1. Przegląd teorii cyklu koniunkturalnego KASE Kraków, maj 2009 Szymon Chrupczalski

3. „ Cykl składa się z rozkwitu pojawiającego się mniej więcej w tym samym czasie w wielu gałęziach gospodarki, po którym następuje ogólna recesja, dno i ożywienie, które przechodzi w fazę rozkwitu w następnym cyklu. Te sekwencja zdarzeń jest powtarzająca się, ale nie (idealnie) periodyczna, czas trwania wahań wynosi od jednego do dziesięciu czy dwunastu lat i nie jest podzielny na mniejsze jednostki pod względem określającej go amplitudy.” I. Definicje i wczesne teorie Czym jest cykl koniunkturalny? Wesley C. Mitchell (NBER): „ Cykl koniunkturalny to rodzaj fluktuacji w zagregowanej aktywności gospodarczej podmiotów (narodów), które organizują swoją prace głównie poprzez działania wolnorynkowe.” Czas Rozwój gospodarczy Ekspansja Kurczenie Szczyt Ożywienie Rozkwit Recesja Depresja Dno Szczyt

5. I. Definicje i wczesne teorie cd. Dwufazowość – ilustracja asymetrii Przyczyny: • Zatrudnienie w usługach – (rolnictwo i przemysł wrażliwsze) • Globalizacja • Lepsze zarządzanie zapasami (just in time) • Większy udział rządu w gospodarce (mainstream) • Skuteczniejsza polityka monetarna (mainstream) • Reformy systemu bankowego (mainstream) Czas Rozwój gospodarczy Ekspansja Kurczenie Szczyt Dno Szczyt Ekspansja

8. II. Teorie mainstreamowe Teoria monetarystyczna M. Friedman : „Nie wierzę w istnienie cyklu koniunkturalnego – to myląca koncepcja, ponieważ zakłada powtarzanie się regularnych wahań, u których podłoża leży jakiś wewnętrzny mechanizm systemowy (...). Uważam, że w system wbudowane są mechanizmy reakcji, dzięki którym dostosowuje się on do oddziaływania zewnętrznych i przypadkowych sił. W procesie dostosowawczym występują pewne regularności, co w pewnym sensie jest powrotem do podstawowej idei Słuckiego o nakładaniu się przypadkowych sił” Podaż pieniądza jest skorelowana z cyklem i wyprzedza go o 16 miesięcy w przypadku szczytu i 12 miesięcy w przypadku dna. Friedman i Schwartz zauważają, że stopa wzrostu podaży pieniądza jest wyższa w trakcie rozwoju gospodarczego i niższa w czasie spadku, natomiast całkowity zasób pieniądza ma tendencję ciągle wzrostową.

9. II. Teorie mainstreamowe cd. Teoria monetarystyczna cd. Obserwacja E. Słuckiego: wśród przypadkowych, stochastycznych wahań część następujących po sobie kroków będzie dokonywała się Z pewną regularnością w tym samym kierunku, tworząc pozorną falowość. Model szarpanej struny Friedmana Szarpnięcie=np. mniejsza ilość pieniądza w obiegu niż chęć posiadania zasobów pieniężnych u ludzi . Chęć utrzymania zasobów i ostrożność = zmniejszenie popytu, spada V, rośnie obsługa długu (zmniejszenie inflacji) itd. Czas Realna produkcja Realny dochód Zatrudnienie Recesja Recesja Recesja Rozkwit Rozkwit Rozkwit

10. II. Teorie mainstreamowe cd. Nowa ekonomia keynesowska Przyczyny wahań koniunktury: • Pieniądz jest nieneutralny. • Istnieją realne niedomagania w gospodarce mające wpływ na fluktuacje koniunktury i zwiększające wahania. • Źródła wstrząsów wywołujących zakłócenia mogą pochodzić od strony podaży i od strony popytu. • Rozróżnieniu rynków stałych cen i rynków giętkich cen (Hicks). Na rynku pracy i częściowo na rynku dóbr panują sztywne ceny, przynajmniej w krótkim okresie. Elastyczne ceny obserwuje się natomiast na rynku finansowym i rynku surowców . Państwo wg. Keynesistów może zareagować szybciej, niż rynek. G. Mankiw. Pozory mylą – ten łagodny z wyglądu profesor Harwardu propaguje wysokie opodatkowanie!

11. II. Teorie mainstreamowe cd. Nowa ekonomia keynesowska cd. Szok popytowy (AD-> AD’) -dokładnie nie wyjaśniony, np. spadek podaży pieniądza (!). Przejście do E’ a nie E’’ z powodu sztywności. Postulat ingerencji rządu. Produkcja Ceny P Y Y’ AD O E’ AD’ E E’’ LAS SAS Zatrudnienie Produkcja Y O E’ E Y’ L’ L Zatrudnienie Płace w L L’ SL O E’ DL E

13. II. Teorie mainstreamowe cd. Szkoła neoklasyczna - schemat gry Taylora R. Lucas: "jeśli jesteśmy zainteresowani podnoszeniem poziomu życia, to bardziej należy skupiać się na teorii wzrostu niż na pozostałościach cyklu". P F P Zapowiedź restryktywnej polityki pieniężnej przez bank centralny Ludzie ufają zapowiedzi, Nie podnoszą płac Ludzie nie ufają zapowiedzi, przygotowanie na podwyżki płac Niska stopa ekspansji Wysoka stopa ekspansji Wysoka stopa ekspansji Niska stopa ekspansji Niska inflacja bezrobocie według stopy naturalnej Wysoka inflacja bezrobocie poniżej stopy naturalnej Niska inflacja bezrobocie powyżej stopy naturalnej Wysoka inflacja bezrobocie według stopy naturalnej F Wybór rynku siły roboczej Wybór banku centralnego Wynik

