Mundo grego

O mundo grego
5. O esplendor de Atenas
4. A democracia ateniense
3. As colonizacións gregas
2. As polis gregas
1. O nacemento do mundo grego
6. A Grecia helenística

Introdución
• A civilización grega naceu nas costas da Península
Balcánica e nas illas do mar Exeo, e estendeuse por boa
parte do litoral mediterráneo.
• Os gregos organizáronse en pequenas cidades
independentes: as polis. No século V a.C., na cidade de
Atenas, impúxose un novo sistema político: a democracia.
• Todas as polis gregas estaban unidas por indestrutibles
lazos culturais: unha mesma lingua e unha mesma
relixión. Con Alexadre Magno a cultura grega espandiuse
cara ao Oriente.
Fundación de colonias
na Península Ibérica
Revoltas
sociais
Reformas
de Solón
Guerras Médicas
(499-478 a.C.)
Guerras Peloponeso
(431-404 a.C.)
Alexandre Magno
(334-323 a.C.)

Introdución
Actividades
1) ¿En que séculos
tivo lugar a
civilización grega?
2) Observa o mapa:
¿En que partes do
mundo se
desenvolveu a
civilización grega?

Introdución
Solución actividades
1) Desenvolveuse entre o s. X a.C. ao I
a.C. Distinguimos as seguintes
etapas:
• Grandes migracións VIII-VI a.C.
• Supremacía de Esparta VIII-VII a.C.
• Supremacía de Atenas V a.C.
• Alexandre Magno e reinos helenísticos, século IV a I a.C.
• Outras civilizacións contemporáneas á grega foron: época tardía
da civilización exipcia (I milenio a.C.) e o imperio persa (VI-IV a.C.)

Introdución
2) Desenvolveuse na península
Balcánica e o Peloponeso, nas
costas occidentais de Asia Menor e
illas do Exeo.
• Posteriormente fundaron colonias en
Sicilia, sur de Francia, costas da
Península Ibérica, norte de África e
mar Negro.

1.1. O espazo físico
• A civilización grega naceu nas costas da Península Balcánica e
nas costas e illas do mar Exeo.
• Trátase dun relevo montañoso, con estreitos vales de difícil
comunicación e costas moi recortadas.
• Este medio físico deu lugar a unha agricultura de tipo
mediterráneo: oliveira, vides e trigo.
• A súa enorme fachada marítima permite a pesca e o comercio
por toda a costa mediterránea.
• O medio físico propiciou a fragmentación política de Grecia. Non
existiu un gran Estado, senon cantidade de estados
independentes (cidade e territorios que circundaba chamados
polis)

1.2. Unha mesma civilización
• A pesar da división política, os gregos posuían unha cultura que
os irmandaba: falaban unha mesma lingua e utilizaban un
alfabeto común para escribila.
• Os poemas de Homero explicábanlles as súas orixes e xetas dos
antepasados (Ilíada e Odisea).
• Tamén practicaban unha mesma relixión politeísta e adoraban
aos mesmos deuses.
• Os deuses gregos eran antropomórficos parecíanse física e
psiquicamente aos seres humanos. Comían, amaban, rían,
choraban ou loitaban.
• Por todo isto os gregos tiñan moitos lazos en común que os
facían sentirse membros dunha mesma civilización: a Hélade.

1.3. Homero: a Iliada e a Odisea
• Contan as lendas gregas que
Homero era un poeta cego
do s. VIII a.C. ao que se lle
atribúe a creación destes
dous longos poemas.
• A Ilíada narra a guerra de
Troia, unha cidade de Asia
Menor atacada por príncipes
gregos porque Paris, fillo do
rei de Troia, raptara a Helena,
muller de Menelao, rei de
Esparta.
• A Odisea conta as aventuras
de Ulises, rei da illa de Ítaca,
á súa volta á casa tras a
guerra de Troia.
Cerámica grega onde se
representa unha escena da
Odisea. Cantos de serea

1.4. A mitoloxía
• Chamamos mitoloxía ao relato acerca dos deuses
dunha determinada civilización ou cultura.
• Xa comentaramos que a mitoloxía grega é
politeista, isto é, que cre en moitos deuses.
• A diferenza doutras relixións, os deuses gregos
parécense exteriormente aos seres humanos e
teñen sentimentos humanos.
• A mitoloxía desenvolveuse plenamente ao redor
do 700 a.C. As fontes prncipais son tres: a
Teogonía do poeta Hesíodo e a Iliada e a Odisea
Homero.

