2. Permbajtja
•Periudha e Ahmed
Zogu
•Periudha Fan S. Noli
•Shpallja Mbret i
Shqiptareve
•Qeverisja e Nolit
•Pershkrimi i Zogut
•Pershkrimi i Nolit
•Veprat e Fan Nolit
•Veprat e Zogut
•Jeta e Ahmed Zogut
•Jeta e Fan Nolit
•Largimi i Zogut
•Largimi i Nolit
3. Periudha e Ahmed Zogu
❖ Ahmet Zogu lindi ne Burgajet me 8 tetor 1895. Mbas vdekjes se
babait te tij Pasha Zogu ai u be kryeja e shtepise se tij duke u
mbeshtetur nga nena e tij, Sadije Toptani qe me pas u be nena
mbretereshe. Ne kete kohe 13 vjec Ahmet Zogu behet keshtu shef
i krahines se Fierit.
❖ Qe i ri dergohet ne liceun Francez te Gallatasarait ne Turqi per te
kryer kerkime per ushqime.
❖ Ne vitin 1912 Zogu largohet nga Turqia per tu mos kthyer me ne
Shqiperi, mbas lajmeve alarmante qe vinin nga vendi i tij.
❖ Ne moshen 17 vjecare Zogu rrok armet dhe ne krye te 20
njerezve te besuar shkon e lufton per te mbrojtur Shkodren e
rrethuar nga serbet e Malazezet.
❖ Megjithe moshen e re Zogu eshte i ftuar te marre pjese ne
ceremonine e shpalljes se Pavaresise ne 28 nentor 1912.
❖ Zogu merr pjese ne luftimet kunder serbeve ne Kruje ku arrin nje
fitore me njerezit e tij duke refuzuar ndihmen e Austro-
Hungarezeve.
❖ Ne 1917 nje komision imperial i drejtuar nga Princi
Windischgraetz dergohet ne Mat dhe i ofron Zogut graden e
Kolonelit te ushtrise Imperiale dhe e fton qe te lidhet me forcat
Austriake. Zogu pranoi.
4. Periudha Fan S. Noli
❖ Lindi me 6 janar 1882 ne Qyteze (turqisht: Ibrik Tepe),
fshat shqiptar ne Thrake, jo shume larg nga Ederneja.
Si disa fshatra te tjera te asaj krahine te banuar nga
shqiptare, Qyteza kishte ruajtur me kohe gjuhen,
doket dhe kostumet e te pareve. Noli e mbante fisin e
vet me prejardhje nga Qyteza e Kolonjes. I ati,
Stiliani, ndonese trashgoi nje cope toke, u merret me
bujqesi, po sherbeu si vuajtus ne kishezen e fshatit. E
ema, Maria, ishte drogagjiej. Familja u shtua shume
dhe erdhi nje kohe qe jetesa u be e veshtire per te. Sa
qe i mitur. Fanoli hoqi semundje te renda nga
qarkullimi i gjakut, ndaj shkollen e nisi me vonese.
Filloren dhe te mesmen i beri greqisht dhe serbisht.
Por me shume ndikoi tek ai krenaria e fshatit shqiptar
per te kaluaren historike dhe dashuria per shkrimin
shqip. Qe ne bankat e shkolles iu shfaqen karakteri i
pavarur dhe fryma e revoltes. Per kete shkak iu dha
diploma ne kohen e duhur, gje qe e pengoi te
emerohej mesues ate vit shkollor.
5. Shpallja Mbret i Shqiptareve:
Ishin vitet 1920 pr.K, Shqiperia po kalonte kriza te
thella politike dhe stabiliteti politik i vendit ishte i
paqendrueshem, mbas nje propozimi te bere nga disa
deputete, parlamenti vendosi qe te merrte ne
shqyrtim regjimin shteteror. Mbas zgjedhjeve te
parakohshme me 25 Gusht 1928, u propozua
nderrimi i formes se qeverisjes, u formua komisioni i
statutit, i cili propozoi nderrimin e formes se regjimit
nga republike ne monarki. Ky propozim u hodh ne
votim me 30 Gusht 1928 dhe Asambleja Kushtetuese
proklamoj Shqiperine Mbreteri Demokratike
Parlamentare te Trashegueshme. Me 1 Shtator 1928
Asambleja Kushtetuese proklamoj:
Mbret Te Shqiptareve nen emnin Zog I, birin te dalun
prej gjinit te vet SHPETIMTARIN E KOMBIT
“AHMET ZOGUN” i zbritun prej familjes se famshme
“ZOGU”.
