jmhggjj

1. OŚWIECENIE
Europa
XVII - XVIII w.
Polska
1764–1822

2. Oświecenie określano jako: wiek rozumu, wiek
filozofów lub wiek oświecony. Szczególną
wagę przywiązywano do rozumu, który jest
jedyną drogą do poznania prawdy. Oświeceni
szukali nowego porządku, nawiązując się do
nauk eksperymentalnych, m. in. fizyki
Newtona. Rozmawiali o istocie natury i
społeczeństwa.

3. Przedstawiciele polskiego oświecenia:
• Ignacy Krasicki – poeta, prozaik, dramatopisarz i
publicysta, autor wielu bajek, satyr, powieści i
poematów
• Adam Naruszewicz – poeta i historyk, pisał sielanki,
bajki, epigramaty, satyry, tragedie i ody
• Józef Ignacy Kraszewski – prozaik, poeta, publicysta i
krytyk, autor 223 powieści
• Stanisław Trembecki – poeta, pisał ody, bajki oraz
listy poetyckie
• Józef Wybicki – Pieśń Legionów Polskich we
Włoszech

4. Idee polskiego oświecenia zostały w znacznej
mierze zaczerpnięte z pokrewnych zjawisk na
zachodzie Europy, głównie we Francji, Anglii i
Niemczech, gdzie tendencje oświecenia
pojawiły się już w XVII w. Idee owe głosiły:
filozofię wolności narodowej , racjonalizmu,
naukowy pogląd na świat, powszechną
oświatę, rozwój nowych instytucji życia
społecznego i kulturalnego, sprzeciw wobec
pozostałości feudalizmu.

5. Dużą rolę odegrały w Polsce czasopisma
wspierające nowe tendencje, m.in.: Monitor,
Magazyn Warszawski, Polak Patriota. W
okresie wstępnym, za Augusta III, powstała w
Warszawie publiczna Biblioteka Załuskich,
rozwijał się ruch wydawniczy, opublikowano
wiele dzieł naukowych. W 1765 powstały
Teatr Narodowy i Szkoła Rycerska.

6. Bardzo ważną rolę w szerzeniu idei
reformatorskich (także reformy państwa)
odegrała literatura, proponująca wzorce
myślenia i postępowania w duchu
patriotycznym, obywatelskim, światłym,
pozbawionym przesądów. Odnoszono się
krytycznie do tradycjonalnej obyczajowości
szlachty i duchowieństwa. Literatura miała
często sens dydaktyczny.
Do ulubionych form literackich epoki
oświecenia należały: oda, bajka, satyra,
sielanka, epigramat, poemat heroikomiczny,
tragedia, esej, felieton literacki, powieść i
romans.

7. BAROK
Europa
XVI/XVII - XVIII w.
Polska
XVII - XVIII w.

8. Nazwa epoki oznaczała perłę o
nieregularnym kształcie. U podstaw
leżała głęboka religijność. W Baroku
wykształciły się dwa zasadnicze
nurty myślowe: racjonalizm, który
zakładał, że mądrość uzyskać można
jedynie dzięki potędze umysłu oraz
empiryzm, którego z kolei
założeniem było poznawanie świata
dzięki zmysłom, doświadczeniu,
umysł odgrywał tutaj mniejsze
znaczenie.

9. Barok kryje w sobie przede
wszystkim różnorodność. Okres między
schyłkiem Renesansu a
Encyklopedystami pełen jest
kontrastów, wojen, konfliktów
społecznych, a jednocześnie stanowi
okres rozwoju kultury angielskiej,
hiszpańskiej, holenderskiej, francuskiej.

10. Barok zrodził się w Rzymie na początku XVII
wieku, jako nowa tendencja we wszystkich
dziedzinach sztuki. Później rozprzestrzenił się
na resztę Europy. Barok najlepiej przyjął się na
tych obszarach Europy, gdzie kultura, religia i
klimat polityczny był zbliżony do sytuacji
panującej we Włoszech. Powstawały odmiany
lokalne, związane z lokalnymi tendencjami i
uwarunkowaniami. Włochy, które początkowo
pełniły kluczowa rolę w rozwoju baroku,
utraciły ją z czasem na rzecz Francji.

11. Sztuka Baroku określana jest sztuką ruchu.
Spokój i harmonia, matematyczne, proste
formy ze sztuki renesansu zostały bowiem
zastąpione przez dynamiczne krzywizny,
oryginalne, wykwintne i dziwne formy. Dawało
to niewątpliwe wrażenie ruchu, pulsowania.
Odwołując się do iluzji, artyści celowo
wywoływali wrażenie u odbiorcy. Liczne
kontrasty, operowanie cieniem i kontrastem,
miały służyć również wywołaniu określonych
wrażeń.

