Unidade 9. a prehistoria

09
A prehistoriaA prehistoria
1. Os primeiros seres humanos
3. A arte das cavernas
6. A Prehistoria en España e Galicia
4. O Neolítico: a produción de alimentos
5. A Idade dos Metais
2. O Paleolítico: a caza e a recolección

IntroduciónIntrodución (V.V. PÁX. 128)(V.V. PÁX. 128)
AA PrehistoriaPrehistoria abrangue un período de tempo que se inicia coaabrangue un período de tempo que se inicia coa
orixe da especie humana, hai morixe da especie humana, hai máis de dous millóns deáis de dous millóns de anos, e queanos, e que
se estende ata a aparición da escritura (3500 a.C.)se estende ata a aparición da escritura (3500 a.C.)..
Comprende o 99,8% da historia da humanidade.Comprende o 99,8% da historia da humanidade.
Durante milenios, os seres humanos foron cambiando o seuDurante milenios, os seres humanos foron cambiando o seu
aspecto físico e aprenderon a fabricar instrumentos, dominar oaspecto físico e aprenderon a fabricar instrumentos, dominar o
lume, comunicarse...lume, comunicarse...
Da actividade humana durante ese longo período de tempo nonDa actividade humana durante ese longo período de tempo non
existen testemuños escritos, sóexisten testemuños escritos, só testemuños arqueolóxicos: pedrastestemuños arqueolóxicos: pedras
talladas, fósiles humanos, pinturas, instrumentos...talladas, fósiles humanos, pinturas, instrumentos...
AA HistoriaHistoria vén definida pola existencia de textos escritos que nosvén definida pola existencia de textos escritos que nos
dan a coñecelos diferentes procesos e singularidades de cadadan a coñecelos diferentes procesos e singularidades de cada
época.época.
En Galicia esta etapa comeza cos romanos, xa que a poboaciónEn Galicia esta etapa comeza cos romanos, xa que a poboación
indíxena non coñecía a escritura. Temporalmente comprende oindíxena non coñecía a escritura. Temporalmente comprende o
0,2% da historia da humanidade.0,2% da historia da humanidade.

IntroduciónIntrodución
a Prehistoriaa Prehistoria
AA PrehistoriaPrehistoria divídese en tres etapas:divídese en tres etapas:
Paleolítico, NeolíticoPaleolítico, Neolítico ee Idade dos Metais.Idade dos Metais.
NoNo PaleolíticoPaleolítico (a primeira etapa da Prehistoria), a(a primeira etapa da Prehistoria), a
humanidade vivía da caza, da recolección e erahumanidade vivía da caza, da recolección e era
nómada.nómada.
NoNo NeolíticoNeolítico, aprendeu a domesticar animais e, aprendeu a domesticar animais e
cultivar a terra, e volveuse sedentaria. Xurdironcultivar a terra, e volveuse sedentaria. Xurdiron
os primeiros poboados e actividades como oos primeiros poboados e actividades como o
tecido e a cerámica.tecido e a cerámica.
NaNa Idade dos MetaisIdade dos Metais, o ser humano aprendeu a, o ser humano aprendeu a
arte da metalurxia. Isto abriralle paso ásarte da metalurxia. Isto abriralle paso ás
primeiras civilizacións.primeiras civilizacións.

PREHISTORIA
PALEOLÍTICO
3.500.000 /2.500.000 anos
Australopithecus (Homínido)
2.300.000 Homo habilis a.C. (primeiros
utensilios)
1.900.000 a.C. Homo erectus (lume)
150.000 a.C. Homo neanderthalensis
(primeiros enterramentos)
120.000 a.C. Homo sapiens Sapiens
(primeiras mostras de arte)
NEOLÍTICO
8.000 a.C. Agricultura
7.000 a.C. a 5.000 a.C. difusión da
agricultura cara Europa
5.500 a.C. Primeiras culturas neolíticas na
Península Ibérica
IDADE DOS
METAIS
2.500 a.C.-1.800 a.C. Idade de Cobre ou
Calcolítico
1.800 a.C.-1.000 a.C. Idade de Bronce
1.000 a.C. Idade de Ferro

IntroduciónIntrodución
ACTIVIDADESACTIVIDADES
1)1) Observa a táboa cronolóxica: Que período históricoObserva a táboa cronolóxica: Que período histórico
representa? Que etapas están sinaladas? Que aspectos serepresenta? Que etapas están sinaladas? Que aspectos se
salientan en cada unha?salientan en cada unha?
2)2) Observa os seguintes obxectos. En que etapa daObserva os seguintes obxectos. En que etapa da
prehistoria os situarías e por que?prehistoria os situarías e por que?

1.1. OS PRIMEIROS SERES HUMANOSOS PRIMEIROS SERES HUMANOS
1.1.1.1. ADAPTACIÓN E EVOLUCIÓNADAPTACIÓN E EVOLUCIÓN (V.V. PÁX. 130)(V.V. PÁX. 130)
Hai uns seis millóns de anos produciuse unHai uns seis millóns de anos produciuse un
quecemento do clima que fixo desaparecerquecemento do clima que fixo desaparecer
grandes zonas de bosque.grandes zonas de bosque.
En África, algúnsEn África, algúns primatesprimates iniciaron unhainiciaron unha
lenta evolución para adaptárense ás novaslenta evolución para adaptárense ás novas
condicións climáticas e sobrevivir nun mediocondicións climáticas e sobrevivir nun medio
hostil.hostil.
Non posuían grandes calidades físicasNon posuían grandes calidades físicas
(velocidade, forza...), pero foron capaces de(velocidade, forza...), pero foron capaces de
organizarse en grupos para cazar nas chairas.organizarse en grupos para cazar nas chairas.
Eran os primeirosEran os primeiros homínidoshomínidos, que co paso do, que co paso do
tempo deron lugar á especie humana.tempo deron lugar á especie humana.

1.1. OS PRIMEIROS SERES HUMANOSOS PRIMEIROS SERES HUMANOS
1.2.1.2. O PROCESO DE HOMINIZACIÓNO PROCESO DE HOMINIZACIÓN (V.V. PÁX. 130)(V.V. PÁX. 130)
Os cambios que converteron aos primates en seres humanosOs cambios que converteron aos primates en seres humanos
foron lentos e complexos. Os fósiles atopados permítennosforon lentos e complexos. Os fósiles atopados permítennos
coñecer a evolución:coñecer a evolución:
O primeiro paso foi aO primeiro paso foi a posición verticalposición vertical ee marcha bípedemarcha bípede (maior(maior
campo de visión e autonomía da man)campo de visión e autonomía da man)
Mantemento da cabeza en equilibrio: aumento da capacidadeMantemento da cabeza en equilibrio: aumento da capacidade
cranial e, con iso,cranial e, con iso, desenvolvemento do cerebrodesenvolvemento do cerebro..
AsAs mansmans usáronse para a fabricación de utensilios.usáronse para a fabricación de utensilios.
O uso do lume e dos útiles para abrandar e cortar os alimentosO uso do lume e dos útiles para abrandar e cortar os alimentos
deu lugar ádeu lugar á disminución do tamaño das mandíbulasdisminución do tamaño das mandíbulas ee dos dentesdos dentes ee
á aparición do queixo e da fronte plana.á aparición do queixo e da fronte plana.
Incremento da intelixencia e comunicación (Incremento da intelixencia e comunicación (linguaxelinguaxe).).
Traslado de coñecemento a outras xeraciónsTraslado de coñecemento a outras xeracións..