1.4. Principais deuses
• Había un culto privado que tiña un papel moi
importante. Estaba dirixido polo pai de familia.
Ademais, era frecuente acudir aos templos para
facer ofrendas e sacrificios.
• Cada cidade tiña a súa divinidade. A ela rendíase o
culto cívico, con sacrificios e profesións.
• Eran moi supersticiosos. Antes de emprenderen
calquera acción consultaban a vontade dos deuses
a través de oráculos, onde unha pitonísa respondía,
en nome de Apolo, as preguntas sobre o futuro. O
máis importante era o oráculo de Delfos.
• Para saber máis: http://aspasiamelide.blogspot.com/

1.4. Principais deuses
• Os gregos crían que os deuses habítaban no monte
Olimpo, situado na rexión de Tesalia
• Formaban unha sociedade organizada en termos de
autoridade e poder. Movíanse con total liberdade e
formaban tres grupos que controlaban tres ámbitos:
o ceo ou firmamento, o mar e a terra.
• Os catorce deuses principais, chamados
habitualmente Olímpicos, eran Zeus, Hera, Hefesto,
, Hades, Artemisa, Atenea, Apolo, Artemisa, Ares,
Afrodita, Hestia, Hermes, Deméter e Poseidón.
• Para saber máis: http://aspasiamelide.blogspot.com/

Monte Olimpo
Morada dos deuses
http://www.youtube.com/watch?v=YcBqc8EopaM

1. Principais deuses
1.4. Zeus
• Son o deus do ceo, o máis
importante do Olimpo. Goberno
establecendo a orde, a xustiza e
o destino do Universo.
• Fillo de Cronos e de Rea e irmán
de Poseidón, Hades, Hestia,
Deméter e Hera.
• Casado coa súa irmá Hera é pai
de Ares, Hebe, Hefesto, e de Ilitía
• Teño moitas aventuras
amorosas sin distinción de sexo
con divinidades e seres
humanos.
• Vivía un eterno entroido. Tiña
moitas metamorfoses
(transformacións) para
relacionarme con outras
divinidades e mortais.
• Denomínanme Xúpiter na
mitoloxía romana.

1.4. Hera
• Son a deusa do matrimonio e
protectora das mulleres
casadas. Din de min que son
celosa, violenta e vingativa
• Son nai de Ares, Hefesto,
Hebe de Ilitía.
• Irriteime co príncipe troiano
Paris por preferir a Afrodita,
deusa do amor, antes que a
ela, por iso axudei aos gregos
na guerra de Troia e non se
calmei ata que Troia quedou
destruída.
• Identificanme con Xuno na
mitoloxía romana.

1.4. Hefesto
• Son o deus máis feo de todos.
Son torto, teño chepa e coxeo
porque cando nacín parecinlle
tan feo a miña nai Hera que me
guindou do Olimpo.
• Son o ferreiro dos deuses, eu
constrúo os raios de Zeus, as
armas dos heroes, e todo aquilo
que me encargan.
• Teño a miña fragua de baixo do
monte Etna. Cando me vexades
recoñeceredesme por levar o
martelo, as tenazas e a bigornia.
• Estou casado con Afrodita, ainda
que Helios (o sol por se non
sabedes quen é) dixome que me
estaba enganando con Ares.
• Os romanos chamaranme
Vulcano.

1.4. Artemisa
• Son filla de Zeus e Leto e irmá
xemelga de Apolo.
• Son a deusa da caza, dos animais
salvaxes, da creación, da
castidade e tamén dos partos, pois
axudei a miña nai no parto de meu
irmán. E fíxeno moi ben! Modestia
a parte!jaja!
• Son unha deusa virxe, non quero
aos homes para nada, total son
todos iguais e hai moitos que non
nos merecen verdade rapazas?
• Tamén estou relacionada ca Lúa.
• Normalmente, na arte grega
aparezo representada coma unha
cazadora con vestido curto, botas
de caza, arco e frechas
acompañada dun can de caza ou
un cervo.
• Os romanos chamarame Diana.

1.4. Poseidón
• Son fillo de Cronos e Rea, e
irmán de Zeus, Hades é
Demeter.
• Estou casado (aínda que fun
un chisco infiel,bueno
bastante, pero non vou falar
diso, vos xa me entendedes)
coa ninfa Anfitrite.
• Estara mal que eu o diga,
pero son moi venerado en
Grecia, pois e pobo
mariñeiro, e ao igual que
outros rindenme culto
porque queren ter unha viaxe
segura.
• En Roma chamaránme
Neptuno.
http://aspasiamelide.blogspot.com/2009/03/poseidon.html

1.4. Hades
• Ola a todos! eu son Hades. Filo de
Cronos e Rea e meus irmáns, como
xa sabedes, son Zeus e Poseidón.
• Como o meus irmáns e máis eu
conseguimos a vitoria sobre os
nosos tíos os titáns na titonomaquia,
repartimos entre nós o dominio do
mundo: o ceo para Zeus, o mar para
Poseidón e o inframundo para min.
É un mundo de sombras e onde van
os defuntos.
• Hai un río que separa este mundo do
superior.
• Meu amigo Caronte, o vello
barqueiro, encárgase de transportar
as almas dos mortos através das
augas
• Tamén hai un gardián o can o
Cerbeiro, que ten tres cabezas.
• Non deixa que saian os mortos ni
que entren vivos.
• Os romanos chamaranme Plutón.

