1. 1
Van Beheersing naar Herstel: Van ik naar Wij
Een persoonlijk onderzoek van een psychiatrisch verpleegkundige
Door Irma ten Brink
Ontwikkeling en het onderzoeken
Ongeveer twintig jaar geleden begon mijn onderzoek met het bieden van ‘Zorg op Maat’
binnen de psychiatrie. Mijn afstudeeronderzoek aan de HBO-V te Eindhoven (bij GGZ De
Grote Beek) ging over rehabilitatie1
. Ook de werkjaren erna binnen de GGZ bleef ik mij
verdiepen in de verschillende stromingen en de praktische toepassing.
Tijdens een congres kwam ik voor het eerst in contact met het herstelconcept2
. Het raakte mij
enorm en eindelijk begreep ik wat ik in alle andere concepten en visies had gemist. In mijn
optiek was dit elementair, dit bewustzijn zou de basis moeten zijn voor rehabilitatie en voor
alle GGZ-disciplines.
In de jaren die volgden bleef dit altijd mijn basis in de begeleiding van cliënten en ik heb
daarin veel geleerd. Ik werkte negen jaar bij de Zwolse Poort op verschillende langdurig
verblijf- en crisis units.
De laatste 4 jaar van mijn loopbaan binnen de GGZ instellingen had ik het voorrecht te mogen
werken in de antroposofische GGZ Lievegoed Zorggroep in Bilthoven. Hier volgde ik de
Basisoriëntatie Antroposofie verzorgd door Stichting Plegan en voor het eerst doceerden de
docenten over Liefde als basishouding en belangrijkste instrument binnen de begeleiding van
mensen. Een doorbraak aan de ene kant, maar eigenlijk was ik vooral geschokt dat hier nooit
eerder over gesproken was tijdens mijn opleidingen tot verpleegkundige. Ook Patricia Deegan
constateerde dit gebrek in de psychiatrie; zij wees vooral naar een gebrek aan wijsheid:
“We must also help students to seek wisdom. Students are not required to seek wisdom.
Wisdom comes from the Greek eidos and idein, which means to see the form or essence of that
which is. Thus most students emerge from their studies full of knowledge or the ability to
recognize things, but they lack wisdom or the ability to see the form or essence of that which
is. They become experts in recognizing illness and disease. But this is where we so often fail
them. We fail them because we have not taught them to seek wisdom to move beyond mere
recognition in order to seek the essence of what is.
What exists, in the truly existential sense, is not an illness or disease. What exists is a human
being and wisdom demands that we see and reverence this human being before all else.
Wisdom demands that we whole-heartedly enter into a relationship with human beings in
1
W.A. Anthony, M. Cohen, M. Farkas e.a. Boston University, evenals werk van Engelse en
Nederlandse onderzoekers.
2
Uit Patricia Deegan (1995), Recovery as a journey of the heart. In Psychiatric Rehabilitation Journal
19, nr. 3, pp. 91-97; Wilma Boevink (1997), Over leven na de psychiatrie, MGv 52.

2. 2
order to understand them and their experience. Only then are we able to help in a way that is
experienced as helpful.”3
Het eigen proces en de invloed van Frédéric Antonious
In deze periode begon ook mijn eigen herstelproces, zowel herstel van jeugdtrauma’s als
herstel van de ziekte van Lyme, een proces dat ongeveer acht jaar omvatte. Wat mij vooral
ondersteund heeft in mijn herstelproces en mij tevens gevormd heeft tot een ander soort
begeleider is de bijzonder inspirerende, liefdevolle begeleiding en wijsheid van drs. Frédéric
Antonious.4
Zijn werk The Abbahi Way of Transcendental Humanism en Transcendental
Leven heeft hij beschreven in vele boeken en teksten.5
Naast de schriftelijke werken
communiceert hij de boodschap bovenal via andere instrumenten zoals stilte (stilte-retraites),
klank (Drum- en HarpMood) en meditatie. Deze instrumenten heb ik mogen ervaren als zeer
krachtige levensveranderende instrumenten, zowel bij mijzelf als bij vele anderen.
Door de instrumenten die drs. Frédéric Antonious aanreikt te gebruiken, door mij te verdiepen
in zijn werk en levensvisie en door mij deze eigen te maken en mijzelf te transformeren, heb
ik niet alleen mijzelf geholpen maar ook de cliënten en studenten die nadien op mijn pad
kwamen – wie ik als zelfstandige individueel ben gaan begeleiden, of studenten die ik ben
gaan coachen in trainingstrajecten. Het ging om mensen in burnout, psychose, met PTSS en
persoonlijkheidsstoornissen, mensen die niet (meer) wilden worden opgenomen en/of
medicatie wilden gebruiken wegens traumatische ervaringen hieraan. De begeleiding was
altijd succesvol en allen zijn hersteld. Zelfs opnames bleken niet meer nodig; zij vonden
opnieuw een vervullend leven, waarbij hun handicap gewoon een plek kreeg binnen het
geheel. Zij leven inmiddels weer zelfstandig of met minimale hulp.
