[123doc] - hoan-thien-phap-luat-ve-cong-nhan-va-cho-thi-hanh-ban-an-quyet-dinh-dan-su-cua-toa-an-nuoc-ngoai-tai-viet-nam-trong-boi-canh-hoi-nhap-quoc-te-luan-van-ths-luat-60-38-60.pdf

1. 4
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÔNG NHẬN
VÀ CHO THI HÀNH BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH DÂN SỰ
CỦA TÒA ÁN NƢỚC NGOÀI VÀ KINH NGHIỆM
CỦA MỘT SỐ NƢỚC
7
1.1. Một số vấn đề lý luận cơ bản về công nhận và cho thi hành
bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
7
1.1.1. Khái niệm, bản chất, ý nghĩa của việc công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
7
1.1.1.1 Khái niệm bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài 7
1.1.1.2. Khái niệm công nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự
của tòa án nước ngoài
11
1.1.1.3. Bản chất việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định
dân sự của tòa án nước ngoài
14
1.1.1.4. Ý nghĩa của việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết
định dân sự của tòa án nước ngoài
15
1.1.2. Cơ sơ lý luận, cơ sở pháp lý của việc công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
17
1.1.2.1. Cơ sở lý luận của việc công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
17
1.1.2.2. Cơ sở pháp lý của việc công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
21
1.1.3. Điều kiện, trình tự, thủ tục công nhận và cho thi hành bản
án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
25

2. 5
1.1.3.1. Về điều kiện công nhận và cho thi hành bản án, quyết định
dân sự của tòa án nước ngoài
26
1.1.3.2. Về trình tự, thủ tục công nhận và cho thi hành bản án, quyết
định dân sự của tòa án nước ngoài
28
1.2. Kinh nghiệm của một số nước về công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
30
1.2.1. Kinh nghiệm của Cộng hòa Liên bang Đức 30
1.2.2. Kinh nghiệm của Cộng hòa Pháp 32
1.2.3. Kinh nghiệm của Hoa Kỳ 35
1.2.4. Kinh nghiệm của Nhật bản 36
1.2.5. Kinh nghiệm của Vương quốc Thái Lan 37
Chương 2: THỰC TRẠNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT
VIỆT NAM VỀ CÔNG NHẬN VÀ CHO THI HÀNH
BẢN ÁN QUYẾT ĐỊNH DÂN SỰ CỦA TÒA ÁN
NƢỚC NGOÀI
42
2.1. Các điều ước quốc tế của Việt Nam về công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
42
2.1.1. Phạm vi công nhận 44
2.1.2. Điều kiện công nhận và cho thi hành 45
2.1.3. Trình tự, thủ tục xét đơn yêu cầu công nhận và cho thi hành 46
2.1.4. Thi hành quyết định công nhận và cho thi hành 48
2.2. Các quy định của pháp luật quốc gia về công nhận và cho
thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài
54
2.2.1. Các quy định chung về công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
57
2.2.1.1. Về khái niệm bản án, quyết định dân sự của của tòa án
nước ngoài
57

3. 6
2.2.1.2. Về nguyên tắc công nhận và cho thi hành bản án, quyết
định dân sự của của Tòa án nước ngoài
57
2.2.1.3. Về quyền yêu cầu công nhận và cho thi hành bản án, quyết
định dân sự của Tòa án nước ngoài
61
2.2.2. Thẩm quyền nhận và xét đơn yêu cầu công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài
61
2.2.3. Trình tự, thủ tục công nhận và cho thi hành bản án, quyết
định dân sự của tòa án nước ngoài
63
2.2.4. Điều kiện công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân
sự của tòa án nước ngoài
68
Chương 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP
LUẬT VIỆT NAM VỀ CÔNG NHẬN VÀ CHO THI HÀNH
BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH DÂN SỰ CỦA TÒA ÁN NƢỚC
NGOÀI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ
77
3.1. Thực tiễn thi hành các quy định về công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài tại
Việt Nam hiện nay
77
3.2. Phương hướng và giải pháp hoàn thiện các quy định về
công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của
tòa án nước ngoài tại Việt Nam
91
3.2.1. Phương hướng 91
3.2.2. Các giải pháp 95
3.2.2.1. Các giải pháp về xây dựng pháp luật về công nhận và cho
thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
tại Việt Nam
95
3.2.2.2. Các giải pháp về thi hành pháp luật về công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài tại
Việt Nam
114
KẾT LUẬN 120
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 122

4. 7
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bộ luật Tố tụng dân sự được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ 5 thông qua ngày 05/6/2004, có hiệu lực
thi hành từ ngày 01/01/2005. Phần thứ sáu Bộ luật quy định về thủ tục công
nhận và cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định của tòa án nước ngoài,
quyết định của trọng tài nước ngoài. Có thể thấy, việc ban hành các quy định về
thủ tục công nhận và cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định của tòa án
nước ngoài đã góp phần quan trọng trong việc bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa,
tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi
ích hợp pháp của cá nhân, pháp nhân. Bảo đảm trình tự và thủ tục tố tụng dân
sự dân chủ, công khai, đơn giản, thuận lợi cho người tham gia tố tụng thực
hiện quyền và nghĩa vụ của mình; đề cao vai trò, trách nhiệm của các cơ quan,
cá nhân trong hoạt động tố tụng dân sự. Bảo đảm cho việc giải quyết các vụ
việc dân sự được nhanh chóng, chính xác, công minh và đúng pháp luật.
Mặc dù năm 2011 Bộ luật Tố tụng dân sự đã được sửa đổi, bổ sung,
nhưng các quy định tại phần thứ sáu Bộ luật vẫn được giữ nguyên. Qua nhiều
năm thi hành, thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về công nhận và cho thi
hành tại Việt Nam bản án, quyết định của tòa án nước ngoài đã bộc lộ những
hạn chế, bất cập; có những quy định chưa đầy đủ, thiếu rõ ràng nên có nhiều
cách hiểu khác nhau; có những quy định chưa đảm bảo được quyền và lợi ích
của các bên đương sự; có quy định chưa phù hợp với cam kết quốc tế...
Trong giai đoạn hiện nay, cùng với việc tiếp tục đẩy nhanh quá trình cải
cách kinh tế và cải cách nền hành chính quốc gia, công cuộc cải cách tư pháp
cũng đang được Đảng và Nhà nước tích cực triển khai, coi đây như là khâu đột
phá quan trọng, thúc đẩy quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền
Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng và hoàn thiện pháp luật về hội nhập quốc
tế. Điều này được thể hiện rõ nét trong các nghị quyết của Đảng như: Nghị

5. 8
quyết số 48-NQ/TW ngày 24 tháng 5 năm 2005 của Bộ Chính trị về chiến lược
xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng
đến năm 2020 là: "Hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp các điều ước
quốc tế liên quan tới việc công nhận và cho thi hành các bản án, quyết định của
tòa án, quyết định của trọng tài thương mại" [13]; Nghị quyết số 49-NQ/TW
ngày 02 tháng 6 năm 2005 về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 là
"Tiếp tục hoàn thiện Bộ luật Tố tụng dân sự... Đổi mới thủ tục dân sự trong các
cơ quan tư pháp nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận công lý;
người dân chỉ nộp đơn đến tòa án, tòa án có trách nhiệm nhận và thụ lý đơn" [14].
Mặt khác, cơ chế pháp lý khi giải quyết các yêu cầu công nhận và thi
hành bản án quyết định của tòa án nước ngoài là lĩnh vực có nhiều phức tạp,
bởi vì nó liên quan đến chủ quyền quốc gia, liên quan đến quyền và lợi ích
của các bên trong quan hệ dân sự.
Trước những yêu cầu của thực tiễn, việc tiếp tục nghiên cứu các quy
định của pháp luật về công nhận và cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết
định của tòa án nước ngoài nhằm góp phần làm sáng tỏ thêm về lý luận cũng
như thực tiễn, tìm ra những hạn chế, vướng mắc trong quy định pháp luật và
thực tiễn thi hành, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm nâng
cao hiệu quả công tác giải quyết các vụ, việc dân sự theo tinh thần cải cách tư
pháp là hết sức cần thiết và vẫn có tính thời sự, rất được quan tâm trong khoa
học pháp lý ở Việt Nam hiện nay.
Do vậy, tôi đã chọn đề tài "Hoàn thiện pháp luật về công nhận và
cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài tại Việt Nam
trong bối cảnh hội nhập quốc tế" để làm luận văn thạc sĩ Luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong lĩnh vực khoa học pháp lý đã có nhiều công trình, bài viết nghiên
cứu về vấn đề công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước nước ngoài tại Việt Nam theo những khía cạnh khác nhau như:

6. 9
Giáo trình Tư pháp quốc tế, Đại học quốc gia Hà Nội, năm 2001;
Giáo trình Tư pháp quốc tế, Trường đại học Luật Hà Nội, năm 2010.... Các
bài tạp chí chuyên ngành luật học như: Tăng cường quan hệ hợp tác giữa các
nước ASEAN về công nhận và cho thi hành các bản án, quyết định dân sự và
thương mại của tòa án nước ngoài (Đặng Trung Hà, Tạp chí Dân chủ và pháp
luật, số 1/2007); Về việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự
của tòa án nước ngoài (Thu Hương, Tập san Pháp luật, chuyên đề số 1, tháng
4/2004); Vấn đề công nhận và cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định
dân sự của tòa án nước ngoài, quyết định của trọng tài nước ngoài (Hoàng
Ngọc Thành, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 5/2001); Về công nhận và thi hành
tại Việt Nam bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài, phán quyết
của trọng tài nước ngoài (Nguyễn Trung Tín, Tạp chí Luật học, số 12/2006);
Hoàn thiện pháp luật về công nhận và thi hành bản án quyết định dân sự của
tòa án nước ngoài (Bành Quốc Tuấn, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 5/2011)...
Các đề tài khoa học như đề tài "Cơ sở lý luận và thực tiễn thi hành quy định
về công nhận và thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài, quyết định của trọng tài nước ngoài" (Lê Thế Phúc - chủ nhiệm
đề tài - Viện Khoa học xét xử, Tòa án nhân dân tối cao). Các luận án tiến sĩ
như luận án luận án tiến sĩ "Công nhận và thi hành tại Việt Nam bản án, quyết
định dân sự của tòa án nước ngoài", của tác giả Nguyễn Hoài Phương và một
số luận văn thạc sĩ về vấn đề công nhận và thi hành tại Việt Nam bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài.
Các công trình trên đã góp phần quan trọng vào việc hoàn thiện hệ
thống pháp luật Việt Nam về vấn đề công nhận và cho thi hành bản án, quyết
định dân sự của tòa án nước ngoài trong thời gian qua. Tuy nhiên, các công
trình nghiên cứu trên đều chưa tập trung đưa ra các giải pháp để hoàn thiện
pháp luật và nâng cao hiệu quả của hoạt động công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của toà án nước ngoài tại Việt Nam. Đây là vấn đề cấp thiết
đặt ra trong tiến trình hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung của Việt Nam.

