1. TRANSPORT TVARI KROZTRANSPORT TVARI KROZ
STANI NU MEMBRANUČSTANI NU MEMBRANUČ

2.  Tvari se kroz membranu mogu prenijeti:Tvari se kroz membranu mogu prenijeti:
- difuzijom- difuzijom
- olakšanom difuzijom- olakšanom difuzijom
- aktivnim transportom- aktivnim transportom
 Stanična membrana je za neke tvari selektivno propusna, aStanična membrana je za neke tvari selektivno propusna, a
za neke nepropusna.za neke nepropusna.
Prolaženje tvari može biti pasivno ili aktivno.Prolaženje tvari može biti pasivno ili aktivno.
Pasivno se događa samo od sebe, a za aktivno je potrebnaPasivno se događa samo od sebe, a za aktivno je potrebna
energijaenergija..

3. DifuzijaDifuzija
 Zbiva se bez utroška energije.Zbiva se bez utroška energije.
 Molekule se gibaju od mjesta veće koncentracijeMolekule se gibaju od mjesta veće koncentracije
do mjesta manje koncentracije sve dok ne dođedo mjesta manje koncentracije sve dok ne dođe
do izjednačavanja koncentracija.do izjednačavanja koncentracija.
 Brzina difuzije ovisi o razlici koncentracija.Brzina difuzije ovisi o razlici koncentracija.
 Male molekule (HMale molekule (H22O, COO, CO22, O, O22) prolaze kroz) prolaze kroz
membranu.membranu.

4.  Kisik ulazi u stanicu iz okoline i troši se naKisik ulazi u stanicu iz okoline i troši se na
oksidaciju molekula,pa je potrebnooksidaciju molekula,pa je potrebno
njegovo stalno ulaženje u stanicu.njegovo stalno ulaženje u stanicu.
 Kod korijena biljaka veća je koncentracijaKod korijena biljaka veća je koncentracija
otopljenih tvari u korijenu nego u okolišu.otopljenih tvari u korijenu nego u okolišu.
 Zbog toga voda ulazi u korijen kako bi seZbog toga voda ulazi u korijen kako bi se
izjednačila koncentracija otopljenih tvariizjednačila koncentracija otopljenih tvari
između korijena i okoliša.između korijena i okoliša.

5. Olakšana difuzijaOlakšana difuzija
 Neke tvari se kreću kroz membranu zbog razlike uNeke tvari se kreću kroz membranu zbog razlike u
koncentraciji.koncentraciji.
 Porastom koncentracije raste i brzina ulaženja u stanicu.Porastom koncentracije raste i brzina ulaženja u stanicu.
U jednom trenutku nastupi zasićenje i brzina se više neU jednom trenutku nastupi zasićenje i brzina se više ne
povećava.povećava.
 Glukoza i neke aminokiseline prolaze kroz membranuGlukoza i neke aminokiseline prolaze kroz membranu
samo na mjestima gdje postoje posebni prenositelji.samo na mjestima gdje postoje posebni prenositelji.
 Prenositelji su bjelančevine ugrađene u membranu.Prenositelji su bjelančevine ugrađene u membranu.
Kad se svi prenositelji zaposjednu, brzina unošenja višeKad se svi prenositelji zaposjednu, brzina unošenja više
ne raste.ne raste.
 Prenositelji propuštaju samo određeni tip molekula.Prenositelji propuštaju samo određeni tip molekula.

6. Aktivan prijenosAktivan prijenos
 Molekule koje nisu električki nabijene prolaze krozMolekule koje nisu električki nabijene prolaze kroz
membranu u smjeru pada koncentracije.membranu u smjeru pada koncentracije.
 Ako ioni prolaze kroz membranu, na njihovo gibanjeAko ioni prolaze kroz membranu, na njihovo gibanje
utječe još i električno polje.utječe još i električno polje.
Koncentracijski i električni gradijent čine zajednoKoncentracijski i električni gradijent čine zajedno
elektrokemijski gradijent.elektrokemijski gradijent.
 Stanična membrana je s unutrašnje strane negativnoStanična membrana je s unutrašnje strane negativno
nabijena, a sa vanjske pozitivno.nabijena, a sa vanjske pozitivno.
Zbog toga kationi ulaze u stanicu, a anioni ne ulaze.Zbog toga kationi ulaze u stanicu, a anioni ne ulaze.
 Određena koncentracija iona održava se u stanici pomoćuOdređena koncentracija iona održava se u stanici pomoću
membranskih bjelančevina.membranskih bjelančevina.