“Net zo belangrijk als studie en ervaring is voor de therapeut de zoektocht in de eigen ziel,
het worstelen met innerlijke hindernissen en onvolmaaktheden om daarmee vermogens als
tolerantie en liefde te ontwikkelen. Hiermee worden niet zozeer ziektebeelden herkend, maar
wordt de ander als mens erkend in zijn unieke problematiek, op zijn unieke ontwikkelingsweg.
Op dit gebied is het niet zozeer de patiënt die hulp zoekt en ‘behandeld’ wordt door een
professional, maar eerder een samenwerking van twee mensen die zich beide ontwikkelen
door de interactie die ontstaat.”6
De rode draad in mijn werk was altijd de vraag: “Kan iedereen, hoe moeilijk de problematiek
ook is, herstellen?” Deze vraag zal altijd een vraag blijven, want iedere mens is uniek. Wel
heb ik inmiddels geleerd dat de mogelijkheid altijd open moet blijven. Ik heb wonderen
ervaren bij mijzelf zoals zware trauma’s die ik volledig heb kunnen loslaten en wonderen zien
gebeuren bij anderen en weet nu dan ook zeker: “Ja het is mogelijk!” Of het ook zal gebeuren,
dat blijft elke keer weer een vraagteken en wie zijn wij om daar een uitspraak over te doen?
3
Uit Patricia Deegan (1995), Recovery as a journey of the heart. In Psychiatric Rehabilitation Journal
19, nr. 3, pp. 91-97.
4
Frédéric Antonious is ook bekend onder zijn mystieke naam Abbahjí.
5
waaronder Dimensies van Ervaren (2007), De Verhandeling (2013), Geestelijke Liefde (2009),
Fragments of Voice (2001), Art & Ethics (2013), alle uitgegeven bij Shu’em Press.
6
Annejet Rümke (2007), Verkenningen in de psychiatrie, een holistische benadering, Christofoor.

3. 3
De Kern van ‘The Abbahi Way of Transcendental Humanism’
Het is ieders taak in het leven een wijs en door en door volwassen mens te worden die leeft in
het steeds opnieuw en verder ontvouwen van zijn open, natuurlijke staat.7
Vanuit deze staat
wordt men zich bewust van allesomvattende eenheid, hoe alles met elkaar verbonden is.
De klank Abbah staat hierbij centraal. Een klank zonder betekenis die zowel de Eenheid als
de diversiteit omvat als een munt die twee kanten heeft. Deze klank wordt gebruikt als
constante herinnering hieraan en hierin zit de spiritualiteit, wat deze vorm van humanisme
completer maakt dan het vrijzinnige humanisme.
De gouden regel, in dit citaat verwoord door Frédéric Antonious, is hierbij een belangrijk
uitgangspunt:
“Never cause pain, harm, damage to anybody or anything.
Always adopt an attitude of service with regard to anybody or anything”8
De Abbahi Way gaat over Liefde en Openheid in zijn grootse verscheidenheid. In de werken
Fragments of Voice (2001) en Geestelijke Liefde (2009) wordt hier uitgebreid over
geschreven. Het gaat hier niet alleen om emotionele liefde, maar juiste om een liefde van
geestelijke openheid en dienstbaarheid, liefde in al zijn vormen.9
Het is deze liefde die ons
draagt, steunt, voorthelpt, terugfluit en die er altijd is, zowel vóór, tijdens als ook na het leven.
Het gaat over de realisatie dat wij transcendentale wezens zijn.
Ook Patricia Deegan schrijft in haar artikelen meermalen over liefde: “Their Love for us was
like a constant invitation, calling us forth to be something more than all of this self-pity and
despair. The miracle was that gradually Bratt and I began to hear and respond to this loving
invitation.”10
Het is alleen de werkelijke liefde die wonderen kan doen. Het is aan ons onszelf hiervoor te
openen en de sluiers die de liefde verhullen – als wolken voor de altijd schijnende zon – te
transformeren. Werkelijke spiritualiteit heeft hierin antwoorden.11
7
Uit: Frédéric Antonious (2013), De Verhandeling, Shu’em Press.