1.4. Afrodita
• Ola rapaces! Que tal?
Son Afrodita, deusa do amor e a
beleza.
• Filla de Urano e Xea, nacín do semen
de meu pai pero vouvos contar a
historia completa.
• O meu pai Urano non deixaba saír do
interior da miña nai Xea a meus
irmáns e entón Cronos castrouno e
eu nacín do seu semen.
• Os meus símbolos ou emblemas son:
a cuncha, a pomba, a mazá e o carro
tirado por cisnes.
• Estou casada con Hefesto, pero
como é tan feo teño uns cantos
amantes como Ares, o home ó de
verdade amo e foi co que me pillou
un día o meu marido e co que tiven
un fillo chamado Eros.
• En Roma chamaranme Venus.

1.4. Apolo
• Chámome Apolo. Son filo de Zeus e
Leto e irmá de Artemisa, a deusa
cazadora.
• Nacín na illa de Delos.
• Son polifacético. Deus da beleza, da
luz, do Sol, da mediciña, das artes,
da música e da poesía.
• Teño dous lugares de culto: a
sagrada illa de Delos e o santuario de
Delfos, ao pé do monte Parnaso.
• O oráculo de Delfos é un un gran
recinto sagrado dedicado
principalmente a min, ten no centro o
meu gran templo. Alí estaba a famosa
fonte de Castalia, onde se reunían as
musas. Como xefe das musas e
director do seu coro, actúo como
deus patrón da música e da poesía.
Hermes creou a lira para min e ese
instrumento convertíuse nun atributo
para min.

1.4. Ares
• Ola amigos! son Ares, o
deus olímpico da
guerra.
• Eu son a
personificación da
forza bruta e da
violencia; a diferenza
da miña irmá Atenea,
que ademais de ser
deusa da sabiduría,
tamén o é da guerra,
pero nun senso menos
violento .
• Os romanos
identifícanme como
Marte.

1.4. Atenea
• Eu son Atenea, filla de Zeus e de
Metis, son a deusa da guerra, da
intelixencia, das artes e da paz.
• Como xa saberedes, eu nacín da
cabeza de Zeus xa co meu escudo e
vestida coa armadura, disposta a
pelexar.
• O día que eu nacín os deuses
estaban a pelexar cos xigantes e
grazas a min gañaron, non é por
chulearme nin nada pero...tampouco
me importa dicilo...
• Tiven que competir con Poseidón
polo padroado de Atenas. Para ver
quen era o mellor dos dous,
ofrecimos un regalo aos cidadáns: eu
ofrecinlles o olivo e Poseidón un
cabalo e por suposto elixíronme a
min.
• O olivo converteuse no símbolo de
Atenas, é un dos cultivos máis
abundantes do Mediterráneo.
• Os romanos chamaranme Minerva.

1.4. Demeter
• Son Deméter, filla de Cronos e
Rea.
• Os emblemas cos que me
identifico son: as espigas, a
fouce e a amapoula.
• Son a deusa da agricultura,
nutricia da terra pura e xove,
ciclo vivificador da vida e a
morte, e protectora do
matrimonio e a lei sagrada.
• Tiven unha relación con Zeus, é
dicir, fun unha das súas
amantes, e naceu Perséfone, a
que quero.
• Pero todo se entristeceu na miña
vida, cando Hades, o meu propio
irmán e deus dos infernos, levou
secuestrada á miña filla... estaba
tolo por ela!...
• Os romanos chamaranme Ceres.

1.4. Hestia
• Son Hestia a
deusa da
cociña, da
arquitectura, do
fogar (o meu lar,
o meu lar...)
• Equivalogo á
deusa Vesta na
mitoloxía
romana.

1.4. Hermes
• Son Hermes o
deus dos
camiñantes,
protector dos
viaxeiros e do
comercio.
• En Roma
chamáronme
Mercurio.

1.4. Baco
• Ola, eu son Baco, o
deus do viño e do
teatro.
• Si vas a Roma e
preguntas por min
coñecenme como
Baco, aínda que en
Grecia as veces
tamen me chaman
así.
• Gústame estar todo o
día de festa.
• Os romanos
chamaranme Dioniso.

1. Os heroes
1.4. Heracles
• Son fillos da
relación de deusas
ou deuses con
mortais.
• Dise que a nosa
cidade foi fundada
por un heroe da
mitoloxía grega:
Heracles que os
romanos lle
chamarán
Hércules.
http://fisterraelvina.blogspot.com/2011/03/heracles-hercules-un-heroe.html

1.5. Os primeiros gregos: civilización minoica
• Cultura minoica (1.900-1.600 a. C) en Creta. Toma o seu
nome do lendario rei Minos, que mandara construír un
labirinto para encerrar nel ao Minotauro, monstro humano
con cabeza de touro.
•É unha civilización brillante que habita en torno ós
grandes palacios, dos que o máis importante é o de
Cnossos.
•O seu sistema administrativo quedou reflectido nas
taboíñas minoicas, escritas nun silabario chamado lineal A,
que aínda que está sen descifrar sábese que a lingua non é
grega. Os minoicos manteñen relacións comerciais con
Oriente e Exipto, polo que reciben as súas influencias
culturais.

1.5. Os primeiros gregos: civilización minoica
• A civilización minoica destaca pola calidade
das súas manifestacións artísticas:
•Os frescos que decoraban as paredes dos
palacios, ídolos, a cerámica, a ourivería...
•Cara o 1.450 a. c. prodúcese a destrución
dos palacios por teremotos producidos pola
erupción do volcán da illa de Santorini.

