1. nh Phúc L i nào 1 www.hobieuchanh.com
1
nh phúc l i nào
Bi u Chánh
t ng ni m vong linh ông b n Ph m Ho ng Th a, m t nhân v t thông minh và hi u ngh a, l i thi u
ph c nên th ng yêu m n ti c cho tác gi Bi u Chánh.
Bi u Chánh
1. L N THEO L I C
thành th hay thôn quê m i ch có m t th vui riêng. Trong ch n thôn quê,
mùa m a v a d t, mùa n ng t i r i, thì c nh v t trông ra vui v l lùng, vui mà
kh i lo x p túi hao ti n, vui mà kh i s xa hoa tr y l c.
Thú vui là thú vui c ti p xúc v i c nh i thi t thà, th th i, gi n d , ôn hòa
a ám nông phu, vui c c m th y cách bu n lo, cách b c t c, cách h i h n, cách
th n thùa, cách yêu gia ình, cách quí danh d c a h ng bình dân gái trai già tr . Ph i
n g i ng th y rõ b c x c a ng i s ng gi a ng bái, m i th u hi u cá tánh và
tâm h n c a dân t c Vi t Nam. V y ai mu n tìm hi u th thái nhân tình thì nên n i ra
kh i ch n th thành, m i bi t thú vui áng m n, m i th y s th t áng hi u.
u các b n không tin l i c a chúng tôi, thì chúng tôi m i các b n i ch i v i
chúng tôi vài b a. Ch ng c n ph i l i l ng i âu cho xa. Chúng ta i xu ng vùng C n
Giu c cách Saigon vài ch c cây s ngàn mà thôi. Chúng ta chung s ng v i nông gia
t th i gian, thì c ng cho chúng ta hài lòng và sáng trí.
ây chúng tôi gi hé th m t góc b c màn en t i che y cu c sanh s ng thôn
quê, gi hé cho các b n li c m t s qua mà nhìn xem ít gia ình nông dân, xem vài nhà
có c m ti n v i vài nhà th ng thi u h t, xem ng i thi t thà ch n ch t ch không
ph i d i kh , còn tham lam thi t c ng dám hung h ng ngang ng c v y.
m n y c ng nh các n m khác. B c qua u tháng 11 thì bu i chi u gió
ch ng th i lai rai, còn êm khuya gió b c ph t man mát.
Trong v n quýt, cam u m trái, b u, m p ua tr bông, d i b u tr i xanh
xanh v i vài c m mây trông tr ng tr ng.
Còn ngoài ng thì r i rác có ng i ng theo m y b ru ng mà câu cá, u i
nón lá, mình m c qu n áo s sài, ng châm b m, d u rê cá lóc hay là nh cá rô, c ng
n chí ng c bu i, không s n ng, không bi t m i. Gi a cánh ng minh mông,
n hay xa âu âu c ng là lúa, m y chú câu n y giúp t o ra m t b c tranh p ,
u c nh, h u nh n, l i có m y xóm d ng d ng1
phía trong xa, v i gi ng cây trâm b u
áng tr c m y cái nhà sùm s p.
ng im lìm, b ng th ng, m y ám lúa s m ã chín r i nên ph i màu vàng, h a
n áo qu n T t cho con, v . M y ám lúa l , bông tr ã g n u nên khoe màu xám
xám, s p giúp ti n s m l v t mà cúng qu i trong ba ngày xuân. Còn nh ng ám lúa
xanh d n, ch thì b i ng n , ch thì ã ng m òng òng, c th y u chung giúp
1
m m

2. nh Phúc L i nào 2 www.hobieuchanh.com
2
cho nông gia thanh toán chi phí ho c n n n nuôi s ng gia ình quanh n m, mà còn d
giúp cho tô m c a nhà, ho c d phòng t n hao b t tr c.
Trong vùng C n Giu c c ng nh các vùng xa xôi khác, n lúc n y nh n dân
giàu hay nghèo th y u hân hoan th th i, quên h t các c c nh c ã qua vui r c
sung s ng s p t i, b i v y già tr u l ng x ng r n r c, ng i i th m lúa, k lo
tr ng rau, mong c lúa bán c giá cao, hàng mua c giá th p ng ngày T t vui
say ch i ít b a mà chào n m m i bình an m nh gi i.
trong v n trong r y ra ngoài ru ng ngoài sông, ch nào c ng th y cu c sanh
ho t m nh m c a con nhà nông. y là tri u ch ng tâm h n v ng vàng c ng cõi c a
dân t c Vi t Nam c ng quy t sanh t n, không k cu c i i xây không s tai h a
m d a.
trên Ch L n i xu ng C n Giu c, khi g n t i d c c u úc b t qua ch , n u
các b n l u ý thì t nhiên các b n s th y bên phía tay m t có m t th t v n sum sê,
m cách công l ch ng m t tr m th c. T mé l vô t i v n có m t b p r ng l n
cao ráo, xe ng a xe h i vô ra d dàng. B phóng ngang qua ám ru ng, hai bên không
có tr ng cây c i chi h t, u trong i ngay vô gi a v n, không có c a ngõ, nh ng
phía n y m i bên có tr ng m t hàng cây bông b p làm hàng rào. Dài theo rào ó thì
tr ng cây sua a, n mùa n y nó tr bông tr ng nõn xem c ng vui vui. Qua kh i rào
i thì t i m t cái sân r ng l n b tr ng mùa g t ch t lúa bó mà p, còn m t bên
thì có m t cái chu ng l p lá d a nh t trâu.
Sau cái sân n y thì có m t tòa nhà nh ngói ba c n hai chái, n n úc, c a cu n,
t theo ki u x a. Phía sau n a m i có nhà b p, v a lúa, chu ng heo, chu ng gà,
chu ng v t, r i thì t i v n có cau tr u d a chu i tr ng chen nhau l n x n.
i ra m i bi t cu c nhà n y là cu c c a bà Xã C m . Xóm n y g m h n m t
ch c nóc gia, ch không ph i bà Xã C m riêng m t mình. Vì bà u ngoài l i có
n áng khu t các nhà khác d c theo mé r ch C n Giu c, nh m phía sau v n c a
bà, b i v y i ngoài công l ngó vô không th y c. C xóm ai c ng là tá n và bà
con xa xa v i ch ng bà h t.
ng nên nói ph t cho các b n hi u bà Xã C m n y là ai.
Bà Xã C m là m t bà s ng ph n m nay ã 60 tu i, u tóc b c hoa râm, r ng
ng h t vài cái, nh ng s c kh e bà v n còn y . Thu nay bà v i tá n tá th
có nh n, v i bà con bên ch ng có ngh a, b i v y trong làng trong xóm, t già chí tr ,
ai c ng kính m n bà. Mà c vùng n y t c u Ông Thình xu ng C n Giu c, M ng Gà,
Ch Tr m, C n c, qua t i R ch ào, R ch Ki n, ai nghe tên bà c ng u kính n .
Ng i ta nói qu quy t r ng không ph i t i bà giàu có nên bà c thiên h kính
: Bà là m t s ng ph , ch ng bà h i sanh ti n ch m i làm ch c Xã tr ng mà thôi
ch không có oai quy n gì. Hi n th i bà có nhà c a ru ng t, nh ng bình th ng m i
m bà thâu góp huê l i l i hai ngàn r i thùng lúa; bà ph i mua trâu m n b n làm
dây ru ng tr c nhà nên s lúa c a bà m i lên c ba ngàn thùng. y v y bà là
ng i có c m ti n, ch không ph i là ng i giàu l n nên thiên h kiên s . S d ng i
ta kính n ng i khen bà ch vì bà là ng i ham nh n ngh a, bi t l giáo, bà bi t th ng
nhà nghèo, bà ph i v i bà con làng xóm, bà s n lòng c u giúp nh ng ng i b tai

3. nh Phúc L i nào 3 www.hobieuchanh.com
3
n, nh t là bà bi t th ti t v i ch ng, ch ng ch t h i bà 26 tu i mà bà góa nuôi con,
góa trót 40 n m tr ng, không có ti ng t m chi h t, cái h nh ó m i thi t là quí.
i nh v y nên vùng C n Giu c, ai nghe nói n tên bà Xã C m thì c ng cho
là bà là ng i hi n . Bà c thiên h t ng cho cái danh t t nh v y thi t là quí.
Có nhi u bà, ch ng làm n ch c H ng C , có huê l i hàng n m b ng m i s lúa
a bà, mà nào có c ai khen ng i quí tr ng nh bà v y âu.
Bà Xã C m c nh v y là vì bà sanh tr ng trong nhà nho h c bên R ch
ào. Ông thân sanh c a bà h i tr c h c th c r ng, làm thu c hay, ông d y d bà
trong khuôn kh nho giáo.
Nh danh c a bà Lê Th N . Khi bà c 20 tu i, cha m g bà cho Nguy n V n
m, con trai c a m t ông H ng s có c m ti n bên C n Giu c.
nhà ch ng, nh có nho phong c a cha ung úc, nên bà gi tr n ph n làm dâu
th o làm v hi n. Ch ng may làm dâu m i c m t n m thì cha m ch ng l n l t
ch t h t. Vì ch ng bà là con m t trong gia ình, b i v y bà t n tâm giúp ch ng c tang
trúng o, cúng t l .
n n m bà 23 tu i, bà m i sanh c a con trai. V ch ng vui m ng l a tên
Nguy n V n ng mà t cho con.
Cha m l i m t cu c nhà v i vài ch c m u ru ng. C m tính lo làm ru ng
ng n i nghi p c a m cha. C m cày c y 4 m u t chung quanh nhà, còn 16 m u xa
thì chia cho tá n m n. Trong nhà nh có v lo b n i tr , C m làm trong ít n m thì
lúa ã c thêm nhi u.
Làng th y C m có c m ti n, l i tánh tình thu n h u, m i ép c làm Xã tr ng.
Không th t ch i c. C m ph i ép lòng lãnh ch c mà giúp vi c làng. Nào dè làm
xã tr ng ch a c m t n m, C m nhu m b nh r i ch t, b l i ng i v góa 26 tu i
i a con côi cúc m i 3 tu i.
Thím Xã C m ch ng ch t mà thím còn tr quá, s c p m i n nên hình dáng
yêu ki u, nho phong nh i mài nên tánh tình thu n h u; ã v y mà thím còn làm ch
t s nghi p kh ái, m t n m có s n lúa ngàn. y là m t mi ng m i ngon treo mà
nhem nhèm b m tham tài v i khách háo s c g n xa, b i v y thi u chi k lân la ho c
dòm ngó.
Thím xã ta l i không quan ni m c nh i s ng t ng lai c a thím nh ý thiên h
ng t ng. Thím nh n th y tr i t t ây phú cho thím ba nhi m v y u cao
th ng c ba.
Th nh t: th ti t v i ch ng mà th ch ng và thay th cho ch ng mà ph ng s
cha ông bà bên ch ng;
Th nhì: nuôi d y a con th ngây ng ch ng khôn l n nó trí mà n i
nghi p cho tông môn;
Th ba: gi gìn tài s n c a ông cha l u h , ng ngày sau giao l i cho con, n u
bành tr ng them c thì càng t t; còn nh không c thì c ng ph i gi cho y
nguyên không phép làm hao mòn m s t.

4. nh Phúc L i nào 4 www.hobieuchanh.com
4
ã bi t gánh thì n ng, ng thì xa, nh ng thím xã ta c ng quy t v a xách v a
ng thím c ba gánh lên vai r i m nh m b c vào ng i ngó ngay tr c m t
mà i t i, không k y n anh nh y nhót trên rào ho c hát ca ngoài ngõ.
nói sao thì làm v y, d u m t c ng không th i chí, d u bu n c ng không th
than. Trót m y n m thím Xã ti p t c cày c y ru ng g n và cho m n ru ng xa, c ng
nh h i ch ng còn s ng. Thím ch m nom th ph ng cúng qu y ch ng và ông bà cha
bên ch ng h n hoi. Thím c y ng i trong xóm d y con t p c t p vi t, h rãnh thì
thím d y con u nên l h cho con nghe, ch tánh t t t t x u cho con th y, c tâm
ung úc cho con tr nên ng i ng n, mà c ng mong gây i h nh phúc s n cho
con an h ng.
Khi bé ng c 8 tu i, thím cho qua tr ng C n Giu c h c. Thím ki m
m công lao c a thím l i, thì thím nh n th y c ba nhi m v thím u làm c
vuông tròn. S huê l i cho m n ru ng v i s lúa làm ra thím dành d m c m t s
ti n khá l n. Thím tu b nhà c a cho ch c ch n, d n d p v n sân cho s ch s , mà
thím còn mua thêm c m t s ru ng 10 m u trong mé R ch M ng Gà. Công phu
c k t qu t t p nh v y càng nung chí cho thím i t i hoài. Bành tr ng thêm s
nghi p cho con và xây d ng n n h nh phúc con h ng, ó là hai m c tiêu c a thím,
không bao gi thím quên cho c.
n con nhà có giáo d c, bé ng bi t kính m n cha m , bi t quí tr ng tông
môn. L n lên chàng th y trong gia ình có m t mình bà m còn mà s n sóc d y d
chàng mà thôi, ch ông cha ã quá vãng h t, b i v y chàng t t t c tình thân yêu vào
bà m , ph i m vui thì chàng m i vui, ch m bu n thì chàng không vui c. Nghe
d n ph i ân c n h c t p l p thân thì chàng i h c chàng ch m chú, h c siêng
ng ng làm cho vui lòng m . V i ý trí y t nhiên chàng h c mau tinh t n, c m
i th y r t vui lòng, mà c ng c chúng b n u yêu m n.
m lên 13 tu i, ng thi u b ng ti u h c. Thím Xã C m th m ngh chàng
còn nh quá, nhà không ích gì. H n n a mu n làm ng i thông th o c n ph i m
ng vòng nghe th y, nh t là c n ph i ti p xúc v i i cho bi t hay d d i khôn, b i
y thím em ng lên Saigon g i nhà m t ng i quen ng chàng h c ti p trong
t tr ng t th c cho ngày sau kh i quê mùa nhút nhát.
ng h c c 4 n m. Mà n m sau chàng c b nh hoài, h c không t n phát.
Thím Xã lên em con n bác s khám s c kh e. Bác s nói ng ph i v i tim u
không t t. Ông khuyên ki m ch có c nh thanh t nh, có gió mát m cho ng t t
n là Saigon.
Thím Xã ngh vì ki ng h Nguy n c a ng không tr ng th , l i ít con ít
cháu, bây gi ch còn có m t mình ng x r ó mà thôi. V y u c n thi t là ph i
duy trì s c kh e cho con, ch h c cho nhi u r i mang b nh mà ph i ch t s m thì càng
thêm h i. Hu ng chi giá tr c a con ng i do n i tâm chí c a c h nh, ch không
ph i nh h c th c r ng, v i a v cao. Nhà ã có s n c m ti n, ng ch ng c n ph i
làm th y hay làm ông ng lãnh l ng mà nuôi s ng. nhà lo ti p d ng s c kh e,
ch ng l n khôn thì c i v mà l p gia ình, r i c x cho úng n, trong nhà lo
ph ng t ông bà, gi s nghi p c a t tiên, kính bà m , yêu v con, ra ng bi t hòa
nhã v i m i ng i, bi t tuân hành pháp lu t, làm c bao nhiêu ó, tuy không cao
sang, song c ng kh i ai chê c i mà h th n.