7. 10
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
3.1. Mục đích
Đề tài nghiên cứu làm sáng tỏ các nội dung, nghiên cứu các quy định
của pháp luật Việt Nam về công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân
sự của tòa án nước ngoài. Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề về lý luận và xem
xét thực trạng vận dụng, thực hiện pháp luật trong hoạt động công nhận và
cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài tại Việt Nam,
làm rõ các vướng mắc, bất cập trong các văn bản pháp luật và đưa các giải
pháp, kiến nghị nhằm mục đích hoàn thiện pháp luật Việt Nam, nâng cao hiệu
quả hoạt động công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài tại Việt Nam trong bối cảnh hội quốc tế.
3.2. Nhiệm vụ
Đề tài nghiên cứu có nhiệm vụ làm sáng tỏ các vấn đề cơ bản sau:
- Những vấn đề lý luận về công nhận và cho thi hành bản án, quyết
định dân sự của tòa án nước ngoài.
- Đánh giá thực trạng pháp luật, đánh giá việc thực hiện pháp luật Việt
Nam, xác định các vướng mắc, bất cập, hạn chế, khó khăn trong hoạt động
công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài tại
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện các quy định của pháp
luật Việt Nam về hoạt động công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân
sự của tòa án nước ngoài.
4. Đối tƣợng và phƣơng pháp nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn: Là các quy phạm pháp luật của
Việt Nam và của một số nước trên thế giới, các điều ước quốc tế và thực tiễn
của Việt Nam trong lĩnh vực này, các mối quan hệ trong hoạt động công

8. 11
nhận công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài tại Việt Nam.
Phương pháp nghiên cứu: Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương
pháp luận của chủ nghĩa triết học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan
điểm, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước ta về phát triển kinh tế xã
hội, về xây dựng và hoàn thiện pháp luật trong quá trình hội nhập kinh tế
quốc tế.
Các phương pháp được sử dụng chủ yếu để nghiên cứu đề tài bao gồm
các phương pháp nghiên cứu khoa học nói chung và phương pháp nghiên cứu
khoa học pháp lý nói riêng như phương pháp phân tích, tổng hợp, đối chiếu,
so sánh, hệ thống hóa pháp luật...
5. Tính mới và những đóng góp của đề tài
Đề tài nghiên cứu một cách toàn diện về cả lý luận và thực tiễn vấn
đề, xác định những hạn chế, bất cập của pháp luật Việt Nam về việc công
nhận và cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài, đồng thời phân tích kinh nghiệm pháp luật một số quốc gia trên thế
giới về vấn đề này. Từ đó góp phần xây dựng luận cứ khoa học nhằm mục
đích hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả trong hoạt động công nhận và
cho thi hành bản án, quyết định của tòa án án nước ngoài tại Việt Nam trong
bối cảnh cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế.
Với những kết quả nghiên cứu, đề tài có thể được sử dụng làm tài liệu
tham khảo cho các cơ quan lập pháp trong quá trình xây dựng và hoàn thiện
pháp luật Việt Nam về vấn đề công nhận và cho thi hành bản án, quyết định
của tòa án án nước ngoài. Đề tài có thể có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo
cho các cơ quan tư pháp trong quá trình giải quyết các yêu cầu công nhận và
cho thi hành bản án, quyết định dân sự của toà án nước ngoài. Đề tài cũng có
cho được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho những người học tập, làm công
tác nghiên cứu, giảng dạy pháp luật và quan tâm đến vấn đề này.

9. 12
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận cơ bản về công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài và kinh nghiệm của
một số nước.
Chương 2: Thực trạng các quy định của pháp luật Việt Nam về công
nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam
về công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

10. 13
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÔNG NHẬN
VÀ CHO THI HÀNH BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH DÂN SỰ
CỦA TÒA ÁN NƯỚC NGOÀI VÀ KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC
1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÔNG NHẬN VÀ CHO THI
HÀNH BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH DÂN SỰ CỦA TÒA ÁN NƢỚC NGOÀI
1.1.1. Khái niệm, bản chất, ý nghĩa của việc công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nƣớc ngoài
1.1.1.1. Khái niệm bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
Xuất phát từ nguyên tắc chủ quyền quốc gia trong phạm vi lãnh thổ
của mình, mà các phán quyết dân sự của tòa án một nước tuyên chỉ có hiệu
lực pháp luật trong phạm vi lãnh thổ quốc gia đó và không đương nhiên có
hiệu lực thi hành trên lãnh thổ nước ngoài. Tuy nhiên, trong xu thế hội nhập
quốc tế sâu rộng hiện nay, các quốc gia đã hợp tác, cùng phát triển trên nhiều
lĩnh vực như: chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học kỹ thuật, pháp luật...
Các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài phát sinh trong các lĩnh vực dân sự,
kinh tế, thương mại, lao động, hôn nhân gia đình…giữa các cá nhân và pháp
nhân của các nước ngày càng nhiều, điều đó đồng nghĩa với việc các tranh
chấp phát sinh trong các quan hệ càng nhiều. Các tranh chấp này khi được tòa
án giải quyết đã đặt ra nhiều trường hợp các bản án, quyết định của tòa án
quốc gia này cần phải được công nhận và thi hành tại một quốc gia khác,
nhằm mục đích bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của các bên
trong quan hệ.
Vấn đề công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa
án nước ngoài được coi là một trong các nội dung quan trọng của tư pháp
quốc tế bên cạnh việc giải quyết xung đột pháp luật và xung đột thẩm quyền,
đây cũng là một nội dung trong phạm vi tương trợ tư pháp về dân sự được

11. 14
nhiều quốc gia trên thế giới đặc biệt quan tâm và không ngừng hoàn thiện các
quy định của pháp luật về vấn đề này. Việc có tiến hành công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài hay không là quyền,
chủ quyền của mỗi quốc gia. Công nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự
của tòa án nước ngoài chỉ là nghĩa vụ của quốc gia khi quốc gia đó ký kết
hoặc tham gia vào các điều ước quốc tế về vấn đề này. Tuy nhiên, việc công
nhận và thi hành bản án, quyết định của tòa án nước ngoài là cần thiết khách
quan và có nhiều ý nghĩa quan trọng, do vậy hầu hết pháp luật các quốc gia
trên thế giới đều có quy định về vấn đề này hoặc các quốc gia đều ràng buộc
trách nhiệm của mình bằng việc ký kết, gia nhập các điều ước quốc tế.
Việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài là một hành vi pháp lý đặc biệt của quốc gia, vì nó vừa mang bản
chất của hoạt động tố tụng dân sự trong pháp luật quốc gia vừa mang bản chất
của hoạt động tương trợ tư pháp trong tư pháp quốc tế nên cần phải tuân theo
một trình tự, thủ tục đặc biệt.
Để đi sâu vào tìm hiểu vấn đề công nhận và thi hành bản án, quyết định
dân sự của tòa án nước ngoài, trước tiên, cần phải hiểu về khái niệm "Tòa án
nước ngoài" và khái niệm "Bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài".
Tòa án là cơ quan tài phán của nhà nước, là cơ quan đại diện cho nhà
nước, có chức năng và thực hiện nhiệm vụ theo quy định của pháp luật. "Tòa
án nước ngoài" là cơ quan tài phán được thành lập và hoạt động theo pháp
luật nước ngoài.
Bản án, quyết định của tòa án là kết quả của hoạt động tố tụng tòa án,
trong việc giải quyết các vụ việc, án kiện dân sự theo các trình tự, thủ tục tố
tụng và pháp luật mỗi nước, thể hiện tính quyền lựa của Nhà nước, khi có
hiệu lực pháp luật cần phải được tôn trọng và thi hành. Về nguyên tắc bản án,
quyết định của tòa án chỉ phát sinh hiệu lực pháp luật trong phạm vi lãnh thổ
quốc gia có tòa án đã tuyên ra phán quyết đó, muốn được thi hành tại quốc gia
khác thì phải được quốc gia sở tại công nhận và cho thi hành.

12. 15
Bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài là kết quả của quá
trình tòa án nước ngoài áp dụng các trình tự, thủ tục tố tụng dân sự để giải
quyết các vụ việc, án kiện dân sự theo pháp luật của nước mình. Việc xác
định phán quyết nào của tòa án nước ngoài là bản án, quyết định dân sự cần
phải tuân theo pháp luật của quốc gia nơi tiến hành hoạt động công nhận, có
như vậy mới đảm bảo nguyên tắc chủ quyền quốc gia và không trái với các
nguyên tắc cơ bản của pháp luật quốc gia.
Về bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài hiện nay trong tư
pháp quốc tế cũng có nhiều cách định nghĩa khác nhau.
Theo quy định tại một số điều ước quốc tế: Trong một số điều ước
quốc tế về công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự, thương mại
của tòa án nước ngoài đã đưa ra nhiều khái niệm về bản án, quyết định dân sự
của tòa án nước ngoài.
Tại Điều 25 Công ước La Hay năm 1968 về công nhận và cho thi
hành các phán quyết về những vấn đề dân sự và thương mại thì nội hàm khái
niệm bản án, quyết định dân sự của tòa án được xác định như sau: "Trong
công ước này các phán quyết có nghĩa là các phán quyết của tòa án hoặc trọng
tài của bất kỳ một quốc gia liên quan nào, bao gồm bản án, quyết định dân sự
hoặc lệnh thi hành, cũng như các quyết định của tòa án về án phí, chi phí" [9].
Tại Điều 2 Công ước La Hay ngày 01/02/1971 về công nhận và thi
hành bản án nước ngoài trong các lĩnh vực dân sự và thương mại quy định:
"Công ước này áp dụng đối với tất cả các quyết định được đưa ra bởi tòa án
của một quốc gia thành viên, bất kể tên được đưa ra bởi quốc gia đó đối với
vụ kiện đã đưa ra quyết định hoặc tên được đưa ra đối với quyết định được coi
là một bản án như phán quyết của tòa án, lệnh hoặc lệnh thi hành" [9]
Theo quy định của pháp luật các quốc gia: Pháp luật các quốc gia
cũng quy định khác nhau về nội hàm khái niệm này.
Pháp luật Việt Nam quy định về phán quyết của tòa án nước ngoài tại
khoản 1 Điều 342 Bộ luật Tố tụng dân sự, cụ thể như sau:

13. 16
Bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài là bản án,
quyết định về dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh thương mại,
lao động, quyết định về tài sản trong bản án, quyết định hình sự,
hành chính của tòa án nước ngoài và bản án, quyết định khác của
tòa án nước ngoài mà theo pháp luật của Việt Nam được coi là bản
án, quyết định dân sự [27]
Pháp luật Liên bang Nga quy định về phán quyết của tòa án nước
ngoài tại Điều 409 Bộ luật Tố tụng dân sự Liên bang Nga như sau:
1. Bản án, quyết định của tòa án nước ngoài bao gồm cả
quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự được công
nhận và cho thi hành tại Liên bang Nga trong trường hợp hiệp định
quốc tế của Liên bang Nga có quy định.
2. Bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài là bản
án, quyết định dân sự về vụ việc dân sự, trừ tranh chấp kinh tế và
những vụ việc khác liên quan đến hoạt động kinh doanh hoặc hoạt
động kinh tế khác và phần quyết định trong bản án kết tội về bồi
thường thiệt hại gây ra do hành vi phạm tội [45].
Qua các phân tích trên, có thể thấy hiện nay trong pháp luật các nước
cũng như trong một số điều ước quốc tế nội hàm khái niệm bản án, quyết định
dân sự của tòa án nước ngoài còn nhiều cách hiểu khác nhau. Điều đó có
nghĩa là hiện nay chưa có một sự thống nhất về khái niệm bản án, quyết định
dân sự của tòa án nước ngoài trong tư pháp quốc tế. Xuất phát từ chế độ chính
trị - xã hội, trình độ phát triển, phong tục, tập quán… mà cách hiểu về nội
hàm khái niệm trên ở mỗi nước là khác nhau. Trên cơ sở nguyên tắc chủ
quyền quốc gia và dựa trên tiêu chí "lãnh thổ" nơi phán quyết được ban hành
chúng ta có thể định nghĩa về bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
như sau: Bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài là bản án, quyết
định dân sự được tuyên ở ngoài lãnh thổ nước công nhận.