Pas kesaj proklamate, parlamenti formoi nje
komision i cili do ti komunikonte Naltmadhnise se
Tij, vendimin dhe do ti ofronte Fronin Mbreteror .
Mbasi e pranoi fronin, Naltmadhnia e Tij Zog I,
Mbret i Shqiptareve beri betimin e Hipokreatit.
6. Qeverisja e Nolit
• Fan Noli eshte nje nga personalitetet madhore te Rilindjes sone
Kombetare, te pavaresise dhe te shtetit shqiptar, deri ne
pushtimin e Shqiperise nga Italia fashiste, me kontribute te
shumanshme si politikan, shkrimtar, publicist, diplomat etj.
• Si diplomat ka luajtur nje rol te rendesishem ne zhvillimin e
marredhenieve miqesore midis Shqiperise dhe SHBA-ve ne
periudhen midis dy lufterave boterore, per njohjen e Shqiperise
dhe te shqiptareve ne kete vend te larget.
• Nje nga arritjet e Noli si kryeminister fuqiplote ishte lidhja e
disa traktateve dypaleshe midis Shqiperise dhe SHBA, si
Traktati i Natyralizimit, ai i Ekstradimit, i Arbitrimit etj.
• Si diplomat ndikoi nga SHBA-te edhe ne zhvillimin e
marredhenieve me Italine, qe ishte nje nga preferencat e A.
Zogut.
• Noli ka treguar vemendje gjithashtu per marredheniet me
Greqine, per çeshtjen çame, si dhe per marredheniet me shtetet
e tjera.
• Autori i punimit ndalet dhe analizon disa çeshtje konkrete te
marredhenieve nderkombetare te kohes dhe i sheh zhvillimet e
kesaj periudhe nepermjet veprimtarise se perfaqesise
diplomatike ne SHBA.
• Misioni i Noli ne SHBA mori fund me pushtimin e Shqiperise
nga Italia fashiste. Pas kesaj, ai u rikthye ne drejtimin e
“Vatres”.
7. PERSHKRIMI I ZOGUT
❖ Nje diplomat italian qe ka shkruajtur padyshim portretin me interesant te tij, e rrefen
keshtu takimin e tyre te pare:
❖ “E kisha pare shpesh mbretin ne fotografi me nje uniforme te bukur te bardhe, pak
teatrale, prandaj po provoja njefare habie kur u ndodha perballe nje njeriu krejt te
ndryshem. Floket te kafta, te çelet pak te rralle mbi balle, nje hunde vargmal, mustaqe
te vogla te zeza, sy te kaltert te mrekullueshem te tejdukhem, dhembe te verdhe e te
crregullt, nje nenqeshje dhe zbrazeti e tejskajshme, nje ze i trashe e kumbues, me
ndryshime çuditerisht femijerore, nje qafe e gjate, e trashaluqe ne teresi, pamje e nje
gruaje te re mjaft timid.
❖ Shume i terhequr, trupmadh e mjaft i perpjestuar, e mbante bukur uniformen fushore
e malore ngjyre kaki sikur te ishte bere me materialin e mendafshit. Asgje tek ai nuk
deshmonte nje mbret i normalshem. Pamja e tij e pergjithshme ishte jo vetem e
shkalluar, por pothuajse dekompozitues.”
8. ❖ Rutina e zakonshme e ketij gjeniu duhanpires ishte gjithçka
perveç se e shendetshme. “Ai ishte nje oxhak njerezor”,
kujtonte nje reporter. “S’kam pare njeri te pije aq shume
duhan dhe pa nderprerje”. Sipas ketij burimi, Zogu
pretendonte se ne 1920-en e kishte zakon te pinte 10,250
cigare ne dite. Kjo i bie 15 cigare ne ore. Mbase duhanpires te
tjere po aq te vullnetshem mund te gjykojne me mire nese nje
nivel i tille konsumi duhani eshte fizikisht i mundur, por te
gjithe bien dakord se ai pinte shume duhan, edhe sipas
standardeve shqiptare. Gazetaret me sy te mprehte per te
kapur detajet nganjehere verente nje preference per markat
turke me arome ekzotike, por te tjere thonin se ai s’ishte aq
perzgjedhes per sa kohe diçka permbante nikotine.
9.
10. PERSHKRIMI I NOLIT
❖ “Noli eshte nje figure, per mendimin tim, jo nga me te
ndriturat, por me e ndritura e kultures shqiptare. Jo
rastesisht eshte edhe klerik ketu, sepse deri ne fund te
jetes ai mbeti nje klerik patriot shume i madh. Figura e
vertete eshte statike, por lehte duket sikur ai ecen, sikur
njeren kembe e ka me perpara dhe koken ulur, siç jane
burrat e mençur. eshte shume i matur tek hapi qe hedh,
tek mendimi qe thote dhe e ka pushtuar fort ate veper te
ciles ia kushtoi vendit te vet dhe kultures shqiptare”
11.