5. nh Phúc L i nào 5 www.hobieuchanh.com
5
Ngh nh v y thím Xã m i xin con thôi h c r i r c con tr v nhà mà ho n
ng, t ch c b n cho con thong th th nh th i, khuyên con mua sách mua báo
ng c gi i khuây, s m m i v i chi u mát xúi con ra ru ng mà h ng thanh khí.
ng gi a c nh im lìm mát m trong ch n thôn quê. ng ph c s c kh e l n
n. Bây gi ã c 17 tu i r i, l i có lìa nhà xa m lên Sai gon h c m y n m,
chàng ã c th y thói i v i tình ng i chút nh. V nhà h tr i mát thì chàng
ho c vác c n câu i câu cá, ho c th b c qua ch d o ch i. Tr a n ng và êm t i thì
chàng n m c sách. M i vi c trong nhà cho t i vi c ru ng n ng và v n t c thì
u giành lo l ng h t, l i còn ch m nom t ng mi ng n gi c ng cho chàng n a.
Không có cha, t nh ng ch c bà m t ng tiu n ng n u mà thôi. Thu
nay ng yêu m thi t, nh ng yêu vì m d ng , m út c m, m m b ng, m t m
a, yêu vì g n g i m êm ngày, nên thành thói quen mà yêu, tình yêu y ch a có ý
ngh a sâu xa cao c . Hôm nay ã có trí suy xét, ã bi t công n bà m mang n ng
au, d y u, nuôi d y không bi t m i. ng m i c m th y công n ngh a c a
ch t ng t nh non cao, minh mông nh bi n r ng. Tình m th ng con không có
ranh gi i, t n t y v i con không k ngày êm. Tr c c nh tình c a bà m nh v y,
ph n làm con ph i lo n áp, d u hi m nguy hay c c nh c cho m y i n a c ng
không c phép th i thoát hay lãng l .
ây ng m i l p tâm quy t chí th o thu n v i m , ch m nom làm cho m
vui luôn luôn, không cho m lo, không nên trái ý m . Trên m vui t n t y, d i con
quy t ph c tùng; m con chung s ng v i m i ng i m t tinh th n nh v y, thì làm sao
mà không êm m kh n khít c.
Gia ình c a thím Xã C m tr i qua m t chu i ngày thân yêu lai láng, ân ngh a
tràn tr , không c n ham giàu mà t nhiên c ng có ru ng thêm n a.
Ông thân c a thím bên R ch ào qua i, có l i vài ch c m u ru ng. Anh
em chia ph n cho thím c 4 m u. bên n y s lúa thím thâu góp h n m i n m
nay, thâu nhi u mà xài ít, b i v y b c ti n dành d m hóa thành m t s to. Nh n d p
ng i ta bán m t s ru ng 25 m u g n Ch Tr m, bi t ru ng r thím xu t ti n mà mua
thêm thành ra ngày ch ng ch t l i cho thím 20 m u ru ng mà trong 14 n m thím
y ra t i 60 m u cho con.
Bây gi có ru ng nhi u, l i có ru ng xa n a. ng ph i ph giúp v i m trong
công vi c cho m n ru ng. ng lãnh ph n coi l p t tá và i th m ch ng m y s
ru ng xa. Chàng mua m t chi c xe máy i cho ti n, s s m xe ng a còn ph i t n
ti n m n m t a b n gi ng a.
Thím Xã th y con bi t tính l i h i t ng chút nh v y thì thím c i. T khi con
thôi h c v nhà thì cái m ng làm sui ã b t u ph ng ph t trong trí thím. Tuy ch a
nói ra, song thím ã lóng nghe coi nhà nào có con gái x ng ôi v a l a v i ng
ng thím d d m tánh n t, n u c thì thím bàn v i con mà i xem t ng m o r i
y mai m i xin c u thân. Vì ph n góa b a n chi c, thi t thím mu n làm sui trong
làng d h n là làm sui xa xuôi.
Thím c ng không có ý mu n kén ch giàu sang, ngh vì m con thím lo an ph n
th th ng, không háo danh tr c l i mà c n ph i ki m ch cao sang cho con n ng
a. Thím ch mu n sui gia thu c nhà hi n c, nàng dâu có n t na, bi t tr ng l

6. nh Phúc L i nào 6 www.hobieuchanh.com
6
ngh a, bi t quí ti t h nh mà thôi. Giàu hay nghèo u do m ng tr i, mà con thím ã
có c m ti n s ng thong th mãn i, không c n ph i mong m i c y nh gia tài c a
làm chi n a.
Trong cu c làm sui, thím Xã C m nêu ra m y u ki n d l m, mà xét l i thì
khó vô cùng, nh ng ng i g n n u ph i ch làm sui thì h không có con gái, ho c có
con mà con h không g p tu i hay là kém c h nh. i nào ch nào c ng v y d vì
mà ki m c m t nhà g m v a cha m n hi n l ng v a con gái bi t tr ng ti t
nh.
i cái khó ó mà trót hai n m nay thím Xã không ành b ng ch nào h t.
Cùng th r i thím m i mu n dóng ý con coi nó có c m tình v i gái nào không r i thím
li u nh.
t hôm, m con ng i nói chuy n thím Xã bèn nói v i con:
- N m nay, con ã 19 tu i r i, còn vài tháng b c qua hai m i tu i. n tu i
y lo v cho con c ng v a. X a rày, má có ý h i coi có ai x ng v i con hay không.
Ng i ta có ch vài ch mà má không ng b ng.
- Má tính c i v cho con làm chi g p v y má?
- Ba con không còn. Má ch có m t mình con, ch không ph i nhi u a. Má lo
i dâu may nó sanh con mà n i nghi p tông môn. ó là m t nhi m v c n thi t
a má, b i v y con l n r i má ph i tính ch sao con.
- , má lo cho con có ng i n i nghi p tông môn theo ý ó thì con không dám
cãi l i má. Nh ng riêng v ph n con thì con trong nhà h h v i má c ng vui
ch ng c n ph i c i v . Con có v , bi t nó có hi p ý v i m con mình hay không. N u
nó ngh ch thì trong nhà h t m m n a.
- Thì má ki m ch hi n c mà c i cho con ch c i gái th t giáo làm chi mà
nó ngh ch. Má h i thi t con, thu nay con c m tình v i m t cô gái nào hay không?
- Th a, không có. Con ch a h ý n vi c v ch ng.
- L n r i, con ph i ý ch , Quân t chi o t o oan h phu ph . V ch ng
là m i o u tiên c a ng i quân t . Ph i có v ch ng m i t o ra cha con, anh em,
tôi chúa c.
- Con th a thi t v i má, công n má nuôi d y con n ng n quá. Con ch a n
áp c chút nào, con mu n t t c lòng kính yêu c a con cho má. N u con có v
thì con ph i chia s t s kính yêu ó cho v v i cha m v , là ng i ch a có n ngh a
gì v i con h t. T i nh v y nên con không tính t i vi c c i v .
- Con ngh nh v y sao ph i. Trong s kính yêu, ai có ph n n y, ch âu ph i có
r i con m c yêu v , con h t yêu má, hay là con ch c kính cha m v , con h t kính
má. ã bi t v ch ng là ng i d ng, thu nay không quen bi t nhau, nên ch a có c m
tình c m ngh a chi h t. Nh ng ai c ng v y, h c i v r i, v ch ng chung s ng v i
nhau trong m t nhà l n l n gây c m tình, r i có chung c c chung lo v i nhau, còn gây
thêm c m ngh a n a. Lâu ngày ch y tháng, tình ngh a n ng d y, v ch ng m i i
i nhau, t o ra gia ình, sanh con cháu mà n i nghi p cho t tiên. má nói l i
cho con hi u. Ngày cha con m t con m i c có 3 tu i, còn má 26 tu i. Cha con
i cho má ba nhi m v h t s c n ng n : m t là thay th cho cha con mà ph ng t cha

7. nh Phúc L i nào 7 www.hobieuchanh.com
7
ông bà, hai là nuôi d y con và t o h nh phúc cho con an vui trong i s ng c a
con, ba là gi s nghi p truy n l i cho con h ng. V nhi m v th ba má làm
vuông tròn, má còn làm l n thêm g p ba l n h i tr c. V nhi m v th nh t còn tam
nham ch a d t khoát, con ph i c i v sanh con ng ti p theo mà ph ng s ông bà,
i nghi p cho cha, má có s ng hoài c âu mà làm vi c ó. Còn nhi m v th nhì
a, ph i c i v ng gây h nh phúc cho con tr c khi má ch t ch .
- N u con ph i c i v cho má tr n ngh a v i cha, thì d u mu n d u không con
ph i ch u con không dám th t thoát. Má bi t ng i bi t i h n con, v y má coi ch
nào nên, h má ch u thì con ch u, con không kén ch n chi h t.
- Con nói nh v y thì th ng th ng má li u. D u th nào má c ng ph i l a nhà
hi n c m i ch u làm sui.
Cách ít ngày có m t ng i bà con v i thím Xã C m qua ch C n Giu c có vi c
riêng. Ng i y bên R ch ào, là ch t ph c a thím, nh n d p m i ghé th m thím.
Thím t ý mu n ki m ch làm sui. Ng i y m i ch ông H i ng Mai trên R ch
Ki n, mà nói hai v ch ng ông h i ng l i n m m i tu i, v n là ng i hi n c, có
nhà c a t t v i m i m y m u ru ng ch không ph i giàu l n, song có ba ng i
con, m t trai hai gái. Ng i gái l n có ch ng làm vi c trên Saigon. Ng i trai k ó có
r i c ng làm vi c trên Saigon. Bây gi còn ng i con gái út, tên Tr n Th Oanh, l i
18 - 19 tu i, theo ch h c m y n m. T h i n m ngoái m i em v nhà h c n công
và h h v i cha m .
Thím Xã nghe nh v y có ý m ng, m i c y ng i bà con ó dò h i ng làm
mai c i cô Oanh cho ng ngh vì hai tr tu i xê xích v i nhau, l i sui gia coi c ng
ng. Ng i bà con v nhà r i b a sau lên R ch Ki n nói chuy n làm mai. Hai v
ch ng h i ng Mai b ng lòng cho thím Xã C m n coi cô Oanh.
Thím Xã C m th y b n c a ông h i ng Mai thì thím v a ý; h i th m ng i
ta thì ng i ta nói nhà ó không giàu nh ng hi n c. L i cô Oanh nh h n ng
t tu i và t ng m o không có ch nào chê c. Thím Xã C m v nhà h i ý con,
thì ng nói m li u nh th nào t ý m , ch chàng không chê khen chi h t. Thím
Xã C m m i c y ng i bà con làm mai m i giùm v ch ng ông h i ng qua nhà ch i
cho bi t. Không hi u àng gái bàn tính v i con l nào mà h n m t tháng m i tr l i
i ông mai ch u qua coi nhà àng trai. Ông Mai m n xe r c v ch ng ông h i ng
quan nhà Thím Xã C m n m t b a c m r i v ch u g con.
Tháng 11 n m ó cho i l h i r i qua tháng 2 n m sau, ng c 20 tu i r i
thì cho làm l c i. Nhà s n c m ti n d d , l i có m t a con mà thôi, thím Xã C m
làm ám c i h n hòi, nhóm h ãi ng linh ình, s m l v t v i n trang h t, l i
n xe h i i r c dâu r n r n.
ám c i xong r i, khách v h t, ã d n d p l i yên n i, thím Xã C m l s c
c vui m ng, bà con chòm xóm c ng u ngó th y.
ng th y m vui chàng c ng vui. Nh ng v ch ng n v i nhau c m t
tháng chàng nh n th y tánh ý c a v chàng không gi ng tánh ý c a chàng chút nào
t. Chàng thì gi n d , ôn hòa không se sua, a an t nh; còn cô Oanh thì câu mâu, nóng
y, a lòe l t, thích Saigon ng vui ch i. Trong m y tháng sau cô l i than ch n
thôn quê bu n b c cô ch u không c. Cô súi chàng lên Saigon ki m vi c xin i làm.

8. nh Phúc L i nào 8 www.hobieuchanh.com
8
Chàng nói nhà có hai m con, không th nào chàng b m mà i ch khác c.
âu c ng v y h m vui thì chàng vui, ch chàng không c phép tìm vui riêng mà
m hiu qu nh. Ngôn ng c a chàng thi t thà mà rõ ràng d hi u, th mà cô không
quen nghe, nên cô không th u ý ngh a r i cô bu n, c l ng l nh ng i th t v ng.
Lâu lâu, ng c m th y tánh tình c a v ch ng chàng khác nhau nh tr ng v i
en, thà lìa nhau ai i ng n y ho c may m i g p h nh phúc c mà h ng ch
chung ch hoài thì c hai u th m s u au kh , không vui s ng gì.
Nhi u khi v i v R ch Ki n th m cha m ít b a, ng mu n bày t n i lòng
a chàng cho m nghe. Ng t vì chàng c th y m vui m ng c i c v t t cho
con m c ng dâu khoe dâu, nói chuy n v i bà con chòm xóm m không ng t hãnh
di n ng i khen dâu là con nhà hi n c, chàng s nói ra r i m bu n m lo ch không
ích gì, b i v y chàng ph i ng m mi ng c n r ng mà ch u.
Cô Oanh dòm th y m ch ng t ng tiu quí tr ng còn ch ng thì nh n nh c chìu
lòn, cô lên n c l n t i hi p ch ng; cô i Saigon th ng hoài h mu n i thì th a cho
ch ng hay nói i th m ch th m anh r i cô i, không k t i ch ng, có khi cô i
ng t i n m b y b a.
Có ch ng c n m sáu n m cô Oanh ã quen thói khinh r ch ng, r i cô l i còn
sanh tánh ghen tuông h n u v i ch ng n a.
ng bu n quá ch u h t n i, nên m t êm v i Saigon, chàng nhà th than
i m , s gia o không yên.
Thím Xã C m bây gi ã g n 50 tu i r i, l i làm sui v i ông h i ng, b i v y
làng xóm g i là bà Xã ch không kêu b ng thím nh h i nh v y n a.
Bà Xã C m nghe con than phi n bà m i an i, khuyên con ng bu n. Bà nói
Oanh còn nh t nhiên hay nh anh nh ch , nh m nh cha, ham n m c lòa lo t, a
xem hát và d cu c vui, i trong ít n m nó sanh con, nó ham con nó thu n n t r i nó
ôn hòa c ng nh ng i khác.
ng nghe m nói nh v y, chàng nh m d y con trai c i v ch ý sanh con
n i nghi p cho t tiên, ch không có m c ích nào khác. Chàng không dám cãi v i
s m lo bu n nên không dám nói nhi u n a. T ây chàng quy t c m lòng ch u
kh cho m kh i bu n. Mà chàng c ng xem v trong nhà nh cái c i xay lúa, hay
là cái c i giã g o nên v mu n i ch nào, mu n làm vi c chi thì chàng c ng không
thèm ý n. Chàng c tâm làm cho m vui lòng mà thôi. Chàng k v nh cái máy
úc con, vì m , vì tông môn nên chàng ph i lau chùi s n sóc cái máy v y thôi d u
máy có tr c tr c làm cho chàng ph i nh c lòng, chàng c ng ph i ráng mà ch u, không
n than th n a.
Té ra ng n v i v trót 19 n m, chàng ph i ch u au lòng b c trí không
bi t bao nhiêu mà k ; m y n m sau chàng au kh quá n sanh b nh, r i m i 39 tu i
mà chàng ch t, không l i cho m già m t a cháu n i nào h t, mà trong kho ng
i s ng ó chàng c ng không c n m tình sâu ngh a n ng c a o v ch ng chút
nào h t!
Th m thay!... T i nghi p quá...