14. II. Teorie mainstreamowe cd. Teoria realnego cyklu koniunkturalnego RBC jasno nawiązuje do myśli J. Schumpetera: wzrost gospodarczy i cykl to nierozłączne zjawiska, zmiany w technologiach wywołują krótkookresową niestabilność przekładającą się na długookresowy wzrost, przy czym ścieżka rozwoju nie jest wygładzonym trendem, a właśnie serią wahań. E . Prescott i F . Kydland Przykłady pozostałych szoków: zła pogoda, wzrost cen towarów importowanych, surowsze regulacje dotyczące środowiska itd.

18. III. Teoria austriacka cd. Ujęcie Rogera W. Garrisona (na teorii F. von Hayeka) Sytuacja rynkowa, ciągłe fluktuacje bez cyklu koniunkturalnego Źródło: R.W. Garrison "Time and Money” czas produkt Preferencja czasowa C-I. Możliwy ruch po tej krzywej! Stan rynkowy oczyszczający z dostępnych funduszy pożyczkowych Hayekowska struktura produkcji

19. III. Teoria austriacka cd. Ujęcie Rogera W. Garrisona (na teorii F. von Hayeka) cd. Sytuacja nierynkowa, szok monetarny oparty o kredyt fiducjarny produkt czas Dostępne fundusze pożyczkowe Stopa procentowa Konkurencja o zasoby = Sytuacja Hayeka Albo Przeciąganie liny (tug of war) Albo „ Przegrzanie gospodarki” Skutek krótkoterminowych decyzji BC i ekspansji kredytowej

20. III. Teoria austriacka cd. Ujęcie Rogera W. Garrisona (na teorii F. von Hayeka) cd. Punkty Ruchy pionowe Ruchy poziome 1 Nadkonsumpcja Przeinwestowanie 2 ---------- Przeinwestowanie 3 Wymuszone oszczędności Przeinwestowanie 4 Wymuszone oszczędności ---------- 5 Wymuszone oszczędności Likwidacja 6 Wtórna depresja Wtórna depresja 7 Wtórna depresja Wtórna depresja 8 Wtórna depresja Wtórna depresja

21. III. Teoria austriacka cd. Ujęcie values – riches R. Fillieule (bliższe teorii Misesa) Koncepcja Reismana o niezmienności pieniądza: wzrost wydatków inwestycyjnych implikuje (ceteris paribus) korespondujący z nim spadek wydatków konsumpcyjnych Stopa procentowa = preferencja wobec teraźniejszości, implikuje fakt zakupów czynników produkcji z dyskontem, w szczególności po cenie niższej od ceny dóbr konsumpcyjnych, do których wyprodukowania posłużą w przyszłości. Procent (pierwotny) jest wyznaczony przez różnicę owych cen. W wyniku konkurencji rynkowej stopa procentowa przejawia tendencję do wyrównywania się pomiędzy poszczególnymi sektorami gospodarki. „ Punkt równowagi” nie może być jednak osiągnięty (Pure Austrian) I

22. III. Teoria austriacka cd. Ujęcie values – riches R. Fillieule (bliższe teorii Misesa) cd. Hayekowska struktura produkcji. Ilość lub jakość dóbr rośnie wraz z wydłużeniem okresu produkcji (opodatkowanie = skrócenie czasu produkcji = tandetne wyroby) II III Malejący zwrot z wydłużenia okresu produkcji o kolejną jednostkę. Widać na przykładzie krajów rozwijających się.

23. III. Teoria austriacka cd. Ujęcie values – riches R. Fillieule (bliższe teorii Misesa) cd. Zależności pomiędzy poszczególnymi wielkościami makroekonomicznymi w stanie równowagi: konsumpcją Ce, inwestycjami Ie , stopą procentową ie , długością struktury λe, oraz ilością wyprodukowanych dóbr konsumpcyjnych QCe.

24. III. Teoria austriacka cd. Ujęcie values – riches R. Fillieule (bliższe teorii Misesa) cd. Zwiększenie przyszłej stopy wzrostu i produkcji wskutek zmiany preferencji czasowej (możliwy również wzrost dzięki technologii i organizacji, neutralny bądź nie dla stopy preferencji czasowej i struktury produkcji). Teoria ta jest prawdziwa dla mainstreamowego rozróżnienia na świat mikro i makro (nie ma takiego podziału u Austriaków). Zmiana preferencji czasowej.

25. III. Teoria austriacka cd. Ujęcie values – riches R. Fillieule (bliższe teorii Misesa) cd. W wyniku redystrybucji dochodu i majątku bądź zmniejszenia zaufania odnośnie przyszłości końcowa struktura, która ukształtowała się w wyniku kryzysu jest krótsza od struktury z przed ekspansji kredytowej. Relacja C/I jest wyższa a ilość dóbr konsumpcyjnych wyprodukowanych w ciągu roku uległa zmniejszeniu Cykl boom-bust nieneutralny

26. 