Palacio de Cnosos
http://www.youtube.com/watch?v=M0OmwELc2yE

1.5. Os primeiros gregos: civilización micénica
• Ao redor do 2000 a.C., os aqueos, un pobo
indoeuropeo procedente do Norte, chegou ás terras
gregas.
• Este pobo aséntase entre o 1600 a.C. e o 1200 a.C.
no Peloponeo, fundando unha serie de cidades na
que destaca Micenas.
• Desta civilización sabemos que viven en cidades
amuralladas, usan armas de bronce e carros de
guerra e estableceron relacións comerciais con Asia
Menor.
• A Ilíada relátanos a participación deste pobo na
guerra de Troia.

Máscara de Agamenón
Porta dos Leóns
http://www.youtube.com/watch?v=EYBRLcJKeaU

1.5. Os primeiros gregos: os dorios
• Cara o 1200 a.C., os dorios, tamén
procedentes do Norte, asentáronse en
Grecia, conquistando moitas cidades e
convertéronse no novo grupo dominante.
• Acosados polos dorios, moitos aqueos
desprazáronse cara Asia Menor, onde
fundaron varias cidades.
• Coñecían a metalurxia do ferro.
• Nesta etapa XI-IX a.C. fálase de época
escura posto que non temos documentos
escritos sobre ela.

1 O nacemento do mundo grego
Actividades
1) Explica que sucesivos pobos
penetraron en Grecia e se asentaron
no seu territorio.
2) ¿Que elementos constituían a base
da unidade dos gregos?

1 O nacemento do mundo grego
1) Os aqueos, pobos indoeuropeos
procedentes do norte chegaron á
Península Balcánica cara ao 2000
a.C. e fundaron a civilización
micénica. Cara o 1200 a.C., os dorios
desprazaron a moitos aqueos cara as
costas de Asia Menor, onde fundaron
diversas cidades.
2) Os elementos comúns eran a lingua
e a relixión.

2. As polis gregas
2.1. A Polis: unha cidade-estado
• O mundo grego estaba organizado en pequenas
cidades-Estado independentes, chamadas polis.
• Cada polis tiña as súas leis, a súa moeda, o seu
exército e o seu goberno.
• A cidade tiña dúas partes ben diferenciadas:
• A parte baixa onde se atopaban as vivendas, as
tendas e os edificios públicos, situados ao redor
dunha gran praza (ágora).
• A parte alta (ou acrópole) onde se atopaban os
principais edificios relixiosos, e que lle servía de
refuxio á poboación en caso de perigo.

2. As polis gregas
2.1. O territorio da polis
• O territorio dunha polis debe poder ser
abranguido cun só golpe de vista xa que
deste xeito é doado de defender.
• Tamén cómpre que a súa localización
teña unha situación favorable, próxima
ao mar e ao campo, por razóns de
seguridade e de aprovisionamento de
produtos de primeira necesidade.
• É preciso, ademais, que a cidade poida
comunicarse doadamente co conxunto
do territorio do polis.
Aristóteles, século IV a.C.

2. As polis gregas
2.2. As polis aristócratas
• Nas primeiras polis existía un goberno
oligárquico, composto por un reducido número de
aristócratas, grandes propietarios agrícolas que
dominaban aos campesiños e que constituían a
elite guerreira.
• O resto de cidadáns masculinos podían reunirse
en Asemblea, pero as súas opinións só eran
escoitadas. Este modelo mantívose sempre
nalgunhas polis como Esparta.
• Durante o século VI a.C., nalgunhas polis
producíronse graves revoltas sociais contra o
poder dos aristócratas, especialmente polo
costume de escravizar aos cidadadáns que no
podían pagar as débedas.

2. As polis gregas
2.3. A evolución cara a democracia
• As demandas de maior participación política deron lugar a
reformas sociais e políticas a favor do pobo.
• Foi na cidade de Atenas onde estas reformas adquiriron maior
importancia. O desenvolvemento da agricultura, comercio e
artesanía fixo que moitos cidadáns teren cartos abondosos para
mercar o equipo militar e participar na defensa da cidade
(hoplitas). Esixiron participar no goberno.
• Ao longo do século VI a.C., reformadores como Solón ou
Clístenes anularon a escravitude por débedas e introduciron o
dereito de todos os cidadáns a participaren no goberno da
cidade.
• Estas reformas culminaron coa instauración dunha nova forma
de goberno coñecida como democracia, na que o poder era
exercido polos cidadáns.

2. As polis gregas
Solón
• Son Solón, un dos sete Sabios
de Grecia. Vivín cara o 640-558
a.C.). Fun un político de Atenas
famoso pola miña honestidade e
patriotismo.
• Formei parte do goberno desta
cidade e fixen moitas reformas
entre outras:
• Concedín a amnistía a moitos
exiliados por motivos políticos e
económicos.
• Reformei o sistema que tiña o
goberno para tomar decisións.
• Permitín que as clases sociais
menos favorecidas ocupasen
postos administrativos.
• Prohibín a escravitude por
débedas.
• Axudei ao desenvolvemento da
industria e o comercio,
unificando a moeda entre as
cidades gregas.