8
Drs. Leon-Alexander (februari 2015), De Gouden Regel: http://www.transcendentaalleven.nl/de-
gouden-regel/
9
Voor een heldere introductie tot de elementen van het gedachtegoed en methodologie van
Transcendentaal Humanisme, zie het artikel van de antropoloog drs. Leon-Alexander (2012), The
Movement of Transcendental Humanism and its Key Perspectives: http://phronimos.eu/articles
10
Patricia Deegan (1988), Recovery: the lived Experience of Rehabilitation. In: Psychosocial
Rehabilitation Journal 11, nr. 4 april, pp. 11-19.
11
Hiermee wil ik een belangrijk verschil aangeven tussen de ‘New Age beweging’ en ‘werkelijke
spiritualiteit’, de spiritualiteit die als een geestelijkheid zijn weg vindt door de eeuwen heen. Alle
mystici, filosofen en wijze leermeesters vertelden hetzelfde, waarbij hedendaagse mystici zoals
Deepak Chopra, Frédéric Antonious en Eckart Tolle de vertaling maken naar de moderne tijd. Dit

4. 4
Ware spiritualiteit is alles behalve zweverig. Het zou een vergissing zijn om het als zodanig te
kwalificeren. Het gaat juist heel concreet over leven in hier en nu, over leven zoals het op ons
afkomt en stroomt, zodat wij ons in het Nu kunnen openen voor andere dimensies van
ervaren, dimensies die niet direct tastbaar zijn in de materiële vorm, maar wel degelijk een
eigen realiteit hebben en concrete invloed hebben op ons ervaren van levenssituaties.
“Alleen met het hart kun je werkelijk zien
Het wezenlijke is voor de ogen onzichtbaar.”12
Ook Patricia Deegan schrijft over het belang van spiritualiteit op haar website en het belang
van een hulpverlener die daar wat mee kan: https://www.patdeegan.com/blog/posts/spiritual-
lessons-recovery
Tijdens een uitgebreid onderzoek door Sharon L. Young & David Ensing, wordt eveneens het
grote belang van spiritualiteit naar voren gebracht: “Almost all the participants of both focus
groups identified spirituality as an important component of their recovery processes.”13
De mens en de relatie als instrument:
Zoals Patricia Deegan ook al aangaf: “Wisdom demands that we whole-heartedly enter into a
relationship with human beings in order to understand them and their experience. Only then
are we able to help in a way that is experienced as helpful”.14
Wat dit vooral wil zeggen vanuit het perspectief van de Abbahi Way is dat wanneer wij ons
zodanig spiritueel bewust zijn en naast de diversiteit ook de eenheid van al dat is (h)erkennen
wij in deze eenheid de ander kunnen ontmoeten. Er vindt dan een energetische uitwisseling
plaats die heel ondersteunend en transformerend kan zijn.
Seculiere Spiritualiteit van deze Tijd
In deze tijd vinden wij vaak onze weg niet meer in religies en dualistische godsbeelden. Wij
willen zelf ontdekken in plaats van aannames te doen. Echter raken wij hierin ook verdwaald
en neigen wij ons steeds meer te richten op uiterlijkheden, gemak, vermaak en een persoonlijk
profiteren. Ons hele gezondheidssysteem is bijvoorbeeld volledig ingericht op het verrijken
van een bepaalde groep mensen ten koste van een groep mensen met een ziekte of beperking.
Wij kunnen hier in principe niemand de schuld van geven, wij doen dit zelf door de wijze
waarop wij denken. De meesten zijn zich hier niet eens van bewust.
heeft niets te maken met New Age activiteiten en alternatieve bewegingen. Los van oordelen daarover,
het zijn gewoon twee geheel andere zaken.
12
Antoine de Saint-Exupéry in De Kleine Prins.
13
In Psychiatric Rehabilitation Journal, (winter 1999) 22, nr. 3.
14
Uit Patricia Deegan (1995), Recovery as a journey of the heart. In Psychiatric Rehabilitation
Journal 19, nr. 3, pp. 91-97.

5. 5
~
“With different thoughts
You create a different world”
Hedendaags mysticus Abbahjí
“The words you speak becomes the house you live in”
14e eeuwse mysticus Hafiz
~
Dankzij de ontwikkelingen, de mechanica en techniek (computers) is de mens steeds meer in
staat om materieel verschuivingen aan te gaan tussen dimensies. De evolutie waarin wij ons
bevinden vraagt eveneens om een nieuwe spiritualiteit die een plek heeft in het alledaagse
leven.
