1. pr a kt i j k
Monumentaal en duurzaam
hoofdkantoor AT Osborne
ir. Ingmar Scheiberlich en plafonds in de gangen op de
begane grond en eerste verdieping
AT Osborne is vanaf half maart 2009 te vinden in haar nieuwe hoofdkan-
hebben rijk gedecoreerd stucwerk.
toor aan de J.F. Kennedylaan 100 in Baarn. Een gebouw met karakter,
De hoofdtrap heeft gesneden hou-
als rijksmonument en als voorbeeld van een duurzame en innovatieve
ten leuningen en voluutbalusters.
renovatie. Eigenaar Triodos Vastgoedfonds en AT Osborne hebben zich
De leuning is uitgevoerd in neo-
gezamenlijk sterk gemaakt voor een nieuwe en duurzame toekomst.
Lodewijkstijl. Het trappenhuis-
Het gebouw is deels gestript en teruggebracht in oorspronkelijke
venster, een venster op de eerste
staat. Toegevoegd zijn innovaties op het gebied van duurzame en eco-
verdieping en een venster boven
logische materiaaltoepassingen, bijzondere isolatietechnieken en een
een deur op de begane grond zijn
klimaatinstallatie met warmte- en koude-opslag die CO2-uitstoot en
voorzien van glas-in-lood. De
het energieverbruik drastisch verminderen. Voornoemde aanpak past
voormalige eetkamer en de bil-
bij de filosofie van AT Osborne: met respect voor het bestaande zoeken
jartkamer zijn uitgevoerd met een
naar de oplossingen van morgen.
houten lambrisering.
vloed geweest op de indeling van
Bouwhistorie en monumenten- de plattegronden en de gevels. De De architectonische waarde is
status plattegrondindeling bestaat uit groot vanwege het bouwtype, de
Het gebouw is in 1905 gebouwd twee kruislings geplaatste gangen bouwstijl en de bijzondere detail-
in neobarokstijl en is deels geïn- met kamers in de hoeken. Het in- lering in zowel exterieur als inte-
spireerd op de Duitse barok. De terieur bevat elementen die zijn rieur. In 1999 is het exterieur en
gevels zijn opgetrokken in de stijl uitgevoerd in neo-Lodewijkstijl. interieur van het gebouw opgeno-
van de zeventiende eeuw. De lig- De gang op de begane grond heeft men in het register van bescherm-
ging en de uitzichten zijn van in- een marmeren vloer. De wanden de rijksmonumenten.
14 - ConcepTueel apr. 2009

2. In het verleden is het gebouw ge-
bruikt als woonhuis, hotel, oplei-
dingcentrum en kantoor. Door de
diversiteit van de voormalige ge-
bruiksfuncties hebben er inpandig
diverse wijzigingen aan het interi-
eur plaatsgevonden. Vanaf 1950
is de zolderverdieping door de
voormalige gebruikers op grote
schaal gewijzigd. Hierbij zijn de
oorspronkelijke houten kolom-
men, onderdeel van de draag-
constructie, verwijderd en zijn
er dragende wanden voor in de
plaats gekomen. Tevens zijn in de
kamers en op de zolder verlaagde
plafonds toegepast. In de jaren ze-
ventig is het gebouw aan de ach-
terzijde uitgebreid.
Inmeten, kijkoperaties en verde- Afbeelding 1. Plafond met technische strook
re onderzoeken
De basis voor het ontwerp, torische tekeningen is een analyse reciprozaag, hamer, steenbeitel,
engineering en uitvoering zijn de van de bouwhistorie uitgevoerd. gezond verstand van bouwen
inmetingen en digitalisering van Uit deze analyse is veel informatie en een duimstok. Boven de ver-
het gebouw. Bestaande handma- gekomen over de originele onder- laagde plafonds in de kamers zijn
tig gemaakte tekeningen uit het delen, maar ook over later aange- restanten van oorspronkelijke or-
verleden waren aanwezig, maar brachte wijzigingen. Om nog meer namentenplafonds aangetroffen.
waren qua maatvoering niet altijd over de bouwhistorie van het ge- Op de zolderverdieping zat boven
correct. In opdracht van AT bouw te weten te komen en ter be- het verlaagde plafond de houten
Osborne en Triodos heeft INBO de paling van de beschikbare ruimte draagconstructie. De kijkoperatie
inmeting en digitalisering van het voor de technische installaties zijn zorgde voor verduidelijking van
gebouw op zich genomen. op diverse locaties in het gebouw oorspronkelijke en later aange-
“kijkoperaties” uitgevoerd. Beno- brachte gebouwonderdelen en de
Met behulp van beschikbare his- digdheden: een handyman, trap, beschikbare ruimte voor installa-
ties.