14. 17
1.1.1.2. Khái niệm công nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự
của tòa án nước ngoài
Theo Từ điển tiếng Việt thì thuật ngữ công nhận nghĩa là "sự thừa
nhận trước mọi người một việc gì đó là phù hợp với sự thật, với lẽ phải hoặc
với thể lệ pháp luật" và thi hành là "việc làm cho điều gì đó trở thành có hiệu
lực điều đã được chính thức quyết định" [49]. Trong lĩnh vực pháp luật thì
khái niệm này đã có sự thay đổi.
Theo định nghĩa trong Từ điển Luật học thì công nhận và cho thi hành
bản án quyết định dân sự của tòa án nước ngoài là "việc thừa nhận và cho
phép thi hành bản án, quyết định về dân sự, quyết định về tài sản trong bản
án, quyết định dân sự về hình sự, hành chính của tòa án nước ngoài theo
những nguyên tắc và trình tự pháp lý nhất định" [47].
Như vậy, có thể hiểu một cách đơn giản nghĩa của thuật ngữ "công
nhận", "thi hành" trong cụm từ "công nhận và thi hành bản án, quyết định dân
sự của tòa án nước ngoài" như sau: "công nhận" là hành vi của cơ quan nhà
nước có thẩm thừa nhận bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài có
hiệu lực pháp luật. Còn "thi hành" là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền
làm cho bản án, quyết định đó được cưỡng chế thực hiện trên thực tế. Mặc dù
có sự khác nhau nhưng giữa "công nhận" và "thi hành" vẫn gắn bó, phụ thuộc
nhau trong đó việc công nhận là tiền đề cho việc thi hành.
Từ các nghiên cứu trên, có thể đưa ra khái niệm công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài như sau: Công nhận và
cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài là hành vi
pháp lý của quốc gia thông qua cơ quan nhà nước có thẩm quyền của mình
chính thức thừa nhận sự tồn tại, giá trị pháp lý của bản án, quyết định dân sự
của tòa án một quốc gia khác và làm cho bản án, quyết định dân sự đó có
hiệu lực bắt buộc thi hành trên lãnh thổ nước mình.
Công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài là hai vấn đề khác nhau, song trên thực tế chúng thường được sử dụng

15. 18
cùng nhau hoặc có thể được tách riêng nhưng vẫn có ý nghĩa thực tiễn. Trên
thực tế, có trường hợp một bản án, quyết định dân sự của tòa án có nhu cầu
cần được công nhận và thi hành nhưng cũng có trường hợp bản án, quyết định
chỉ có nhu cầu công nhận tại nước ngoài. Một phán quyết dân sự của tòa án
muốn được thi hành ở nước ngoài, thì bắt buộc phán quyết đó phải được công
nhận, tức là phải làm cho nó phát sinh giá trị hiệu lực quốc tế sau đó mới có
phát sinh hiệu lực thi hành.
Trên cơ sở định nghĩa trên có thể thấy công nhận và cho thi hành bản
án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài có các đặc điểm cơ bản sau:
Thứ nhất, công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa
án nước ngoài thể hiện ý chí của quốc gia công nhận và cho thi hành.
Các phán quyết dân sự của tòa án một quốc gia không đương nhiên
phát sinh hiệu lực tại quốc gia khác. Nếu muốn phát sinh hiệu lực tại quốc gia
khác thì bắt buộc phải được quốc gia sở tại công nhận và cho thi hành. Việc
có công nhận và cho thi hành hay không là quyền thuộc chủ quyền của các
quốc gia nếu như quốc gia đó không tham gia vào một điều ước quốc tế ràng
buộc trách nhiệm của mình về vấn đề này. Các quốc gia đều bình đẳng về chủ
quyền, không một quốc gia, một tổ chức quốc tế nào có thể ép buộc một quốc
gia có chủ quyền phải công nhận và cho thi hành một phán quyết dân sự của
tòa án nước ngoài trên lãnh thổ của mình. Đây là một nguyên tắc được luật
quốc tế ghi nhận và các quốc gia tôn trọng. Hiện nay, nhiều quốc gia trên thế
giới thấy việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định của tòa án nước
ngoài có nhiều ý nghĩa thiết thực, vì vậy đã quy định rất cụ thể trong pháp luật
quốc nội cũng như ký kết, gia nhập các điều ước quốc tế về vấn đề trên.
Thứ hai, công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa
án nước ngoài được thực hiện thông qua cơ quan trong bộ máy nhà nước.
Công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài là hoạt động thể hiện ý chí, quyền lực của Nhà nước, do vậy bắt buộc
phải được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước. Thông thường hoạt động này

16. 19
được thực hiện bởi các cơ quan tư pháp mà cụ thể là tòa án của quốc gia. Sau
khi xem xét đầy đủ các điều kiện, thực hiện các thủ tục cần thiết, tòa án sẽ ra
quyết định cuối cùng. Ở Việt Nam, hoạt động này được tiến hành trực tiếp
thông qua hai cơ quan là Bộ Tư pháp và Tòa án nhân dân cấp tỉnh, thành phố
trung ương và Tòa án nhân dân tối cao.
Thứ ba, công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa
án nước ngoài là một quá trình của tố tụng dân sự quốc tế, thể hiện sự hợp tác
giữa các quốc gia trong hoạt động tương trợ tư pháp.
Việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài có mối quan hệ biện chứng, ràng buộc chặt chẽ với các vấn đề của tố
tụng dân sự quốc tế, bắt đầu từ việc xác định và giải quyết xung đột pháp luật,
sau đó là giải quyết xung đột thẩm quyền và tiếp theo là việc công nhận và cho
thi hành nếu đương sự không tự nguyện thi hành. Quá trình tố tụng dân sự quốc
tế không thể thiếu đi một trong các hoạt động trên, đặc biệt là giai đoạn thi
hành, giai đoạn cuối cùng khép lại toàn bộ quá trình tố tụng dân sự quốc tế.
Công nhận và cho thi hành là vấn đề thuộc quyền, chủ quyền của các
quốc gia, quốc gia có thể thực hiện việc công nhận hoặc không công nhận.
Tuy nhiên, các quốc gia có nghĩa vụ hợp tác cùng phát triển về mọi mặt trên
cơ sở sự hợp tác hữu nghị giữa quốc gia, bảo vệ quyền lợi ích chính đáng của
con người. Một quốc gia thực hiện việc công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài là thể hiện sự hợp tác quốc tế của
mình, sự hợp tác này là một phần hoạt động tương trợ tư pháp.
Hiện nay, các quốc gia có một xu hướng chung là tăng cường hợp tác
trong hoạt động tương trợ tư pháp bằng việc ký kết, gia nhập các điều ước
quốc tế về hoạt động tương trợ tư pháp, trong đó có hoạt động công nhận và
cho thi hành phán quyết của tòa án nước ngoài hoặc thông qua con đường
ngoại giao để hợp tác trong lĩnh vực trên.
Thứ tư, chỉ công nhận và cho thi hành các bản án, quyết định dân sự
của tòa án nước ngoài đã phát sinh hiệu lực pháp luật theo quy định tại nước

17. 20
tuyên ra bản án, quyết định đó trừ một số trường hợp bản án, quyết định cần
thi hành ngay.
Pháp luật nhiều nước đều quy định về điều kiện trên nhằm mục đích
đảm bảo sự thống nhất các nguyên tắc cơ bản pháp luật nước mình, tôn trọng
pháp luật nước ngoài và tuân thủ các nguyên tắc Luật quốc tế.
Ví dụ: Nội dung khoản 1 Điều 356 Bộ luật Tố tụng dân sự Việt Nam
quy định: Bản án, quyết dân sự chưa có hiệu lực pháp luật theo quy định pháp
luật của nước có tòa án đã ra bản án, quyết định đó thì không được công nhận
và cho thi hành tại Việt Nam.
Thứ năm, công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa
án nước ngoài là thủ tục xem xét và quyết định trao hiệu lực tại nước sở tại cho
bản án, quyết định được yêu cầu. Bởi vì, trong lĩnh vực tố tụng dân sự, các quốc
gia thường áp dụng nguyên tắc không áp dụng nước ngoài, điều này khác với
lĩnh vực áp dụng pháp luật về nội dung (lĩnh vực cho phép áp dụng pháp luật
nước ngoài trong một số trường hợp cần thiết). Do vậy, thủ tục, nội dung, điều
kiện xem xét sẽ phải tuân theo các quy định tại các điều ước quốc tế và pháp
luật quốc gia, cơ quan có thẩm quyền của nước được yêu cầu sẽ kiểm tra, đối
chiếu theo những tiêu chí và nội dung nhất định để đưa ra quyết định cuối cùng.
1.1.1.3. Bản chất việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định
dân sự của tòa án nước ngoài
Công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài là hành vi pháp lý của quốc gia thông qua cơ quan nhà nước có thẩm
quyền của mình chính thức thừa nhận sự tồn tại, giá trị pháp lý của bản án,
quyết định dân sự của tòa án một quốc gia khác và làm cho bản án, quyết định
dân sự đó có hiệu lực bắt buộc thi hành trên lãnh thổ nước mình.
Trên cơ sở định nghĩa trên, có thể nhận thấy bản chất của việc công
nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài chính là
việc quốc gia sở tại thừa nhận giá trị hiệu lực pháp lý của các bản án, quyết
định dân sự của tòa án nước ngoài và cho phép thi hành tại quốc gia mình.