9. nh Phúc L i nào 9 www.hobieuchanh.com
9
i nghi p cho m t góa ph còn tr tu i mà bi t noi theo phong hóa c truy n,
ch ng ch t lo th ti t d y con và k nghi p cho tông môn nh ng vì thi u sáng su t và
thi u kinh nghi m v ng i nên nhi m v không c vuông tròn.
ng t i nghi p cho m t nam nhi bi t nâng cao ngh a hi u o, áo áo th cha
kính m , n th ph n hi n lành nh ng vì không bi t t tr ng, không dám c ng
quy t nên i s ng v ch ng không có u ki n mà xây nên h nh phúc l i cho
h ng.
Mà th t nhi u khi h a là ngòi c a ph c. V y xem coi bà Xã C m có bi t i
sai ng mà h i ng hay không, r i bà li u l nào mà chuy n h a v i ph c.
Bu i chi u ó, n c m s m r i, bà Xã C m bi u ông ba Tào, là ng i làm
n cho bà, b ng m t ch c ng n b u bí ng ã lên cao r i em ra mà t vào cái
gi ng ông ã cu c và vô phân d c theo hàng rào phía tr c sân. Bà ng mà ch cho
ông ba Tào t b u cho ngay hàng, có con Cát 15 tu i, là cháu ngo i c a ng i tá n
d i M ng Gà, bà em c m con nó v bà nuôi c ba n m nay, nó x n b n theo m t
bên bà mà ch i. Th y ông ba Tào ã t lên gi ng c hai ng n b u r i, bà bi u con
Cát vô l y cái lon l n múc n c em ra ng bà t i g c b u cho im t. Bà d n ông
Ba h b u t r i ngày mai ông ph i lo n cây trâm b u cho s n ng ch ng b u
t u bò, thì làm giàn co nó leo, c m cây giác giàn vô trong sân thì xuôi theo ng n
gió ch ng b u bò m i m nh.
Bà ng ng nói láp dáp, thì ông Lê i Th ng, làm hi u tr ng tr ng C n
Giu c h n 20 n m. Ông m i h u trí ch ng m t n m nay, th y tr i mát ông i ch i,
nh n ti n b c ông ghé th m bà Xã.
Bà th y ông b c vô sân bà l t t chào h i:
- Tôi kính chào c u c. Hôm n tôi có m t chút chuy n tôi mu n h i c u. Tôi
sai tr qua coi có c u nhà hay không thì m c nói c u i Saigon ch i v i con c
tháng nay mà ch a v . C u v h i nào v y?
- Tôi m i v h i s m m i. Lóng n y ch m nh gi i hay không ch Xã?
- M nh. Cám n. C u có hai ng i con mà hai ng i u d y h c, l i có ch ng
có v h t r i. Bây gi c u h u trí, c u th i ch i, kh i lo chi h t, kh e quá h ?
- D y h c m y ch c n m, tu i g n sáu m i r i, tôi c phép ngh mà ch i ch
ph i làm hoài hay sao ch . Ru ng c a ch mùa n y trúng hay không?
- Khá. Nghe nói s nào lúa c ng t t u h t. Còn t c a m c b n th nào?
- i! B có n m sáu m u có ngh a gì âu. B cho m n, l i mua lúa xa mãi m i
m ki m ít thiên2
n v y thôi. Mà nghe nói n m nay c ng d ch u.
- C u lên Saigon ch i v i hai cháu, v y mà hai cháu chung hay là riêng?
- H i th ng Khoa m i c c p b ng d y tr ng S ph m t H . T ngày nó
i v r i thì nó m n m t c n ph mà riêng, song c ng thu c m t ng v i con
ào nên ch em nó c ng g n nhau.
- Ch c c u lên c u nhà cô giáo ào.
2
100 gi

10. nh Phúc L i nào 10 www.hobieuchanh.com
10
- Không. Tôi v i th ng Khoa.
- Con gái th ng hay lo c m n c áo qu n cho cha m . Sao c u không v i con
gái, l i v i con trai?
- V ch ng con ào m c i d y h c. Nó l i có con nh , nó m n vú nuôi cho bú
a bò. H v nhà con ào m c lo cho con nó. V th ng Khoa nhà ch không có i
làm. Nó m i tôi d i nó ng nó r nh nó lo cho tôi.
- C u có ph c quá. Có con r i có dâu có r t t h t.
Ông c h c Th ng th y con Cát b ng lon n c em ra cho ông Ba Tào t i
c cho b u thì ông ngó nó trân trân r i ông h i bà Xã C m:
- Tôi nghe nói cách m y n m tr c ch có em m t a con nh c a tá n v
ch nuôi, ph i cháu n y hay không ch ?
- Ph i. Tôi em m con nó v v i tôi ba n m nay.
- Tôi coi nó gi ng thi t ch à.
- Ai c ng nói gi ng, b i v y tôi m i em v tôi nuôi ó. M i c u vô nhà, vô
ng n c nói chuy n ch i.
Bà Xã i vô nhà. Ông c th ng th ng theo sau, m t ngó m y n c tr u tr ng
bên chái nhà, lá vàng khè, r i ngó ám rau th m tr ng k ó t t t i dày b t.
Bà kéo gh m i ông c ng i t i bàn gi a, bà kêu ng i trong nhà bi u ch
t bình trà m i mà ãi khách, r i bà ng i trên b ván gõ l n ngang ó têm tr u mà
n.
Ông c h i bà Xã:
- Cô hai v bên R ch Ki n m y n m nay cô có hay qua th m ch hay không v y
ch Xã?
- ã l y ch ng khác r i còn tình ngh a gì mà th m vi ng.
- Có ch ng khác thì có ch . Làm dâu ch ã g n 20 n m, d u ch ng ch t, không
có con, c ng ph i ngh chút tình x a ngh a c coi m i c ch .
- Ng i ta có ph i nh mình v y âu c u c. Thi t tôi l m ngay. H i tr c ai
ng khen nhà anh h i ng là nhà hi n c nên tôi m i nong n làm sui. Té ra con
dâu không bi t u mà sui gia c ng ch ng ra gì h t. M y n m nay h nh t i thì tôi
i h n h t s c. Có v y m i bi t l i khen chê c a thiên h không nên tin, vì không
úng v i s th t.
- S p nh tôi nó g p cô hai hoài. Nó nói cô có m t a con nh .
- Có con hay sao?
- Nó nói g p cô i ch i, có b ng a nh ch ng quá ôi nôi.
- Tôi không hay có con. Tôi ch nghe nó tr v bên R ch Ki n ch ng vài
tháng r i có ch ng làm vi c theo v i ch ng trên Saigon. L y ch ng khác không thèm
nói v i tôi mà v ch ng anh H i ng c ng không cho tôi hay. n nh v y thì tôi
hi u ng i ta ã d t tình ngh a r i, nên tôi không mu n bi t vi c c a ng i ta làm chi
a.

11. nh Phúc L i nào 11 www.hobieuchanh.com
11
- T i c u ng vô ph c quá m i g p v nh v y, h i nào mà phi n ch .
- Tôi c ng ngh nh c u v y. C u nh c t i ng làm tôi m i nh ...
Bà Xã nói ch a d t câu thì cô Thâm, là m c a con Cát a gái b ng lon n c
t i b u ngoài tr c ó, tay cô xách bình trà, tay cô b ng cái tách, trong i ra cúi
u chào Ông c r i bình v i tách trà tr c m t ông. Bà Xã bi u: Rót trà ra i
con, rót m t tách cho ông c gi i khát .
Ông c li c m t nhìn cô thì th y m t thi u ph thôn quê, tu i ngoài ba m i,
c qu n lãnh áo bà ba l a en t ng m o y u u, g ng m c sáng r nh ng hi n
lành. Cô rót m t tách trà r i xách bình i vô trong gi , cô m i b ng gi bình v i
t cái tách n a em ra d a ô tr u ch Bà Xã ng i.
Bà Xã m i ông c u ng trà và nói: Tôi không bi t ch Vi t. T ngày ng
thôi h c v nhà thì tôi giao h t b ng khoáng ru ng t cho nó gi . Các t tá cho
n ru ng nó c ng coi làm. Nó có cái t cây riêng nên nó c t h t gi y t trong t c a
nó r i nó gi chìa khóa. N m nó b nh, l i n m b y tháng tr c ngày nó ch t, th a b a
nó không có nhà, nó ôm giao cho tôi m t cái gói, ngoài bao gi y và bu c dây k
ng ch c ch n, mà xin tôi c t giùm trong t s t. Nó nói gói ó là gói gi y t quan
tr ng v i b ng khoán ru ng t, ph i c t trong t s t m i kh i s m t. Nó l i d n tôi
ng cho ai l y gói ó n u r i nó ch t mà trong nhà có vi c chi b i r i, thì tôi m gói
y ra mà coi, trong ó nó có biên m i vi c l i cho tôi hi u.
Vì tôi bi t tánh con tôi nó k l ng, b i v y tôi m i m t s t ra tôi c t cái gói
cho nó th y. Tôi không nghi ng u chi h t, nên tôi không c n g n h i. Cách m y
tháng sau nó ch t, thì tôi bu n, ch không có u chi r i r m. Chôn c t nó r i thì v
nó c ng còn bên n y g n m t n m, có bu n thì nó i v bên R ch Ki n, ho c lên
Saigon mà ch i, r i c ng tr v v i tôi nh th ng. Ch ng tôi nghe m y ng i trong
xóm th th nói v i tôi r ng con gái c a ông H ng ngh Thi t làm ru ng c a tôi
i M ng Gà nó không có ch ng, mà nó có m t a con gái ch ng 12 tu i, con nh
sao mà nó gi ng th ng ng nh úc. Tôi nh h i tr c con tôi hay c i xe máy i
ru ng d i M ng Gà. Sau ó tôi mua ru ng d i ch Tr m cùng m t phía ó, nó
càng i th ng h n n a. Tôi phát nghi. Nó ch t r i không có con n u con nh ó thi t
là con c a nó, thì may cho tôi l m. Nh ng tôi không dám nói cho ai bi t. Tôi m n xe
tôi i th m ru ng, xu ng nhà v ch ng H ng ngh Thi t tôi g p hai ông bà nhà
i a con gái ra rót trà cho c u c u ng h i nãy ó..
Ông c Th ng ng c nhiên h i:
- Té ra cô h i nãy là m con nh xách n c ra t i b u ngoài sân ó sao?
- Ph i. Hai m con nó ó. Tôi th y con Cát thi t gi ng th ng con tôi quá, gi ng
bàn tay bàn ch n, gi ng m t m i, gi ng ti ng nói, gi ng t ng i, cái gì c ng gi ng
t th y. Tôi ki m chuy n nói v i m nó, tên Th m có ý d coi tánh tình th nào. Tôi
i ch ng nó làm ngh gì, nó có c m y a con. Nó nói ch ng nó ch t, l i cho
nó có m t a con gái ó.
- Nó th y ch xu ng ch c nó m ng l m h ?
- Không. Nó bình t nh nh th ng, không ch n r n chi h t. V ch ng H ng
ngh c ng v y.

12. nh Phúc L i nào 12 www.hobieuchanh.com
12
- Không nghi ch xu ng nhìn cháu n i hay sao?
- Không có. Tánh tôi dè d t, có ý i coi con Th m ho c cha m nó có m h i,
nói xa nói g n gì hay không. Té ra không ng , không ai ch u ló mòi gì h t.
- Ch c là v ch ng H ng ngh ch n ch t thi t thà, s bà ch n nên không
dám nói ch gì.
- C nhà t cha m xu ng n con u thi t thà l m. Mà c ch nh v y c ng
làm cho tôi s tôi nhìn l m nên tôi c ng không dám h môi. Tôi mu n em m con
con nh v v i tôi ít ngày ng tôi d tình ý cho ch c r i s hay. N u ph i thì ch ng
nào nhìn c ng c, không có chi g p mà ph i v i. Tôi m i than v i v ch ng H ng
ngh r ng, ng tôi ch t b tôi hiu qu nh, êm hôm không có ng i h h mà gi i
bu n. Tôi mu n c y con Th m em con nó lên giùm tôi ít ngày, m thì giúp coi sóc
vi c trong nhà, còn con thì theo tôi lo l y tr u ch n c. Bà H ng ngh kêu con ra mà
i thì nó ch u i. Tôi m ng; tôi bi u gói áo qu n r i s n có xe i luôn v i tôi cho ti n.
t i nhà tôi nói tôi ki m ng i ph giúp trong nhà ch không nói chuy n nhìn dâu
nhìn cháu chi h t. M y a trong nhà ác nghi t, th y con Cát c theo nhìn ngó r i x m
xì v i nhau. Chòm xóm hay h c ng ch y l i h coi làm cho con Oanh là dâu tôi nó
ch b . Nó h i tôi r c quân n mày ó v làm gì?
- Cha ch ! Vô l n th l n sao?
- C u c ngh mà coi. Tôi hi n lành h t s c. Tôi c ng th ng nó nhi u. Ch ng
nó ch t ã g n làm tu n giáp n m. Nó c ây v i tôi. Tôi có ý m ng, t ng nó b t
ch c g ng c a tôi, th ti t th ch ng. Tôi tính ch ng tôi qua i thì s nghi p c a
tôi nó th a h ng ch ai vô ây mà giành v i nó c. Nó không c i giá, c th ti t
mà ph ng t ông bà bên ch ng, h ng huê l i mãn i. Tôi c ng có tính n u mãn tang
mà nó mu n l y ch ng thì tôi c ng s bi t ph i v i nó, tôi giúp cho nó l p gia ình
khác mà s ng v i c nh i thong th , sung s ng v i ng i ta. Ví d u nó bi t con Cát
là con c a ch ng nó thì nó th a v i tôi r i r c con nh em v nó nuôi m i ph i. Nó
không bi t làm nh v y. Mà tôi em v ch tôi ch c ng không nhìn nh n con cháu gì
t, sao nó l i dám m ng tôi. Thi t rõ ràng là con nhà thi u d y. Tôi hi n nh Ph t mà
nghe cái gi ng nó nói tôi ph i n i gi n. Tôi tái s c mà nói v i nó nh v y: Con giàu
y m i mà con g i ng i ta là quân n mày? D u ng i ta làm m n mà l y ti n
công, con c ng không phép khinh r ng i ta nh th . Hu ng chi ng i ta là con cháu
a m t tá n, có ch c v chút nh trong làng, má c y lên giúp mà coi sóc vi c nhà
ch không ph i m n. Sao con dám nh c m ng i ta. Con ng có d i nh v y,
thiên h h ghét ch không ph i h khen hay h s âu. Trong nhà n y má làm ch ,
má mu n s p t th nào thì t ý má. Con l y quy n gì mà ng n c n má c... Má
m bi t t rày s p lên con không c nói ng t i m con c a nó n a, mà c ng
không c vô l v i m i ng i trong nhà c a má .
- Ch cho cô bài h c nh v y thì hay l m.
Th y tr i s m t i, Bà Xã kêu ng i trong nhà lên èn r i bà nói ti p:
- tôi nói h t cho c u c nghe. Con Oanh nghe tôi qu n ng, nó m c c hay
là phi n gi n không bi t mà nó ngoe ngo y b i vô bu ng khép c a l i. Chi u nó
không thèm ra n c m. Sáng b a sau có chi c xe ng a qua u tr c sân. Nó sai i
kêu h i nào tôi không hay. Nó ra th a v i tôi cho nó v th m ba m ít b a. Tôi và

13. nh Phúc L i nào 13 www.hobieuchanh.com
13
t l y m t tr m ng b c cho nó i. Nó nói nó có ti n, nó không thèm l y, nó cho
ông Ba Tào vác giùm cái g ng c a nó em lên xe r i nó i. Tôi vô trong bu ng nó
tôi coi, thì c áo qu n c a nó không còn th gì h t. Tôi ch c nó gi n tôi nó i luôn.
Thi t qu làm tu n giáp n m cho th ng ng nó không v mà sui gia c ng không có
ai qua. Cách ít tháng tôi nghe nó có ch ng khác tôi c i, c i cái d i c a nó, mà thi t
tôi c ng phi n, tôi không còn k nó là dâu c a tôi n a. M con con Th m v i tôi
ng xong. M con thi t thà, nh nhoi, hi n lành, m thì lo coi sóc vi c trong nhà, con
thì theo h u tr u n c cho tôi, không ham mu n, không òi h i th chi h t. Vì v y tôi
i may hàng l a cho b n. Tôi bi u n c m chung v i tôi cho vui. M i tháng tôi
cho m con nó v th m ông H ng ngh , có i ch c ng ghé th m, ba n m nay m con
nó v i tôi m m l m. Chúng nó không nói, mà tôi c ng không h i u chi h t.
Không có r c r i v ru ng t hay gia o nên tôi quên l i c a th ng ng nói, khi
nó giao gói b ng khoán cho tôi c t. Mãi n hôm tr c ây ng i làm dây ru ng c a
tôi x m trong b ng i ta l n ranh sao ó m i qua làng mà th a.
u H ng Hào qua nói v i tôi xin cho tôi b ng khoán s ru ng ó ng bi t
ranh r p mà phân x . Tôi m t s t em gói b ng khoán ra a cho c u mà l a vì tôi
không bi t ch nên không bi t b n nào thu c v s t nào. C u H ng Hào m ra thì
th y m t phong th , còn niêm kín, n m trên ch ng b ng khoán. C u c m coi mà a
cho tôi mà h i: Có l i tr i c a anh ng l i cho bà ây. Anh ch t ã m y n m
i, sao bà ch a xé bao th ra mà c? . Tôi ch ng h ng. C u H ng Hào m i c
y hàng ch biên ngoài cho tôi nghe nh v y: i tr i c a tôi l i cho m tôi. Khi
tôi ch t r i thì m t mình m tôi c phép xé th n y mà coi, ch v tôi không c
phép xé .Tôi c m ng quá. Tôi l y phong th c m trong tay mà suy ngh .
ng Hào ng i so n b ng khoán mà coi. Tôi m n xé bao th mà m m c u
c giùm. Mà tôi s con tôi nói chuy n m con, con Cát ây ch không có gì l .
Chuy n ó không cho ng i ngoài bi t. Tôi tính b a sau tôi em qua c y c u c tôi
nghe. H ng Hào coi b ng khoán xong r i c u tr l i cho tôi mà i v . Tôi s p mà r i
gói l i t t , r i i l i trong t . Tôi bao th c a con tôi lên trên mà c t luôn. Sáng
a sau tôi sai m t a qua h i coi có c u c nhà hay không. M c nói c u i
ch i trên Saigon ch a v . Tôi c t cái th h m nay, không mu n m n ng i trong
xóm c, s h bi t gia o c a tôi r i h d ngh . Bây gi tôi m i m t s t. V y sáng
mai tôi m tôi l y em qua m n c u c c giùm cho tôi nghe coi con tôi nó nói
làm sao.
Ông c Th ng nói ông không em c p m t ki ng theo. D u có th bây gi
ông c c ng không c. Hu ng chi ng ch t ã b n n m r i m i hay có chúc
ngôn. tr thêm m t b a c ng không h i gì. L i ch c ng ch i vi c m con con
Cát. Mà m con nó ã trong nhà n y r i thì có chi âu mà lo g p.
Ông c nói r i ông ng d y cáo t mà v . Bà Xã kêu ông Ba Tào bi u a
giùm ông c t i c u. Bà h n ngày mai n c m s m m i r i em th qua. Bà a ông
c ra t i sân r i ông i v i Ba Tào. Bà ng suy ngh , n ông bà Tào tr v m i
vô nhà.

