presentatie voor NVVK-Zuid op 26 november 2013

1. Safety Buddy
NVVK-Zuid 26-11-2013

2. Maastricht Weert
Veiligheid
Therapeut
Docent
Juni Daalmans
Trainer
HR
Coach

3. programma
• Herhaling
vorige keer (Human Factor)
• begrippen
• model
bewust / nietbewust / onbewust
van breinfuncties rondom veiligheid
• Wat
is leren en hoe doen we dat?
• Wat
is Safety Buddy?
• Wat
is de rol van de Veiligheidskundige?

4. Bewustzijn
• Hoeveel
• We
% van ons gedrag is bewust?
kunnen op onze automaat thuis komen
• We
hebben dus geen bewustzijn nodig om auto
te rijden
• Wat
dan wel?

5. Vormen van bewustzijn
Bewuste
processen
Nietbewuste
processen
Onbewuste processen

6. 3 vormen bewustzijn
Onbewust: oerdriften (overleven, reproduceren, samenleven)
Honger, seksualiteit, groepsgedrag, veiligheid
Nietbewust: gedragsmachine, automatisch gedrag
Patronen die worden aangeleerd en aangeroepen
Bewust: los van bekende, creatief, redeneren, taal
Als nietbewuste er niet uit komt, bij nieuwe of
onverwachte gebeurtenissen

7. Processen in ons brein
Omgeving
Bewuste
processen
Coordinatiecentrum
Nietbewuste
processen
Onbewuste processen

8. Model van gedrag
• Veiligheidsgedrag
• Motorische
handelingen

10. Model van breinfuncties

11. Risico begrip =
risico
begrip
Het vermogen om risico’s te detecteren te
ontdekken in onze omgeving,
werkprocessen en plannen.
Risico begrip werkt dag en nacht onbewust
en scant al onze activiteiten op mogelijke
risico’s en losse eindjes.
Als je tijdens het avondeten ineens denkt
aan iets dat je overdag vergeten bent, dan
is dit proces aan het werk.
Risicobegrip komt tot stand door een
samenwerking van ons cognitief centrum
(begrip) en ons angstcentrum (pas op!)

12. Risico Sensitiviteit =
Onze waarneming (sense) en
registratie van risico’s in onze
omgeving.
risico
sensitiviteit
Het is het resultaat van een
leerproces, waarbij steeds een prikkel
gekoppeld wordt aan angst.
Deze combinatie wordt opgeslagen in
een speciaal “pas op” archief in ons
brein.
Risico sensitiviteit is vooral
nietbewust.

13. Risico detectie =
De combinatie van risicosensitiviteit
en risicobegrip.
Samen vormen ze het startpunt voor
vele veiligheidsgerelateerde acties.
Zonder de hulp van de MRI-scanner
zouden we het verschil tussen beide
processen moeilijk kunnen zien.

14. Risico evaluatie =
risico
evaluatie
Een inschattingsproces op basis waarvan
het brein bepaalt of er actie nodig is om
een bepaald risico te verminderen zodat
het niet kan leiden tot beschadiging van
jezelf of je omgeving.
De potentiele schade en de
optredingskans zijn van belang in die
afweging.
Ons zelfvertrouwen (inschatting dat we
een situatie aankunnen) heeft een grote
invloed op risico-evaluatie.

15. Perceptie van regels
perceptie
regels
Regels helpen om gedrag te
reguleren.
We houden ons meer aan regels als
we:
- het voordeel ervan inzien,
- de balans tussen kosten en
opbrengsten reëel vinden.
Helaas zijn kosten meer zichtbaar
dan opbrengsten en ook altijd eerder
dan de opbrengsten.

16. Perceptie druk
paraathei
d
Druk is middel om paraatheid te creëren
Gezonde druk ontstaat vanuit besef
dreiging
Ongezonde druk vanuit irritatie of hoge
normen. Die creëren we zelf en kan
leiden tot niet adequate reacties.
Omgeving (baas) kan druk opvoeren als
men teveel in de comfortzone zit en druk
reduceren als men zich

17. Perceptie van teamgedrag.
We zijn zoogdieren, geconditioneerd
om bij elkaar te blijven.
Lid zijn van de groep hoort bij ons
overlevingsmechanisme.
perceptie
gedrag
team
Een groep staat ons maar een beperkte
afwijking van de norm toe.
Bij te veel afwijking wordt je gepest of
verstoten.
We volgen daarom een groep, zelfs als
die zich onveilig gedraagt.

18. Perceptie gedrag leider
perceptie
gedrag
leider
Belangrijk rolmodel met macht
Perceptie richt zich vooral op gedrag, in
mindere mate op woorden (betekenis)
Vertrouwen door:
- consistentie woord-daad
- bewaken grenzen

19. Perceptie van veiligheidsprikkels
perceptie
veiligheidsprikkels
Sommige processen in ons brein werken
op basis van associatie.
Hoe sterker de associatie, hoe sterker de
neiging om volgens die associatie te
handelen.
Reclame is op dit principe gebaseerd,
veiligheidsgedrag ook.
Veiligheidsgedrag is gerelateerd aan de
hoeveelheid en versheid van
veiligheidsprikkels die we ontvangen.

20. Veilig gedrag
Veilig gedrag is het resultaat van vele
processen die tegelijk in ons brein
plaatsvinden.
veilig
gedrag
Deze processen beïnvloeden elkaar
wederzijds (+ of -) in stemrondes.
Wil = uitkomst van stemronde.
Verreweg de meest processen zijn
niet- of onbewust.