Projectgegevens:
Tevens heeft er onderzoek plaats-
Opdrachtgevers: Triodos Vastgoedfonds N.V. gevonden naar asbesthoudende
& AT Osborne toepassingen en zijn de histori-
Projectmanagement: AT Osborne sche kleuren van het exterieur en
Architect: BDG McColl, Edinburgh interieur vastgesteld.
Aannemer: Aannemingsbedrijf H.J. Jurriens, Zeist
Installateur E-installaties: Van den Pol Ontwerp & engineering
Elektrotechniek B.V., Amersfoort. Een van de uitgangspunten voor
Installateur W-installaties: Van Galen B.V., Rotterdam het ontwerp en de engineering is
het integreren van de technische
Oppervlakte: 1888 m2 VVO installaties in het interieuront-
Bouwjaar: 1905 werp. Voor de zolderverdieping
Energielabel: Energieklasse C was het uitgangspunt licht en
Doorlooptijd renovatie: 7 maanden ontwerp, lucht: het verwijderen van alle ver-
7 maanden uitvoering. laagde plafonds, later aangebrach-
te dragende wanden en overige
ConcepTueel apr. 2009 - 15

3. Afbeelding 2. Zolder met multi-beam
betimmeringen. Duurzaamheid ventilatie met warmteterugwin- sen en meten. De luchtbehande-
in combinatie met respect voor de ning. Door de luchtverversing ont- lingkast is opgesteld in de voor-
oorspronkelijke elementen uit het staat een optimaal binnenklimaat. malige stookruimte in de kelder.
gebouw is een factor die zwaar Per ruimte is het klimaat regel- De distributie van lucht naar de
heeft meegewogen. Met onder an- baar. Als een ruimte ongebruikt schachten verloopt via de kruip-
dere voornoemde uitgangspunten is, wordt deze beperkt gekoeld of ruimte die onder de centrale hal
is het ontwerpteam onder leiding verwarmd. is gelegen. In de bestaande situ-
van AT Osborne van start gegaan. atie was de kruipruimte te laag
AT Osborne heeft tijdens het ont- Het gekoelde/warme water om kanalen en leidingen in op te
werp en engineering ook de be- (energie) wordt verkregen uit nemen. Daarom is de kruipruimte
langen van Triodos behartigd. een warmte- en koude-opslag in deels verlaagd door het zand weg
de bodem in combinatie met een te zuigen.
Klimaatinstallaties warmtepomp. Voor langdurige
Het gebouw is voorzien van een lage buitentemperaturen is het ge- De verticale distributie van lucht,
installatie met lage-tempera- bouw voorzien van een hoogren- warmte en koude is op verschil-
tuuverwarming (45-55°C) en hoge dement piekketel die het gebouw lende plaatsen in het gebouw in-
temperatuurkoeling (10-16°C) kan bijverwarmen. tegraal opgenomen zonder zicht-
waardoor een aangenaam binnen- De opstelplaats voor de luchtbe- baar te zijn. Aan de voorzijde van
klimaat ontstaat. Verder is het ge- handelingkast en distributie van het gebouw waren in twee boven
bouw voorzien van gebalanceerde lucht naar de schachten was pas- elkaar liggende kamers schuine
16 - ConcepTueel apr. 2009

4. hoeken aanwezig. In een van deze nagelopen en zijn ontbrekende • Energiezuinige pompen, waar
kamers waren voorheen vaste kas- onderdelen weer hersteld. De mogelijk toerengeregeld.
ten opgenomen. In deze hoeken zolder is volledig geïsoleerd met • Toepassen van ABQM (regel-
zijn schachten gemaakt voor de ingeblazen cellulosevlokken tus- afsluiter met een geïntegreer-
technische installaties die zo zijn sen het gesloten dakbeschot en de de automatische debietbe-
opgenomen in het interieuront- gipsplaatafwerking. De cellulo- grenzing) met als gevolg een
werp. sevlokken geven een RC-waarde optimale volumeverdeling,
van circa 6,0. dus niet onnodig rondpom-
De in zeer slechte staat verke- pen.