14. nh Phúc L i nào 14 www.hobieuchanh.com
14
2. NH N TH Y L I TH I
Ông Lê i Th ng, c h c h i h u, nhà ngói ba c n, vách ván sau có m t
cái nhà b p chón hón; cu c nhà tuy không s , song có v th nh th i, vui v , n m
a công l Saigon xu ng Gò Công. T ch C n Giu c l i ó ch ng vài tr m th c.
Trong nhà bàn gh t ván t m th ng nh ng nh s p t, khéo léo nên xem c ng p.
Tr c c a có ch a m t cái sân vài th c, theo mé l có óng cây làm hàng rào, d c
theo ch n rào có tr ng bông rau d a, bông chen bông tr ng tr h ng ngày, không
mùa m a hay mùa n ng. êm tr ng nh c gh ngoài sân mà u ng trà àm o
ng c th ng th c ít nhi u thú phong l u.
y h c h n 30 n m, tuy l ng b ng không nhi u, song nh ông c siêng
ng, bà c ti n t n, v ch ng bi t ráng ch u c c lúc tr tu i ng an vui tu i già, b i
y có m t a con gái v i m t a con trai thì ch m nom nuôi chúng n h c ng
chúng nó l p thân mà bay nh y theo i, l n l n t o c a nhà ng n cho m êm, r i
còn s m c m y m u ru ng có s n c m áo mà nh t.
n m t n m nay. Ông c h u trí, hai con ã làm giáo viên có gia th t xong
i. Ông c r nh rang th ng th lên Saigon ch i v i hai con, bà c nhà
ch m nom ru ng t c a nhà, có m n m t a gái cho bà sai khi n.
Y nh l i Bà Xã C m h n v i Ông c Th ng h i hôm, s m mai n y, g n 10
gi , Bà Xã che dù i qua nhà Ông c ng c y ông c t di chúc c a con. Th y Bà
Xã b c vô thì bà c vui v chào m ng, bà m i l i ván n tr u, bà nói Ông c i ra
th m ch ti m thu c b c ngoài ch , ông có d n n u Bà Xã có qua s m thì m i bà ng i
ch i ch m t chút ông s v .
Hai bà h i th m nhau v s c kh e, r i b t qua chuy n mùa màng, v a nói t i
con thì Ông c v ông b c vô, làm cho hai bà ph i t ngang câu chuy n.
Ông c bi t nhi u chuy n v tâm s c a ng, nh ng thu nay ông không
dám h môi. H i hôm nghe ng có vi t l i tr i mà l i cho m thì ông có ý mu n
bi t coi ng tr i v chuy n nào, b i v y v a th y Bà Xã thì ông li n h i có em
theo phong th hay không. Bà Xã m cái kh n l y a cho Ông c m t phong th to
n l i n ng. Ông c l y làm l . Ông châu mày phong th trên ván, day qua cái
bàn l y c p m t ki ng mà mang r i kéo cái gh d a mé ván mà ng i gi a hai bà.
Ông c m bao th mà xem thì có th y hàng ch y nh l i Bà Xã nói hôm qua. Ông v i
y con dao n tr u r c m t phía k l ng, r i tra ba th gi y t , m t s p th vi t tay,
t t khai sanh v i b n sao án Tòa. Ông khai sanh v i b n sao án Tòa m t bên.
Ông c m s p gi y mà nói: C u ng gi y t gì nhi u quá v y không bi t, tôi c
c th tr c cho ch nghe r i s hay. Tôi c ch m ch m ng ch nghe rõ ràng .
Ông c m i c:
Th a má,
Con th ng nghe ng i ta nói : con là máu th t c a cha m .

15. nh Phúc L i nào 15 www.hobieuchanh.com
15
Theo ý con, ch a g m h t ý ngh a y v a con. Ph i nói: Con v a là
máu th t, v a là tâm h n c a cha m . Nói nh v y m i trúng chánh ngh a, m i
p thiên ý, m i kh i thi u sót.
Riêng v ph n con, lúc con v a m i bi t i bi t nói, thì cha v i theo ông theo
bà, nên con ch a hi u tâm h n c a ng i cha nh th nào. Có m t mình má
i v i con t ngày ó cho n bây gi , ch ng nh ng má chung s ng v i con,
má ch m nom d ng d c con h ng ngày, mà má còn rèn lòng m trí, h ng
n ý chí, ung úc tánh tình cho con luôn luôn, b i v y t khi con l n lên thì
con c m th y con v i má tuy phân làm hai thân th nh ng s ng chung m t tâm
n rõ ràng. H má vui thì con vui, h má bu n thì con bu n, h má lo thì con
lo, h má mu n thì con c ng mu n, y là lúc má mu n c i v cho con. Mà con
du d không mu n c i v , ch ng l con tính trái ý má. Con du d là t i nh
y: con s ng i v không h p th chung m t giáo d c nh con, thì không th
có m t tâm h n gi ng nh tâm h n c a m con mình c. C i ng i v
chung m t nhà, ph i mãn i, n u v ch ng tánh ý khác nhau thì hòa khí
trong gia ình tiêu tan, r i cái vui thu nay hóa ra cái bu n, bu n cho con mà
bu n lây cho má n a, tình c nh nh v y con làm sao mà ch u n i.
Má m i c t ngh a cho con hi u, má nói: Quân t chi o t o oan h phu
ph v ch ng là o u tiên c a con ng i. Ph i có v ch ng r i m i có cha
con, anh em tôi chúa, b ng h u r i m i thành gia ình, tông t c, xã h i mà duy
trì gi ng nòi, ki n thi t qu c gia. o v ch ng là o tr ng h , không ph i
ng v s ôm p, s vui ch i, mà chánh nó h ng v s sanh con n i
nghi p tông môn và ph ng t t tiên. C i v mà bi t ch tâm v ý ngh a cao
th ng ó, thì m c d u ban u v ch ng khác tâm h n, nh ng chung s ng lâu
ngày, có chung c c chia vui v i nhau, th i gian s gây c m ngh a c m tình, r i
tâm h n bi n chuy n c i hóa l n l n, t nhiên s u hòa nh t tâm nh t c.
Thu nay con kính má nh tr i bi n, con xem l i mà d y nh thánh ngôn, b i
y nghe má c t ngh a con li n xuôi theo, cho má d t i coi v . i qua R ch
Ki n v , má r t hài lòng, má nói nhà sui hi n lành t t , con dâu h p tu i, d
th ng; má h n h vui lòng, làm cho con c ng vui m ng nh má.
Té ra c i v v v i nhau c ít ngày, con c m th y v ch ng con khác nhau
nh tr ng v i en nh tr i v i v c. Cái mà con lo ng i tr c ó, nó ã hi n ra
tr c m t. Con b t u s i s ng c a con là chu i ngày s u th m n n n.
Con mu n bàn l i v i má. Ng t má ang vui m ng, ng yêu dâu, ng c ng
dâu, n u nói ngay ra con s làm cho má m t vui nên con ph i ôm lòng ng m
mi ng.
n ch ng v con h n u ta bà thái quá, con ch c má c ng bu n nh con, nên
con m i dám th than chút nh v i má coi má có li u l nào mà c u h nh phúc
a nhà hay không. Ch ng dè má l i khuyên con ph i l y o trung th mà c
, ch ng nên g t gao c ch p. Má nói v con còn kh , nên nó hay nh anh
nh ch , m cha, ham vui ch i chút nh. Trong m t hai n m có con r i, nó ham
con, th ng con, nó s thu n n t, r i ni m v ch ng s êm m an vui.
Nó không sanh con, mà nó l i sanh t t!

16. nh Phúc L i nào 16 www.hobieuchanh.com
16
Con xin má hi u giùm cho con. Làm ng i, nên thu t vi c t t c a k khác, ch
không nên thu t vi c x u. Làm b n ch ng xa nhau ng nói vi c x u cho nhau.
Vì tâm h n c a con nh v y nên má khuyên con n nh n mà ch thì con vâng
i, con không dám trái ý má, mà c ng không n k t i l i c a v con cho má
nghe.
Con n nh n c, mà con không b d t cái bu n c. Cái bu n c l n qu n
trong u óc con hoài, nó làm cho lòng con sanh chán n n, vi c nào con c ng
chán h t. T ó con coi v con nh m t cái c i xay lúa. Con c n dùng nó ng
sanh con n i dòng, ch không tình ngh a chi h t, c ng nh thiên h c n dùng
i xay cho ra g o, d u nó n m nghênh ngang ch t nhà gai m t c ng ph i
ráng mà ch i.
Con th a thi t v i má, lòng con tràn tr o não, b m d p ê, con m i c m th y
àn ông con trai c i v , ch ng nh ng là ki m ng i giúp tay sanh con n i
dòng mà thôi có l còn có ý ki m m t ng i b n ng thinh ng khí ng si t
tay k t cánh mà dìu d t nâng nhau i trên ng i cho v ng b c, khi
sung s ng thì chung vui khi au kh thì chia bu n v i nhau, dám hy sinh t t c
vui s ng chung s ng v i nhau, bi t phú thác t t c m ng v n b i b tình
yêu v i nhau.
Ng i v con c i ây nó không ý giúp cho con có tr n i dòng mà nó c ng
không ngh t i s vui bu n chung vui v i con. Trái l i, v con nó mu n i riêng
t ng , cho con i ng nào t ý con. Má khao khát cháu n i, còn con tìm
ki m tình yêu. Má không th a mãn, mà con c ng th t v ng. Con bu n nên t i
ngày con ki m ch thanh v ng ng i câu cá gi i khuây. Th n m chúa nh t con
th ng g p v ch ng th y giáo Hi n bên ch c ng thích i câu cá nh con.
p làm quen nói chuy n v i nhau vài l n thì con c m th y v ch ng th y là
t ôi b n i thu n hòa êm m v i nhau h t s c, mà i v i con c ng ng
tình hi p ý n a. ng thinh t ng ng, ng khi t ng c u, th y giáo Hi n m i
con qua nhà th y ch i. Trong nhà th y có cô giáo H ng u mà i d y h c.
i g p cô l n u, nói chuy n v i nhau m t lát, thì con th y con v i cô
ng gi ng tánh ý nhau, ôn hòa, thành thi t, a thanh t nh, ghét lòe l t, tr ng
danh d , ham ngh a nh n.
ch ng th y Hi n m i con b a chúa nh t qua s m ng hi p nhau i xu ng
mi t d i câu ch i, tr a v nhà th y n c m r i ngh m t lát r i x i câu n a.
n n y có cô H ng i câu. Hai cô u vui v , hay nói chuy n, h c cá thì
ng la om sòm, làm cho con c tham d cu c vui thanh nhã l i thân yêu,
mà t ngày con có v con ch a h c th ng th c.
n c m tr a v i nhau, con l i c d m t b a n vui thân yêu n a, làm
cho con c m h t s c. V th y Hi n h i th m gia o con. Cô nói chúa nh t cô
hay i Saigon, cô th ng g p v con, cô khuyên con ch ng nên v i Saigon
t mình, cô khuyên nh v y, ch không có nói vi c gì ph m n danh giá c a
con; nh ng con hi u ng m l i khuyên y ch a nhi u n ý quan h . Con xúc
ng, con nh tâm s c a con, con bu n n a n c m t, con m i than th n i
lòng tê tái c a con cho v ch ng th y Hi n và cô H ng nghe. C ba ng i u

17. nh Phúc L i nào 17 www.hobieuchanh.com
17
i nghi p cho thân con có u ki n mà s ng gi a an vui thanh thã, nh ng
vì x u s nên c nh i th th i t t t i hóa ra c nh i u s u en t i.
i câu bu i chi u, cô H ng l a ch ng i g n con ng nói chuy n. Cô ki m
i an i cho con d ng nh ki m ph ng pháp c u ch a tâm b nh c a con.
Con ng mang ch ng a s u a c m, c nghe cô thi u n thi t tha khuyên
, t nhiên con c m tình m n ngh a, r i ng i có b nh v i ng i ch a b nh
phát ra yêu nhau, yêu v i m t tình yêu n ng nhi t say s a, gái quên l ng ph
ti t trinh, trai h t s o nhà gai góc.
Con v i cô giáo H ng g n nhau m i có m y tháng mà ã th thai. Cô h i tâm
mà ngó t ng lai, r i cô h i h n, h i h n c c m. Bây gi con m i t nh gi c
mà th y b c ng c a con lén i v i cô ã bít l i, không có ng ra. Con gi t
mình, con c ng h i ng , m t lo danh giá cho ng i con yêu mà con l i báo h i,
hai lo o nhà con r c r i, không bi t x trí th nào cho vuông tròn.
Không nói cho con bay, cô H ng làm n xin i d y x khác ng tránh
ti ng th phi. ng th i cô c ng lánh m t, không cho con g p c n a.
Không hi u ai t c m ch v i v con, mà m t b a th b y nó i Saigon r i sáng
chúa nh t nó tr v , nh ng ng i xe ò i luôn qua ch . Vi c n y sau th y Hi n
thu t l i con m i hay. Th y nói v con l i nhà th y, có d t theo hai ch àn bà
t mày d t n l m. Nó b c vô h i có con qua ây hay không. Th y Hi n nói
không có, nó h i cô H ng và xin kêu cô ra cho nói chuy n. V a th y m t cô
ng thì nó làm d , v a m ng ch i, v a xông vô mu n ánh ng i ta, c ch
nh hàng tôm hàng cá. May nh có th y Hi n ng n c n nó ánh không c.
Nó c ch i quân trôi sông l c ch dám n ây gi t ch ng nó. Nó xúi hai ch
h c a nó vô s n tóc cô H ng. V ch ng th y hi n nh nh can gián nó
không bi t nghe, l i m ng luôn v ch ng th y ch a m ng n ti n u.
Th y Hi n n i gi n không thèm k ph i qu y gì n a. Th y xô h t b n nó ra sân.
Nó ra ng ngay c a kêu tên cô H ng mà ch i, bi u ph i ra cho nó s n tóc
và l t qu n. Chòm xóm l i coi, ai c ng b t bình. Có ng i khuyên can mà c ng
có ng i n i cáu, bi u cô H ng ra, coi ai dám làm gì thì làm, có c xóm ây
cô s gì. Cô ra th coi ai l t qu n ai cho bi t.
Có m t anh ánh xe ng a, có tánh h o h n, anh th y v con làm phách n hi p
cô H ng là ng i t t thi t thà, anh d n lòng không c. Anh b c l i m
t v con mà nói: Cô mu n ánh l n thì ánh v i tôi ây ch cô giáo y u
i thi t thà, kéo c b y t i c a om sòm có gi i gì âu. Cô nói ng i ta gi t
ch ng cô, gi t h i nào? Cô b t c hay không mà dám nói? Mà cô có ngu d i
hay là cô có l y trai, ch ng cô h t yêu cô n a, nó i ki m tình yêu khác, thì cô
ph i xét mình mà h th n, ch sao cô l i ch i ng i ta? Cô ng có c m
ti n r i mu n nh c m ai c ng c. H ng bình dân n y bi t tr ng ng i hi n
dám tr k d , ch không ph i nh cô có c m ti n coi thiên h nh r m nh
rác v y âu. Cô th ánh ch i tôi i r i cô s bi t s c dân C n Giu c n y
dám làm dám ch t v i ngh a l m, không khi p nh c nh cô v y âu. Cô còn
nói m t ti ng n a tôi m n li n cô ngay bây gi .
p nh trong ch áp l i coi chúng nó v tay khen r . V con m c c mà l i s ,
nên tái m t, ng nín khe. Hai ch b h c ng ghê, nên b c l i n m cánh tay