•AUSTRALOPITHECUS
•(Homínido)
•3.500.000/2.500.000 anos
•Talla: 1,10 m
•Peso 40 kg
•Camiñaba ergueito
•HOMO HABILIS
•2.300.000/1.800.000 anos
•Talla: 1,59 m
•Peso 50 kg
•Primeiros utensilios
•Podía falar
•HOMO ERECTUS
•1.900.000/400.000 anos
•Talla: 1,60 m
•Peso 60 kg
•Descubrimento do lume.
•Cazarías en grupo.
•HOMO NEANDERTHALENSIS
•150.000/35.000 anos
•Talla: 1,65 m
•Peso 80 kg
•Primeiros enterramentos
•Fabricación de útiles especializados
•HOMO SAPIENS SAPIENS
•120.000 anos (40.000 península Ibérica)
•Talla: 1,70 m
•Peso 70 kg
•Primeiras manifestacións de arte
•Fabricación de útiles en óso e de asta
DO AUSTRALOPITHECUS AO SER HUMANO ACTUAL

DOS PRIMATES AO SER HUMANO ACTUAL?

Pouco volume cranial
Maior volume cranialFronte fuxidía
Fronte plana
Inexistencia
de queixo
Queixo
Columna non vertical
Columna recta
Man liberada
Marcha cuadrúpede
Marcha bípede
COMPARACIÓN DO ESQUELETO DUN GORILA
E UN SER HUMANO

1.1. A EVOLUCIÓN HUMANAA EVOLUCIÓN HUMANA
(V.V. PÁX. 131)(V.V. PÁX. 131)
OO AustralopithecusAustralopithecus (3.500.000 anos) era un homínido situado(3.500.000 anos) era un homínido situado
entre os grandes primates e o ser humano. Xa era bípede eentre os grandes primates e o ser humano. Xa era bípede e
utlizaba utensilios (paus, pedras) para axudarse nos seus labores,utlizaba utensilios (paus, pedras) para axudarse nos seus labores,
pero non os fabricaba de forma consciente.pero non os fabricaba de forma consciente.
O primeiro que tivo este comportamento e que, xa que logo, seO primeiro que tivo este comportamento e que, xa que logo, se
considera o primeiro humano foi oconsidera o primeiro humano foi o Homo habilisHomo habilis (2.300.000 anos).(2.300.000 anos).
OO Homo erectusHomo erectus (1.900.000 anos) tiña xa un cerebro máis(1.900.000 anos) tiña xa un cerebro máis
desenvolvido e camiñaba erguido.desenvolvido e camiñaba erguido.
Seguidamente atopamos aoSeguidamente atopamos ao Homo neanderthalensisHomo neanderthalensis (150.000(150.000
anos) e, finalmente, oanos) e, finalmente, o Homo sapiens sapiensHomo sapiens sapiens (120.000 anos).(120.000 anos).
Despois dun período onde conviviron, o Home neanderthalensisDespois dun período onde conviviron, o Home neanderthalensis
desapareceu pola superioridade do Homo sapiens sapiens, que tendesapareceu pola superioridade do Homo sapiens sapiens, que ten
o aspecto físico, o volume e a complexidade cerebral do sero aspecto físico, o volume e a complexidade cerebral do ser
humano actual.humano actual.

Apartado 1Apartado 1
1)1) Observa os esqueletos. ¿Qué diferenzas podes ver nos brazos eObserva os esqueletos. ¿Qué diferenzas podes ver nos brazos e
nas mans? ¿E nos cranios?nas mans? ¿E nos cranios?
2)2) Explica a diferenza na pelve e mais na columna. Relaciona estesExplica a diferenza na pelve e mais na columna. Relaciona estes
cambios do bipedismo.cambios do bipedismo.
3)3) ¿Que período de tempo abrangue o eixe sobre o proceso de¿Que período de tempo abrangue o eixe sobre o proceso de
hominización?hominización?
4)4) Explica o proceso evolutivo analizando os procesos que seExplica o proceso evolutivo analizando os procesos que se
producen nos diversos fósiles dende oproducen nos diversos fósiles dende o AustralopitechusAustralopitechus ata oata o
Homo Sapiens SapiensHomo Sapiens Sapiens..
5)5) ¿Como xurdiron os primeiros homínidos? ¿Que características¿Como xurdiron os primeiros homínidos? ¿Que características
diferencian aos seres humanos do resto dos primates?diferencian aos seres humanos do resto dos primates?
6)6) ¿Como se chama o proceso que levou aos primates a¿Como se chama o proceso que levou aos primates a
converterse en seres humanos?converterse en seres humanos?

2.2. O PALEOLÍTICO: A CAZA E A RECOLECCIÓNO PALEOLÍTICO: A CAZA E A RECOLECCIÓN
(V.V. PÁX. 132)(V.V. PÁX. 132)
Coa aparición dos primeirosCoa aparición dos primeiros
seres humanos iniciouse oseres humanos iniciouse o
primeiro gran períodoprimeiro gran período
prehistórico: oprehistórico: o PaleolíticoPaleolítico,,
que significaba pedra vella.que significaba pedra vella.
Neste período sucedéronseNeste período sucedéronse
épocas de moito fríoépocas de moito frío
(glaciacións) con etapas(glaciacións) con etapas
máis cálidas.máis cálidas.

2.1. SOCIEDADE DE CAZADORES-COLLEITEROS2.1. SOCIEDADE DE CAZADORES-COLLEITEROS (V.V. PÁX. 132)(V.V. PÁX. 132)
O ser humano apañaba froitos, pescaba e cazabaO ser humano apañaba froitos, pescaba e cazaba
para alimentárense. Como non producíanpara alimentárense. Como non producían
alimentos: eranalimentos: eran depredadoresdepredadores..
Cazaban grandes mamíferos (bisontes, mamuts,Cazaban grandes mamíferos (bisontes, mamuts,
renos...) aínda que tamén atrapaban insectos,renos...) aínda que tamén atrapaban insectos,
réptiles e pequenos mamíferos.réptiles e pequenos mamíferos.
Utilizaban a carne para comer, as peles paraUtilizaban a carne para comer, as peles para
abrigárense, os ósos para os instrumentos e osabrigárense, os ósos para os instrumentos e os
tendóns para facer cordas.tendóns para facer cordas.
Vivían ao abeiro de covas e abrigos ou enVivían ao abeiro de covas e abrigos ou en
cabanas construídas con paus, peles e barro.cabanas construídas con paus, peles e barro.
EranEran nómedesnómedes..