rende originele plafonds in de Voor de klimaatbeheersing is de • Bij de aanbesteding van in-
kamers hebben in het verleden zolderverdieping voorzien van stallaties is een partij gezocht
geresulteerd in verlaagde gips- multibeams. Dit zijn inductie-units die installaties zo aanlegt dat
platen plafonds. De originele en met geïntegreerde verlichting met het zo energiezuinig mogelijk
zwaar gehavende plafonds zijn daglichtafhankelijke regelingen, functioneert en het onderhoud
in de aangetroffen staat gehand- bewegingsensoren en kabelgoten van het gebouw combineert
haafd. Zo kan men in de toekomst die aan de houten draagconstruc- met energiemanagement.
nog altijd nagaan hoe de originele tie hangen. De multibeams zorgen
plafonds er uit hebben gezien. In voor een integrale oplossing van Resultaten duurzame en innova-
de later aangebrachte verlaagde de technische installaties. tieve renovatie
gipsplaten plafonds is een techni- De resultaten van de innovatieve
sche strook gemaakt die 60 minu- Overige duurzame maatregelen en duurzame renovatie zijn bij-
ten brandwerend is. Hierin zijn de In het gebouw zijn verder de vol- zonder te noemen. De maatrege-
technische installaties voor hori- gende duurzame bouwkundige, len hebben hun uitwerking op
zontale distributie opgenomen. In elektrotechnische en werktuig- onder andere het energielabel en
het midden van de plafonds zijn bouwkundige maatregelen geno- energieverbruik van het gebouw.
inductie-units voorzien met uit- men: Vóór de renovatie had het gebouw
neembare geperforeerde roosters. een “rood” energielabel G. Na
Zo is het mogelijk om voor onder- • Monumentenglas met een U renovatie heeft het gebouw een
houd en/of aanpassingen het pla- waarde van 3,8 W/m²•K. “groen” C-label. De CO2-uitstoot
fond eenvoudig te openen. • Isoleren vloeraanbouw met is teruggebracht met 26%. Voor
geëxpandeerde kleikorrels, wat betreft het energieverbruik is
laagdikte van ca. 25 cm. het gasverbruik gereduceerd met
Zolderverdieping • Isoleren dakaanbouw met 120 66% en zijn de energiekosten met
In het kader van licht en lucht is mm houtflex. 25% verlaagd.
de gehele zolderverdieping leeg • Isoleren vloer beganegrond
gesloopt. Alle verlaagde plafonds, met isolatiepaneel. Naast de meetbare resultaten
(dragende) wanden en dergelijke • Bemetering van het elektrici- heeft de renovatie ook impact op
zijn verwijderd. Voor het afvoeren teitsgebruik. de beleving van het gebouw en
van de afkomende materialen is • Hoogfrequent (T5) basisver- het bieden van een aantrekkelijke
in het dak een sparing gemaakt. lichting in de kantoren en werkplek in een karakteristiek
Hierdoor waren de sloopwerk- gangen. monumentaal gebouw. De kosten
zaamheden op de onderliggende • Daglicht-afhankelijke regeling voor deze huisvesting in een “oud
verdiepingen niet merkbaar. Na van verlichting. jasje met hypermoderne voering”
afronding van de sloopwerk- • Bewegingssensoren reguleren zijn vergelijkbaar met de kosten
zaamheden was alleen nog de verlichting afhankelijk van van de voorgaande huisvesting in
oorspronkelijke houten draagcon- aanwezigheid. een doorsnee grijze kantorenflat.
structie met tijdelijke onderstem- • Veegschakeling in de gangzo- De renovatie heeft gezorgd voor
peling aanwezig. nes. een nieuwe duurzame toekomst
• Gebouw Beheer Systeem van een rijksmonument.
Aansluitend zijn de houten ko- waarbij het gebruik van de
lommen met standvinken terugge- installatie wordt geoptimali-
plaatst, zoals deze van oorsprong seerd aan de hand van het ge-
ook aanwezig waren. Verder is de bruikersprofiel.
houten draagconstructie geheel • Geïsoleerde leidingen.
ConcepTueel apr. 2009 - 17