18. nh Phúc L i nào 18 www.hobieuchanh.com
18
kéo i. V con l m b m nói: r i coi . Anh ánh xe ng a i theo mà kêu
i : Ê! Còn h m he h ? Tính c n tr m hay sao? Tôi làm n nói tr c cho cô
bi t: n u cô c n tr m thì tôi tr a li n. Mà tôi tr a tr c m t, ch không
thèm làm lén .
con ríu ríu l i b n xe ò r i cùng v i hai b h lên xe mà i Ch l n, h t
dám hó hé n a.
con náo ng bên ch , x u h h t s c mà con n m êm bên nhà con có hay
gì âu. May th y giáo Hi n vi t th , r i chi u t i th y sai m t a h c trò em
qua cho con. Con c th thì con b n r n tay chân, con vô mùng con khóc. Con
tình v i cô H ng g n n a n m con bi t con có t i l i v i gia ình nhi u.
Khi cô H ng có thai thì con n n n vì con làm h ti t gái mà con không tìm
c cách nào c u ch a. Thi t con s cái h u qu là i s ng t ng lai c a
con a nh s p sanh ra i con bi t làm sao mà b o b c d ng nuôi. Con
không dè cái h u qu c a v con nó gây ra ây n a, nó làm x u h cho nhi u
ng i quá, cho nó, cho cô H ng, cho v ch ng th y Hi n và luôn cho má n a.
Làm t ng b ng nh v y r i v con nó tr lên Saigon ch không có v nhà. êm
ó con mu n l y má mà thú t i r i xin má tha th và tính giùm cho con. Bi t má
m ngoài ván, con d m hai ba l n mà con không dám ra.
Con th n th c n khuya con ngh l i con s v con quá. N u nó có chút tình
yêu v i con thì con có c n ph i i ki m tình yêu nào khác mà sanh r c r i nh
y. Con ph i mang t i l i là t i nó thúc y con, ch không ph i t ý con có
bé v nh . V y con tính i v con v con k h t t i l i c a con cho nó hi u,
con nói tr ng ra tr c m t má, r i d u nó ch u hay không ch u con c ng l y má
mà xin làm hôn thú b c nhì v i cô H ng r i r c cô v v i mình, tr c con
u ch a danh giá cho cô H ng, ch ng cô sanh con, con nuôi d y a nh là
máu th t c a con. N u v con nó không b ng lòng nó tính l nào t ý nó. Con là
ng i Vi t, con c h ng lu t a thê. V con không phép ng n c n, b t quá
nó ly d .
Tính nh v y r i con yên lòng, con gi u má, i v con v r i s hay. Sáng b a
sau con qua nhà th y giáo Hi n thì ng i nhà nói th y ã i vô tr ng d y h c,
còn v th y thì i Saigon v i cô H ng h i khuya. Con i luôn vô tr ng ki m
th y Hi n mà th m. Th y không phi n con, nh ng ch a h t gi n v con. Th y
m tay con kéo l i ng d a c a s r i nói nh nh mà thu t l i chuy n xô
xác hôm qua, y nh th y ã vi t trong th mà con biên ra phía trên kia. Thu t
t r i th y k t lu n: hôm qua bên ch n y ai c ng khinh b v b n thái
th m. Con dâu nhà t t mà láu táu h n hào nh b n hàng tôm hàng cá, làm
cho ai c ng ghét h t. B i v y c ch áp l i binh cô H ng, làm bà m xò, r i
anh ba Th o, ánh xe ng a, nh ti p mà d y cho m t bài h c khôn tr c m t
thiên h , bà m xu ng n c ch y te nh gà mái m c m a, thi t t h t s .
Con xin l i t i con mà v ch ng th y ph i mang ti ng chung. Th y nói con
không có l i gì h t, có ph i con xúi v con làm nh v y âu. V ch ng th y
không phi n, ch t i nghi p cho má v i con u là ng i hi n c, ai c ng
th ng yêu kính tr ng, r i r c m t con ác ph nh v y vào nhà, cho nó n
c sang tr ng, r i nó th lên Saigon làm x u làm h mà ch a ã còn v ây

19. nh Phúc L i nào 19 www.hobieuchanh.com
19
di n m t l p tu ng hào h ng ng bia danh trong x cho thiên h bi t. Th y
ng t i nghi p cho ph n cô H ng b i r i h t s c. B tình yêu lôi cu n, l có
thai nghén, cô bi t ây không c n a. Hôm u tháng cô ã có g i n xin
i i t nh khác nh không cho thì cô t ch c. Nha h c chánh ch a quy t nh,
x y ra v n y. Cô h th n v i thiên h nên cô khóc d quá. H i hôm cô g i
th cho ông c hay cô ph i b x mà i, d u b cách ch c cô c ng ch u, ch
cô không còn m t m i nào mà ây n a. Ông c th ng ph n cô nên ông
cho phép cô ngh ít b a ng cô v n ng i i ch khác. H i khuya n y cô v
Saigon có v th y Hi n a cô i. Cô ch h t áo qu n c theo ch c d u th
nào cô c ng không tr l i C n Giu c n a. Con lau n c m t mà v .
n chi u con l y m t ngàn trong s b c má giao cho con gi xu t phát ó,
i con tr qua nhà th y Hi n coi v ch ng th y v hay ch a ng con h i
th m. Cô v r i, cô H ng lên nhà cô giáo Huy n trong ch Quán. V th y
Hi n nói Cô H ng bu n l m, thà cô b cách ch c ch cô không ch u tr xu ng
n Giu c n a. Cô c y nói v i ng ng eo i theo cô n a, cho cô n
núp cho an thân, i sanh r i cô ki m ng i mà cho a con ng cô i cho
xa mà vùi l p cái thân nh nhu c. Con nghe nh v y con khóc. Tan h c th y
Hi n v . V ch ng h i con bây gi tính l nào. Con m i nói con i v con v
coi nó nói làm sao. Con vái nó gây g v i con, thì con hài h t t i l i c a nó cho
má nghe, r con xin phép làm hôn thú b c nhì v i Cô H ng. Con s châu c p
cho m con Cô H ng no m mãn i. N u v con không b ng lòng nó nài ly d
thì con r t quách cho xong ng con r c Cô H ng v nhà mà . V ch ng
th y Hi n cho con tính nh v y là ph i. Con m i a m t ngàn ng b c c y
giao giùm cho Cô H ng n xài ch ng sanh con s bao h t.
Cách ít b a sau, v con trên Saigon v , nó xin l i v i má và con, nó vui v
ng x ng nói lên Saigon r i t i l i nó c m, nên nóng l nh r i ch hai nó b t
tr n cho bác s tiêm thu c, b a nay m nh nó m i v c.
Con bi t ó là l i x o trá, nh ng th y má tin quá, má ân c n bi u nó ph i ti p
ng; nó l i m n tr n chìu chu ng con, nên con không bi t li u làm sao.
Con ng l ng l d d , th y Hi n l i cho con hay có ngh nh g i xu ng
ch p thu n n t ch c c a Cô H ng và v th y giao m t ngàn ng b c cho
Cô H ng thì cô không ch u nh n, cô nói n u cô l y ti n c a con té ra cô bán
trinh ti t hay sao.
Cô c y nói giùm v i con m t l n chót ng có ti p xúc v i cô n a mà gây h a
thêm. Cô l i còn khuyên con ch ng nên ý n a con t i l i cô ng mang
trong b ng, vì nó là qu báo c a t i cô v i con làm qu y, nó ra ng gây kh ,
ch không ph i ra giúp vui mà mong mu n. Con ph i c n l i n n n v i v
ch ng th y Hi n c g i s ti n con g i ó và ráng khuyên l n Cô H ng b t
bu n r u ti p d õng thai bào, là sanh m ng c a t o hóa phú cho, v y không
nên khu y phá mà thêm n ng t i. Con ph i th th t d u th nào con c ng không
quên c Cô H ng là m t ph n duy nh t ã giúp cho con bi t say s a tình
yêu ch n thành n ng nhi t trót m y tháng tr ng, mà con c ng không b c
a con s p ra i, vì nó là máu th t c a con c u t o, d u h a, d u ph c con
ng s n lòng nhìn nh n.

20. nh Phúc L i nào 20 www.hobieuchanh.com
20
Tr c tình c nh bi n chuy n b t ng , v con thì i h n thái , nó không nói
i Cô H ng, không nh c chuy n xô xác bên ch ; còn Cô H ng thì quy t b t
t m i tình yêu c a con, l i còn tính b r i a nh là h u qu , là d u tích
a tình yêu n ng nàn ó n a, con m t h t ph ng h ng, không tìm c ng
nào mà i. Công cu c con tính toán s p t xin phép má mà h t ác ph vô
u ra và r c hi n ph có con vào, mà vì tình c nh xáo tr n làm cho s con
toan tính u h h ng h t, không th th c hành c.
Lúc y con ch ng khác nào nh ng i i l c trong r ng r m m t mù, không tìm
c ng mà ra. Con vu v trót m y tháng, k c th kín c a th y Hi n cho
hay Cô H ng ã sanh r i, sanh c m t a con trai, m con u kh e
nh.
ã m y tháng r i v con không ló mòi ghen tuông chi h t. Mà d u khó d u d
con c ng quy t i th m Cô H ng, tr c t cho cô bi t tình yêu c a con không
phai l t, sau th y m t a con trai c a con, là hy v ng t i c n, là m c ích duy
nh t c a má trông mong thu nay. Con qua nhà c y v th y Hi n d t giùm con
i th m Cô H ng. Cô ch u và cô nói sáng b a sau cô c ng i th m. Con h n
gi v i cô r i b a sau con l y m t ngàn ng b vào túi và con th a v i má
con i Saigon ch i ít b a ng ki m sách mà mua r i con qua ch i xe ò
i v th y Hi n.
Lên t i Ch Quán v th y Hi n d t con ghé nhà cô giáo Huy n h i th m coi Cô
ng n m t i nhà b o sanh nào, r i m i i l i ó. Con a tr c s b c con
em theo cho v th y Hi n mà c y trao cho Cô H ng. Cô H ng c m không
cho con vào phòng, cô nh t nh không ch u th y m t con và nghe con nói
chuy n n a.
Con ph i ng i ngoài phòng khách m t mình v th y Hi n vô th m. Cách m t
i thi t lâu v th y Hi n m i ra nói cô an i h t s c mà Cô H ng không ch u
y ti n, cô nhét i trong g i mà ó. Con xin cho con th y m t a nh m t
chút r i con i khai sanh mà nhìn nh n ó là con. Cách m t h i n a v th y
Hi n b ng em nh ra, có cô m i theo. Hai ng i u nói thi t em nh gi ng
con. Cô m l i nói sanh b a nay c 6 ngày r i, hôm qua cô ã vô Tòa th
nh Ch l n mà khai sanh cho em r i n a. Vì v ch ng không có hôn thú nên
ph i khai theo h m là h Võ t tên là Càn, không có cha.
Con b i r i thêm n a. Ra kh i nhà b o sanh r i, con cám n v th y Hi n con
ra Saigon ghé th m ng i quen, ch con h c h i tr c. Con bày t vi c
a con. Ng i ó nói mu n nhìn con không có khó gì c giao cho tr ng s h
làm cho, con chíp trong b ng, i mua vài quy n sách th m anh v và ch v m i
nhà m t chút r i v ; th m tính ít ngày s tr lên lo vi c nhìn con và n u có th
c thì lãnh con em v nuôi d y.
Cách ch ng m t tháng con i Saigon n a. Con ã bi t ch r i nên con i m t
mình và em ti n theo ng m n tr ng s lo vi c nhìn con. Con n nhà cô
giáo Huy n mà th m m con Cô H ng thì cô Huy n nói Cô H ng không có
nhà cô n a. N m trong nhà b o sanh Ch Quán 8 b a r i Cô H ng b ng con
. Cô c m i b a r i cô cáo bi t, nói i ki m bà con c y nuôi giùm em
nh ng cô làm mà nuôi s ng.

21. nh Phúc L i nào 21 www.hobieuchanh.com
21
Con ch c th nào con c ng ki m c Cô H ng, b i v y con không lo. Con ra
n phòng c a m t v tr ng s mà c y làm gi y t cho con nhìn nh n là cha
a m t a con trai t i nhà b o sanh Ch l n ngày 5 tháng ch p d ng l ch,
là Võ th H ng, 22 tu i, c u giáo viên vì cha m không có làm hôn thú nên
a nh theo h m và t tên là Võ V n Càn, không có biên h cha. Ông tr ng
biên các u con nói, ông h i a ch , tu i và ngh nghi p c a con mà biên
a. Ông bi u con óng tr c 500 ng tr s phí gi y t ; ông s làm n
i bu i chi u con quay l i ký tên. Ông s thay m t cho con xin sao l c khai
sanh ính theo n mà g i. Con c v ng lo cho, n u có u chi tr c tr
n ph i có m t con thì ng s g i th m i con lên.
Con v nói chuy n l i cho v ch ng th y Hi n hay. Tu n sau v th y Hi n i
Saigon v nói cô có ghé th m cô Huy n và cô Huy n c ng nói y nh l i ã nói
i con. Qua tháng 3 n m sau con m i c th c a ông Tr ng s cho hay
công vi c ã xong r i h t và ông bi u con em lên óng thêm 500 ng n a
ng lãnh gi y t . Con lên óng ti n r i ông Tr ng s bèn giao cho con m t t
khai sanh tên Võ V n Càn, không có cha, còn m là Võ Th H ng v i m t b n
n sao án Tòa s a khai sanh ó l i tên Nguy n V n Càn, cha là Nguy n V n
ng, m là Võ Th H ng. Con ính hai t y theo th n y ch ng minh
cho má bi t con có m t a con trai tên là Nguy n V n Càn con c a Võ Th
ng .
Con r t ti c con có con trai mà th y m t nó có m t l n h i m i sanh r i t y
n nay con v i v ch ng th y Hi n ki m h t s c mà không bi t nó âu ng
em v mà nuôi. Cách vài ba n m sau th y Hi n cho con hay th y nghe ch c
Cô H ng có ch ng r i cô theo ch ng ra ngoài Hu , còn a con c a cô thì
ng i nói cô em theo, k nói cô cho ng i khác nuôi làm con, nh ng ai c ng
nói m nh v y ch không ai bi t rõ ra Hu Cô H ng âu, làm ngh chi,
còn nói con cô cho ng i khác nuôi, mà ng i ó tên gì, âu c ng không bi t.
Th a má.
Trót m i m y n m nay con s ng gi a tình c nh nh v y ó, có v mà nh
ng i không có v , có con mà c ng nh ng i không có con; v con u có mà
không và không mà có. Thi t tr trêu h t s c!
i con h h ng, con không ti c gì. Con ch bu n cho b n ph n con làm trai
mà con không tr n th o v i cha m ông bà, con l i làm h i m t cô thi u n có
c th c nhi u ít, có t ng lai t i c i, vì con yêu mà cô ph i ch u nh c nhã
t ng lai r i b t t c mà phiêu l u n i t khách, mà con còn b b v m t
a con th c a con c u t o, không hi u nó còn hay m t, s ng hay c c, không
bi t gi n y nó có c no m vui c i nh ng i ta, hay là nó v t v lang
thang bên chu ng trâu hay n m d i mái ch !
Ngó lên trên, ngó xu ng d i, ngó ra ngoài, ngó vô trong, ngó ch nào con
ng th y con l m l i, nên con bu n b c vô cùng. S ng mà nh có l i dao c t
ru t gan, hay có m i dùi âm u óc, s ng nh v y n m n y qua n m khác,
ph m ch t con ã y u s n, t nhiên s c kh e con ph i hao mòn, trái tim con
ph i h i h p, r i con b nh, ó là l th ng ch có chi là l .