2 As polis gregas
Actividades
1) Explica o que eran as polis gregas e
por que constituían unha forma de
organización social e política
diferente á de Exipto ou
Mesopotamia.
2) ¿Que dúas formas de goberno
tiveron as polis gregas? Explica as
súas características.

2 As polis gregas
1) Eran pequenas cidades-estado
independentes a diferenza dos grandes
imperios como Exipto ou Mesopotamia.
2) Os dous tipos de goberno que
predominaron foron a oligarquía e a
democracia. Na oligarquía, grupos de
aristócratas latifundistas dominaban o
resto da poboación e constituían a elite
guerreira da polis. A democracia
baseábase no goberno dos cidadáns,
mediante unha Asemblea e á protección
de tódolos eles pola lei.

3.1. As causas
• Entre os séculos VIII e VI a.C., numerosos habitantes das
cidades de Grecia emigraron a diferentes lugares das
costas mediterráneas e do mar Negro.
• As condicións de pobreza nas que vivían moitos
campesiños, forzáronos a abandonar as súas cidades de
orixe e instalarse definitivamente noutros lugares, onde
fundaron colonias.
• Os gobernos das polis gregas promoveron e organizaron
estas migracións porque resultaban moi vantaxosas para
as cidades: liberábanse dos desocupados, a construción
de barcos signficaba unha boa fonte de ingresos.

As naves gregas dispoñían dun gran casco para aloxar a carga e utilizaban velas para navegar

3.2. A expansión grega
• A bordo de lixeiras embarcacións, os gregos
percorreron as costas na procura de lugares
axeitados para establecerse e dos que extraer
produtos e comerciar cos indíxenas.
• As novas polis (colonias), aínda que eran
independentes da cidade de orixe (metrópole),
mantiñan con esta estreitos lazos comerciais e
culturais.
• No Mediterráneo, as zonas más importantes de
asentamento foron: o sur de Italia e Sicilia
(Magna Grecia), Massalia (Marsella) e Emporion
(Ampuries).

Templo de Sexesta en Sicilia.
Nas colonias construíronse
Edificios como nas metrópoles

3.3 Os gregos na península Ibérica
• No século VII a.C., os gregos tamén fundaron
colonias na Península Ibérica: Rhode, Emporion,
Hemeroskopeion e Mainake.
• Os gregos estableceron un próspero comercio
cos pobos indíxenas da zona (tartesos, iberos).
• O contacto cos gregos supuxo para estes pobos
grandes avances: difusión de novos cultivos,
coñecemento de novas técnicas (torno
cerámico, metalurxia de ferro), e a introdución
do uso da moeda e a escritura.

3 As colonizacións gregas
Actividades
1) Di o nome das principais colonias
gregas na Península Ibérica.
2) ¿Que vantaxes achegou a
colonización grega aos pobos
peninsulares?

3 As colonizacións gregas
1) Emporion, Rhode,
Hemeskopeion e Mainake.
2) As vantaxes foron: difusión de
novos cultivos, coñecemento de
novas técnicas de cultivo e
artesanais, cuñaxe de moedas
elemento fundamental para o
intercambio comercial e
introdución da escritura.

4.1. As institucións democráticas
• Tralas reformas de Solón (V a.C.). Atenas converteuse
nunha democracia (gobernada polos cidadáns (demos)).
As institucións eran:
• A Asemblea de cidadáns (Ecclesía) reuníase nun outeiro
perto da acrópole. Votaba as leis, controlaba os
orzamentos, declaraba a guerra e elixía maxistrados.
• Os maxistrados eran cidadáns elixidos pola Asemblea
que se ocupaban dos asuntos públicos: os estrategos
(política exterior e exército), os arcontes (por sorteo):
presidían tribunais e cerimonias relixiosas
• Os tribunais populares (Helie) impartían xustiza. Elixidos
cada ano (6000 cidadáns de máis de trinta anos).
• A elaboración e control dos maxistrados, escollíase
mediante sorteo, a 500 cidadáns para formar a Boulé.

4.2. Unha democracia limitada
• A democracia ateniense era moi limitada, xa que
só podían participar nos asuntos públicos os
cidadáns.
• Eran cidadáns todos os homes libres, maiores
de idade, nados de pai cidadán e nai ateniense.
• Os cidadáns tiñan dereito a participar na vida
política e a estar protexidos pola lei; estaban
obrigados a formar parte do exército e a pagar
impostos.

Pericles
• Vivín entre o 495 e 425 a.C.
• Fun un excelente militar e
orador de orixe
aristocrático.
• Fun estratego entre o 443
a.C. E 431 a.C.
• Impulsei a construción da
Acrópole de Atenas cos
seus edificios máis
importantes.
• Fun impulsor do sistema
democrático ateniense.

4.2. Unha democracia limitada
• Igualmente podían ser penados coa expulsión
da cidade (ostracismo).
• Para que os cidadáns pobres puidesen
participar na vida política, Pericles no s. V a.C.,
instituiu o pagamento dunha pequena suma a
tódolos cargos públicos.
• A maioría da poboación non era cidadá:
mulleres, estranxeiros (metecos) e escravos
sobre os que recaía o peso da actividade
agrícola e artesá.