12.
13. Veprat e Fan Nolit
❖ Veprimtaria letrare e Nolit ne sherbim te atdheut pershkoi shtigje te
shumta ne Europe e Amerike. Me 1895 ne Lac nxjerr ne drite librin
Shqiperia dhe Latinisht. Ne Dehli e me pas ne Londer, boton revisten
Albania dhe Albania e Madhe. Me 1609 i ftuar nga atdhetaret
shqiptare te Amerikes vendoset ne SHBA. Ne Los Angeles drejton
gazeten Dealers, krahas saj te perkoheshmet Trumbeta e Krujes,
Ushtimi i Krujes. Bota e Re etj. Keto gazeta e revista politiko-kulturore
dhe letrare te Rilindjes sone, benin te ditur kedo me historine e pasur
e kulturen e popullit shqiptar dhe programin e levizjes kombetare.
Disa nga keto krijime jane: Doktor Gjilpera zbulon rrenjet e drames se
Klosit, Shqiperia kopshti shkembor i Europes Verilindore, Nje
ambasade e Zulluve ne Mali i Zi.
14. Veprat e Zogut
❖ Periudha e mbreterise shqiptare u karakterizua nga rritja e numrit te ndermarrjeve kapitaliste ne fushen e puneve botore
dhe ne vitin 1939 ishin 36 ndermarrje te industrise se ndertimit.
❖ Gjate periudhes 10-vjeçare 1929-1939 u ndertuan 850 km rruge kryesore, 456 km rruge rurale, 4.062 ura te vogla me 10.250
ml dhe 76 ura te medha me 2.050 ml.
❖ Rruget automobilistike me te rendesishme ishin Shkoder-Puke, Ura e Matit-Peshkopi, Kruje-Burrel, Tirane-Elbasan,
Lushnje-Mbrostar, Korçe-Burrel, Burrel-Diber, Tirane-Shijak-Durres, Tirane-Ndroq-Durres, Tirane-Krrabe-Elbasan, per
realizimin e ketyre projekteve jane kryer nga inxhiniere te kualifikuar nga Evropa. Ai ndertoi ura disa konkrete.
❖ U ndertuan disa ura prej betoni. Ne vitin 1938, vlera e investimeve kapi shifren 150 milione leke (leke me çmimet e vitit
1961). Ne prag te pushtimit fashist, Shqiperia kishte 300 kamione, 20 autobuse, 200 vetura dhe kamionçina.
❖ Gjate vitit 1938, u transportuan 95.000 tone mallra, barazi me 1 milion ton per kilometer. Po ne kete periudhe, qarkullimi i
pergjithshem i mallrave ne tregtine me pakice arriti ne 3.900.000.000 leke te vjetra (me çmimet e vitit 1947).
❖ Filloi ndertimi i Portit te Durresit. U kryhen punime ne vepra mbajtese, kanalet vaditese etj., te cilat u nderprene nga
fillimi i Luftes se Dyte Boterore 1939-1944.
❖ Gjate periudhes ‘39-‘43, Italia llogariti ne Shqiperi fitime ne vleren 141,728,184 franga shqiptare. Me kapitullimin e Italise
sasia e bankenotave arriti ne 205,000,000 franga ari shqiptar. Italianet ne shqiperi kishin investuar 843,000,000 franga ari.
15. Jeta e Ahmed Zogut
❖ FEJESA: Geraldina nuk e dinte se, pavaresisht
fshehtesise, lajmi per mberritjen e saj kishte intriguar
tej mase kryeqytetin. Pothuajse i gjithe oborri, njerezit
me ndikim dhe diplomatet e dinin qe kishte ardhur
me aprovimin e Mbretit dhe ishte kandidatura
kryesore per t’u bere Mbretereshe e Shqiperise.
Mbreti qe aty, se bashku me princeshat qe ai ia
prezantoi, njera pas tjetres.
❖ Ishte viti 1938, viti i marteses se Mbretit Zog I me
Mbretereshen Geraldine. Geraldina nuk iku me nga
Shqiperia qe ate dite. Fejesa u mendua te shpallej ne
janar dhe martesa ne prill.