2.2. UTILIZACIÓN DO LUME2.2. UTILIZACIÓN DO LUME (V.V. PÁX. 132)(V.V. PÁX. 132)
Hai 1.500.000 de anos, oHai 1.500.000 de anos, o Homo erectusHomo erectus debeudebeu
descubrir o lume. Decatouse da súa utilidade edescubrir o lume. Decatouse da súa utilidade e
esforzouse para mantelo vivo.esforzouse para mantelo vivo.
Posteriormente osPosteriormente os neandertaisneandertais aprenderon aaprenderon a
prender o lume, batendo dúas pedras (pedernal eprender o lume, batendo dúas pedras (pedernal e
pirita de ferro) ou por rotación e fricción dun paupirita de ferro) ou por rotación e fricción dun pau
sobre un tronco.sobre un tronco.
O lume serviu para quentarse, iluminar, cociñar,O lume serviu para quentarse, iluminar, cociñar,
asustar as feras...asustar as feras...

2.3. FABRICACIÓN DE INSTRUMENTOS2.3. FABRICACIÓN DE INSTRUMENTOS (V.V. PÁX. 132)(V.V. PÁX. 132)
É un dos signos de diferencia entre a especieÉ un dos signos de diferencia entre a especie
humana e o resto dos animais. Inicialmentehumana e o resto dos animais. Inicialmente
utilizaron pedrasutilizaron pedras talladastalladas (seixos, croios) para(seixos, croios) para
conseguir gume cortante.conseguir gume cortante.
Logo utilizaron oLogo utilizaron o sílexsílex rocha dura que ao golpealarocha dura que ao golpeala
rompe en láminas e produce unha aresta moirompe en láminas e produce unha aresta moi
afiada. Con ela fabricaban bifaces (ferramentesafiada. Con ela fabricaban bifaces (ferramentes
cortadas por dúas caras).cortadas por dúas caras).
Co tempo especializaron o tipo de ferramentas deCo tempo especializaron o tipo de ferramentas de
pedra: raspadeiras, puntas de lanza,pedra: raspadeiras, puntas de lanza,
perforadores. Tamén utilizaron ósos e hasta deperforadores. Tamén utilizaron ósos e hasta de
animais para facer anzois, arpóns, agullas, arcosanimais para facer anzois, arpóns, agullas, arcos
ou propulsores.ou propulsores.

2.2. O PALEOLÍTICO: ELABORACIÓN DUO PALEOLÍTICO: ELABORACIÓN DU
BIFACEBIFACE (V.V. PÁX. 132)(V.V. PÁX. 132)

1)1)¿Que é o Paleolítico? ¿Que significa que¿Que é o Paleolítico? ¿Que significa que
os seres humanos eran depredadores eos seres humanos eran depredadores e
nómades?nómades?
2)2)¿Que importancia tiña o dominio e¿Que importancia tiña o dominio e
utilización do lume?utilización do lume?
3)3)Explica como evolucionou a talla deExplica como evolucionou a talla de
pedra durante o Paleólitico.pedra durante o Paleólitico.

3.3. O PALEOLÍTICO: ARTE DAS CAVERNASO PALEOLÍTICO: ARTE DAS CAVERNAS
3.1. As primeiras crenzas relixiosas3.1. As primeiras crenzas relixiosas (V.V. PÁX. 134)(V.V. PÁX. 134)
AsAs crenzas relixiosascrenzas relixiosas nacen danacen da
necesidade de dar unhanecesidade de dar unha
explicación aos misterios daexplicación aos misterios da
vida, a morte, o crecemento dasvida, a morte, o crecemento das
plantas, a chuvia, o sol.plantas, a chuvia, o sol.
Tentaron influír medianteTentaron influír mediante
cerimonias rituaiscerimonias rituais..
Ritos funerariosRitos funerarios..

Sepultura de Dolni Vestonice (R. Checa)
Paleolítico Superior

MANGO DE PROPULSOR
COVA DA MAGDALENA (FRANCIA)

Reprodución sala dos bisontes
de Altamira

ABRIC DELS CAVALLS
BARRANC DE LA VALLTORTA CASTELLÓN

Na arte rupestre utilizábanseNa arte rupestre utilizábanse
técnicas moi variadas. Moitastécnicas moi variadas. Moitas
pinturas sonpinturas son monocromasmonocromas,,
dunha cor, pero tamén as haidunha cor, pero tamén as hai
policromaspolicromas, de cores vermella,, de cores vermella,
ocre ou negra. Algunhas estánocre ou negra. Algunhas están
delimitadas por un trazo externodelimitadas por un trazo externo
groso e outras aproveitan osgroso e outras aproveitan os
saíntes das rochas para dar asaíntes das rochas para dar a
sensación de volume.sensación de volume.

1)1)¿Cando e como os seres humanos¿Cando e como os seres humanos
comezaron a soterrar aos mortos?comezaron a soterrar aos mortos?
2)2)¿Que técnicas se utilizaron nas pinturas¿Que técnicas se utilizaron nas pinturas
rupestres? ¿Que cores predominan?rupestres? ¿Que cores predominan?
Explica o significado que se lles dá aExplica o significado que se lles dá a
estas pinturas.estas pinturas.
3)3)¿Que tipo de obras conforman a arte¿Que tipo de obras conforman a arte
mobiliar prehistórica? Explica as súasmobiliar prehistórica? Explica as súas
características e o que representan.características e o que representan.

4.4. O NEOLÍTICO: A PRODUCIÓN DE ALIMENTOSO NEOLÍTICO: A PRODUCIÓN DE ALIMENTOS
4.1. Introdución4.1. Introdución (V.V. PÁX. 136)(V.V. PÁX. 136)
Hai uns 10.000 anos, nunhaHai uns 10.000 anos, nunha
zona dozona do Oriente PróximoOriente Próximo
regada polos ríos Tigris eregada polos ríos Tigris e
Eúfrates, coñecida como aEúfrates, coñecida como a
Crecente FértilCrecente Fértil, iniciouse a, iniciouse a
produción de alimentosprodución de alimentos. Esta. Esta
nova etapa da historia danova etapa da historia da
humanidade coñécese co nomehumanidade coñécese co nome
dede NeolíticoNeolítico, que significa pedra, que significa pedra
nova.nova.

4.1. Agricultura e gandaría4.1. Agricultura e gandaría (V.V. PÁX. 136)(V.V. PÁX. 136)
Aprenderon a cultivar cereaisAprenderon a cultivar cereais
(trigo, orxo, centeo...) e legumes(trigo, orxo, centeo...) e legumes
(lentellas, garavanzos,(lentellas, garavanzos,
chícharos).chícharos).
Aprenderon a domesticar (can,Aprenderon a domesticar (can,
ovella, cabra, porco, aves...)ovella, cabra, porco, aves...)