21. leerprocessen

22. zenuwcellen

23. leren
Binnen het brein bestaat leren uit:
1.
Aanleggen van verbindingen - uitlopers
Vermenigvuldigen van verbindingencontactpunten
2.
Versnellen van verbindingen - witte isolatie bij hoog gebruik
3.
• kan
op commando (woordjes oefenen)

24. Afleren
Binnen het brein bestaat afleren uit:
•weghalen
van isolatie
•afsterven
van verbindingen
•afsterven
gebeurt alleen als verbinding in
onbruik raakt
•kan
niet op commando

25. conclusie leren
• Als
je in een keer het goede gedrag kan
aanleren
• bespaart
dat veel ellende bij het veranderen van
gedrag
• De
eerste dagen / weken / maanden in een
nieuwe functie zijn de wittebroodsweken van
goed gedrag

26. Safety coaching
Hoe kunnen we veilig gedrag leren?
•nieuwe
•oude
ketens van patronen verwerven
ketens veranderen of stoppen

27. Hoe komt gedrag tot stand?
Trigger
patroon 4
patroon 1
!!
patroon 2
patroon 3

28. Geautomatiseerd gedrag: 70 km per uur
Trigger
patroon 70
70
patroon 1
patroon 3 patroon 2

29. Je mag nog maar 50 km per uur rijden!
Trigger
X
patroon 70
patroon 50
50
patroon 1
patroon 3 patroon 2
Leren
met hulp
van
bewuste

30. Bewuste kan maar
één ding tegelijk doen!
Trigger
X
Denk aan
probleem
patroon 50
Patroon 70
patroon 70
70
patroon 1
wordt
opnieuw
geactiveerd
patroon 3 patroon 2

31. conclusie
• Gedragsverandering
• kan
van woord naar daad
wel, mits vaak herhaald
• maar
is moeizaam, vergt steeds aandacht
• oude
patronen zijn niet weg
• die
worden geactiveerd zodra aandacht verslapt

32. Alternatief: Model leren
• komt
voort uit oerdrift: bij de groep behoren
• onbewust
• kopieren
• van
proces
van gedragspatronen
modellen die we waarderen

33. Model leren
patroon 50
50
patroon 1
Model
patroon 2 patroon 3
Onbewust
imiteren

34. voordeel modelleren
• Leerproces
beloont zichzelf ->
• Imiteren
activeert het beloningscentrum in
het brein
• Model
blijft aanwezig ->
• Veel
kans om gekopieerde patronen sterker
te maken door herhaling

35. Samengevat
• Gedrag
bestaat uit nietbewuste patronen
• Aanleren
van patronen is veel eenvoudiger dan
veranderen
• Modelleren
is een krachtige vorm van leren die
net als veilig gedrag onbewuste processen inzet
om gedrag te vormen

36. Safety Buddy
• Achtergrond: benut
de kracht van modelleren
Selecteer daarvoor de meest gewenste
modellen
1.
2.
Zet die in stelling, maak ze belangrijk
Leer ze hun kracht als voorbeeld aan te
wenden om betere en veiligere collega’s te
krijgen
3.

37. wat is safety buddy?
•
Een rol, geen functie
•
doe je als onderdeel van je reguliere werk
•
gekoppeld aan een nieuwe collega
•
tijdelijke rol, gedurende inwerkperiode collega
•
betreft inwerken op uitvoeren functie en op veiligheid
•
coach on the job

38. wie kan safety buddy zijn?
• Senioriteit
in de functie
• Respect/aanzien
• Kent
• Zelf
in de groep
werkprocessen + voorschriften
gevoelig voor risico’s in werk
• Neemt
veilig gedrag serieus

39. safety buddy - inwerken
• Neemt
nieuwe collega onder de arm
• Inwijden
in het ABC van het werk - vraagbaak
• Laat
hem zien/voelen waar risico’s in werk
liggen
• Laat
hem processen + kritische punten
begrijpen
• Leert
veiligheidsmarges in te bouwen

40. safety buddy - coachen
De safety buddy leert je ook om:
•gevoelig
te worden voor onrustgevoelens
•te
beseffen dat lage én hoge druk gevaarlijk zijn
•te
beseffen dat we van nature risico tolerant zijn
•te
beseffen dat we geneigd zijn om alle wijsheid
overboord te zetten om doelen te halen

41. Rol veiligheidskundige
Staffunctie - niet uitvoerend
•doceren: kennisniveau
inzake veiligheid verhogen
(hard en zacht)
•instrumenteren
•sensibiliseren
/ faciliteren -> Safety Buddy

42. Rol VK bij safety Buddy
•
Concept introduceren in organisatie
•
Draagvlak over rol creëren bij alle managers
•
Zorgdragen dat Buddy’s geselecteerd worden
•
Opleiden (laten opleiden) Safety Buddy’s
•
Instrumenteren Safety Buddy’s (checklists, Buddy platform)

43. vragen?
discussie?
discussie?
discussie?

44. Meer informatie
•
Sheets via slideshare
•
Website: www.brainbasedsafety.nl
•
Boek: Human Behavior in Hazardous Situations (Elsevier)
•
Open training in april 2014
•
Maandelijks gratis blog, aanmelden via website of nu
visitekaartje
•
Voorbeelden blog: cultuurverandering, stress/burnout,
multitasking, handsfree bellen