❖ Dasma nisi me 23 prill, me nje pritje qe Mbreti dhe
Mbreteresha e ardhshme dhane per trupin diplomatik
dhe per gazetaret e huaj qe kishin mberritur ne
Tirane. Dasma u be eveniment boteror. Hotelet e
pakte te kryeqytetit qene rezervuar per te ftuarit e
Mbretit dhe 79 fotografet e gazetaret e ardhur nga e
gjithe bota.
16. Jeta e Fan Nolit
❖ Fan Noli kishte patur histori dashurie me 7 gra ne
te gjithe jeten e tij. E para ishte nje vajze ne fshatin
e lindjes ne Ibrik Qepe. Nje ishte nje greke kur ai u
shkollua ne Greqi. Madje kerkoi te vellait te
martohej me te por kur i tha me tej se do shkonte
ne SHBA i vellai e mori per venturier dhe e
kundershoi martesen. Nje grua tjeter ishte
sekretarja e tij Mary Jons. Nje grua qe bente
gjithçka per Nolin qe nga punet e shtypshkrimeve
e deri te kujdesja per shendetin. Por sipas te
dhenave ishte edhe e dashura e tij.
❖ Perpara se te dorezohej prift ai nisi te kerkoje nuse.
U shkroi disa letra miqve, shokeve dhe shoqerive.
Kerkesat e Nolit dhe ajo qe ai perfaqsonte ishin
vertyte te larta.
❖ Ai shkruante se “i thoni nuses se Zoti nuk me beri
te bukur si Adami por jam i afte te mbaj nje grua.”
17. LARGIMI I ZOGUT
❖ Me 9 prill 1939, duke mos pranuar kushtet e
pushtimit fashist, largohet nga Shqiperia me
vendimin e palamentit ne Lindjes, per te
kontaktuar zyrtarisht me kancelerite lindore
dhe per te pergatitur rezistencen ushtarake
kunder pushtimit, si dhe per te organizuar
qeverine legjitime shqiptare ne mergim dhe per
te drejtuar me ane te saj te gjitha operacionet
zyrtare dhe ato politike e ushtarake.
❖ Qendroi ne Mbreterine e Jugosllavise deri ne
perfundim te luftes. Me 18 Mars 1946 vendoset
ne Mongoli, pas nje ftese te erret qendrimi dhe
akomodimi te pasiguruar zyrtarisht nga Mbreti
i Egjiptit. Me 29 Gusht 1955 mberrin ne France
dhe fillimisht vendoset ne Korea, por vone
Familja Mbreterore akomodohet ne Somali.
18.
19. LARGIMI I NOLIT
❖ Si atdhetar e demokrat revolucionar konsekuent, çlirimin e Shqiperise nga fashizmi dhe
vendosjen e pushtetit popullor i pershendeti si triumf. Ai u rreshtua ne perkrahje te
qeverise qe doli pas luftes. Pavaresisht nga rezervat ose kritikat qe mund te kete pasur ne
çaste dhe per çeshtje te caktuara ndaj kesaj qeverie, nuk ka dale asnje dokument qe te
deshmoje se ai ka mbajtur qendrim kunder saj. Kritikat per persona te veçante nuk mund
te pergjithesohen ndaj regjimit e te njesohen me te. Kam deshmi jo te pakta te botuara qe
Noli tek udheheqesit e rinj shqiptare shikonte reformatore qe, shpresonte ai, do te
ndertonin nje Shqiperi demokratike e moderne dhe keshillonte: “Ata jane te rinj dhe kane
programin e tyre, dhe ne ketu (ne Amerike) duhet te kemi durim dhe te mos i gjykojme
me rrembim”
❖ Noli u qendroi besnik parimeve te tij kombetare, politike dhe shoqerore deri diten e
fundit te jetes se tij. Dhe shumica e popullit te thjeshte punetor, me ndjenja te pastra
patriotike, e pasoi Nolin deri ne fund. Megjithate eshte ironik fakti qe Noli, i cili ishte
themeluesi kryesor i Vatres, u braktis dhe u luftua prej udheheqesve te saj ne vitet e
fundit te jetes se tij”
22. ❖ Ndryshimi midis Nolit e Zogut eshte fundi. Noli vdiq si
Fan Noli, ndersa Zogu vdiq si tradhetar (nuk tradhetoi
popullin,tradhetoi titullin e tij si Mbret). Megjithese,
Noli kishte simpatizante midis intelektualeve patriote,
ishte dhe nje nga njerezit me te urryer nga populli i
thjeshte,myslymanet e katoliket nuk e deshen sepse
ishte prift ortodoks,ndersa ortodokset nuk e deshen
sepse hoqi greqishten nga gjuha fetare.