4.2. Novos útiles e técnicas4.2. Novos útiles e técnicas (V.V. PÁX. 136)(V.V. PÁX. 136)
Apareceron novos instrumentos como aApareceron novos instrumentos como a
foucefouce, a, a aixadaaixada, a, a machadamachada, o, o muíñomuíño..
Unha técnica nova: aUnha técnica nova: a pedra puídapedra puída..
AA cerámicacerámica..
Tecidos:Tecidos: fusofuso ee teartear..
XoiasXoias: minaría de pedras semipreciosas.: minaría de pedras semipreciosas.

4.3. Difusión do Neolítico4.3. Difusión do Neolítico (V.V. PÁX. 137)(V.V. PÁX. 137)
Dende a Crecente Fértil a través do Mediterráneo eDende a Crecente Fértil a través do Mediterráneo e
seguindo os cursos dos ríos centroeuropeosseguindo os cursos dos ríos centroeuropeos
produciuse, a partir do VII milenio a.C., a difusiónproduciuse, a partir do VII milenio a.C., a difusión
por Europa das novas técnicas, útiles e modos depor Europa das novas técnicas, útiles e modos de
vida propios do período Neolítico.vida propios do período Neolítico.
Ademais da Crecente Fértil, tamén xurdíu en:Ademais da Crecente Fértil, tamén xurdíu en:
O val do Indo (India)O val do Indo (India)
O val do Huang He (China)O val do Huang He (China)
Altiplanos de Centroamérica (México)Altiplanos de Centroamérica (México)
Cordilleira dos Andes (Perú)Cordilleira dos Andes (Perú)

1)1)¿Como se orixinaron a agricultura e¿Como se orixinaron a agricultura e
gandería?gandería?
2)2)¿Que cambios nos utensilios e nas¿Que cambios nos utensilios e nas
técnicas se experimentaron a partir dotécnicas se experimentaron a partir do
Neolítico?Neolítico?

4.4. O NEOLÍTICO: A VIDA NUNHA ALDEAO NEOLÍTICO: A VIDA NUNHA ALDEA
4.3. Çatal Hüyuk4.3. Çatal Hüyuk (V.V. PÁX. 138)(V.V. PÁX. 138)
Situada en Turquía, é unha das aldeas neolíticasSituada en Turquía, é unha das aldeas neolíticas
máis antigas do mundo (9.000 anos atrás).máis antigas do mundo (9.000 anos atrás).
Abranguía máis de 1.000 vivendas e cunhaAbranguía máis de 1.000 vivendas e cunha
poboación entre 5.000 e 10.000 habitantes.poboación entre 5.000 e 10.000 habitantes.
As casas estaban pegadas unhas a outras, senAs casas estaban pegadas unhas a outras, sen
rúas, accedíase pola azotea. Estaban formadas porrúas, accedíase pola azotea. Estaban formadas por
unha sala que contiña o fogar e rodeada deunha sala que contiña o fogar e rodeada de
habitacións máis pequenas destinadas a almacéns.habitacións máis pequenas destinadas a almacéns.
Algunhas casas presentan habitacións moiAlgunhas casas presentan habitacións moi
decoradas (pinturas e relevos de touro) asociadas adecoradas (pinturas e relevos de touro) asociadas a
santuarios. Nestes santuarios atopáronse unhassantuarios. Nestes santuarios atopáronse unhas
estatuíñas elaboradas a miúdo con barro, que seestatuíñas elaboradas a miúdo con barro, que se
semellan ás Venus paleolíticas. Asócianse coasemellan ás Venus paleolíticas. Asócianse coa
fertilidade.fertilidade.

http://www.youtube.com/watch?v=jEOvR4kvFm0

5.5. A IDADE DOS METAISA IDADE DOS METAIS
5.1. Utilización dos metais5.1. Utilización dos metais (V.V. PÁX. 140)(V.V. PÁX. 140)
A metalurxia iniciouse noA metalurxia iniciouse no
Oriente PróximoOriente Próximo contra o Vcontra o V
milenio a.C.milenio a.C.
O primeiro mineral coñecido foi oO primeiro mineral coñecido foi o
cobrecobre (5.000 a.C.), pero era moi(5.000 a.C.), pero era moi
brando e os utensiliosbrando e os utensilios
deformábanse moi rapidamente.deformábanse moi rapidamente.

5.1. Utilización dos metais5.1. Utilización dos metais (V.V. PÁX. 140)(V.V. PÁX. 140)
Séculos máis tarde, algúns artesánsSéculos máis tarde, algúns artesáns
comezaron a mesturar o cobre co estaño ecomezaron a mesturar o cobre co estaño e
obtiveron oobtiveron o broncebronce (3.000 a.C.), un metal(3.000 a.C.), un metal
duro e cortante que podía substituír áduro e cortante que podía substituír á
pedra. Fabricáronse obxectos e armaspedra. Fabricáronse obxectos e armas
para os máis poderosos.para os máis poderosos.
Cara o II milenio a.C. comezouse aCara o II milenio a.C. comezouse a
traballar otraballar o ferroferro, un metal excelente para, un metal excelente para
as armas e os utensilios agrícolas.as armas e os utensilios agrícolas.

5.2. Elaboración dos metais5.2. Elaboración dos metais (V.V. PÁX. 140)(V.V. PÁX. 140)
Os primeiros útiles fixéronse golpeando os metaisOs primeiros útiles fixéronse golpeando os metais
(cobre) en frío. Pero a verdadeira metalurxia(cobre) en frío. Pero a verdadeira metalurxia
aparece cando se empeza a utilizar aaparece cando se empeza a utilizar a forxaforxa. Ao. Ao
bater no metal aplicábaselle lume e calor o quebater no metal aplicábaselle lume e calor o que
permitía modelalo mellor.permitía modelalo mellor.
Unha nova fase comeza coaUnha nova fase comeza coa fundiciónfundición
consistente en fundir o metal (bronce) e darlle aconsistente en fundir o metal (bronce) e darlle a
forma desexada verténdoo en moldes.forma desexada verténdoo en moldes.
Finalmente coaFinalmente coa siderurxiasiderurxia (ferro) a tecnoloxía(ferro) a tecnoloxía
fíxose máis complexa precisando de altasfíxose máis complexa precisando de altas
temperaturas.temperaturas.

5.3. Artesáns e comerciantes5.3. Artesáns e comerciantes (V.V. PÁX. 140)(V.V. PÁX. 140)
A metalurxia era un traballo duro. PrecisabaA metalurxia era un traballo duro. Precisaba
dede especializaciónespecialización. Foi, quizais, o primeiro. Foi, quizais, o primeiro
oficio polo que os artesáns recibíanoficio polo que os artesáns recibían
alimentos a cambio dos seus produtos.alimentos a cambio dos seus produtos.
Foron aparecendo outros oficios (xoieiros,Foron aparecendo outros oficios (xoieiros,
ferreiros, ceramistas...).ferreiros, ceramistas...).
A produción estimulou oA produción estimulou o comerciocomercio queque
mellorou coa mellora nasmellorou coa mellora nas técnicas detécnicas de
navegaciónnavegación e o uso dae o uso da rodaroda..