Os excluídos da democracia
Mulleres
• Os deuses adaptaron a
natureza da muller aos
traballos e coidados
domésticos. Ti, que es
unha muller, deberás
permanecer no fogar e
coidar dos teus fillos.
• Aristóteles s. IV a.C.

Metecos
• Faríamos ben en nos
interesar nos metecos,
pois temos neles unha
das nosas mellores
fontes de ingresos,
aliméntanse a si
mesmos e pagan un
imposto de residencia.
• Xenofonte s. IV a.C.

Escravos
• É imposible imaxinar realizar
determinados traballos sen
certos instrumentos. Entre
estes instrumentos uns son
inanimados e outros animados.
• O escravo é un instrumento
vivo. Hai seres inferiores e o
emprego da súa forza física é a
mellor cousa que podemos
tomar deles. Son escravos de
seu. A escravitude é xusta.
• Aristóteles. IV a.C.

Funcionamento da democracia ateniense
ECCLESÍA
Asemblea de 40.000 cidadáns que votaban as leis, a guerra e o ostracismo
Elixidos
anualmente
Por sorteo Por sorteo Por sorteo
10 estrategos
Dirixían o
exército
Aplicaban as
leis
10 arcontes
Presidían
tribunais e
actos
relixiosos
Heliea
6000 cidadáns
Tribunal
popular
Boulé
500 cidadáns
Preparaban as
leis

CIDADÁNS MULLERES METECOS ESCRAVOS
PARTICIPAN NA
POLÍTICA
NON PARTICIPAN NA POLÍTICA

Que é a democracia?
• Como as decisións dependen non dunha
minoría senón da maioría, isto é unha
democracia.
• A lei é para todos a mesma e non é a riqueza
senón o mérito e mais a capacidade o que fai
acceder os homes aos cargos e aos honores.
• Os políticos evitan facer aquilo que sexa ilegal
pois os cidadáns vixían a supervisan os
maxistrados e as leis.
• Pericles V a.C.

Instrumentos da democracia
Clepsidra: reloxo
de auga que servía
para medir o tempo de uso
da palabra nas Asembleas
e tribunais.
Fichas de bronce: servían
para indicar o verdito nos xuízos:
Orificio cheo, absolución,
orificio baleiro, condena

4 A democracia ateniense
Actividades
1) ¿Que leis e institucións
explican que Atenas era unha
democracia?
2) ¿Por que se pode dicir que
Atenas era unha democracia
limitada?

4 A democracia ateniense
Solucións actividades
1) Atenas era unha democracia porque
a lei era a mesma para tódolos
cidadáns e a Eclesia era institución
máis importante porque dela
dependía o goberno do país.
2) A democracia ateniense era limitada
porque só interviñan no goberno os
cidadáns maiores de 30 anos. O
resto da poboación non podía
participar en política.

5.1. A victoria sobre os persas
• No século V a.C., os persas (chamados, tamén,
medos) lánzanse á conquista das polis de
Grecia, son as Guerras Médicas.
• Os exércitos atenienses inflixíronlles
importantes derrotas (Maratón (490 a.C.
rexeitados por un exército de holitas) e
Salamina derrota definitiva e retirada) aos
persas.
• http://fisterraelvina.blogspot.com/2011/03/batalla-de-m

5.2. Atenas domina Grecia
• A vitoria sobre os persas outorgoulle a Atenas
un papel dominante sobre o resto de cidades
gregas, as cales formaron a Liga de Delos,
asociación dirixida por Atenas.
• Cando algunhas polis, cansas do dominio
abusivo de Atenas, quixeron abandonar a
alianza, esta impedíullelo pola forza.
• Ademais, trasladou o tesouro da Liga á cidade
de Atenas e obrigou ao resto de polis a pagar un
novo tributo; a Liga convertérase nun Imperio
ateniense.

Liga de Delos
Esparta, rival de Atenas

5.3. A fin da hexemonía ateniense
• O dominio ateniense prolongouse
ata as Guerras do Peloponeso, nas
que Atenas se enfrontou a outras
cidades gregas (Corinto, Esparta,
etc.).
• Medio século máis tarde, case todas
as polis caeron baixo o dominio dun
rei de Macedonia chamado Filipo.

5.4. A acrópole de Atenas
O Partenón

5.4. A acrópole
• No século V a.C., Atenas converteuse no gran
centro político, social e cultural da época.
Acollendo a grandes artistas e filósofos.
• A Acrópole era un outeiro onde se instalaron os
primeiros atenienses e ao redor do cal se
ergueu a primitiva cidade de Atenas.
• Despois do incendio de Atenas polos persas, os
atenienses reconstruíron a cidade, e
converteron a Acrópole nun centro relixioso.
• Grandes artistas (Ictinios e Fidias, entre outros)
participaron no proxecto de reconstrución.

Planta e sección do
Partenón de Atenas

ORDE DÓRICO
ORDE XÓNICO
ORDE CORINTIO

Templo Tesouro Atenienses
Delfos
491 a.C. Estilo?