18. 21
Để thực hiện việc trên, cơ quan có thẩm quyền của quốc gia sở tại
phải tiến hành các thủ tục để xem xét, quyết định trao hiệu lực thi hành cho
bản án, quyết định được yêu cầu, do đó nội dung, điều kiện, thủ tục xem xét
yêu cầu sẽ được tiến hành trên cơ sở các điều ước quốc tế và pháp luật quốc
gia. Bản án, quyết định dân sự sẽ được công nhận và cho thi hành nếu có đủ
các điều kiện theo các điều ước quốc tế cũng như pháp luật quốc gia.
1.1.1.4. Ý nghĩa của việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết
định dân sự của tòa án nước ngoài
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, bên cạnh sự hợp tác quốc tế giữa các
quốc gia là sự phát triển các quan hệ và các tranh chấp dân sự có yếu tố nước
ngoài. Các tranh chấp đó được tòa án các nước giải quyết ngày càng nhiều,
điều đó đã đặt ra nhiều trường hợp để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
các bên trong chấp thì cần thiết phải tiến hành công nhận và cho thi hành bản
án, quyết định dân sự của toà án nước ngoài. Việc công nhận và cho thi hành
ánn án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài là cần thiết khách quan và có
ý nghĩa to lớn trên các phương diện sau:
Thứ nhất, về phương diện chính trị, công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài góp phần thúc đẩy sự phát triển quan
hệ hữu nghị, hợp tác giữa các quốc gia. Sự công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án ngoài đã khẳng định chủ quyền tài phán của các
quốc gia, thể hiện ý chí của quốc gia đối với các quốc gia khác đồng thời cũng
khẳng định vị trí của quốc gia đó trong đời sống quốc tế. Không một quốc gia,
tổ chức quốc tế nào có quyền ép buộc quốc gia phải công nhận và cho thi
hành phán quyết dân sự của tòa án nước ngoài hay phải tham gia vào các điều
ước quốc tế về vấn đề này.
Thực tế cho thấy, mặc dù pháp luật quốc gia đã quy định khá cụ thể
nhưng các nước vẫn ký kết, gia nhập và thực hiện các cam kết quốc tế song
phương, đa phương của mình về vấn đề này. Điều đó đã góp phần thúc đẩy sự
phát triển quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa các quốc gia.

19. 22
Thứ hai, về phương diện kinh tế, công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài góp phần thúc đẩy quan hệ hợp tác
kinh tế giữa các quốc gia và làm nền kinh tế mỗi nước phát triển. Việc công
nhận và cho thi hành bản án quyết định dân sự của tòa án nước ngoài thể hiện
vai trò của Nhà nước trong việc quản lý, điều tiết nền kinh tế là một phần của
chính sách mở rộng hợp tác kinh tế quốc tế, thúc đẩy sự phát triển quan hệ
hợp đồng thương mại quốc tế, tạo tâm lý yên tâm cho các nhà đầu tư.
Thứ ba, về phương diện xã hội, công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài góp phần duy trì trật tự, ổn định các
quan hệ xã hội nói chung và các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài nói
riêng, là công cụ hữu hiệu để buộc bên có nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ
của mình, tạo tâm lý yên tâm cho bên có quyền lợi được bảo vệ. Việc một bản
án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài không được công nhận và cho thi
hành ở một quốc gia nơi cần phải thi hành sẽ vi phạm các quyền và lợi ích
chính đáng của các bên trong quan hệ dân sự, vi phạm các quyền về dân sự,
chính trị, kinh tế, xã hội của cá nhân, tạo tâm lý lo ngại, hạn chế đầu tư, kinh
doanh của thương nhân.
Thứ tư, về phương diện pháp luật, công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài khẳng định vấn đề chủ quyền về tài
phán của quốc gia. Một tòa án chấp nhận việc công nhận bản án của tòa án nước
ngoài thì có nghĩa là tòa án đó không có thẩm quyền riêng biệt đối với vụ việc
dân sự. Việc công nhận bản án dân sự của tòa án nước ngoài sẽ tránh được hiện
tượng một vụ việc được giải quyết hai lần tại các quốc gia khác nhau, đảm bảo
nguyên tắc thẩm quyền xét xử quốc tế, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của
con người. Ngược lại, nếu một quốc gia không chấp nhận hoặc không thực
hiện việc công nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài thì bên được thi hành muốn các quyền và lợi ích của mình được thi hành
sẽ phải khởi kiện lại ở quốc gia đó, như vậy đã tạo ra hiện tượng cùng một vụ
việc mà có hai bản án, quyết định của hai tòa án ở hai nước khác nhau.

20. 23
Mặt khác, việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự
của tòa án nước ngoài còn đảm bảo tính có hệ thống của pháp luật, khắc phục
các khiếm khuyết của pháp luật, làm cho pháp luật quốc gia, pháp luật quốc tế
hoàn thiện hơn, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho cơ chế giải quyết các vụ
việc dân sự, nhất là giải quyết các quan hệ kinh tế, kinh doanh thương mại có
yếu tố nước ngoài tại tòa án.
1.1.2. Cơ sơ lý luận, cơ sở pháp lý của việc công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nƣớc ngoài
1.1.2.1. Cơ sở lý luận của việc công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
Cơ sở lý luận của việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định
dân sự của tòa án nước ngoài bao gồm:
* Các nguyên tắc cơ bản trong luật quốc tế hiện đại
Do tính chất đặc biệt của hoạt động công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài liên quan đến nhiều quốc gia, vì vậy
hoạt động này chịu sự ảnh hưởng bởi một số nguyên tắc cơ bản của luật quốc
tế hiện đại. Các nguyên tắc này là những tư tưởng pháp lý mang tính chỉ đạo,
bắt buộc chung cho các quốc gia, bao gồm:
Nguyên tắc tôn trọng chủ quyền quốc gia, mỗi quốc gia đều có chủ
quyền trong phạm vi lãnh thổ quốc gia mình, có toàn quyền quyết định các
vấn đề về đối nội và đối ngoại. Một phán quyết của tòa án nước ngoài muốn
có hiệu lực trên phạm vi lãnh thổ nước khác cần phải được quốc gia sở tại
công nhận và cho thi hành. Ngược lại, nếu quốc gia sở tại từ chối công nhận
thì phán quyết của tòa án nước ngoài sẽ không có hiệu lực và không được thi
hành tại quốc gia đó.
Công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án ngoài
là quyền, xuất phát từ quyền chủ quyền và thể hiện ý chí của quốc gia đối với
các quốc gia khác. Không một quốc gia, tổ chức quốc tế nào có quyền ép buộc

21. 24
một quốc gia phải công nhận và cho thi hành phán quyết của tòa án nước ngoài
hay phải tham gia vào các điều ước quốc tế về vấn đề này. Công nhận và cho
thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án ngoài chỉ là nghĩa vụ của quốc
gia khi quốc gia đó tham gia vào một điều ước quốc tế về vấn đề này.
Nguyên tắc các quốc gia có nghĩa vụ hợp tác với nhau, việc công nhận
và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài là cần thiết
khách quan và có nhiều ý nghĩa quan trọng, nên ngày càng có nhiều quốc gia
ràng buộc trách nhiệm của mình bằng việc ký kết hoặc ra nhập các điều ước
quốc tế về vấn đề này. Khi quốc gia đã là thành viên của một điều ước quốc tế
thì quốc gia đó phải có nghĩa vụ hợp tác với các thành viên khác để đảm bảo
thực hiện điều ước, đồng thời đảm bảo quyền, lợi ích của các bên trong điều ước.
Nguyên tắc tận tâm, tự nguyện thực hiện các cam kết quốc tế (Pacta
Sunt Servanda), tất cả các cam kết quốc tế của quốc gia cần phải được quốc
gia thực hiện một cách có thiện chí và đầy đủ. Các cam kết quốc tế của quốc
gia về công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài rất cần các quốc gia thực hiện có thiện chí, có hiệu quả. Thông thường
các quốc gia thực hiện cam kết quốc tế của mình bằng cách chuyển hóa các
quy phạm điều ước quốc tế vào các quy phạm pháp luật quốc gia về vấn đề
này. Ngay cả khi có sự khác nhau giữa pháp luật quốc gia và điều ước quốc tế
thì các quốc gia cũng thừa nhận giá trị hiệu lực và ưu tiên áp dụng quy phạm
điều ước quốc tế. Các hoạt động trên đã thể hiện trách nhiệm pháp lý quốc tế
của quốc gia trước các quốc gia kết khác, đảm bảo quyền và lợi ích của mỗi
quốc gia trong quan hệ quốc tế đồng thời cũng đảm bảo quyền và lợi ích của
cá nhân, pháp nhân.
* Các nguyên tắc cơ bản trong tư pháp quốc tế
Vì công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài là một nội dung quan trọng của tư pháp quốc tế hiện đại nên cũng
chịu sự chi phối trực tiếp bởi một số nguyên tắc cơ bản của tư pháp quốc tế,
bao gồm:

22. 25
Nguyên tắc có đi có lại, đây là một nguyên tắc cơ bản của tư pháp
quốc tế trực tiếp điều chỉnh vấn đề công nhận và cho thi hành bản án, quyết
định dân sự của tòa án nước ngoài và được pháp luật nhiều nước quy định.
Theo nguyên tắc này, một quốc gia sẽ dành một chế độ pháp lý nhất định, hay
một số quyền lợi nào đó cho thể nhân, pháp nhân nước ngoài đúng như chế độ
pháp lý, những quyền lợi hoặc ưu đãi mà thể nhân và pháp nhân nước này đã
và đang được hưởng ở nước ngoài đó [12, tr. 17-18]. Nếu một nước đơn
phương không áp dụng chế độ có đi có lại hoặc hạn chế quyền của công dân,
pháp nhân nước ngoài trong lĩnh vực trên thì nước có công dân, pháp nhân bị
hạn chế quyền đó sẽ áp dụng biện pháp trả đũa bằng cách hạn chế các quyền
tương tự đối với công dân, pháp nhận nước kia. Như vậy, có thể hiểu quốc gia
sở tại có thể công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài khi nước đó đã công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân
sự của nước mình mà không đòi hỏi giữa các nước phải là thành viên của một
điều ước quốc tế về vấn đề này.
Ở Việt Nam, nguyên tắc có đi có lại được quy định tại Điều 343 Bộ
luật Tố tụng dân sự, theo đó: "Bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài… có thể được Tòa án Việt Nam xem xét công nhận và cho thi hành tại
Việt Nam trên cơ sở có đi có lại mà không đòi hỏi Việt Nam và nước đó phải
ký kết hoặc gia nhập điều ước quốc tế về vấn đề đó" [27].
Nguyên tắc công nhận quyền miễn trừ của quốc gia, quốc gia là một
thực thể độc lập, có chủ quyền trong cộng đồng quốc tế. "Khi tham gia vào
các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài các quốc gia vẫn giữ chủ quyền
của mình, do đó được hưởng quyền miễn trừ tư pháp tuyệt đối" [20, tr. 185].
"Quốc gia được quyền miễn trừ xét xử, miễn trừ về đảm bảo sơ bộ cho vụ
kiện đặc biệt là miễn trừ thi hành án, nếu không có sự đồng ý của quốc gia thì
không thể cưỡng chế thi hành bản án quyết định tư pháp nhằm chống lại quốc
gia đó" [25, tr. 131]. Tuy nhiên, trong một số trường hợp cần thiết, quốc gia
có quyền tự nguyện từ bỏ quyền miễn trừ của mình vì lợi ích của quốc gia