5.4. Primeiras cidades5.4. Primeiras cidades (V.V. PÁX. 140)(V.V. PÁX. 140)
As antigas aldeas neolíticas do Oriente PróximoAs antigas aldeas neolíticas do Oriente Próximo
medraron considerablemente. Tiñan moitosmedraron considerablemente. Tiñan moitos edificiosedificios
ee murallasmurallas para defenderse, convertéronse enpara defenderse, convertéronse en
verdadeiras cidades.verdadeiras cidades.
Co desenvolvemento dos oficios especializadosCo desenvolvemento dos oficios especializados
aparecen osaparecen os grupos sociaisgrupos sociais diferenciados ediferenciados e
determinadas persoas comezaron a acumular riquezadeterminadas persoas comezaron a acumular riqueza
e poder.e poder.
A existencia de terras cultivadas, rabaños ou obxectosA existencia de terras cultivadas, rabaños ou obxectos
que podían ser roubados implicou a necesidade deque podían ser roubados implicou a necesidade de
defensa fronte a pillaxe. Entre os guerreiros quedefensa fronte a pillaxe. Entre os guerreiros que
defenden as cidades nace undefenden as cidades nace un caudillocaudillo ouou reirei queque
goberna a cidade.goberna a cidade.

5.5. O megalitismo5.5. O megalitismo (V.V. PÁX. 141)(V.V. PÁX. 141)
En Europa a partir do V milenio a.C., nas sociedadesEn Europa a partir do V milenio a.C., nas sociedades
agrícolas máis avanzadas, os seres humanos erixironagrícolas máis avanzadas, os seres humanos erixiron
uns monumentos construídos con grandes lousas deuns monumentos construídos con grandes lousas de
pedra que se denominanpedra que se denominan megalitosmegalitos..
Grandes monumentos megalíticos atopanseGrandes monumentos megalíticos atopanse
diseminados por Europa, pero os focos máisdiseminados por Europa, pero os focos máis
importantes están na costa atlántica (onde destacaimportantes están na costa atlántica (onde destaca
Galicia) e no norte de África. Un dos monumentosGalicia) e no norte de África. Un dos monumentos
megalíticos máis importantes é o demegalíticos máis importantes é o de StonehengeStonehenge, en, en
Gran Bretaña.Gran Bretaña.
Existen diferentes tipos de megalitos:Existen diferentes tipos de megalitos: menhirmenhir,,
dolmendolmen ee crómlechcrómlech..

Difusión do megalitismo
Por Europa e norte de
África

Construción
de
megalitos
http://www.youtube.com/watch?v=x3KVE8X22Gc&feature=related

5.5. MEGALITISMO5.5. MEGALITISMO
Menhir ou pedrafitaMenhir ou pedrafita (V.V. PÁX. 141)(V.V. PÁX. 141)
Consiste nunhaConsiste nunha
gran pedragran pedra
cravadacravada
verticalmenteverticalmente
sobre o chan.sobre o chan.
Crese queCrese que
podían serpodían ser
conmemorativosconmemorativos
ou unha marcaou unha marca
territorial.territorial.

Dolmen ou mámoaDolmen ou mámoa (V.V. PÁX. 141)(V.V. PÁX. 141)
É unha cámaraÉ unha cámara
formada porformada por
grandes pedrasgrandes pedras
verticais queverticais que
sosteñen unhassosteñen unhas
lousas delousas de
cobertura. Servíacobertura. Servía
de sepulturade sepultura
funerariafuneraria
colectiva.colectiva.

CrómlechCrómlech (V.V. PÁX. 141)(V.V. PÁX. 141)
Formado por unFormado por un
conxunto deconxunto de
pedras verticais epedras verticais e
lousas horizontaislousas horizontais
dispostasdispostas
formando unformando un
círculo. A súacírculo. A súa
función poderíafunción podería
estar relacionadaestar relacionada
con algún cultocon algún culto
agrario ou solar.agrario ou solar.

http://www.youtube.com/watch?v=-6oxmxPKoSE

1)1) ¿Que metais se comezan a usar a partir da idade dos¿Que metais se comezan a usar a partir da idade dos
Metais?Metais?
2)2) ¿Que cambios se produciron nas sociedades do Oriente¿Que cambios se produciron nas sociedades do Oriente
Próximo durante a idade dos Metais?Próximo durante a idade dos Metais?
3)3) ¿Que novas actividades se desenvolveron nas cidades¿Que novas actividades se desenvolveron nas cidades
de Oriente Próximo?de Oriente Próximo?
4)4) ¿Que inventos ou avances permitiron o crecemento do¿Que inventos ou avances permitiron o crecemento do
comercio?comercio?
5)5) ¿Onde e cando se erixiron as construcións megalíticas?¿Onde e cando se erixiron as construcións megalíticas?
Explica que tipos existen e describe as funcións queExplica que tipos existen e describe as funcións que
tiña.tiña.

6.6. PREHISTORIA NA P. IBÉRICAPREHISTORIA NA P. IBÉRICA
6.1. Paleolítico6.1. Paleolítico (V.V. PÁX. 142)(V.V. PÁX. 142)
Presenza moi antiga. EnPresenza moi antiga. En AtapuercaAtapuerca (Burgos) atópanse os(Burgos) atópanse os
restos humanos máis antigos de Europa. Estes poboadoresrestos humanos máis antigos de Europa. Estes poboadores
vivían en campamentos ao aire libre que se situaban sobrevivían en campamentos ao aire libre que se situaban sobre
todo nos socalcos dos ríos; as súas ferramentas era moitodo nos socalcos dos ríos; as súas ferramentas era moi
toscas. Atópanse restos humanos de aproximadamentetoscas. Atópanse restos humanos de aproximadamente
800.000 anos de antigüidade, pertencentes a unha nova800.000 anos de antigüidade, pertencentes a unha nova
especie oespecie o Homo antecessorHomo antecessor..
Máis tarde a península estivo poboada porMáis tarde a península estivo poboada por neandertaisneandertais queque
vivían envivían en covascovas ee abrigosabrigos, e comezaron a fabricar, e comezaron a fabricar
ferramentas máis especializadas.ferramentas máis especializadas.
Na etapa final do Paleolítico, xa coNa etapa final do Paleolítico, xa co Homo sapiens sapiensHomo sapiens sapiens,,
incorporáronse materiais como o óso ou a hasta, máisincorporáronse materiais como o óso ou a hasta, máis
doadamente manexables. Deste período son as primeirasdoadamente manexables. Deste período son as primeiras
mostras demostras de artearte..