7.  Prijenos nasuprot elektrokemijskomPrijenos nasuprot elektrokemijskom
gradijentu nazivamo aktivnim prijenosom.gradijentu nazivamo aktivnim prijenosom.
 Primjer aktivnog prijenosa je natrijeva iPrimjer aktivnog prijenosa je natrijeva i
kalijeva crpka u membrani.kalijeva crpka u membrani.
 Ova crpka izbacuje natrijeve ione izOva crpka izbacuje natrijeve ione iz
stanice, a kalijeve ubacuje u stanicu.stanice, a kalijeve ubacuje u stanicu.
 Bjelančevine koje čine crpku su enzimi kojiBjelančevine koje čine crpku su enzimi koji
cijepaju ATP, pa se zovu ATP-aze.cijepaju ATP, pa se zovu ATP-aze.

8.  Za svaka 3 iona natrija koji se izbace iz stanice, ubace seZa svaka 3 iona natrija koji se izbace iz stanice, ubace se
2 iona kalija u stanicu.2 iona kalija u stanicu.
 Natrij- kalijeva crpka je elektrogena, jer dok radi stvaraNatrij- kalijeva crpka je elektrogena, jer dok radi stvara
električni potencijal kroz membranu, tj. unutrašnjostelektrični potencijal kroz membranu, tj. unutrašnjost
membrane postaje negativno nabijena dok je vanjskamembrane postaje negativno nabijena dok je vanjska
strana pozitivno nabijena.strana pozitivno nabijena.
 Ova crpka sprečava bubranje stanice.Ova crpka sprečava bubranje stanice.
 Uz pomoć natrij-kalijeve crpke ioni se mogu prenositi krozUz pomoć natrij-kalijeve crpke ioni se mogu prenositi kroz
membranu i suprotno od djelovanja koncentracijskogmembranu i suprotno od djelovanja koncentracijskog
gradijenta.gradijenta.
 Energija za taj prijenos potječe iz energijom bogate vezeEnergija za taj prijenos potječe iz energijom bogate veze
u molekuli ATP-a.u molekuli ATP-a.

9. EndocitozaEndocitoza
 Endocitoza je način ulaženja velikih molekula iEndocitoza je način ulaženja velikih molekula i
mikroorganizama u stanicu.mikroorganizama u stanicu.
 Stanična membrana se uvrne u obliku mjehurićaStanična membrana se uvrne u obliku mjehurića
u kojem se nađe mikroorganizam ili molekula.u kojem se nađe mikroorganizam ili molekula.
Membrana se tako zatvori i jedan njen dioMembrana se tako zatvori i jedan njen dio
zajedno sa obuhvaćenim sadržajem ulazi uzajedno sa obuhvaćenim sadržajem ulazi u
stanicu.stanicu.
 Izdacivanje tvari iz stanice naziva se egzicitoza.Izdacivanje tvari iz stanice naziva se egzicitoza.

10. EndocitozaEndocitoza
 Endocitoza je način ulaženja velikih molekula iEndocitoza je način ulaženja velikih molekula i
mikroorganizama u stanicu.mikroorganizama u stanicu.
 Stanična membrana se uvrne u obliku mjehurićaStanična membrana se uvrne u obliku mjehurića
u kojem se nađe mikroorganizam ili molekula.u kojem se nađe mikroorganizam ili molekula.
Membrana se tako zatvori i jedan njen dioMembrana se tako zatvori i jedan njen dio
zajedno sa obuhvaćenim sadržajem ulazi uzajedno sa obuhvaćenim sadržajem ulazi u
stanicu.stanicu.
 Izdacivanje tvari iz stanice naziva se egzicitoza.Izdacivanje tvari iz stanice naziva se egzicitoza.