23. 26
trong việc phát triển giao lưu dân sự quốc tế. Vì vậy, khi giải quyết các yêu
cầu công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài mà quốc gia là bị đơn thì nguyên tắc này cần được xem xét, áp dụng.
Nguyên tắc không phân biệt đối xử giữa công dân nước sở tại với
công dân nước ngoài, đây là một nguyên tắc cơ bản của tư pháp quốc tế có
ảnh hưởng rất lớn đến vấn đề công nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự
của tòa án nước ngoài. Trên cơ sở các quyền cơ bản của con người đã được
luật quốc tế ghi nhận, trong phạm vi lãnh thổ quốc gia mình, quốc gia không
chỉ bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của công dân nước mình mà còn bảo
vệ tất cả các quyền và lợi ích chính đáng của người nước ngoài.
* Bảo vệ quyền con người
Con người là điều kiện quyết định chính, quan trọng nhất cho sự tồn
tại bền vững, phát triển đi lên của mỗi quốc gia và cả thế giới. Bảo vệ quyền
con người là vấn đề quan trọng và được cả thế giới quan tâm. Công nhận và
cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài chính là một
biểu hiện của việc bảo vệ quyền con người ở khía cạnh dân sự, chính trị cũng
như kinh tế, xã hội.
Bản án, quyết định dân sự của tòa án là kết quả của quá trình tố tụng
dân sự do tòa án tuyên nhân danh nhà nước để giải quyết các vụ việc dân sự
nhằm bảo vệ các quyền, lợi ích chính đáng của con người và bản án, quyết
định đó cần được thi hành. Việc thi hành có thể được thực hiện tại quốc gia
tuyên bản án, quyết định hoặc tại một quốc gia khác, do vậy đã đặt ra vấn đề
công nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài.
* Xu thế hội nhập quốc tế
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay, các quốc gia đều có xu
hướng xích lại gần nhau, chuyển từ đối đầu sang đối thoại, hợp tác với nhau
trên nhiều lĩnh vực, trên cơ sở tôn trọng chủ quyền của nhau, bình đẳng và
cùng có lợi nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học kỹ
thuật…ở quốc gia và trên phạm vi toàn thế giới.

24. 27
Sự hội nhập quốc tế của các quốc gia hiện nay rất đa dạng: Hội nhập
với khu vực, liên khu vực hoặc hội nhập toàn cầu; hội nhập về chính trị, kinh
tế, văn hóa, xã hội, khoa học, kỹ thuật, an ninh, pháp luật…, việc công nhận
và cho thi hành bản án, quyết định của tòa án nước ngoài là một biểu hiện của
hoạt động đó. Nếu một quốc gia thực hiện hội nhập quốc tế nhưng lại không
hoặc hạn chế việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của
tòa án nước ngoài thì sự hội nhập đó chỉ là phiến diện thậm chí còn gây ra
nhiều ảnh hưởng tiêu cực. Ngược lại, nếu một quốc gia quan tâm và có đầy đủ
cơ chế, chính sách phù hợp với thực tiễn và thông lệ quốc tế về vấn đề này thì
sẽ có tác dụng thúc đẩy sự phát triển sự hội nhập quốc tế.
Tại Việt Nam, vấn đề này đã được xác định tại Nghị quyết số 48-QN/TW
ngày 24 tháng 5 năm 2005 của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn
thiện pháp luật về hội nhập quốc tế tại Việt Nam đến năm 2010, định hướng
đến năm 2020. Theo Nghị quyết số 48-QN/TW, trong thời gian tới Việt Nam
cần: "Tham gia các điều ước quốc tế đa phương về tương trợ tư pháp, nhất là
các điều ước liên quan tới việc công nhận và cho thi hành các bản án, quyết
định của tòa án, quyết định trọng tài thương mại nước ngoài" [13].
1.1.2.2. Cơ sở pháp lý của việc công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
Công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài là một nội dung cơ bản của tư pháp quốc tế. Do đó, pháp luật mỗi quốc
gia cũng như pháp luật quốc tế đều đề cập đến vấn đề này.
* Các điều ước quốc tế
Trong quá trình hội nhập quốc tế hiện nay, nhằm mục đích bảo vệ
quyền, lợi ích hợp pháp của con người, tạo dựng môi trường pháp lý thuận lợi
cho việc giải quyết các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài, thúc đẩy sự hợp
tác hữu nghị giữa các nước, các quốc gia luôn cố gắng xúc tiến các hoạt động
để ký kết, gia nhập ngày càng nhiều vào các điều ước quốc tế đa phương và

25. 28
song phương về tương trợ tư pháp. Đây không chỉ là nhu cầu nội tại thiết thực
của quốc gia mà còn là nghĩa vụ của quốc gia xét dưới góc độ luật quốc tế.
Trong các điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp về dân sự thường có
một phần nội dung quy định khá cụ thể về điều kiện, trình tự, thủ tục công
nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài. Có thể
kể đến một số điều ước quan trọng, đáng chú ý sau:
Thứ nhất, Công ước New York ngày 20/6/1956 về trích tiền cấp dưỡng
người ở nước ngoài. Công ước không quy định việc công nhận và thi hành án
dân sự nước ngoài đối với các vụ việc về cấp dưỡng, nhưng có quy định cụ
thể về thể thức giải quyết vụ kiện nhằm đơn giản hóa thủ tục trích tiền cấp
dưỡng ra nước ngoài;
Thứ hai, Công ước La Hay ngày 15/4/1958 về công nhận và thi hành
các quyết định về cấp dưỡng (đa số các nước Châu Âu tham gia). Theo Công
ước, quyết định của tòa án nước tham gia công ước này sẽ được công nhận và
thi hành tại nước tham gia công ước kia mà không phải xem xét lại thực chất
vụ việc. Để công nhận bản án dân sự nước ngoài loại này, ngoài những yêu
cầu về tính hợp thức, cần thiết phải đảm bảo tuân theo quy tắc thẩm quyền xét
xử quốc tế và không vi phạm trật tự công cộng;
Thứ ba, Công ước La Hay ngày 20/4/1966 về công nhận và thi hành
các án dân sự và thương mại nước ngoài và Nghị định thư bổ sung công ước đó.
Theo Công ước và Nghị định thư bổ sung, việc công nhận và thi hành
sẽ được tiến hành, nếu:
+ Án do tòa án có thẩm quyền tuyên (theo quan điểm thẩm quyền
quốc tế);
+ Án có hiệu lực thi hành và cần được thi hành;
+ Việc thi hành không trái với trật tự công cộng;
+ Trước đó tại nước phải thi hành hoặc tại một nước thứ ba đã không
tuyên án hoặc không khiếu nại về vụ tranh chấp cụ thể này;

26. 29
+ Bị đơn đã được tạo cơ hội cần thiết để bảo vệ quyền lợi của mình,
mặc dù án đã được tuyên vắng mặt bị đơn.
Tuy nhiên, Công ước và Nghị định thư không giải quyết và thi hành
các bản án liên quan đến quy chế nhân thân của pháp nhân, thể nhân, hôn nhân
và gia đình, thừa kế và một số vấn đề quan hệ nhân thân phi tài sản khác.
Thứ tư, Công ước Brussels ngày 27/9/1968 về thẩm quyền quốc tế và
công nhận và thi hành án dân sự, thương mại của các nước trong cộng đồng
Châu Âu. Công ước này có phạm vi rộng hơn Công ước La Hay năm 1966.
Tất cả án dân sự và thương mại đều là đối tượng công nhận và thi hành theo
công ước, trừ các án liên quan đến quy chế thể nhân (không phải cả pháp
nhân), tài sản vợ chồng (chứ không phải tất cả các vấn đề về hôn nhân, gia
đình), việc thừa kế và một số vấn đề khác.
Theo Công ước bản án, quyết định dân sự nói trên không được công
nhận nếu:
+ Vi phạm trật tự công cộng nước tiến hành công nhận;
+ Người phải thi hành án không được thông báo hợp lệ về phiên tòa;
+ Phán quyết trái với phán quyết về cùng một vụ kiện đó do tòa án
nước nơi sẽ công nhận tuyên;
+ Một số trường hợp khác.
Thứ năm, Công ước La Hay ngày 01/02/1971 về công nhận và thi
hành bản án nước ngoài trong các lĩnh vực dân sự và thương mại và Nghị
định thư bổ sung công ước. Công ước được áp dụng đối với các quyết định
được đưa ra trong các lĩnh vực dân sự và thương mại bởi tòa án của quốc gia
thành viên. Tuy nhiên, Công ước sẽ không áp dụng đối với các quyết định về
các vấn đề: xác định năng lực của cá nhân, sự hiện hữu hoặc hình thành
pháp nhân hoặc quyền hạn của cán bộ pháp nhân, nghĩa vụ bảo hành, các
vấn đề về thừa kế, phá sản, an ninh xã hội, thanh toán thuế nhập khẩu, thuế
hoặc tiền phạt, các quyết định liên quan đến các biện pháp khẩn cấp tạm thời

27. 30
hoặc các biện pháp bảo vệ hoặc quyết định được đưa ra bởi các phiên xét xử
hành chính.
Theo Công ước La Hay ngày 01/02/1971 việc công nhận và hoặc thi
hành có thể bị từ chối nếu:
+ Việc công nhận hoặc thi hành vi phạm chính sách công của quốc gia
được yêu cầu;
+ Quyết định đó được đưa ra do lừa dối trong thủ tục tố tụng;
+ Vụ việc đang chờ được xét xử trước một tòa án hoặc đã được giải
quyết bởi một tòa án của quốc gia được yêu cầu;
+ Vụ việc được đưa đến bởi tòa án một quốc gia khác và quốc gia
được yêu cầu đã công nhận và thi hành;
+ Quyết định được tuyên vắng mặt một bên trừ khi bên vắng mặt nhận
được thông báo về việc khởi kiện phù hợp với pháp luật nước tuyên bản án,
quyết định đó.
* Pháp luật quốc gia
Mặc dù, hiện nay đã có khá nhiều các điều ước quốc tế cả điều ước đa
phương và song phương quy định về công nhận và cho thi hành bản án, quyết
định dân sự của tòa án nước ngoài, tuy nhiên các điều ước này lại là sự thống
nhất giữa các quốc gia để đi đến các quy định chung. Pháp luật mỗi quốc gia
lại có các quy định pháp luật riêng về vấn đề công nhận và cho thi hành dựa
trên những điều kiện riêng của từng nước.
Trên cơ sở các điều ước quốc tế mà quốc gia là thành viên và dựa vào
đặc điểm riêng của từng quốc gia mà vấn đề trên được các quốc gia quy định
tập trung trong một đạo luật cụ thể hoặc quy định rải rác trong nhiều văn bản
khác nhau với điều kiện, trình tự, thủ tục riêng, nhưng về cơ bản các quy định
đều dựa trên những nguyên tắc cơ bản của tư pháp quốc tế. Ví dụ: Tại Thụy
Điển, pháp luật về công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của
tòa án nước ngoài được quy định ở rất nhiều văn bản khác nhau, không có