http://www.youtube.com/watch?v=3PX9dnO0_3M

6.2. As pinturas rupestres6.2. As pinturas rupestres (V.V. PÁX. 142)(V.V. PÁX. 142)
A península Ibérica foi rica en arte rupestre.A península Ibérica foi rica en arte rupestre.
Destacan dúas zonas: cantábrica e mediterránea ouDestacan dúas zonas: cantábrica e mediterránea ou
levantina.levantina.
Na zona cantábrica predomina a representaciónNa zona cantábrica predomina a representación
naturalista de animais, normalmente illados e denaturalista de animais, normalmente illados e de
cores vivas. Salienta a cova de Altamiracores vivas. Salienta a cova de Altamira
(Cantabria), considerada unha das mellores do(Cantabria), considerada unha das mellores do
mundo en pintura rupestre.mundo en pintura rupestre.
A zona mediterránea ou levantina aparecen escenasA zona mediterránea ou levantina aparecen escenas
de grupo cunha técnica máis esquemática, quede grupo cunha técnica máis esquemática, que
adoitan representar a vida cotiá (caza,adoitan representar a vida cotiá (caza,
recolección...) e están pintadas cunha soa cor.recolección...) e están pintadas cunha soa cor.

Reprodución sala dos bisontes
de Altamira
http://www.youtube.com/watch?v=4TqdMEo4vXU
http://www.youtube.com/watch?v=OYYJjfCz-HY&feature=related

ABRIC DELS CAVALLS
BARRANC DE LA VALLTORTA CASTELLÓN
http://www.youtube.com/watch?v=cC5lFjoh80Y

6.3. O Neolítico. O Megalitismo6.3. O Neolítico. O Megalitismo (V.V. PÁX. 142)(V.V. PÁX. 142)
As primeiras comunidades neolíticas apareceron naAs primeiras comunidades neolíticas apareceron na
península Ibérica cara o VI milenio a.C. Ospenínsula Ibérica cara o VI milenio a.C. Os
depósitos arqueolóxicos máis antigos deste períododepósitos arqueolóxicos máis antigos deste período
localízanse na costa mediterránea e caracterízanselocalízanse na costa mediterránea e caracterízanse
pola presenza da chamada cerámica cardial.pola presenza da chamada cerámica cardial.
O desenvolvemento do megalitismo na penínsulaO desenvolvemento do megalitismo na península
Ibérica comezou a finais do Neolítico e mantívoseIbérica comezou a finais do Neolítico e mantívose
durante boa parte da Idade dos Metais.durante boa parte da Idade dos Metais.
Estremadura, Galicia, País Vasco, Catalunya eEstremadura, Galicia, País Vasco, Catalunya e
Andalucía son ricas neste tipo de monumentos.Andalucía son ricas neste tipo de monumentos.

Neolítico na
Península
Ibérica

Dolmen do Romeral
Antequera (Málaga)

6.4. A Idade dos Metais6.4. A Idade dos Metais (V.V. PÁX. 142)(V.V. PÁX. 142)
Cara oCara o III milenio a.C.III milenio a.C. estendeuse a metalurxia doestendeuse a metalurxia do
cobrecobre. Salienta a. Salienta a cultura dos Millarescultura dos Millares (2.300 a.C.),(2.300 a.C.),
que se orixinou en Almería.que se orixinou en Almería.
II milenio a.C.II milenio a.C., culturas coñecedoras da metalurxia, culturas coñecedoras da metalurxia
dede broncebronce, como a do, como a do ArgarArgar (Almería) con(Almería) con
enterramentos individuais e casas de pedra eenterramentos individuais e casas de pedra e
adobe.adobe.
AA idade de Ferro (I milenio a.C.)idade de Ferro (I milenio a.C.) iniciouse coainiciouse coa
chegada de pobos colonizadores do Mediterráneochegada de pobos colonizadores do Mediterráneo
(fenicios, gregos e cartaxineses) e celtas de(fenicios, gregos e cartaxineses) e celtas de
Centroeuropa.Centroeuropa.

Idade de Cobre
Los Millares (Almería)

Idade de Bronce
El Argar (Almería)

1)1) ¿Que antigüidade teñen os restos¿Que antigüidade teñen os restos
humanos atopados en Atapuerca?humanos atopados en Atapuerca?
2)2) ¿Cando chegou o Neolítico á Península¿Cando chegou o Neolítico á Península
Ibérica? ¿Que tipo de monumentos seIbérica? ¿Que tipo de monumentos se
construíron?construíron?
3)3) ¿Que culturas se desenvolveron durante¿Que culturas se desenvolveron durante
a Idade dos Metais? ¿Onde xurdiron ea Idade dos Metais? ¿Onde xurdiron e
que características teñen?que características teñen?

7.7. GALICIA NA PREHISTORIAGALICIA NA PREHISTORIA
7.1. OS PRIMEIROS POBOADORES7.1. OS PRIMEIROS POBOADORES (V.V. PÁX. 250)(V.V. PÁX. 250)
NoNo PaleolíticoPaleolítico atopamos restos arqueolóxicos enatopamos restos arqueolóxicos en
antigos campamentos ao aire libre como en Toénantigos campamentos ao aire libre como en Toén
(Ourense), desembocadura do río Miño e nas(Ourense), desembocadura do río Miño e nas
gándaras de Budiño (O Porriño-Pontevedra).gándaras de Budiño (O Porriño-Pontevedra).
Tamén en Vilalba (Lugo) atopáronse ocupaciónsTamén en Vilalba (Lugo) atopáronse ocupacións
máis recentes deste período con instrumentos demáis recentes deste período con instrumentos de
sílex, cristal de rocha e outras pedras.sílex, cristal de rocha e outras pedras.
Os derradeiros grupos paleolíticos diversificaron osOs derradeiros grupos paleolíticos diversificaron os
seus recursos económicos e incorporaron á súaseus recursos económicos e incorporaron á súa
dieta a inxestión de moluscos en grandesdieta a inxestión de moluscos en grandes
cantidades. A acumulación das cunhas producen uncantidades. A acumulación das cunhas producen un
tipo de cimento arqueolóxico ostipo de cimento arqueolóxico os cuncheiroscuncheiros..

Bifaz da Piteira
Toén (Ourense)

7.2. O NEOLÍTICO7.2. O NEOLÍTICO (V.V. PÁX. 250)(V.V. PÁX. 250)
Ao principio do V milenio a.C. apareceu aAo principio do V milenio a.C. apareceu a
agricultura e máis a gandería.agricultura e máis a gandería.
Cultivábanse cereais como o trigo e oCultivábanse cereais como o trigo e o
millo miudo. Coidábanase animais comomillo miudo. Coidábanase animais como
o porco, a ovella e a cabra.o porco, a ovella e a cabra.
Durante o neolítico desenvolvéronseDurante o neolítico desenvolvéronse
dúas das manifestacións máis coñecidasdúas das manifestacións máis coñecidas
en Galicia: osen Galicia: os petróglifospetróglifos e ose os megalitosmegalitos..
Ambas mantivéronse na Idade dosAmbas mantivéronse na Idade dos
Metais.Metais.

