Andrés
• Antiga Fonte da Fama que
ata os anos sesenta do s.
XIX estivo ubicada na rúa
da Fama (Avenida da
Marina-Porta Real). Dende
alí foi trasladada nesa
época ata este
emprazamento. En torno á
fonte facía longas colas
sinfín de augadores que
acudían a proverse desta.

75. Fonte de San Andrés (1900)
ARQUIVO HISTÓRICO DE GALICIA

76. Fonte de San Andrés (1900)
ARQUIVO HISTÓRICO DE GALICIA

77. Fonte de San Andrés

78. Antiga Aduana (s. XVIII)

79. Real Consulado (XVIII)

80. A Coruña do s. XVIII
Novos acuartelamentos: A Maestranza

81. A Torre de Hércules
proxecto de reforma (s. XVIII)

82. A Torre de Hércules
reforma (s. XVIII)
DIRIXIU ESTA
OBRA O
TENIENTE DE
NAVIO DE
MARINA DON
EUSTAQUIO
GIANNINI

83. A Torre de Hércules
proxecto de reforma (s. XVIII)

84. A Torre de Hércules
proxecto de reforma (s. XVIII)
• O Consulado da Coruña estimou a urxente reparación da nosa
Torre (...). Elixiuse ó enxeñeiro D. Eustaquio Giannini
iniciándose a obra en xuño de 1788. Dispúxose a reparación
descarnando e limpando tódalas partes vellas que ameazaban
ruína (...). O novo material buscouse da mellor calidade (...) e
con el fíxose un revestimento (...) que foi unido á obra antiga...
Subindo a ata cúpula que se desfixo por completo para forma-
la nova lanterna na que se debe acendelo fanal ou fogarón,
que arderá con carbón de pedra, resultando un aumento da
súa altura de 12 varas sobre o vello faro; exteriormente
deixouse unha faixa que rodea en espiral a Torre, para que
conserve a materia da dirección da vella rampla que agora
quedou distribuída con toda comodidade nas bóvedas
interiores con esqueiros de pedra.
• CORNIDE SAAVEDRA, J. Historia de la Torre de Hércules. M. 1792.

85. A Torre de Hércules
reforma (s. XVIII)

86. A Torre de Hércules
reforma (s. XVIII)

87. Carlos III monta garda
á entrada na Torre

88. Torre de Hércules