22. nh Phúc L i nào 22 www.hobieuchanh.com
22
Vì con s má bu n nên con ph i g ng g o n u ng cho má vui, ch thi t con
bi t con b nh nhi u, trái tim con y u l m má à. Con s con không th s ng lâu
cho má vui nhi u ngày n a c. Con ghé m t vào c nh t ng lai c a nhà
mình, con c m th y h con ch t r i thì má kh tâm nh c trí nhi u l m. Má ã
già r i, má còn s c kh e v i ngh l c âu mà m ng phá tan gi c s u
th m cho n i! Con s má c ng s ngã nh con v y n a! Mà má ngã r i, s th
ph ng ông bà, má g i l i cho ai? C a nhà v i tài s n c a ông bà l u l i, r i
má dày công m r ng ra thêm n a, má s giao l i cho ai gìn gi ?
Con ngh t i t ng lai th m m n y con t c quá! Con t c con t p tánh nhu
nh c, nh n nh n, nên con thua thiên h . Con t c con thi u d ng c m, thi u
ng quy t, nên con không i k p v i i. Con t c con mu n làm quân t gi a
ám ti u nh n, nên b tai h i. Con t c con eo theo hi u o m t cách mù
quáng, d i kh , con không bi t day tr nên con c hi u nh mà m t hi u l n.
Con t c con c x l i th i, nên i s ng c a con là chu i ngày th m s u, r i
chìm ng m trong en t i. N u má may cho con m t cái áo, con b n ch t h p,
coi không h p m t, thì con c i mà qu ng ph t nó i, r i may cái áo khác mà
n cho v a, d u má có phi n con, thì phi n trong ít ngày, r i má th y con y
ph c v a v n d coi, t nhiên má s vui l i, vui nhi u l m, mà i con c ng an
vui, kh i h h ng.
Con bi t con không s ng lâu c, b i v y h m nay con có ý mu n t h t n i
lòng c a con cho má hi u, r i con xin má tha l i cho con tr v âm c nh, trí an
n, lòng nh nhàng. Ng t nói ra con ch c má s bu n hay má lo vì con, b i v y
con không dám nói ngay v i má. Con ph i c m c i ng i vi t m y tr ng gi y
y mà l i cho má, vi t v i t t c thành kính c a con.
Lúc con ng i vi t ây, trí con bình t nh, con không có ý phi n má hay là gi n
ai h t. Con ch ti c cho con c x l i th i, con gi o hi u mù quáng, con
thi u c ng quy t nên con không làm vui lòng má c. Con ch mu n má sáng
su t mà nh n nh ng l i má i, sau khi con lìa má mà theo cha xu ng
chín su i.
Má mu n h l p tu ng bi h k ch th gian, má mu n gi s ch h ng tr n lo
tìm ng v c Ph t hay lên cõi Tiên ho c má vì nh n ngh a mà lân la n i
a thánh má ch n ng l i nào t ý má.
Còn n u má vì tình ngh a v i cha con, má không ành tông môn c a cha
ch m d t, thì có th ng Càn ó, nó là máu th t c a con, có gi y t minh ch ng
tính theo s p gi y di bút c a con ây. Có l tr i ph t không n ph t m lòng
ngay thành kính c a má i v i ng i quá vãng, s giúp cho má mãn nguy n.
Tr c khi l y má mà v nh bi t, con s c nh con còn m t m i n tr n n y n a.
a cháu ngo i gái c a ông H ng ngh Thi t M ng Gà, nó tên Cát, con c a
Th Th m, nó c ng là di tích c a con. N u má th ng con thì con cúi xin má
sang tình th ng c a má qua chút n c a con ó. Con v n bi t nó là con gái
không n i dòng c, b i v y con yêu c u má châu c p cho nó no m v y thôi,
ng d i su i vàng con kh i ân h n.
a con b t hi u Nguy n V n ng c a má khóc l y má mà v nh bi t.

23. nh Phúc L i nào 23 www.hobieuchanh.com
23
Ký tên Nguy n V n ng .
Ông c Th ng c d t r i ông xúc ng c c m, th y bà Xã C m ng i
khóc, ông a x p th v i gi y t cho bà r i ông ra ng tr c c a mà ngó ngoài
ng.
Bà c coi cho con nh d n c m trên bàn, bà m i bà khách g p b a qua n
m v i bà. Bà Xã C m cám n bà nói bà n c m r i m i i ây.
ch ng Ông c bi u con nh rót n c trà m i khách u ng, r i ng i l i n
m.
Bà c nói:
- Tôi nghe c th c a c u ng tôi c m ng quá. T i nghi p c u h t s c.
Con nhà có ti n, mà b con v không bi t u nên i c a c u không vui s ng chút
nào h t. B a m n m n hai ng i theo ng làm nh c Cô H ng ó, có tôi ch ng
ki n. Công chuy n thi t y nh l i c u nói trong th . Con nhà m t d y nên kh quá.
Tính làm nh c cho ng i ta còn b thiên h ghét nên h nh c m .
Bà Xã nói:
- Vi c v l nh v y mà tôi có hay âu. N u h i ó tôi hay thì tôi thâu x p, có
yên n c, âu có kh nh v y.
Ông c nói:
- Vi c nhà c a ch , ai bi t b ng ch th nào nên dám chen vô mà nói. Lúc ó tôi
i lên C n Giu c v a m i c m t n m, tôi ch a quen bi t ch cho l m. Cô H ng
khóc nói cho tôi hay cô ph i b tr ng mà i, b cách ch c thây k . Tôi th y v y tôi
th ng, tôi lén cho phép cô ngh ng cho cô i v n ng xin thôi, kh i b cách ch c.
Mà vi c ã qua r i nh c l i không ích gì âu. Bây gi th di chúc c a c u ng nói
nh v y ó ch tính làm sao ây ?
Bà Xã nói:
- C n gì ph i tính. Tôi hay tôi có t i hai a cháu n i. Tr i khi n tôi th y a
con gái tôi th ng, tôi ã em v tôi nuôi m y n m nay r i. Bây gi còn a cháu n i
trai n a, tôi ph i ki m, d u m t công t n c a bao nhiêu tôi c ng quy t ki m cho c.
Ông c nói:
- Ch x nh v y là ph i h n h t. Có ti n b c làm gì mà b r i con cháu. Ch
làm nh v y c u ng d i c u tuy n ch c c u vui lòng l m, mà danh giá c a ch
càng l n thêm.
- Con tôi nó nói nó có l i t i nó t p tánh nhu nh c, nó c x l i th i nên nó
i b h i. Tôi ngh l i l i t i tôi ch âu ph i t i nó. Tôi mù quáng không bi t d y nó
n h p th i. Bây gi tôi m i th y tôi l i th i ch không ph i nó. C u c có bi t v
ch ng th y Hi n bây gi âu hay không?
- Tôi nghe nói bây gi bên H ng C n3
. Cách m i n m nay anh v th y l p
hàng xu t nh p c ng trên Saigon, bi u th y xin thôi v giúp r i cho h t hai v ch ng
3
H ng C ng , H ng Kông

24. nh Phúc L i nào 24 www.hobieuchanh.com
24
th y qua H ng C n h c ti ng ng lê và coi giùm cái chành l p r c hàng bên
y qua và g i hàng b n v . V ch ng luôn b n t ó n gi .
- Còn c u c có nghe Cô H ng v i con c a cô âu hay không?
- Không.., À, tôi nh mày m y d ng nh s p nh tôi có nói có g p Cô H ng,
mà a nào nói tôi quên r i, ít b a tôi lên h i l i coi.
- Ch ng nào c u i?
- Tôi v th m nhà ch i n m ba b a r i tôi s i n a.
- c a. C u c lên h i th m r i ráng ki m Cô H ng ho c th ng Càn giùm
cho tôi. C u làm n m n ng i ta i ki m, ch u ti n xe cho h , t n hao bao nhiêu tôi
ch u h t. C u ng ng i ch ó. c m t a cháu n i trai d u m t m y dãy ru ng
tôi c ng vui lòng.
- Gi ng gì mà t i m t ru ng l n!
- V y ch sao c u. Không có con, mà không ki m c cháu n a thì ru ng
cho ai n? chi u tôi em m t s ti n qua tôi g i cho c u dùng làm s phí mà i
ki m. C u m n xe mà i. Tìm c c u bao xe lô ch v ây giùm cho tôi c u c
ph c c l n l m.
- c th c a c u ng h i nãy tôi quá c m. Tôi s ráng ki m cho c Cô
ng m i ra th ng Càn, ki m ng làm n cho ch , mà c ng làm n cho Cô H ng
a.
Bà Xã C m út h t gi y t vô bao th r i gói l i trong kh n và t giã v ch ng
Ông c Th ng mà v , h a chi u bà s tr qua n a.

25. nh Phúc L i nào 25 www.hobieuchanh.com
25
3. VÌ TH NG NÊN PH I...
Cô Giáo H ng, m t n n nh n c a ái tình vì n n n, h i h n nên cô ph i b x
mà phiêu l u n i t khách, quy t vùi thân trong ch n r ng núi, chôn l p thanh
danh nh nhu c mà hàn g n v t th ng tâm. Vì không n ch u mang ti ng gi t ch ng
mà qu y r i gia o c a ng i yêu nên cô ph i hy sinh xa ng i yêu 18 n m. Mà c ng
vì không ành kéo a con th ngây chung s ng trong c nh i phiêu l u vô nh nên
ph i c t b r i luôn máu th t trót 17 n m.
B i th i gian ã ph l p nhi u l p trên ng d vãng, là di tích c a ái tình, l m
ng t bùi, mà c ng l m cay ng. Tuy v y mà có khi Cô H ng trong êm thanh v ng
ng i m t mình v i m t ng n èn, cô ch ng nh ng h i t ng vi c n m x a, nh ng i
yêu, không bi t bây gi ng i có an vui hi n t hay không, r i c ng nh a con d i
không bi t bây gi nó còn hay ã m t.
ã b n m i tu i, ã t ng ch u phong tr n nhi u n m, ã b d p cái tâm h n a
u a c m mà xem cu c i nh hí tr ng, nh trò ch i, không có chi áng bu n hay
áng vui n a, vì cu c i là l ng sóng y a lôi cu n con ng i, ch ng khác nào
ng n gió m nh h t bay lá cây khô mà b r i rác ch cao ch th p, không làm sao mà
nh tr c c. Cô H ng ch c n i cô ã tr , tình yêu cô ã l t phai, nên nh n
có ti n b c, l i c r nh rang cô m i tr v Saigon ng lóng tai nghe th chuy n
a li c m t dòm qua l i c .
Ngày qua tháng l i ch có 17 n m tr i mà ã nhi u l n sao d i v t i, k m t
ng i còn, k m t thì au lòng a l y ã ành, kh n i ng i còn không bi t âu mà
ki m.
Cô H ng r o b c trót m i b a mà tìm ng i bà con, là cô giáo H nh, h i
tr c Bà Chi u, ng i cô g i con rãnh tay mà i xa. Cô h i th m l n l n, m i hay cô
giáo H nh cách m i n m tr c cô thôi d y h c bán nhà v mi t C Chi, nh ng cô
ng i con gái l n, tên Thinh, l y ch ng vùng cây Quéo. Lên mi t ó h i m y b a
a m i hay cô Thinh ã m n m t c n ph l u trong ng âm qua hông t Thánh
Tây, ngoài t H , ch ng i làm vi c. Cô m ti m may treo b ng hi u Tân H ng. Cô
ng ra ó thi t g p cô Thinh, ch em m ng nhau, r i d t nhau lên l u mà nói
chuy n.
Cô Th nh m i k chuy n nhà cho Cô H ng hay. Má cô là cô giáo H nh,
nuôi em Càn n 8 tu i, em m nh kh e, h c siêng nên khá l m, trong nhà ai c ng yêu.
i má cô au ph i. Bác s khuyên ki m ch cao ráo mát m mà ng t nh d ng,
ch ng nên d y h c n a. Má cô g cô l y ch ng, r i xin t ch c bán nhà ra C Chi mà
. Vì em Càn ham h c l i có khi u thông minh, mà cô không n em v ch n thôn quê
mà cho em ch u d t. Cô T Phúc trên Tân nh, là em con nhà chú, có ch ng làm
vi c mà không có con, cô xin lãnh em Càn mà nuôi làm con ng cho em n h c.
Ch ng dè em Càn ch ng m t n m r i em b i m t không bi t âu mà ki m.
Cô H ng m t con cô ng ng n. Chánh lúc y là lúc chánh ph ng lo ch n
ng luân lý, c ng quy t c m nh t t t ng, di t tr t c t i phong. Các nhà
báo u h ng ng, gây ra m t phong trào m nh m bài tr nh ng thói x u xa, nh
gái l ng l , trai nh m nhí. H i : Xây d ng i s ng m nh n ó m i ti p s c mà c
ng b o th trinh ti t c a gái thi t thà, và ch trích h nh ki m hèn m t c a trai háo

26. nh Phúc L i nào 26 www.hobieuchanh.com
26
c, h trai g p gái thì gh o ch c, dùng l i ngon ng t, ch c gi d i mà gây c m
tình, g n nhau cho có con, r i gái vì mu n c u thanh danh trai vì tr n trách nhi m,
ng b a nh c a mình c u t o thành con nhà hoang, còn nh thì v t v lang bang
xó ch góc ng, ch ng l n lên thì ngênh ngang hung d , t o ra m t h ng côn
àng m mà c p gi t làm cho xã h i m t v p, m t an ninh.
Nh ng bi u ng in ch l n mà ván kh p vách t ng, ho c vi t thành t m b ng
mà c m t i ngã ba ng cái, nh c nh gái l ng l ph i bi t gi gìn trinh ti t, trai
nh m nhí ph i lo s a l i tánh tình cho úng n.
p phong trào nh v y Cô H ng c m th y cô l i t i hai l n: m t là lúc thanh
xuân cô không bi t th n tr ng, cho tình yêu xô y làm cho cô m t ti t m t trinh,
hai là l có con r i cô không lo nuôi con mà b cho nó m t i, ch c nh p b n v i h ng
tr hoang àng, thù oán m cha, khu y r i xã h i. Cô tính ki m ch cho yên r i cô i
tìm con, ph i tìm cho c mà em nó ra kh i vòng vô gia ình ng nó n m chút
mùi thân yêu h nh phúc.
ch ng Cô Th nh m i nói ti m may Tân H ng lèo hèo ch có vài cô th , t i
thì h v nhà h t nên ti m r ng rãi. V ch ng bèn nh ng t ng trên cho Cô H ng ,
có s n c dùng.
Có ch yên r i Cô H ng m i i ki m con. i ch ng m t tháng cô g p cô
giáo ào, là con gái c a Ông c h c Th ng C n Giu c, h i còn nh cô ào có h c
i cô. Cô ào nhìn cô. Hai àng m ng nhau, h i th m gia ình, nh c s chuy n c
Cô H ng m i hay c u ng là tình nh n c a cô ngày tr c, ã ch t r i, ch t mà
không có con.
ã yên m t m i r i, bây gi cô ch lo tìm con mà thôi, cha nó ã m t, ph i tìm
cho c nó ng b o b c. Nh có cô T Phúc ngày em Càn tr n mà i, ng i ta có
p em theo s p nh bán sách bán báo, Cô H ng ph ng l n l n m i g p c Càn
chùa nh n Hòa, bên Chí Hòa mang o hi u Hu Minh. M con g p nhau mà Càn l t
t không có c m tình chi h t, mu n r c ra nhà ng nói chuy n ch i thì Càn t
kh c không ch u i.
Cô H ng v cô bu n nên n m tiu hiu luôn m y b a tuy c bi t con tu hành
tinh t n, m áo no c m, kh i hoang àng c c kh , song con không mu n g n m , nên
con l lãng không có tình ngh a m con, té ra có c ng nh không, th thì làm sao mà
vui m ng cho c.
Cô ng au kh n i lòng, vì tìm c con mà con l lãng nó không mu n
nhìn, r i l i nh n ng i g p g ngày x a, vì quá th ng quá tr ng ng i, nên ph i
hy sinh tình yêu cho ng i tr n th o v i m ng gia ình êm m. Nào dè ng i
yêu ch t m t l i không có con mà a con mình sanh ra cho ng i thì không c
nhìn; té ra mình yêu ng i thành mình ghét ng i, yêu mà h i thì thà ng yêu c ng
còn nh t i.
Cô H ng n m t l nh v y, thình lình Cô Th nh lên l u cho cô hay có m t
ông x ng là c h c h u trí d i C n Giu c; ông ghé ti m may h i th m cô và
mu n g p cô. Cô H ng ng c nhiên l t t ng i d y thay áo r i theo Cô Th nh xu ng
ng d i ti p khách. Cô v a th y Ông c Th ng ng ng t i c a ti m thì cô v i
vã b c ri t ra v a i v a nói:

27. nh Phúc L i nào 27 www.hobieuchanh.com
27
- Em kính chào Ông c, ông bà u m nh gi i h t ph i không?
- Cám n, m nh gi i.
- Em ã v m y tháng r i mà em không xu ng th m ông bà c, thi t em có
i nhi u l m. Xin ông tha l i cho em. Ch c cô giáo ào có nói v i ông nên ông m i
bi t em ây...
- , tôi nh con ào nó nói nó có g p cô. Cô nói cô u ti m may l i n y tôi
i bi t tôi l i ki m ng th m m t chút. Cô i m t 18 19 n m nay tôi h i th m
hoài, nh ng không ai bi t cô âu mà ch . Hôm qua tôi lên ch i, nghe con ào nói
nên sáng nay tôi m i i ki m ây.
- Hôm em v Saigon c ít ngày tình c em g p cô ào. Cô nh em cô nhìn.
Em m i hay cô có ch ng, v ch ng u làm giáo viên d y tr ng a Kao. Em h i
th m ông bà thì cô nói ông bà u m nh, ông ã h u trí r i luôn d i C n Giu c.
- Ph i. V ch ng tôi c t nhà luôn cho r ng rãi mát m . Cô i âu mà b t tin
n 20 n m nay v y ?
Cô H ng c i r i ngó quanh qu t mà nói: Em m i Ông c ch u khó i lên
u u ng n c. d i n y không có ch ng i, l i ng i ta vô ra hoài, nói chuy n
không ti .
Ông c Th ng c ý mu n nói chuy n riêng v i Cô H ng, nên nghe cô m i
lên l u thì ông i theo cô li n, không d d chi h t.
Lên l u r i Cô H ng kéo gh d a bàn mà m i Ông c Th ng ng i. Cô rót
t tách n c trà, b ng l i m i ông u ng. Cô ng i cái gh phía u bàn.
Ông c ngó trong ngó ngoài r i ông h i:
- Nghe nói cô có ch ng, mà ch ng làm vi c gì âu?
- Th a em không có ch ng.
- a! Sao cô i kh i C n Giu c c ch ng m t n m r i v ch ng th y Hi n
nói cô có ch ng và v ch ng cô d t nhau i ra Hu làm vi c.?
- Th a, ó là l i em nói d i v i cô giáo Huy n trong ch Quán cô n l i v i
ch ng th y giáo Hi n cho ng i ta ng ki m tìm eo i theo em n a.
- Cô báo h i quá! Cô làm cho c u ng tìm ki m h t s c, tìm không c c u
bu n r u n mang b nh. Còn a con trai c a cô bây gi nó ây v i cô hay là
âu?
- Th a không. Em sanh nó c vài m i ngày em th y nhà cô giáo Huy n
t ti n, vì anh ng bi t ch nh l o o t i hoài, s v nh hay, t i làm nh c em
a. Em m i nói d i v i cô giáo Huy n em i m n ng i ta nuôi con ng em ki m
vi c làm mà nuôi s ng. Em vô Bà Chi u u m t nhà ng i bà con. c vài tháng
em c ng cát r i em ki m vi c mà làm. Em làm ký l c cho m t bà c phú. Bà có v n
nhi u mu n làm n l n, ng t không bi t ti ng Pháp nên i ng khó m t chút. Bà
th ng em, dùng em c m t n m bà tin c y em l m. Bà bi u em i v i bà ra mi t
ngoài ki m t mà kh n ho c mua l p v n mà tr ng trà, tr ng cà phê, là hai th
bây gi bán t l m. Bà h a cho em n l ng tháng, l ng x ng áng mà giúp cho bà

28. nh Phúc L i nào 28 www.hobieuchanh.com
28
làm c vi c, h có l i thì bà chia cho em h ng 10 ph n 100 n a, và bà Sáu H u là
t ng i s ng ph , ch a t i 40 tu i, có ph Saigon nhi u, l i có b c g i t i nhà
ng n m y tri u. Em làm ký l c cho bà g n m t n m, em bi t rõ tánh tình bà. Vì bà
th t h c nên bà kh i b n r n v tôn giáo, v luân lý, kh i l t b t m c l y trong cái
ng thành ki n nh n ngh a hay cái ng phong hóa c k nh mình. Bà c nh m th c
mà i, i mau, i m nh nh ng i v i trí c n th n v i m t sáng su t. Nghe ai nói t i
ái tình thì bà la l n mà cãi li n. Bà nói loài ng i không ai bi t ái tình là cái quái gì.
m n hai ti ng ái tình nghe cho êm ái ng d g t g m mà làm cho th a nh c d c
ho c cho ra b c ti n mà thôi, ch không có ái tình gì h t. Loài ng i ch i theo m t
c ích là gi d i l a g t mà bóc l t nhau, ám h i nhau, c p công gi t c a l n
nhau. B i v y bà d y i mình ch c y s c mình, ch ng tin b ng ai h t.
- Bà là bà tri u phú, mà bà quan ni m c nh i k quá há?
- Th a, k thi t. Tuy v y em nh n th y bà ch n thành, ngay th ng, dám c u
ng i g p c n ho n n n, bi t th ng trong c nh nghèo hèn. Bà d ng c m, có quy t
oán m nh m , nh ng bà bi t n ng i giúp công cho bà, bà c ng bi t xúc ng tr c
tai h i c a ng i. Em ng au kh v tình yêu c a em i v i anh ng; em
ng ki m th vùi thân n i x xa c nh l ng tr n tránh anh ng, b i v y em
nghe bà bi u em theo bà ng lên vùng t mà l p v n trà, v n cà phê thì em
ch u li n...
- Khoan. Xin cô ng ng cho tôi h i m t chút r i cô s nói ti p. T i sao h i ó cô
i c u ng yêu nhau, g n g i nhau n có thai nghén r i cô l i lánh m t, không
mu n g p c u n a? Mà ch ng cô sanh cho c u c m t a con trai r i cô c ng còn
tính tr n tránh c u hoài? Hay cô có thai c u có t ý n n n, c u có l t l t v i cô hay
sao mà cô phi n nên cô quy t xa c u?
- Th a, không. Hay em có thai, anh ng m ng l m. i v i em, tình yêu c a
nh càng thêm m n n ng. Mà i v i nh, tình em yêu nh c ng không lay chuy n.
i em yêu nh, mà nh c ng yêu em, hai àng yêu nhau v i m t t m lòng
ch n thành, yêu vì ng thinh ng khí, ch không có ý gì khác. T i cái yêu ó nên
em ph i xa nh tr c cho nh tr n th o v i m , c êm m trong gia ình, sau em vùi
m thân nhu c nh trong ch n non cao r ng th m. Xin ông c xét l i mà coi, anh
ng là ng i v i m chí hi u. M c m tr u, c m cau mà i c i v cho nh. N u
em cho nh vì yêu em, mà n u em vào nhà nh; thì nh b t ngh a v i v , l i thêm
t hi u v i m n a. Yêu nh mà làm cho nh hóa ra ng i b t ngh a b t hi u, ó là
ghét, ch âu ph i yêu.
Em không th làm nh v y c. Em ngh ch có r i xa thì là th ng sách. Vì
em m côi cha m nh bà cô giúp em n h c nên em l p thân. Bà cô m t r i em không
còn n i n ng d a n a. Em ph i níu ch n ng ch giáo hu n mà s ng, b i v y khi
em có thai, em làm n xin i qua x khác cho xa anh ng. Em ch a k p i thì v
nh làm r y làm nh c nhã em quá, l i nh c lây cho v ch ng th y giáo Hi n n a. À,
nãy gi em quên h i th m v th y giáo Hi n. V ch ng th y m nh gi i, còn C n
Giu c hay không ông c?
- Không. Cô i c ít n m r i ng i anh v th y l p hãng xu t nh p c ng
trên Saigon bi u th y xin thôi v giúp. Sau nghe nói v ch ng th y i h t qua H ng

29. nh Phúc L i nào 29 www.hobieuchanh.com
29
n h c ti ng Anh r i anh th y l p hãng ngành b n ò cho v ch ng th y coi. T
ó n gi th y luôn b n.
- Té ra th y c ng b ngành giáo hu n.
- Cô c t ngh a cho tôi ghe vì cô yêu c u ng nên cô ph i xa c u cho c u
tr n ngh a tròn hi u. S ng i nay mà cô c x cao th ng quá, thi t tôi kính ph c cô
m. Nh ng tôi ti c thái y làm cho c u ng au kh h t s c. Mà thôi, xin cô nói
ti p chuy n c a cô i r i tôi s nói chuy n c a c u ng cho cô nghe.
- Em ch u i v i bà Sáu H u, mà a con c a em m i giáp thôi nôi t i em
ch a bi t công vi c c a em s ra th nào, n u em nó theo lòng thòng b t ti n, b i v y
em cho luôn nó cho cô giáo H nh trong Bà Chi u nuôi làm con ng cô d y d nó
cho nên ng i t t .
- Xin cô nói ph t coi nó còn s ng hay không; tôi mu n bi t g p cái m ó.
- Th a, còn s ng, mà nó
- Thôi r Cô nói ti p i.
- Em i v i bà Sáu H u ra Hu m y tháng v n ng mua c m t s t
r ng c m t ngàn m u d a ch n núi g n th tr n Kontum. Em cùng bà lên ó
qui dân c t nhà khai thác. Dân làm thì ít mà công vi c làm thì nhi u, em v i bà ph i
c nh c trót 15 n m m i gây thành môt s trà và m t s cà phê t t p l m. Trong 5
m sau n y m i có huê l i vô, m i n m m i vô thêm nhi u. Nh vùi thân trong ch n
ng núi, s ng chung v i th nh n, làm c c nh c c ng nh ng i em, m i quên c
vãng au kh c a em. N m nay thành công m mãn r i, em kh e kho n, em m i nói
i bà Sáu H u mà v Saigon ngh m t th i gian. Bà cho em i, nh ng bà d n em ra
mau mau ng coi s th cho bà r i bà c ng ph i v ngh . V t i ây thì cô giáo H nh
ã ch t m t, a con c a em không bi t xiêu l c âu. May em g p c cô Thinh,
ch ti m may n y, v n là con gái l n c a cô giáo H nh, em m i hay con c a em khi
c tám chín tu i, cô H nh m i giao nó l i cho cô T Phúc nuôi làm con r i nó tr n
i m t ki m không c.
- Tr i t i! C u ng mong m i có con n i dòng. Sao h i ra i cô
không giao cháu l i cho c u nuôi, cô l i cho ng i khác? Lúc ó c u c y v ch ng
th y giáo Hi n ki m cô h t s c mà không g p. Ch chi cô giao con cho c u ng thì
xong quá, âu có xiêu l c c.
- Th a ông c, em s giao nó cho anh ng thì nó ph i ch t m t i. Ông
ngh mà coi, v anh ng là m t ác ph nham hi m. Ch ng c a ch mà ch không
bi t th ng, con c a ch ng ch thì ch th ng sao c. Giao nó cho anh ng ch c
nó ch t mau, ch t vì tay m gh . Thà em giao nó cho ng i khác nuôi giùm, ch ng nó
khôn l n r i, n u anh ng không có con trai thì em s ch cho nh bi t ng n u nh
mu n nhìn thì nhìn, còn n u có con trai khác thì thôi.
- Cô tính xa quá mà cô s nh v y ngh c ng ph mà cô nói con cô còn
ng mà bây gi nó âu?
- Em ki m trót m y tháng, em g p cô giáo ào em hay anh ng ch t mà
không con, em càng ki m lung h n n a. M y b a tr c ây em m i g p c nó làm
th y chùa tu trong chùa Nh n Hòa bên Chí Hòa. M con g p nhau mà nó l láo

30. nh Phúc L i nào 30 www.hobieuchanh.com
30
không mu n nhìn em là m . Em xin r c nó v nhà ng em nói ngu n g c c a nó cho
nó bi t thì nó không ch u i. Em t i ph n em quá. Sanh con mà b r i, không ra công
nuôi d y thì nó l lãng không có tình ngh a chút nào. N u nó không ch u bi t cha thì
thôi, ch em là m nó, em banh da x th t mà nó, ít n a nó có chút tình m i ph i
ch . Em tính n u nó không ch u nhìn bên n i thì em em nó ra Kontum v i em. Nó
nói nó ã ch n ng tu r i, nó không mu n bi t t i chuy n th gian n a.
Cô H ng nói t i ó r i cô khóc.
Ông c Th ng không n c i khi cô khóc, song trong b ng ông m ng th m,
ng cô H ng bi t th ti t v i ng i yêu ch c hi p ý v i bà Xã C m l m, mà c ng
ng con trai c a c u ng còn s ng, trí ng tu t p o c g n m t bên Saigon
ây ch c bà Xã C m s vui s ng mà gom v hai a cháu n i v i hai con dâu hi n
chung m t nhà, ng h ng h nh phúc ít n m, lãnh ph n th ng d nhiên c a tr i Ph t
dành cho ng i bi t c x hi n lành, bi t t n t y v i gia ình, ch ng ch t mà c ng
gi m t m c lo b i b cho tông môn bên ch ng c ng nh ch ng còn s ng.
cho cô H ng khóc m t chút ng gi i b t phi n não r i ông m i ki m l i
mà an i. Ông khuyên cô ch ng nên th i chí. Ông nói cô bi t hy sinh tình yêu, cùng
các s vui s ng mà vùi thân trong c c kh m i m y n m, cho ng i yêu c tr n
th o v i m già, cho con d i có m t i s ng v ng ch c, c hy sinh cao c d ng y
m hay mu n c ng s c n áp, không m t âu mà bu n. R i ó ông m i thu t
i cho cô nghe s c u ng tìm không c m con cô thì c u bu n r u mà sanh
nh, b nh trái tim. Nh ng vì th ng m già nên c u ráng d n lòng mà ti p d ng ng
duy trì s s ng cho m vui. Cách b n n m tr c c u m i ch t, ch t mà không có con.
Cô Oanh là v c u, có l vì gia tài c m ch n cô l i v i m ch ng c l i m t n m.
Ch ng bà Xã C m hay con gái c a ng i tá n sanh c m t a con gái ã c
12 tu i r i, con nh gi ng h t c u ng, bà m i xu ng M ng Gà mà xem r i c y m
con cô Th m lên giúp bà, m coi sóc vi c nhà, con h u giùm tr u n c, ch không
có nói nhìn con cháu gì h t.
Th là cô Oanh t ng bà nhìn cháu n i gái ng sau gia tài cho nó h ng.
Cô gi n cô b mà tr v bên cha m bên R ch Ki n r i cách ít tháng sau nghe cô ã có
ch ng khác trên Saigon. Ba n m nay m con cô Th m trong nhà h h v i bà Xã
m nh ng hai bên không ai nói t i chuy n nhìn bà cháu gì h t. M i ây có d p m
gói b ng khoán ru ng t tình c bà Xã g p m t x p gi y c a c u ng vi t mà
i di ngôn l i cho m . B a tr c bà Xã em qua m n ông c c cho bà nghe, m i
hay l i c a c u ng ch i v i m .
Ông c tóm t t l i di ngôn ó cho cô H ng bi t n i kh tâm c a c u ng.
Ông c ng nói c u ng có ính t khai sanh c a Càn v i b n án Tòa nhìn nh n cha
con, s a i h Võ c a Càn trong khai sanh ra h Nguy n nên Càn là Nguy n V n
Càn, cha là Nguy n V n ng, m là Võ Th H ng rành r . Hôm qua, bà Xã em
c ti n a cho ông c và c y ông m n ng i i tìm giùm m con cô H ng mà
c v cho bà. Vì c bi t Càn còn s ng tu trong chùa, thì ông m ng l m. Ông xin
cô cho ông m n xe r c cô xu ng C n Giu c cho m ch ng v i nàng dâu bi t
nhau và cho cô c x p di ngôn c a c u ng ng cô th y rõ lòng d c a c u i
i m con cô.