7.2. OS PETRÓGLIFOS7.2. OS PETRÓGLIFOS (V.V. PÁX. 251)(V.V. PÁX. 251)
Constitúen a expresión máis característica da arteConstitúen a expresión máis característica da arte
rupestre galega. O petróglifo é un gravado feitorupestre galega. O petróglifo é un gravado feito
sobre as rochas de granito ao aire libre. Teñensobre as rochas de granito ao aire libre. Teñen
formas moi variadas. Predominan os temasformas moi variadas. Predominan os temas
xeométricos como espirais e círculosxeométricos como espirais e círculos
concéntricos, mais tamén aparecen motivosconcéntricos, mais tamén aparecen motivos
zoomorfos ou antropomorfos sempre moizoomorfos ou antropomorfos sempre moi
esquematizados.esquematizados.
A maior parte concéntranse nas Rías BaixasA maior parte concéntranse nas Rías Baixas
principalmente na de Pontevedra e Vigo, e, sobreprincipalmente na de Pontevedra e Vigo, e, sobre
todo, en Campo Lameiro.todo, en Campo Lameiro.
Na Coruña destaca a parroquia de Louro enNa Coruña destaca a parroquia de Louro en
Muros.Muros.

Petroglifos
Campo Lameiro
(Pontevedra)
Petroglifos
Mogor (Morrazo)
http://fisterraelvina.blogspot.com/2011/02/os-petroglifos.html

7.2. MEGALITISMO7.2. MEGALITISMO (V.V. PÁX. 250)(V.V. PÁX. 250)
A cultura megalítica coñeceseA cultura megalítica coñecese
sobre todo pola súa arquitectura.sobre todo pola súa arquitectura.
AosAos menhiresmenhires en Galiciaen Galicia
chamámoslles “chamámoslles “pedras fitaspedras fitas””
mentres que aos sepulcros oumentres que aos sepulcros ou
dolmensdolmens lles chamamoslles chamamos
““mámoasmámoas”. Os máis frecuentes”. Os máis frecuentes
constan dunha cámara (“constan dunha cámara (“antaanta”)”)
que se recubría cun túmuloque se recubría cun túmulo
circular formado por terras ecircular formado por terras e
pedras.pedras.

Dolmen Pedra da Arca
Cerqueda (Malpica)

Dolmen Dombate
Borneiro (Cabana)
http://fisterraelvina.blogspot.com/2011/01/o-megalitismo-en-galicia.html

Dolmen Dombate
Borneiro (Cabana)

Dolmen Axeitos
(Ribeira)
Lapa de Gargantáns
(Pontevedra)

7.3. A METALURXIA EN GALICIA7.3. A METALURXIA EN GALICIA (V.V. PÁX. 251)(V.V. PÁX. 251)
A partir do II milenio a.C. desenvólvese a IdadeA partir do II milenio a.C. desenvólvese a Idade
de Bronce. A riqueza mineral de Galicia,de Bronce. A riqueza mineral de Galicia,
principalmente en estaño, favorece a chegada deprincipalmente en estaño, favorece a chegada de
buscadores de metais que difundiron abuscadores de metais que difundiron a
metalurxiametalurxia..
Xurdiron moitos focos mineiros e fabricaronXurdiron moitos focos mineiros e fabricaron
moitas ferramentas de metal e inícianse trocosmoitas ferramentas de metal e inícianse trocos
comerciais con Bretaña (Francia), Cornuallescomerciais con Bretaña (Francia), Cornualles
(Inglaterra), Portugal e outras civilizacións do(Inglaterra), Portugal e outras civilizacións do
Mediterráneo.Mediterráneo.
Aparecen moitas alfaias destacando o Tesouro deAparecen moitas alfaias destacando o Tesouro de
Caldas de Reis con numerosas pezas de ouro.Caldas de Reis con numerosas pezas de ouro.

Machados de bronce
Saiáns (Vigo)
Tesouro de Caldas
Museo Provincial (Pontevedra)

Caso de Leiro (Rianxo)
Museo Aqueolóxico Provincial
Castelo de San Antón (A Coruña)

1)1)¿Cales son os principais tipos¿Cales son os principais tipos
de megálitos galaicos? ¿Cal é ode megálitos galaicos? ¿Cal é o
significado da palabrasignificado da palabra
petróglifo?petróglifo?
2)2)¿Que sucedeu durante a Idade¿Que sucedeu durante a Idade
do Bronce en Galicia?do Bronce en Galicia?

8.8. GALICIA ENTRA NA HISTORIAGALICIA ENTRA NA HISTORIA
8.1. A CHEGADA DOS CELTAS8.1. A CHEGADA DOS CELTAS (V.V. PÁX. 252)(V.V. PÁX. 252)
As primeiras novas escritas sobre a historia deAs primeiras novas escritas sobre a historia de
Galicia proceden dos historiadores gregos eGalicia proceden dos historiadores gregos e
romanos. Sinálannos que os habitantes da nosaromanos. Sinálannos que os habitantes da nosa
terra se chamabanterra se chamaban oestrimniosoestrimnios. Escriben, así. Escriben, así
mesmos, que despois chegaron osmesmos, que despois chegaron os saefessaefes ou homesou homes
serpes.serpes.
Os primeiros (Os primeiros (oestrimniosoestrimnios) serían os pobos) serían os pobos
indíxenas que habitaban Galicia a comezos doindíxenas que habitaban Galicia a comezos do
primeiro milenio a.C.primeiro milenio a.C.
Os segundos (Os segundos (saefessaefes), os pobos centroeuropeos,), os pobos centroeuropeos,
polo xeral chamados celtas, asentáronse nopolo xeral chamados celtas, asentáronse no
noroeste peninsular ao redor do século VI a.C. Onoroeste peninsular ao redor do século VI a.C. O
contacto entrambos os dous pobos deu orixe ácontacto entrambos os dous pobos deu orixe á
cultura castrexa.cultura castrexa.