28. 31
một văn bản chung thống nhất về vấn đề này. Tại Thụy Điển chỉ có duy nhất
Tòa đệ nhị cấp (Tòa phúc thẩm) ở Stockhom mới có quyền thụ lý các đơn xin
công nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài. Bản
án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài khi được công nhận thì sẽ có giá
trị như bản án, quyết định tuyên tại Thụy Điển.
Khác với pháp luật Thụy Điển, pháp luật Việt Nam về vấn đề này được
quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự và một số văn bản liên quan như Luật Thi
hành án dân sự, Pháp lệnh án phí, lệ phí Toà án…. Theo đó, đơn yêu Luật công
nhận và cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài phải được gửi tới Bộ Tư pháp Việt Nam, Bộ Tư pháp sau khi kiểm tra
sẽ chuyển cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi cư trú hoặc nơi có trụ sở của bên
phải thi hành hoặc nơi có tài sản liên quan đến việc thi hành án để giải quyết
theo thẩm quyền. Bản án, quyết định dân sự của toà án nước ngoài sau khi
được công nhận sẽ có giá trị như bản án, quyết định do Tòa án Việt Nam tuyên.
Từ các phân tích trên, có thể thấy các loại văn bản trên đều là một
nguồn quan trọng trong việc công nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự
của tòa án nước ngoài. Nhưng mỗi loại có một vị trí nhất định, trong đó các
điều ước quốc tế đóng vai trò chủ đạo còn luật quốc gia có vai trò quan trọng,
cơ bản và không thể thiếu. Tuy nhiên, giữa chúng có lại mối liên hệ chặt chẽ,
bổ sung cho nhau, tất cả đều là cần thiết và không thể thiếu. Nếu thiếu các
quy định cần thiết đó thì việc công nhận và thi hành bản án, quyết định của
tòa án nước ngoài sẽ không có cơ sở pháp lý, từ đó ảnh hưởng rất lớn đến việc
giải quyết các yêu cầu công nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự của
tòa án nước ngoài.
1.1.3. Điều kiện, trình tự, thủ tục công nhận và cho thi hành bản
án, quyết định dân sự của tòa án nƣớc ngoài
Trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của pháp luật quốc tế, các nguyên
tắc đặc thù của tố tụng dân sự quốc tế và từng đặc điểm riêng của quốc gia,
mà các điều ước quốc tế và pháp luật mỗi nước có quy định riêng về điều

29. 32
kiện, trình tự, thủ tục công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của
tòa án nước ngoài, thường bao gồm các điều kiện, trình tự, thủ tục sau đây.
1.1.3.1. Về điều kiện công nhận và cho thi hành bản án, quyết định
dân sự của tòa án nước ngoài
Pháp luật quốc gia và các điều ước quốc tế về công nhân và thi hành
bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài thường quy định các điều
kiện sau:
Thứ nhất, điều kiện về giá trị pháp lý của các bản án, quyết định.
Theo điều kiện này, bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
có yêu cầu công nhận và cho thi hành phải là bản án, quyết định đã có hiệu
lực pháp luật theo pháp luật nước đã tuyên.
Cơ sở để một phán quyết của tòa án phát sinh hiệu lực bắt buộc thi
hành đối với các bên trong vụ việc là việc phán quyết đó đã có hiệu lực pháp
lý theo quy định của pháp luật (trong một số trường hợp đặc biệt, bản án,
quyết định dân sự mặc dù chưa có hiệu lực pháp luật nhưng vẫn được thi hành
ngay, ví dụ: Quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời; bản án, quyết
định về cấp dưỡng, trả lương, trợ cấp mất việc làm…).
Một bản án, quyết định dân sự của tòa án chỉ được công nhận và cho
thi hành tại nước ngoài khi bản án, quyết định đó đã có hiệu lực pháp luật
theo quy định của nước đã tuyên ra nó. Bởi, một bản án chưa có hiệu lực pháp
lý ngay tại nước tuyên ra bản án, quyết định đó thì không thể phát sinh hiệu
lực pháp lý tại nước ngoài. Đây là điều kiện đầu tiên, bắt buộc mà hầu hết
pháp luật các nước và các điều ước quốc tế về vấn đề này đều quy định.
Thứ hai, điều kiện về thẩm quyền giải quyết vụ việc của tòa án.
Theo điều kiện này, tòa án nước ngoài đã tuyên bản án, quyết định dân
sự có yêu cầu công nhận và cho thi hành là tòa án có thẩm quyền giải quyết
theo quy định của tố tụng dân sự quốc quốc tế.

30. 33
Căn cứ để xác định thẩm quyền xét xử dân sự quốc tế của tòa án có
thể là quốc tịch của đương sự, mối liên hệ của vụ việc đối với lãnh thổ của quốc
gia có tòa án hoặc sự thỏa thuận của các bên đương sự. Pháp luật về công
nhận và cho thi hành của nhiều nước còn quy định nếu vụ án thuộc thẩm quyền
riêng biệt của tòa án nước nhận được yêu cầu thì sẽ bị từ chối công nhận.
Thứ ba, điều kiện về sự đảm bảo các quyền tố tụng của đương sự.
Theo điều kiện này, trong quá trình ra bản án, quyết định tòa án nước
ngoài phải đảm bảo đầy đủ các quyền tố tụng dân sự của đương sự, đặc biệt là
quyền tố tụng của bên phải thi hành.
Trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự, từ giai đoạn thụ lý đến khi
ra phán quyết và phán quyết đó phát sinh hiệu lực, để thể hiện sự khách quan,
công bằng, thì khi giải quyết vụ việc tòa án nhất thiết phải đảm bảo cho đương
sự được thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ tố tụng dân sự của mình theo
quy định của pháp luật như: Quyền được đưa ra chứng cứ; quyền tự bảo vệ;
quyền tham gia phiên tòa, tranh luận tại phiên tòa... Nếu tòa án nước ngoài
không đảm bảo các quyền tố tụng của đương sự sẽ bị coi là vi phạm nghiêm
trọng thủ tục tố tụng của nước đó và sẽ bị từ chối công nhận và cho thi hành.
Thứ tư, điều kiện về bảo lưu trật tự công cộng.
Theo điều kiện này, một bản án, quyết định của tòa án nước ngoài sẽ
được công nhận và cho thi hành nếu như hậu quả của việc công nhận và thi
hành không trái với pháp luật và trật tự công cộng của nước nhận được yêu
cầu công nhận và thi hành.
Trật tự công cộng của một quốc gia được coi là một trong các nguyên
tắc mang tính chất nền tảng của chế độ chính trị, kinh tế, xã hội và pháp luật quốc
gia. Bảo lưu trật tự công cộng chính là bảo vệ các nguyên tắc cơ bản của chế độ
chính trị, kinh tế, xã hội và pháp luật quốc gia. Pháp luật mỗi quốc gia đều có
các nguyên tắc, trật tự riêng phù hợp với từng đặc điểm cụ thể của quốc gia, các
nguyên tắc đó được coi là nền tảng của chế độ xã hội và hệ thống pháp luật quốc

31. 34
gia. Vì vậy, việc công nhận bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
không thể trái với các nguyên tắc, trật tự đó. Điều kiện này được pháp luật nhiều
nước quy định và áp dụng trong thực tế, nhằm mục đích ngăn ngừa các hậu
quả tiêu cực do việc công nhận và thi hành trái với trật tự công cộng gây ra.
1.1.3.2. Về trình tự, thủ tục công nhận và cho thi hành bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
Trình tự, thủ tục công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự
của tòa án nước ngoài là các bước để một cơ quan nhà nước có thẩm quyền
xem xét giải quyết yêu cầu công nhận và cho thi hành của đương sự, vì vậy,
phải tuyệt đối tuân thủ các quy định của pháp luật quốc gia về pháp luật tố
tụng dân sự. Pháp luật mỗi quốc gia đều có những quy định riêng về trình tự,
thủ tục công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài nhưng về cơ bản đều gồm các bước sau:
Bước thứ nhất, nộp đơn đến cơ quan có thẩm quyền.
Sau khi phán quyết của tòa án có hiệu lực, bên có quyền lợi cần được
thi hành hoặc không có nhu cầu thi hành ở nước ngoài phải làm đơn đến cơ
quan có thẩm quyền của nước có nhu cầu, trong một thời hạn nhất định để:
Yêu cầu công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa
án nước ngoài, hoặc chỉ yêu cầu công nhận bản án, quyết định dân sự của tòa
án nước ngoài;
Yêu cầu không công nhận bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài khi không có nhu cầu thi hành.
Nội dung đơn gồm các vấn đề cơ bản sau:
- Họ, tên, địa chỉ nơi cư trú, nơi làm việc của người hoặc nơi đặt trụ sở
chính của pháp nhân được thi hành hoặc người đại diện hợp pháp của người đó;
- Họ, tên, địa chỉ nơi cư trú, nơi làm việc của người hoặc nơi đặt trụ sở chính
của pháp nhân phải thi hành hoặc nơi có tài sản liên quan đến việc thi hành án;
- Nội dung yêu cầu.

32. 35
Bước thứ hai, nhận đơn và xem xét thụ lý giải quyết.
Việc xét đơn yêu cầu sẽ do cơ quan có thẩm quyền của nước nhận
được yêu cầu thụ lý, xem xét, kiểm tra và ra quyết định trên cơ sở các quy
định của pháp luật quốc gia và điều ước quốc tế mà quốc gia là thành viên.
Nội dung và phạm vi kiểm tra tùy thuộc vào quy định của pháp luật từng
nước, điều ước tế.
Hiện nay, các nước trên thế giới thường sử dụng hai phương pháp sau:
Phương pháp kiểm tra toàn diện: Theo phương pháp này cơ quan có
thẩm quyền sẽ kiểm tra cả về mặt nội dung và hiệu lực về hình thức, bao gồm
khả năng sửa đổi nội dung bản án, quyết định và có thể từ chối nếu như không
đáp ứng đủ các điều kiện. Ví dụ: Pháp luật Hoa Kỳ; pháp luật Pháp (trước
năm 1964 phương thức kiểm tra này được Pháp áp dụng, tuy nhiên kể từ ngày
7/1/1964 sau khi giải quyết vụ án cấp dưỡng ly hôn giữa Munzer.c.Dame
Munzer thì phương thức này đã không được áp dụng nữa).
Phương pháp kiểm tra hạn chế: Theo phương pháp này cơ quan có thẩm
quyền chỉ kiểm tra hiệu lực của bản án, quyết định theo các tiêu chí và nội
dung nhất định không bao gồm việc sửa đổi nội dung của bản án, quyết định.
Hiện nay, phương pháp kiểm tra hạn chế thường được các nước áp
dụng. Vì, bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài tuyên nhân danh
Nhà nước và mang tính chủ quyền quốc gia, do vậy nó không thể bị xét xử lại
bởi tòa án nước ngoài. Trong giai đoạn xem xét để công nhận và cho thi hành
tòa án nước được yêu cầu chỉ làm nhiệm vụ xác định xem bản án, quyết định
đó có đáp ứng đủ các điều kiện theo các điều ước quốc tế và pháp luật nước
mình hay không, chứ không xem xét lại nội dung vụ án. Việc áp dụng nguyên
tắc này sẽ đảm bảo chủ quyền quốc gia, đồng thời giảm thiểu chi phí, rút ngắn
thời gian giải quyết yêu cầu.
Bước thứ ba, thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
đã được công nhận.