12. Literaturę Baroku na świecie łączą między
innymi powtarzające się motywy
średniowieczno-romantyczne m.in. satanizm,
fantastyka, mistycyzm, folklor, makabryzm,
symbolizm. Porządek, jasność i harmonia,
typowe dla epoki poprzedniej, powoli
ustępowały miejsca literaturze
bardziej chaotycznej, niespokojnej,
nieuporządkowanej, dziwniejszej. Pojawiły się
elementy dynamiczne oraz asymetria. Naślado
wnictwo, tak cenione w poprzedniej epoce,
zostało zastąpione oryginalnością, konceptem,
nastawieniem autora na zaskakujący efekt.

13. W okresie baroku wykształciły się dwa główne wzorce
kultury. Pierwszy z nich określany był jako dworski. Nurt ten
rozwijał się na pięknych dworach, często powiązanych ze
swoimi odpowiednikami na zachodzie Europy. W pałacach
promowano wzorce popularne zagranicą. Europejski styl,
moda, kultura, nauka, sztuka, a nawet jedzenie stanowiły
podstawę przekazu płynącego z małych dworków i wielkich
dworów. Za najwybitniejszych przedstawicieli tego nurtu
uchodzili Daniel Naborowski i Jan Andrzej Morsztyn.
Drugim popularnym w baroku nurtem kulturowym był nurt
ziemiański. Wychwalał on pod niebiosa wiejską swojskość,
a także wszelkie wartości życia na prowincji. Nurt ten
wywodził się jeszcze z renesansu. Do grona wybitnych
reprezentantów tego nurtu zalicza się Wacława Potockiego,
Jana Chryzostoma Paska, a także Jana Andrzeja
Morsztyna. Obecność tego ostatniego wśród
przedstawicieli obydwu nurtów świadczy o tym, iż nie
stanowiły one wobec siebie przeciwieństw, ale przenikały
się wzajemnie.

14. POZYTYWIZM
1863 – 1892

15. Pozytywizm jest epoką zamykającą
etap narodowych zrywów
niepodległościowych. Naczelnym
hasłem była praca. Pozytywizm to epoka
propagująca filozofię wiedzy,
doświadczenia, badań naukowych.
Pozytywiści polscy na plan pierwszy
wysunęli dwa zasadnicze hasła
programowe: "pracy organicznej" i
"pracy u podstaw".

16. Polscy pozytywiści i ich dzieła:
• E. Orzeszkowa:
"Dobra pani",
"Nad Niemnem";
• B. Prus:
"Antek", "Lalka";
• H. Sienkiewicz:
"W pustyni i w puszczy",
"Janko Muzykant",
"Latarnik”, "Potop";
• M. Konopnicka:
"Mendel Gdański",
"Nasza szkapa".

17. Filozofia pozytywna wyraźnie propagowała pewne wzory myślenia,
niekiedy zmierzała wręcz do radykalnych rozwiązań. Z teorią ściśle
powiązana była tu praktyka, bowiem ideologii towarzyszyły
konkretne możliwości działania. Cechy filozofii pozytywnej to:
• Przeciwstawienie tradycji, postulowanie nowych rozwiązań i
postępu we wszystkich dziedzinach życia;
• Postrzeganie wiedzy i nauki jako złotego środka na niedolę świata,
narzędzia prowadzącego do dobrobytu, postępu i ładu społecznego
(scjentyzm);
• Propagowanie kultu nauki, dominacja nauk przyrodniczych nad
humanistycznymi;
• Przyjmowanie, że wprawdzie mogą istnieć rzeczy niedostępne
naukowemu poznaniu, ale należy wykluczyć je w myślowych
dywagacjach;
• Przekonanie o praktycznym charakterze nauki;
• Głoszenie konieczności użyteczności pracy, nauki, sztuki;
• Dowodzenie, że człowiek stanowi jedynie element przyrody.

18. Podstawowe zasady pozytywistycznej ideologii i
światopoglądu:
a) scjentyzm - rezygnacja z metafizyki czyli
kalkulacji myślowych oderwanych od
rzeczywistości na rzecz wiedzy zdobywanej drogą
nauki;
b) ewolucjonizm - stopniowe przekształcanie się
wszelkich form życia w coraz wyższe i
doskonalsze;
c) utylitaryzm - propagujący przekonanie, że
każdy człowiek powinien pracować w dostępnym
mu zakresie i według swoich możliwości na
korzyść społeczeństwa.

19. Podstawowe hasła ideologii polskiego
pozytywizmu:
a) praca u podstaw
b) praca organiczna
c) emancypacja kobiet czyli żądanie dla nich
prawa do podejmowania pracy zarobkowej i
samodzielnego decydowania o własnym losie
d) emancypacja Żydów czyli nawoływanie do
zaangażowania ich w pracę o podniesienie
poziomu gospodarczego kraju oraz aktywne
uczestnictwo w życiu społecznym

20. KONIEC