Templo Atenea Nike
421 a.C. Estilo?

Que edificio é este?
ten algo que ver coa arquitectura clásica de Grecia?

Washington
Edificio do Capitolio
XVIII. Neoclásico

Palacio da Ópera (A Coruña)
1989

FUSTE
BASA
CAPITEL
ENTABLAMENTO
Que edificio é este?
ten algo que ver coa arquitectura clásica de Grecia?

Acrópole
Templo de Atenea Nike

Acrópole
Pórtico das cariátides

Koré con peplo.
540 - 530 a.C.
Museo Nacional de
Atenas.
Diferencianse dos
kouros
masculino, as korai
presentábanse
vestidas e cos pes
xuntos, sen teren
unha
Perna avanzada
como no caso dos
varons

Kuros de Anavisos.
540 – 515 a.C.
Museo de Delfos.

Doríforo
Policleto 450-440 a.C.

Doríforo
Policleto 450-440 a.C.
1
2
3
4
5
6
7

Atenea Varvakeion
Fidias 439 a.C.

Dionisos
Frontón do Partenón 448-432 a.C.

Reconstrucción do
frontón este do
Partenón. Deméter,
Perséfone e Hera.
447 – 432 a.C.
Museo Británico,
Londres.
Reconstrucción do
frontón este do Partenón.
Hestia, Dione e Afrodita
447 – 432 a.C.
Museo Británico, Londres.

Fragmento do friso do Partenón (procesión das panateneas): Mozas
447 – 432 a.C. Louvre, París.

Praxíteles. Hermes
con Dionisos.
330 a.C.
Museo de Olimpia.

Escopas.
Ménade
danzante
s. IV a.C.
Lisipo.
Apoxiomeno.
s. IV a.C.

Galo muribundo. 240 – 200 a.C. Museo Capitolino, Roma.

Agesandro,
Polidoro e
Atanodoro.
Laoconte e
fillos.
50 a.C.
Museos
Vaticanos,
Roma.

5 O esplendor de Atenas
Actividades
1) ¿Onde se localiza a acrópole? ¿Que
significa a palabra Acrópole?
2) ¿Que edificios acollía a Acrópole?
Enuméraos e describe o Partenón.
3) ¿Cando e por que foi reconstruída a
Acrópole? ¿Que impulsou a súa
reconstrución?
4) ¿Como venceu Atenas aos persas?
5) ¿Que guerras marcaron a fin da
hexemonía ateniense?

5 O esplendor de Atenas
1) A Acrópole era un outeiro onde se instalaron os primeiros
atenienses e arredor da cal se ergueu a cidade de Atenas.
Acrópole significa en grego cidade alta.
2) O templo de Atenea Niké, os Propileos, o templo de Artemisa, o
Partenón, o Erecteion e os altares de Zeus e de Atenea. A modo
de exemplo podemos comentar que o Partenón é un templo de
grandes dimensións construído por Ictinos no s. V a.C. Está
rodeado de grandes columnas de mármore cuns sinxelos capiteis
e as súas dúas fachadas están decoradas con esculturas
realizadas por Fidias. Está cuberto por un tellado a dobre vertente.
No seu interior achábase unha grande escultura da deusa Atenea.
3) A acrópolo foi reconstruída no século V a.C. despois de ser
incendiada polos persas durante as guerras Médicas. Pericles
impulsou a súa reconstrución.
4) Maratón (490 a.C.) e Salamina (480 a.C.)
5) Guerras do Peloponeso. Derrota fronte ao seu rival Esparta.

5. A vida cotiá en Atenas
5.1. Vivenda
• Atenas era unha cidade
amurallada, con rúas
estreitas e sinuosas. Non
había rede de
sumidoiros.
• As vivendas construíanse
ao redor dun patio
central. De unha ou dáus
plantas.
• Tiñan escasa moblaxe e
había departamentos
reservados aos homes
(andrón) e ás mulleres
(xineceo)
Tellado de
tella a dúas augas
Sala de
Homes
(andrón)
Xineceo
Parede de ladrillo
Recuberta de xeso
VIVENDA GREGA

5.2. A familia
• O home era o cabeza de familia. A muller
estaba baixo o dominio do pai ata o
matrimonio, ou do fillo maior en caso de
quedar viúva. Ocupaba a meirande parte
no templo e na casa. Saía pouco a rúa e
cando o facía, ía acompañada.
• Fillos e fillas vivían no xineceo ata os 7
anos. A partir desa idade, os fillos varóns
recibían unha educación na escola. Aos
18 anos (despois de dous anos de servizo
militar) eran recoñecidos cidadáns. As
nenas continuaban na casa aprendendo
labores de fogar.
• As familias ricas tiñan un pedagogo, un
escravo ao servizo dos fillos para
acompañalos á escola e repasar os
estudos.

5.3. Vestido
• Tecido: liño.
• Vestido feminino:
peplos.
• Vestimenta
masculina: chitón
e himatión.
• Calzado:
sandalias.