33. 36
Bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài sau khi được công
nhận tại nước sở tại sẽ phát sinh hiệu lực thi hành như bản án, quyết định do
tòa án nước sở tại tuyên. Việc thi hành có thể được bên có nghĩa vụ tự nguyện
thi hành hoặc có thể bị cưỡng chế thi hành nếu bên có nghĩa vụ không tự
nguyện thi hành nhằm mục đích đảm bảo các quyền, lợi ích của bên được thi
hành. Pháp luật các nước đều quy định vấn đề thi hành bản án, quyết định dân
sự của tòa án nước ngoài sau khi đã được cơ quan có thẩm quyền công nhận
và cho thi hành đồng thời cũng quy định các biện pháp để đảm bảo cho việc
thi hành án.
1.2. KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƢỚC VỀ CÔNG NHẬN VÀ CHO
THI HÀNH BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH DÂN SỰ CỦA TÒA ÁN NƢỚC NGOÀI
Việt Nam đang trong quá trình xây dựng và hoàn thiện các quy định
của pháp luật về tương trợ tư pháp quốc tế, đặc biệt là hoạt động công nhận và
cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài.
Vì vậy, việc nghiên cứu và tiếp nhận kinh nghiệm pháp luật của nước ngoài
về vấn đề này là cần thiết.
Với mục đích xây dựng và hoàn thiện pháp luật Việt Nam về công
nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài, chúng
tôi xin giới thiệu quy định pháp luật và thực tiễn các nước về vấn đề này.
1.2.1. Kinh nghiệm của Cộng hòa Liên bang Đức
Cộng hòa Liên bang Đức là thành viên của Liên minh Châu Âu (EU),
vì vậy, việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài ở Đức được thực hiện trên cơ sở pháp luật chung của EU, các hiệp
định song phương giữa Đức với các quốc gia khác và Điều lệ Tố tụng dân sự Đức.
* Đối với các nước trong Liên minh Châu Âu
Trên cơ sở các quy định pháp luật chung Liên minh Châu Âu (công
ước Brussels năm 1968, công ước Lugano năm 1988…). Ở Đức, thủ tục công
nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án các nước là thành

34. 37
viên trong EU rất đơn giản, nhanh chóng, không đòi hỏi phải qua bất cứ thủ
tục tố tụng dân sự đặc biệt nào. Người có yêu cầu chỉ cần xuất trình trước tòa
án có thẩm quyền Đức nơi cần được thi hành, bản sao hợp pháp bản án đã có
hiệu lực pháp luật và giấy xác nhận lệnh thi hành Châu Âu của tòa án nước
thành viên đưa ra phán quyết. Việc từ chối công nhận và thi hành chỉ được
phép trong một số ít trường hợp như bản án đó trái với trật tự công cộng của
Đức hoặc quyền và lợi ích của bị đơn không được đảm bảo hoặc về cùng một
vụ việc đã có bản án một bản án đã có hiệu lực trước đó.
* Đối với các nước không có điều ước quốc tế với Đức
Việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài Liên minh Châu Âu và không có điều ước quốc tế với Đức được
tiến hành theo thủ tục cấp phép và phải qua một thủ tục tố tụng đặc biệt, được
thực hiện trên cơ sở các quy định tại Điều lệ Tố tụng dân sự Đức. Khi giải
quyết các yêu cầu công nhận và thi hành, Tòa án Đức không kiểm tra toàn
diện mà chỉ kiểm tra hiệu lực, giá trị pháp lý các bản án, quyết định theo quy
định của pháp luật nước đã tuyên.
Theo quy định tại Điều 328 Điều lệ Tố tụng dân sự Đức thì việc công
nhận bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài sẽ không được tiến
hành nếu thuộc các trường hợp sau:
1. Tòa án nước ngoài tuyên bản án đó không có thẩm quyền
xét xử vụ án theo pháp luật Đức;
2. Trong bản án có bị đơn là người Đức và bị đơn đã không
tham gia vào việc xét xử vụ án tại tòa án với lý do giấy triệu tập đến
tòa án dự phiên tòa xét xử vụ án đó không được tống đạt trực tiếp
tại nước tiến hành xét xử, hoặc gián tiếp qua các cơ quan của Đức
theo thể thức tương trợ tư pháp;
3. Tòa án nước ngoài đã áp dụng các quy phạm xung đột
pháp luật có nội dung khác với nội dung các quy phạm xung đột

35. 38
của pháp luật Đức và điều đó gây phương hại đến lợi ích của bên
đương sự người Đức;
4. Việc công nhận bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài có thể mâu thuẫn với các phong tục hoặc mục đích của
pháp luật Cộng hòa Liên bang Đức;
5. Nguyên tắc có đi có lại không được bảo đảm [46].
Ở Đức, nguyên tắc có đi có lại là điều kiện đầu tiên và rất quan trọng,
được áp dụng đối với các quốc gia không phải là thành viên của EU và không
có điều ước quốc tế với Đức. Theo nguyên tắc này, khi nhận được yêu cầu
công nhận bản án nước ngoài, thì bước đầu tiên mà Tòa án Đức tiến hành là
áp dụng nguyên tắc có đi có lại. Nếu quốc gia nơi tuyên bản án, quyết định đó
không áp dụng nguyên tắc có đi có lại với Đức thì Tòa án Đức sẽ từ chối công
nhận và cho thi hành.
Một bản án, quyết định của tòa án nước ngoài sẽ không được quyết
định thi hành ở Đức nếu chưa được Tòa án Đức công nhận và cho phép thi
hành. Việc Tòa án Đức ra quyết định cho phép thi hành và trình tự thi hành
được thực hiện theo quy định tại các Điều 722, 723 Điều lệ Tố tụng dân sự Đức.
* Đối với các nước ký hiệp định song phương với Cộng hòa Liên bang Đức
Cộng hòa Liên bang Đức cũng ký kết một số hiệp định song phương
về tương trợ tư pháp, vì thế khi nhận được yêu cầu công nhận và thi hành bản
án của tòa án nước ngoài, Tòa án Đức tiến hành kiểm tra và thấy thuộc phạm
vi điều chỉnh bởi một hiệp định song phương thì phải áp dụng các quy định
theo hiệp định đó.
1.2.2. Kinh nghiệm của Cộng hòa Pháp
Theo pháp luật và thực tiễn tư pháp của Cộng hòa Pháp trước năm
1964, trong quá trình giải quyết yêu cầu công nhận, Tòa án Pháp luôn bảo vệ
trật tự pháp lý Pháp và lợi ích của công dân Pháp. Vì vậy, bản án, quyết định
dân sự của tòa án nước ngoài về các tranh chấp có người Pháp, pháp nhân

36. 39
Pháp tham gia, muốn được công nhận ở Pháp thì phải được Tòa án Pháp xem
xét cả về hình thức và nội dung. Thậm chí, Tòa án Pháp có quyền xét xử lại
vụ tranh chấp, sau đó mới ra quyết định công nhận hay không công nhận.
Điều này đã gây khó khăn cho bất kỳ một phán quyết nào của tòa án nước
ngoài cần được công nhận và thi hành ở Pháp.
Các bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài muốn được công
nhận ở Pháp thì phải đáp ứng đủ năm điều kiện sau:
- Tòa án ra quyết định đó có thẩm quyền giải quyết vụ việc;
- Trình tự tố tụng phải thực hiện liên tục và hợp pháp;
- Luật áp dụng phải phù hợp với qui tắc về luật xung đột của Pháp;
- Việc áp dụng quyết định này không trái với trật tự công cộng tại
Pháp và không có sự vi phạm pháp luật nào.
Sau năm 1964, thực tiễn tư pháp của Pháp đã có thay đổi và không
cho phép Tòa án Pháp được xem xét lại nội dung thực chất của các bản án,
quyết định dân sự của tòa án nước ngoài. Riêng đối với các tranh chấp không
có công dân, pháp nhân Pháp tham gia thì bản án, quyết định của tòa án nước
ngoài chỉ bị kiểm tra về mặt hình thức. Sự thay đổi đó xuất phát từ vụ án cấp
dưỡng sau ly hôn của Munzer.c.Dame Munzer (ngày 29/6/1926 một Tòa án ở
New York đã ra quyết định cho ly hôn giữa hai vợ chồng Munzer và buộc
Munzer phải trợ cấp cho vợ 4 năm với số tiền 35 dolar mỗi tuần, tức là tới
năm 1930 anh ta sẽ hoàn thành nghĩa vụ cấp dưỡng của mình. Một thời gian
sau, ngày 10/4/1958 Munzer lại nhận được một bản án tương tự buộc anh phải
cấp dưỡng cho vợ tính đến năm 1958 với số tiền 76.987 USD, nhưng Munzer
đã đến định cư tại Pháp, vì vậy người vợ đã yêu cầu Tòa án tại Nice thi hành
hai bản án trên. Sau đó Tòa án Pháp chỉ cho thi hành bản án năm 1926 nhưng
đã xem xét lại bản án trên, việc xem xét lại bản án đã bị phản đối mạnh mẽ
cho nên Tòa án Pháp phải từ bỏ việc xem xét lại, điều này đã trở thành tiền lệ
cho các vụ án sau).