De Abbahi Way gaat uit van verschillende dimensies van ervaren en sferen van gewaarzijn,
zowel horizontaal als verticaal. Het samenspel van deze dimensies maakt de mens
transcendentaal en tot een compleet mens.
De horizontale dimensies (gevat met de begrippen Spirit, Body, Mind, Soul) kan men via
specifieke instrumenten die De Abbahi Way biedt in harmonie brengen. Het instrument dat
hierop gebaseerd is, is het Web van Dimensies. Hier zal ik in deze paper niet gedetailleerd op
ingaan, maar er zijn goede publicaties over verschenen.15
Het valt te zien als een
psychologisch ervaringsinstrument dat sleutels biedt voor integrale zelfanalyse en diagnose
voor de ‘complete mens’.
Vervolgens kan men in het centrum komen (Heart) en zich openen voor de verticale sferen.
Men wordt zich hier gewaar dat alles onlosmakelijk met elkaar verbonden is en weet dit
gegeven te integreren in het dagelijkse leven. Via de verticale sferen wordt men gevoed,
geïnspireerd en geleid door iets wat groter is dan onszelf, waar wij integraal in delen. Hier
komt wijsheid vandaan en het vergt de kunst van wezenlijk luisteren om hier goed gevolg aan
te kunnen geven. Handelen vanuit deze inspiratie is altijd succesvol.16
Resonantie-ethiek is de basisethiek voor het juist bespelen van de instrumenten waarmee wij
begiftigd zijn. Deze ethiek is gebaseerd op het gegeven dat elke gedachte, gevoel, wens,
droom en elk handelen een resonantie heeft. Met deze resonantie creëren wij vandaag onze
15
Frédéric Antonious (2007), Dimensies van Ervaren. Zie ook een introductie door drs. Leon-
Alexander (2013), Introductie tot Dimensies van Ervaren; een instrument voor perceptie-
management: http://phronimos.eu/articles/
16
Zie de volgende papers van Frédéric Antonious (2014), The Practise of Transcendental Living,
Vertical Psychology en Two Natures: http://phronimos.eu/articles/

6. 6
wereld van morgen. Bewust worden hoe dit in zijn werk gaat is van groot belang om Wel-Zijn
te creëren voor onszelf, elkaar en de wereld waarin wij leven in zijn grote verscheidenheid.17
Om een interview met of HarpMood van drs. Frédéric Antonious te beluisteren:
http://abbahji.org/videos/
De feiten van het bestaan van resonantie zijn door dr. Masaru Emoto bewezen tijdens zijn
onderzoek met water. Hij beïnvloedde water door verschillende soorten resonantie (met
behulp van muziek en kunst) en fotografeerde vervolgens de constellatie van waterkristallen.
Wij kunnen er niet meer omheen: wij creëren zelf ‘schoonheid en lelijkheid’, ‘harmonie en
disharmonie’, niet alleen in onszelf, maar ook in onze omgeving en dus ook met de ander in
onze communicatie. Perceptie is niet objectief en neutraal, het is creatief en het recreëert dat
wat wij waarnemen.18
Wij zijn niet afhankelijk van politiek, media of andere mensen om voor
ons welzijn te gaan creëren, wij hebben zelf de mogelijkheid tot creatie en continu zelf een
keus!19
Intentie en conclusie
Dit artikel is vooral een uitnodiging tot bewust ervaren. Want hoe is het werkelijk mogelijk
te spreken over liefde, wijsheid, compassie, eenheid?
Alleen een eigen zoektocht naar deze kwaliteiten – in ieder van ons aanwezig, als onze
natuurlijke staat – en de transformatie van de sluiers die de kwaliteiten en openheid
verbergen, heeft werkelijke waarde. Echter de zoektocht naar deze kwaliteiten en openheid is
niet eenvoudig en al snel raken wij verstrikt in illusies. Daarom werden er in dit artikel
verwijzingen opgenomen naar verschillende voorbeelden die kunnen leiden tot inspiratie en
inzicht, en instrumenten die krachtig kunnen bijdragen aan de zoektocht naar Wel-Zijn.
Hoe kunnen kwaliteiten als liefde, wijsheid en compassie worden aangetoond met feiten? Wie
heeft wetenschappelijk bewijs nodig om liefde, wijsheid en compassie te bewijzen? Is dit een
kwestie van ontdekken en ervaren? Is dit niet de werkelijke queeste van de mens, het doel van
het leven? De wetenschap en de mystiek komen wel steeds dichter bij elkaar, zullen zij elkaar
ooit werkelijk ontmoeten? Doet dat er toe?