5.3. Alimentación
• Cereais: trigo.
Pan. Queixo,
verduras,
ovos, olivas,
figos e froita.
• Os ricos tiñan
unha dieta
máis variada
de carne e
peixe.

6. A Grecia Helenística
6.1. O reino de Macedonia
• O rei Filipo II, aproveitando o
enfrontamento entre as cidades gregas
(Guerras do Peloponeso) botouse cun
potente exército (falanxes) á conquista
de Grecia.
• Cara ao ano 338 a.C. conseguiu o
dominio de toda Grecia.
• O fillo de Filipo, Alexandre, que recibiu o
alcume do Magno, sucedeuno no ano 336
a.C.

Alexandre Magno
• Filipo constatou que o seu
fillo tiña un carácter
inflexible e que loitaba
contra toda imposición. Con
todo, gustáballe aprender e
aceptaba escoitar a
aquelles que lle aprendían a
razoar. Filipo fixo vir ao
máis ilustres e máis sabio
dos filósofos gregos,
Aristóteles. Deulle moitos
cartos e Alexandre
aprendeu moral, política e
filosofía.
• Plutarco, s. III

A falanxe era unha formación militar
de diversas leiras de soldados a pé,
equipados con longas lanzas e escudos.

6.2. O Imperio de Alexandre
• Alexandre conseguiu unificar o conxunto de cidades
gregas para conducilas á conquista do Imperio
Persa.
• Entre o 334 e 323 a.C., Alexandre, á fronte do seu
exército de 40.000 homes, non só dominou os
persas, senón que chegou aos confíns do mundo
oriental (A India).
• O soño de Alexandre ía máis aló da conquista militar,
desexaba crear un único Imperio de Europa e Asia
cunha base cultural grega, pero onde cada territorio
conservase as súas formas sociais e políticas.

6.3. Os reinos helenísticos: Alexandría
• Tras a morte de Alexandre, o seu inmenso imperio
dividiuse en reinos: Exipto, Macedonia, Mesopotamia, etc.
Impuxéronse monarcas divinizados e autoritarios. A
cultura e a lingua son gregas. Son os chamados reinos
helenísticos.
• A cidade de Alexandría no delta do Nilo en Exipto,
fundada por Alexandre no ano 331 a.C., converteuse no
símbolo da nova civilización helenística.
• Alexandría era unha cidade de planta grega, chea de
templos e monumentos; o seu enorme faro, a súa
impresionante biblioteca e o seu porto convertérona na
maior cidade do mundo grego e no símbolo de mestura de
Oriente con Occidente.

6 A Grecia Helenística
Actividades
1) ¿Cando iniciou Alexandre Magno o
seu reinado? ¿Cando morreu?
2) Intenta razoar porque dicimos que o
Imperio de Alexandre Magno é a
fusión de Oriente e Occidente.

6 A Grecia Helenística
1) No 336 a.C. Alexandro Magno
sucedeu ao seu pai Filipo de
Macedonia. Morreu no ano 323 a.C.
2) Porque trata de relacionar o mundo
grego coas civilización orientais que
se desenvolveron en Asia e norte de
África.

7. A herdanza grega: a cultura clásica
7.1. O pensamento racional
• Grecia é o berce do pensamento racional,
foi o primeiro lugar onde se intentou
explicar os fenómenos máis complicados
mediante a razón humana.
• Os seres humanos poderían ser capaces
de comprender e explicar o mundo que
os rodeaba, sen a necesidade de recorrer
aos deuses.

7.2. Filosofía, ciencia e dereito
• Os filósofos gregos comezaron a buscarlles explicacións ás
grandes interrogantes da vida mediante o diálogo e a reflexión.
Destacaron Sócrates, Platón e Aristóteles.
• Algúns pensadores empezaron a buscar as causas que
regulaban a orixe e o funcionamento da natureza (explicacións
científicas). Tales de Mileto, Pitágoras e Euclides destacaron
nas matemáticas e xeometría. Arquímides é considerado o pai da
física. A medicina moderna nace con Hipócrates. En xeografía
destaca Eratóstenes e Herodoto. Aristarco estableceu que os
planetas xiran ao redor do Sol.
• A gran contribución romana foi o dereito, que exerceu unha
grande influencia sobre toda a lexislación posterior.

Parafuso de Arquímides
Poleas
Catapulta
Guindastre

7.3. Teatro
• O teatro foi a gran creación literaria do mundo grecorromano e
ofrécenos dous grandes xéneros: a traxedia e a comedia. Os
actores usaban máscaras e calzaban zaptos altos. As mulleres
non podían actuar. Os papeis femininos eran representados por
homes.
• A traxedia amosaba os sentimentos, os conflitos humanos e a
forza da paixón.
• A comedia recreaba de forma satírica distintos aspectos da vida
cotiá.
• Os grandes autores tráxicos foron de orixe grega: Esquilo,
Sófocles e Eurípides.
• No terreo da comedia salientou o romano Plauto, cuxas obras
constituían unha dura crítica á sociedade romana.

Mundo grego

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

Similar a Mundo grego

Similar a Mundo grego (20)

Más de Agrela Elvixeo

Más de Agrela Elvixeo (20)

Último

Último (11)

Mundo grego