37. 40
Trong hệ thống pháp luật và thực tiễn tư pháp hiện đại của Cộng hòa
Pháp, việc công nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước
ngoài cũng được xử lý khác biệt như ở Đức. Tùy thuộc vào bản án, quyết định
đó được đưa ra bởi một nước có ký điều ước về vấn đề này với Pháp hay
không hoặc bởi một tòa án của một nước thành viên của Liên minh Châu Âu
hay không. Cụ thể:
Nếu bản án được đưa ra bởi một nước là thành viên của Liên minh
Châu Âu thì thủ tục rất đơn giản, nhanh chóng, không đòi hỏi phải qua một
thủ tục tố tụng đặc biệt nào, một lệnh công nhận sẽ có thể được đưa ra trong
vài tuần lễ dựa trên các quy định tại công ước Brussels và công ước Lugano.
Nếu bản án được đưa ra bởi một nước ký kết hiệp định song phương
với Pháp về vấn đề này thì việc công nhận cho và thi hành bản án sẽ chịu sự
điều chỉnh bởi định song phương đó.
Nếu bản án được đưa ra bởi một nước không phải là thành viên của
Liên minh Châu Âu và cũng không có hiệp định song phương với Pháp thì
việc công nhận và cho thi hành sẽ tuân theo quy định tại Bộ luật Tố tụng dân
sự Cộng hòa Pháp. Việc công nhận và cho thi hành trong trường hợp này sẽ
tuân theo một thủ tục tố tụng đặc biệt, trên cơ sở chế độ cấp phép được quy
định từ Điều 500 đến Điều 526 Bộ luật Tố tụng dân sự Cộng hòa Pháp.
Giấy phép là cơ sở pháp lý để công nhận và cho thi hành bản án, quyết
định dân sự của tòa án nước ngoài tại Pháp và do cơ quan có thẩm quyền nơi
bản án, quyết định cần thi hành cấp. Để được cấp giấy phép thi hành bên được
thi hành phải đệ đơn cùng các tài liệu có liên quan lên Tòa sơ thẩm thẩm
quyền rộng, Tòa án sẽ ra quyết định công nhận và thi hành nếu thấy đủ các
điều kiện sau:
- Tòa án đưa ra bản án có thẩm quyền giải quyết vụ việc;
- Luật áp dụng phù hợp với tư pháp của Pháp;
- Bản án không thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án Pháp;

38. 41
- Không có sự gian lận khi ra bản án, quyết định;
- Thủ tục tố tụng không mâu thuẫn với các nguyên tắc tố tụng tại Pháp
và với các chính sách quốc tế chung liên quan đến thủ tục xét xử của tòa án;
- Việc cưỡng chế thi hành bản án ở Pháp không xâm phạm trật tự công
cộng của Pháp.
Ở Pháp, việc công nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa
án nước ngoài không dựa vào nguyên tắc có đi có lại. Song, Pháp sẽ không
công nhận và cho thi hành nếu việc không đáp ứng được các điều kiện trên.
1.2.3. Kinh nghiệm của Hoa Kỳ
Hoa Kỳ là nước theo hệ thống pháp luật Common law, bản án dân sự
của tòa án nước ngoài là cơ sở pháp lý để tiến hành mở một phiên tòa mới
theo thủ tục rút gọn, từ đó tìm ra cơ sở suy đoán bản án do tòa án nước ngoài
tuyên có lợi cho ai hơn. Vì vậy, một bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài khi có yêu cầu công nhận và thi hành ở Hoa Kỳ sẽ có khả năng bị
xem xét lại. Trong khi đó theo nguyên tắc chung của tư pháp quốc tế thì bản
án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài tuyên trên cơ sở nhân danh nhà
nước và mang tính chủ quyền quốc gia và không thể bị xét xử lại bởi một tòa
án nước ngoài. Khi xét đơn yêu cầu Tòa án Hoa Kỳ chỉ căn cứ vào các quy
định pháp luật của Hoa Kỳ để tiến hành công nhận và cho thi hành. Như vậy,
có thể thấy cách kiểm tra của Hoa Kỳ trái với nguyên tắc tôn trọng chủ quyền
quốc gia, cách làm này không mang lại hiệu quả.
Một bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài có thể không
được công nhận và thi hành ở Hoa Kỳ nếu bị đơn chứng minh được:
- Tòa án nước ngoài tuyên bản án mà không triệu tập bị đơn đến tòa
án một cách hợp lệ và vì thế bị đơn đã không có khả năng để bảo vệ quyền lợi
của họ trước phiên tòa;
- Vụ việc đó không thuộc thẩm quyền riêng biệt của tòa án nước ngoài;
- Bản án, quyết định dân sự có được do sự gian lận;

39. 42
- Việc công nhận hoặc cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa
án nước ngoài có thể dẫn đến trái với trật tự công cộng của Bang có tòa án
xem xét yêu cầu công nhận và cho thi hành án;
- Án dân sự nước ngoài mang tính chất trừng phạt cá nhân, hoặc nhằm
trả thuế;
- Bản án dân sự của tòa án nước ngoài không mang tính chất kết thúc
hoàn toàn;
- Bản án dân sự của tòa án nước ngoài đó không nhằm thu một khoản
tiền nhất định.
Việc công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài tại Hoa Kỳ dựa trên các điều ước quốc tế mà Hoa Kỳ là thành
viên. Trong trường hợp không có điều ước quốc tế, thì sẽ tuân theo nguyên
tắc có đi có lại. Theo nguyên tắc này bản án, quyết định dân sự của Tòa án
Hoa Kỳ phải được công nhận tại nước tuyên bản án, quyết định có yêu cầu thì
bản án, quyết định đó mới được công nhận và thi hành tại Hoa Kỳ. Trong
trường hợp không đảm bảo nguyên tắc có đi có lại, nguyên đơn muốn bảo vệ
lợi ích của mình phải viết đơn kiện mới đề nghị Tòa án Hoa Kỳ giải quyết.
1.2.4. Kinh nghiệm của Nhật bản
Ở Nhật Bản, nguyên tắc có đi có lại được áp dụng trong các hoạt động
tương trợ tư pháp. Tòa án Nhật Bản sẽ tiến hành việc công nhận và thi hành
bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài theo nguyên tắc trên nếu như
không có điều ước quốc tế về vấn đề này.
Cũng giống như một số nước Châu Âu áp dụng hệ thống cấp phép,
mọi yêu cầu về công nhận và thi hành bản án quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài tại Nhật bản sẽ được Tòa án tối cao Nhật Bản tiếp nhận và kiểm
tra sơ bộ, nếu thấy đã đầy đủ thủ tục, điều kiện thì Tòa án tối cao Nhật Bản
sẽ gửi cho Tòa án khu vực có thẩm quyền để tiến hành việc công nhận và
cho thi hành.

40. 43
Tại Nhật Bản, mặc dù đã có Luật tương trợ về tư pháp nhưng vấn đề
công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài
vẫn được quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự Nhật Bản. Theo các quy định
của Bộ luật, một bản án có hiệu lực của tòa án nước ngoài sẽ được công nhận
và cho thi hành tại Nhật Bản nếu thỏa mãn các điều kiện sau:
- Thẩm quyền của tòa án nước ngoài được công nhận hoặc theo hiệp định;
- Bên bị đơn thua kiện đã được tống đạt giấy tờ hợp lệ hoặc bất kỳ một
lệnh nào của tòa án để tiếp hành tố tụng hoặc đã đáp lại mệnh lệnh của tòa án;
- Nội dung của bản án và thủ tục tranh tụng không trái với trật tự công
cộng, đạo đức xã hội của Nhật Bản;
- Nguyên tắc có đi có lại được đảm bảo.
Cũng theo quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự Nhật Bản, khi tiến
hành xét đơn yêu cầu công nhận và cho thi hành bản án, quyết định dân sự
của tòa án nước ngoài, Tòa án Nhật Bản sẽ không xét lại nội dung vụ việc,
tức là không tính đến việc tòa án nước ngoài giải quyết như thế nào, sử dụng
chứng cứ ra sao. Tòa án Nhật Bản chỉ kiểm tra, đối chiếu bản án, quyết định
dân sự của tòa án nước ngoài, các giấy tờ, tài liệu kèm theo đơn yêu cầu với
các quy định của pháp luật Nhật Bản để quyết định có công nhận và cho thi
hành hay không.
1.2.5. Kinh nghiệm của Vƣơng quốc Thái Lan
Không có một điều khoản nào trong Bộ luật Tố tụng dân sự Thái Lan
đề cập đến việc thừa nhận và thi hành bản án, quyết định dân sự của tòa án
nước ngoài tại Thái Lan. Các luật sư Thái Lan cho rằng Thái Lan là một quốc
gia độc lập và khi không có một hiệp định giữa chính phủ Thái Lan với chính
phủ nước ngoài về vấn đề trên, một Tòa án Thái Lan không có trách nhiệm
phải thừa nhận và thi hành bản án của tòa án nước ngoài. Để có thể cho phép
một Tòa án của Thái Lan công nhận và thi hành bản án một bản án, quyết
định dân sự của Tòa án nước ngoài thì chính phủ Thái Lan phải ký kết một

41. 44
hiệp định với nước ngoài về vấn đề trên hoặc là phải sửa đổi pháp luật Thái
Lan. Tuy nhiên, cho đến nay khả năng trên vẫn chưa có thể thực hiện được.
Vì một bản án, quyết định dân sự của tòa án nước ngoài sẽ không
được công nhận và thi hành tại Thái Lan, nên người có quyền lợi cần được thi
hành phải khởi kiện lại vụ việc tại một Tòa án của Thái Lan. Tuy nhiên, nếu
khiếu nại đó đã được công nhận và thi hành bởi một tòa án nước ngoài, thì
bản án nước ngoài đó có thể được trình lên Tòa án Thái Lan như một bằng
chứng của khiếu nại đã được xét xử ở nước ngoài. Trong một số trường hợp,
Tòa án của Thái Lan có thể công nhận một bản án nước ngoài như là một
bằng chứng có tính thuyết phục.
Sẽ chẳng có giá trị gì ngay cả khi Tòa án của Thái Lan đã được phép
công nhận và thi hành một bản án mà không sửa đổi gì các luật có liên quan.
Tòa án Thái Lan có thể không có khả năng để hoàn toàn công nhận một bản
án của tòa án nước ngoài vì bản án đó có thể bị ảnh hưởng bởi một số các điều
kiện hạn chế sau: Cơ sở mà theo đó bản án nước ngoài đưa ra không trái với
đạo lý và trật tự khung của người Thái Lan và biện pháp giải quyết được đưa ra
trong bản án nước ngoài được pháp luật Thái Lan thừa nhận. Luật pháp của Thái
Lan không thừa nhận việc đền bù thiệt hại mang tính chất trừng phạt vì thế
các bản án nước ngoài chắc chắn không được các Tòa án Thái Lan thừa nhận.
Qua các nghiên cứu về pháp luật và thực tiễn công nhận và cho thi
hành bản án, quyết định của tòa án nước ngoải ở các nước: Cộng hòa Liên
bang Đức; Cộng hòa Pháp; Hoa Kỳ…, có thể thấy pháp luật các nước có một
số nét lớn sau:
Thứ nhất, về nguyên tắc công nhận và cho thi hành, pháp luật hầu hết
các nước đều quy định việc công nhận và cho thi hành dựa trên nguyên tắc có
điều ước quốc tế và nguyên tắc có đi có lại. Ví dụ: Nhật Bản, Hoa Kỳ... Tuy
nhiên, kinh nghiệm của Cộng hòa Pháp cho thấy, ở Pháp việc công nhận và cho
thi hành không dựa trên nguyên tắc có đi có lại mà dựa vào các điều ước quốc tế
do Pháp ký kết, gia nhập và các điều kiện trong Bộ luật Tố tụng dân sự Pháp.