31. nh Phúc L i nào 31 www.hobieuchanh.com
31
4. H T MÊ TR N T C
Cô H ng c m ng c c m. Cô suy ngh m t h i r i cô nói không th i
c, vì cô i té ra cô mu n tranh gia tài v i m con cô Th m hay sao. Cô c ch i t .
Ông c Th ng c nài n h t s c không c, túng th ông m i c y cô a ông qua
chùa ng ông giáp m t v i Càn là l p th r c Càn i. Cô H ng ch u.
Ông c Th ng m i h n v i cô úng 3 gi chi u ông s ng i xe l i r c cô i
Chí Hòa, r i ông cáo t mà v .
Nói chuy n v i cô H ng m t bu i s m m i, ông c Th ng c m th y cô là
ng i bi t nâng cao ti t h nh, bi t c x úng n, ch không ph i nh àn bà th ng.
n có m t ngàn ng b c c a bà Xã C m trao làm l phí, ông mu n t lòng ông
yêu quí tr ng cô, tr c d cô ng r c cô v C n Giu c cho cô giáp m t v i bà Xã
m, sau c y cô giúp nói v i Càn theo cô mà v cho bà Xã nhìn cháu. T ng ph i i
âu xa xôi t n hao bao nhiêu, ch ng dè m i b c ra may g p m , r i l i bi t con g n
a, th thì kh i l n l i ki m tìm nên ph i ti n t n.
Bu i chi u ông m n m t chi c xe lô-ca-xông r i úng 3 gi , là gi h n, ông
ng i xe l i u tr c c a ti m may Tân H ng. Cô H ng c ng không quên l i h n,
úng 3 gi cô thay áo qu n s a so n xong r i. Th y xe l i t i, cô l t t xu ng l u mà
ra xe ng i v i ông c. Ông c m c a xe b c ra chào cô, m i cô lên xe, ông
ng i m t bên và bi u cô nói cho s p-ph bi t i âu ng nh ch y. Cô H ng bi u
qua chùa Nh n Hòa bên Chí Hòa. Anh s p-ph nói anh bi t, vì anh có a khách qua
chùa th ng.
Xe phát ch y, thì ông c nói v i cô H ng : Qua ó ki m th nói mà r c
Càn xu ng C n Giu c cho bà n i v i cháu n i g p nhau. H tôi nói thì xin cô nói ti p
giùm, r i cô c ng i luôn cho vui. Tôi r c c hai m con cô v thì bà Xã m ng
.
Cô H ng chúm chím c i nói: Em xin r c nó ra nhà em g n ây, mà nó
còn không ch u ra, th y r c i xa em s khó nói .
Ông c nói:
- y! mà tôi có th nói c. M tr tu i mà l i g n, m có nh thì qua chùa
mà th m c. Còn bà n i già l i xa, bà n i i th m sao c. Tôi giao v i cô h tôi
nói Càn ch u i, thì cô ph i i v i con nghe hôn.
- Em th a thi t v i ông c, em v n bi t em i là ph i i m t công hai ba
chuy n, i ng th m bà c luôn th . Ng t vì em ng i quá nên em không mu n i.
- Tôi bi t cô s thiên h không hi u b ng cô, h s p cô theo h ng v i cô
Oanh, vì gia tài nên l t t i. Tôi s ch ng minh cho cô là ng i bi t tr ng tình ngh a
ch không k ru ng k ti n. Mà bà Xã C m a b c cho tôi mà c y i ki m ng r c
cô, ch ph i t nhiên cô n hay sao mà ng i ti ng th phi. Hu ng chi dân C n Giu c
là dân bi t u, bi t phân bi t k ph i v i ng i qu y, n anh ánh xe ng a ngày
tr c nh c ng dám binh ng i hi n lành cô th mà h ng ng i giàu có hoành hành,
vi c ó cô m c kích rõ ràng, có l cô còn nh ch .

32. nh Phúc L i nào 32 www.hobieuchanh.com
32
- Th a, em làm sao mà quên cho c. Em ng i nh t là tr v ch n c em
nh ng i x a mà ng i không còn, ch th y cái bàn th tiu hiu em au lòng ch u
không n i.
Cô H ng khóc. Ông c nói: hai ng i u mang n ng m t kh i tình
chung mà l i không c sum hi p! Ông t bà nguy t thi t là tr trêu quá!
Thi t anh s p ph bi t chùa Nh n Hòa, t i ch Chí Hòa thì anh quanh tay mà
ch y luôn vô u tr c c a chùa. Ông c m c a xe cho cô H ng xu ng. Cô m
bóp mu n tr ti n xe. Ông c không cho; ông bi u s p ph ch có s n xe mà v ,
không bi t ch ng v luôn C n Giu c. Cô H ng c i, cô c i vì th y ông lãnh cái
nhi m v i tìm dâu tìm cháu n i cho bà Xã C m, ông nuôi m t c tin thành công
nh m quá.
Cô H ng bi t ch ông Y t Ma tr trì r i, vì cô ã có vô h i th m con h i
tr c, b i v y cô d t ông c Th ng i th ng vô t nh trai mà xin phép th m Càn.
Ông Y t Ma c ng bi t cô nên th y cô b c vô ông h i ph i cô mu n th m
huynh Hu Minh hay không. Cô nói vì có ng i bà con bên n i c a Càn mu n bi t
cháu nên cô xin phép th m Càn m t chút.
Th y s Hu Tiên i ngang ngoài sân. Ông Y t Ma kêu mà d y r c khách
a qua gi ng ng r i vô trong kêu huynh Hu Minh qua ó ng m con nói
chuy n cho thong th .
Cô H ng v i ông c chào ông Y t Ma mà i theo s Hu Tiên qua nhà
khách. S kéo gh m i khách ng i t i bàn gi a, kêu m t ni cô bi u ch m t bình trà
ãi khách, r i s tr qua phía sau t nh trai kêu huynh Hu Minh ng ng i chép kinh.
Ông c Th ng ng i ngó ki ng v t, bàn gh , khen cách ch ng d n t t p, l i
có th t , ngó m y b c tranh th p n treo hai bên t ng ông khen v khéo, màu t i.
Huynh Hu Minh là Nguy n V n Càn, con c a cô H ng và c u ng,
phía trong i ra. Ông c ngó trân trân. Càn l i t i, m i xá m và xá ông c, t ng
ông n y là cha nên ng ngó.
Cô H ng v a kéo m t cái gh ra v a nói:
- Con ng i, ng i m t bên má ây ng má nói chuy n nhà m t chút. Ông ây
là ông c h c, h i tr c làm hi u tr ng tr ng C n Giu c bây gi ã h u trí r i.
Hôm tr c má mu n r c con ra ngoài nhà ng má bày t ngu n g c c a con cho
con bi t cha m ông bà là ai âu, t i sao sanh con mà b con xiêu l c. Con không
ch u i v i má. Hôm nay má ph i tr vô chùa cho con hay là bà n i con d i C n
Giu c, vì già c i ông c, nên c y ông c ây lên ki m má và ki m con. Bà n i
con mu n r c con xu ng d i ng bà cháu bi t nhau r i bà nói vi c nhà cho con
hi u.
Càn châu mày ng i suy ngh .
Ông c ngó cô H ng và nói nh nh :
- Gi ng quá! Th y thì bi t li n.
Càn m i h i:

33. nh Phúc L i nào 33 www.hobieuchanh.com
33
- Còn cha c a con là ai âu?
Cô H ng nói:
- Cha con ch t r i, ch t 4 n m r i.
Ông c Th ng m i ti p mà nói:
- Câu chuy n ba v i má cháu g p nhau r i sanh cháu là m t chuy n dài l m,
i th c m c l m n a. y là m t thiên tình s éo le, ph i nhi u thì gi m i nói h t
c. Cháu ph i i xu ng C n Giu c cho bà n i cháu v i má cháu k chuy n l i cho
cháu hi u, a t di chúc c a ba cháu v i khai sanh c a cháu cho cháu coi. S n có xe
i u ngoài tr c. ây xu ng ó có vài ch c cây s , xe h i ch y n a gi thì t i.
Xu ng ó cháu ch i, ch ng nào cháu mu n v thì xe a v .
Càn l c u mà nói:
- Cháu không th i nh v y c.
- Sao v y? Tu r i b h t ông bà cha m hay sao?
- Th a, không ph i v y. Cháu không th i c là gì thu nay cháu không
bi t ông bà cha m là ai h t. Bây gi tình c g p m , g p bà n i, cháu có bi t chuy n
chi âu mà h i, b i v y g p không ích gì. G p hay là không g p c ng v y.
- Cháu nói h i cháu phi n m v i bà n i. Có má cháu ng i ây, cháu ch ng
nên nói nh v y má cháu bu n.
Cô H ng t i ph n nên ch y n c m t.
Ông c nói ti p:
- Má cháu là m t ng i àn bà úng n, cao th ng i nay không d ki m
t ng i nh v y âu cháu. Ba v i má cháu vì hoàn c nh tr c tr nên ph i xa nhau
mà c ng không c g n cháu. Chuy n ba v i má cháu là m t thiên tình s bi ai, s u
th m n n i ba cháu ch u khong n i ph i mang b nh mà ch t, còn má cháu ph i vùi
thân trong c c kh ch n r ng r m non cao. Cháu bi t c thiên tình s ó r i thì
cháu s kính yêu vong linh c a ba cháu và quí tr ng c tính c a má cháu.
Bà n i cháu c ng là m t bà hi n c thu nay t C n Giu c ai c ng bi t
danh, ai c ng kính ph c. Thu nay bà không dè có cháu, bà m i th y t di chúc c a ba
cháu bà m i hi u mà c y qua i tìm ây. V y cháu ph i i v i qua xu ng C n Giu c
cho má cháu v i bà n i cháu nói) rõ câu chuy n cho cháu nghe ng cháu h t phi n
cha m ông bà n a.
- Th a, cháu i không c. T khi cháu bi t i bi t nói thì cháu không th y
cha m chi h t ch có m t bà nuôi d y cháu cho n tám chín tu i. Bà ó b nh m i
giao cháu cho m t cô khác nuôi. Cô n y coi cháu nh m t a y t , không có tình
chi h t. Chán bu n cháu b cháu i. Cháu v y oàn v i ám nhà con hoang. Trót n m
m tr ng, cháu n bên l ng, cháu ng d i mái ch , không nhà c a, không m
cha. Sau vô chùa ây, cháu nghe kinh, cháu m ph t, cháu m i c o u xin mà tu.
Cháu có l i nguy n hi n thân cho nhà Ph t, không bi t vi c ngoài th gian n a. Cháu
tu t p trót 4 n m nay cháu h t mê tr n t c. V y cháu không c n bi t ngu n g c làm chi
cho b n lòng. Cháu ã bi t có m t bà m Saigon v i m t bà n i C n Giu c, bi t

34. nh Phúc L i nào 34 www.hobieuchanh.com
34
bao nhiêu ó c ng , không nên bi t thêm n a. Cháu tu cháu ph i cho trí t nh tâm
an, ti p t c v i th gian r i u óc l n x n tu làm sao cho c o c.
- Qua t thi t v i cháu, ki ng h Nguy n c a ba cháu khi ba cháu ch t r i thì
tuy t t c. Bà n i cháu hay có cháu thì mà m ng l m. Bà mong c y cháu n i dòng ng
ph ng t t tiên.
- Th y chùa mà n i dòng gì c.
- Thì cháu v trong nhà mà tu ng cúng qu y ông bà luôn th .
- Cháu ã có l i nguy n hi n thân cho c a Ph t. Cháu không c phép b l i
nguy n.
- Cháu không ch u v nhà r i gia tài s s n c a bà n i cháu ai n? Nhi u
m cháu à. Có nhà c a t t , có 60 m u ru ng th ng h ng, m i n m huê l i không
i ba ngàn thùng lúa, ch ph i ít sao. Cháu b cho thiên h n u ng quá.
- Cháu không n thì ng i khác n c ng v y, ch có b âu mà u ng, hay là
bà n i cháu coi ai thi u h t lúa mà nuôi s ng, thì kêu h mà cho. Làm nh v y bà n i
cháu s c lành c ng nh tu.
Ông c Th ng bí l i h t cãi c n a.
Cô H ng m i ti p v i ômg mà nói:
- Thôi thì con v nhà th n u bà n i con có giao gia tài cho con, thì con li u
ph i cúng qu y ông bà m i n m t n hao bao nhiêu con dành mà cúng; còn d bao
nhiêu con li u mà phân phát cho nhà nghèo.
- Th a, không c. Có ph i ti n hay lúa c a con làm ra âu mà con c
phép s d ng. N u con làm nh v y, té ra con n c p ti n lúa c a ng i mà mua
ph c riêng cho con hay sao? ó là cách dùng gian d i c u ph c.
Cô H ng bí l i luôn n a.
Ông c Th ng ngó cô H ng và l c u mà nói:
- Thôi, tôi v tôi nói l i cho ch Xã nghe coi ch li u l nào r i tôi s tr
lên. Còn cháu Càn, qua khuyên cháu nên suy ngh l i cho k . M t bên thì tu ni m ng
u ph c cho cháu, còn m t bên là yêu m n gia ình ph ng t t kh o, tr n o hi u
ngh a, n i nghi p tông môn. Cháu Càn phân coi bên nào n ng bên nào nh . Theo ý qua
thì hy sinh h nh phúc c a mình làm cho tông môn t n t i, c v y m i thi t là cao
th ng. Cháu xét cho k cái m .
Càn nói:
- Ông c v , cháu xin ông t l i v i bà n i cháu r ng cháu hay cháu có bà
i thì cháu hoan h l m. Ng t cháu ã xu t gia u Ph t, cháu h t mê tr n t c, cháu
quy t d t n i, nên cháu không g n bà n i cháu c. V y cháu kính l i c u nguy n
tr i Ph t ban ph c cho bà n i cháu s ng d tr m tu i.
Ông c v i cô H ng ng d y i qua t nh trai cáo t v i ông Y t Ma mà
ra. Càn a hai ng i ra t i xe. Ông c nói v vài b a r i ông s tr lên. Cô H ng
bi t con và lên xe i v v i ông c.
Xe v a ch y thì ông c nói:

35. nh Phúc L i nào 35 www.hobieuchanh.com
35
- Thi t nó gi ng cha nó quá. Sanh con mà mình không g n g i v i nó, không
ra công nuôi d y, thì nó l t l t nh v y ó. Bây gi ph i làm sao mà em nó v cho ch
Xã c! Tôi mu n cô i luôn v i tôi xu ng C n Giu c ng cô th m ch Xã cho ch
vui và êm nay mình bàn tính v i ch coi ph i làm sao mà d nó tr v v i gia ình.
Cô H ng nói:
- Em ã t cho ông h t, em g p bà Xã nh c l i chuy n c nh khêu ng tro
tàn, em bu n l i ch không ích gì. Em kính g i l i c u chúc cho bà kh e m nh, s ng
lâu, t ng b y nhiêu ó c ng . Em v i anh ng c n hi p mà sanh a con t i l i
ó nó có th c d ng cho nhà h nguy n thì bà l p th mà em nó v v i gia ình,
ch ph n em ã b r i nó, em không th nói cho nó xiêu lòng c.
Xe a cô H ng v ti m may. Ông c nói sáng mai ông tr v C n Giu c;
ông khuyên cô ki m coi lý nào nói cho Càn b tu mà v v i bà n i c thì tính giùm
i ít b a ông s tr lên.