POBO LOCALIZACIÓN XEOGRÁFICA APROXIMADA
ALBIÓNS val do Navia-Eo
ARRÓNS Ortegal-Viveiro
ÁRTABROS (ou Arrotrebas) ría de Ferrol-Betanzos-A Coruña
BAEDIOS Betanzos
BÍBALOS val do Búbal-O Bolo
BRIGANTINOS Bergantiños
CAPOBOS (ou Coporos) entre Padrón e Lugo
CÉLTICOS entre Tambre e Begantiños
CIBARCOS (ou Cabarcos) vales do Masma e o Eo
CILENOS Caldas de Reis-Cuntis
COELERNOS val de Arnoia-Celanova
EGOVARROS-NAMARINOS val do Masma-serra de Meira?
GROVIOS Tui-Baiona
IADONES (ou Iadobes) Ortegal-Bares-Fazouro
LAPATIENCOS ría de Ferrol-Ortigueira
LEMAVOS Terra de Lemos
LÍMICOS Limia
NERIOS Fisterra-Terra de Soneira
POEMANOS Lugo?
PRAESTAMARCOS Barbanza
SEURROS TRANSMINIENSES Alto Ulla-Sarria-Becerreá
SUPERTAMARCOS val do Tambre-Noia
SUSARROS Courel-Cebreiro
TAMAGANOS Monterrei-Val do Támega
POBOS CASTREXOS
LOCALIZACIÓN
APROXIMADA

POBOS CASTREXOS
LOCALIZACIÓN
APROXIMADA

8.2. OS CASTROS GALAICOS8.2. OS CASTROS GALAICOS (V.V. PÁX. 252)(V.V. PÁX. 252)
A manifestación máis enxebre da cultura castrexa é oA manifestación máis enxebre da cultura castrexa é o
castrocastro. Os castros celtas son poboados situados en. Os castros celtas son poboados situados en
montes e cantís qu normalmente teñen un accesomontes e cantís qu normalmente teñen un acceso
complicado. Están trazados con escaso sentidocomplicado. Están trazados con escaso sentido
urbanístico e adoitan estar defendidos porurbanístico e adoitan estar defendidos por foxosfoxos ee
sólidassólidas murallas.murallas.
Consérvanse restos de moitos castros en toda Galicia:Consérvanse restos de moitos castros en toda Galicia:
Sta. Tegra (A Guarda), Viladonga (Castro de Rei),Sta. Tegra (A Guarda), Viladonga (Castro de Rei),
Baroña (Porto do Son), Borneiro (Cabana), FazouroBaroña (Porto do Son), Borneiro (Cabana), Fazouro
(Foz) ou Elviña (A Coruña).(Foz) ou Elviña (A Coruña).
As súas casas son de estrutura circular ouAs súas casas son de estrutura circular ou
rectangular, construíanse con pedra e tiñan teitorectangular, construíanse con pedra e tiñan teito
cónico de palla e porta de madeira. Fóra dispoñína decónico de palla e porta de madeira. Fóra dispoñína de
almacén, forno e muíño de auga; o gando atábase ásalmacén, forno e muíño de auga; o gando atábase ás
paredes da casa.paredes da casa.

http://fisterraelvina.blogspot.com/2011/02/dos-castros-romanizacion.html
http://gl.wikipedia.org/wiki/Castros_da_provincia_da_Coru%C3%B1a
http://gl.wikipedia.org/wiki/Castros_de_Galicia

STA. TEGRA
(A GUARDA)
http://www.youtube.com/watch?v=FDtGofzkZqQ&feature=fvwrel

VILADONGA
(CASTRO DE REI)
http://fisterraelvina.blogspot.com/2011/02/o-castro-de-viladonga-castro-de-rei.html

BAROÑA
(PORTO DO SON)
http://fisterraelvina.blogspot.com/2011/02/castro-de-barona.html

http://www.youtube.com/watch?v=wTANbqlJ2bM

BORNEIRO
(CABANA)
http://www.youtube.com/watch?v=gF1h1SYbx50

FAZOURO
(FOZ)
http://www.youtube.com/watch?v=GJawUoJYk7c

CASTRO
DE ELVIÑA
http://gl.wikipedia.org/wiki/Castro_de_Elviña
http://www.youtube.com/watch?v=oSlkEkKdP1A

8.3. AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS8.3. AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS (V.V. PÁX. 253)(V.V. PÁX. 253)
AA economíaeconomía castrexa era fundamentalmentecastrexa era fundamentalmente agrícolaagrícola ee gandeiragandeira::
cultivaban cereais, como o paínzo, o centeo, o trigo, ecultivaban cereais, como o paínzo, o centeo, o trigo, e
leguminosas como fabas e chícharos. Coidaban de animais como aleguminosas como fabas e chícharos. Coidaban de animais como a
ovella, o porco, a cabra, a vaca e o cabalo.ovella, o porco, a cabra, a vaca e o cabalo.
Complementaban estas actividades coa caza, pesca e o marisqueoComplementaban estas actividades coa caza, pesca e o marisqueo
nas rexións costeirasnas rexións costeiras
AA actividade mineiraactividade mineira era moi importante. Ademais do tradicionalera moi importante. Ademais do tradicional
estaño e chumbo extraían ferro, unha das principais contribuciónsestaño e chumbo extraían ferro, unha das principais contribucións
celtas, e metais preciosos coma o ouro.celtas, e metais preciosos coma o ouro.
A riqueza mineira alentou o comercio con fenicios e cartaxineses,A riqueza mineira alentou o comercio con fenicios e cartaxineses,
no sur da Península Ibérica e con outros pobos célticos das costasno sur da Península Ibérica e con outros pobos célticos das costas
atlánticas de Francia e Inglaterra. Os intercambios realizáronseatlánticas de Francia e Inglaterra. Os intercambios realizáronse
empregando oempregando o sistema de trocosistema de troco..

8.4. ARTE E CRENZAS RELIXIOSAS8.4. ARTE E CRENZAS RELIXIOSAS (V.V. PÁX. 254)(V.V. PÁX. 254)
A destreza no traballo dos metais permitiu aA destreza no traballo dos metais permitiu a
elaboración de xoias, como torques,elaboración de xoias, como torques,
diademas, brazaletes que forman parte dadiademas, brazaletes que forman parte da
ourivaría castrexaourivaría castrexa..
As crenzas relixiosas eran moiAs crenzas relixiosas eran moi
diversificadas. Dábaselles culto ásdiversificadas. Dábaselles culto ás
divinidades protectoras dos animais edivinidades protectoras dos animais e
outras relacionadas coa guerra, os montes,outras relacionadas coa guerra, os montes,
a auga, os bosques e as encrucilladas dea auga, os bosques e as encrucilladas de
camiños. Os pobos galaicos non coñecían acamiños. Os pobos galaicos non coñecían a
escritura, aínda que deles temos novas aescritura, aínda que deles temos novas a
través de historiadores clásicos.través de historiadores clásicos.

1)1) ¿Cales é a orixe dos pobos¿Cales é a orixe dos pobos
galaicos?galaicos?
2)2) ¿De onde procede o nome co que¿De onde procede o nome co que
se coñece a súa cultura?se coñece a súa cultura?
3)3) ¿Como era a súa economía?¿Como era a súa economía?
4)4) ¿Cal é a súa manifestación artística¿Cal é a súa manifestación artística
máis coñecida?máis coñecida?

Unidade 9. a prehistoria

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

Similar a Unidade 9. a prehistoria

Similar a Unidade 9. a prehistoria (20)

Más de Agrela Elvixeo

Más de Agrela Elvixeo (20)

Último

Último (11)

Unidade 9. a prehistoria