De Dalai Lama, Deepak Chopra, Abbahjí: allen hedendaagse grote leermeesters verdiepen
zich in de mystiek en in deze moderne tijd herkennen zij ook met de wetenschap de link, want
de kuantumfysica heeft al veel ontdekt waar het gaat om resonantie, energiedeeltjes,
intentionaliteit, de oneindigheid en hoe alles met elkaar verbonden is.20
17
Zie het werk van Frédéric Antonious (2012), Art & Ethics. Zie ook beschrijvingen van resonantie-
ethiek in Leon-Alexander (2014), Spiritual Ways for a Global Society: http://phronimos.eu/articles/
18
Reeds in het begin van de 20ste
eeuw ontwikkelden filosofen als Martin Heidegger (Zijn en Tijd,
1927) en Maurice Merleau-Ponty (Fenomenologie van de Waarneming, 1945) belangrijke inzichten in
het primaat van ervaren en het primaat van waarneming. De fictieve scheiding tussen het subject en
een objectieve wereld werd hier opgeheven.
19
Voor meer informatie over Emoto’s onderzoek over water zie: http://www.masaru-
emoto.net/english/water-crystal.html en https://www.youtube.com/watch?v=tAvzsjcBtx8
20
Bekijk deze inspirerende films met de Dalai Lama over de ontmoeting tussen wetenschap en
spiritualiteit: http://www.astroblogs.nl/2013/12/08/de-dalai-lama-en-kwantummechanica/

7. 7
The philosopher Martin Heidegger said:
To be human means to be a question in search of an answer.21
Wanneer elke hulpverlener (in feite elk mens) krachtig de intentie heeft een mooier,
harmonieuzer mens te worden, wanneer hij dit de belangrijkste zoektocht laat zijn in zijn
leven, dan zal hij succesvol zijn en ook daadwerkelijk kunnen ondersteunen in het
herstelproces van de cliënt.
In Heart verschuift de aandacht van ‘ik naar Wij’
~~~
Irma ten Brink, maart 2015
Literatuurlijst
Alexander, L. 2015. De Gouden Regel, http://www.transcendentaalleven.nl/de-gouden-regel/
Alexander, L. 2012. The Movement of Transcendental Humanism and its Key
Perspectives: http://phronimos.eu/articles
Alexander, L. 2013. Introductie tot Dimensies van Ervaren; een instrument voor
perceptie management: http://phronimos.eu/articles/
Alexander, L. 2014. Spiritual Ways for a Global Society: http://phronimos.eu/articles/
Anthony, W.A. 1993. Recovery from mentall illness: The Guiding Vision of the Mental
Health. In Psychosocial Rehabilitation Journal, 16(4), pp. 11-23.
Antonious, F. 2009. Geestelijke Liefde, Shu’em Press.
Antonious, F. 2012. Art and Ethics, Shu’em Press.
Antonious, F. 2007. Dimensies van Ervaren, Shu’em Press.
Antonious, F. 2005. The Treatise of Wu Tse Wei on the Natural State, Shu’em Press.
Antonious, F. 2001. Fragments of Voice, Shu’em Press.
Antonious, F. 2014. The Practise of Transcendental Living: http://phronimos.eu/articles/
Antonious, F. 2014. Vertical Psychology: http://phronimos.eu/articles/
Antonious, F. 2014. Two Natures: http://phronimos.eu/articles/
Boevink, W. 2012. Herstel: Wat helpt en hindert? Lezing GGZ Vlaanderen-Antwerpen
Boevink, W. 1997. Over leven na de psychiatrie, MGv 52.
Davidson, L. & Strauss, J.S. 1992. Sense of self in recovery from severe mental illness. In
British Journal of Medical Psychology 65, pp. 131-145.
21
Uit Patricia Deegan (1995), Recovery as a journey of the heart, Psychiatric Rehabilitation Journal
19, 3, pp. 91-97.

8. 8
Patricia Deegan (1995), Recovery as a journey of the heart. In Psychiatric Rehabilitation
Journal 19, 3, pp. 91-97.
Patricia Deegan (1988), Recovery: the lived Experience of Rehabilitation. In: Psychosocial
Rehabilitation Journal 11, nr. 4 april, pp. 11-19.
Emoto, M. 2005. The hidden messages in water, Atria Books.
Rümke, A. 2007. Verkenningen in de psychiatrie, een holistische benadering,
Christofoor.
Young, S.L. & Ensing, D. 1999. Exploring recovery from the perspective of people with
psychiatric Disabilities. In Psychiatric Rehabilitation Journal, volume 22, nr. 3.