1.
1.Gjendja dhe prespektiva e mjedisit jetësor
Urbanizimi dhe shtimi i popullsis,zhvillimi i industrise,prodhimi i
mjeteve te reja etj. ndikojne ne shtimin e ndotjes se
ajrit,tokes,ujrave,liqeneve qe kane per qellim degjenerimin e botes se
gjalle dhe sjellin rreziqe ne shendetin e njeriut dhe nga kjo tregohet se
gjendja e mjedisit eshte alarmuese. Ne ndrrimin e mjedisiti jetesor
ndikojne rritja e CO2 dhe hollimi i sferes se ozonit qe sipas
parashikimeve do te sjell ngrohje globale do kemi shkrirjen e
akullit,ngritjen e nivelit te detit etj. Me keto ndodhi ne toke do te
ndodhe nje katastrofe e madhe pasi qe lumejt dhe detrat jane te
ndotura deri ne ate mase sa me nuk perdoren per larje dhe peshkim.
2.Pese konventat themelore ne bote :
1.Konventa per mbrojtjen e faunes dhe flores (1993)
2.Konventa per mbrojtjen e natyres dhe boten shtazore ne hemisferen
perendimore
3.Konventa afrikane per mbrojtjen e natyres dhe resuresve
4.Deklarat e OkB-se mbi mjedisin e njeriut( 1972)
5.Karta boterore mbi mbrojtjen (1980)
3.Kodi civil i austrise- imisionet e demshme qe vine prej nje toke ne
tjtren mund te ndalohen nese e demtojne dukshem shfrytezimin e
tokes.
4.Pese veprat penale kunder mjedisit jetesore jane: Ndotja e ujit te
pishem, peshkimi i paligjeshem,gjuetia e paligjeshme,shkaktimi i zjarrit
ne pyll ,uzurpimi i paligjeshem ,bartja e semundjeve ngjitese te kafshet.
Ndotja e ujit te pishem- ai i cili me ndonje materie te demshme do te
beje te perdorshem ujin e pishem te burimit,pusit,cisternes apo
rezervarit apo ndonje uje tjter te pijshem do te denohet me gjobe ose
me burgim deri ne tre vjet.

2.
5.Parimet e mjedisit jetesor:
a) Parimi i nivelit te larte te mbrojtjes gjat kryerjes se veprimtarive.
b)Parimi i integrimit
c)Ndotesi paguan-ai qe ben dem eahte i detyruar te paguan demin e
shkaetuar
ç)ShfryteUesi paguan
d) Parimi i supsidialitetit
dh)Parimi i qasjes se informimit-organet shteterore jane te obliguar qe
qytetaret ti informojne per cdo gje
e)Parimi i ngritjes se vetedijes kolektive.
6.Kuptimi i ndotjes sipas natyralisteve- natyralistet ndotjen e
perkufizojne si ndryshim kualitativ i vecorive fizike,biologjike dhe kimike
te komponenteve kryesore (tokes,ujit,ajrit ushqimir) te ambientit
jetesor i cili sjell drejt crregullimit te ligjeshmerive te ekosistemit.
Juristet dakordohen me kete definicion por shtojne se kjo shkaktohet
me aktivitete njerzore dhe nga kjo kane dem te tjeret. Sipas kesaj me
ndotje nenkuptojme cfardo ndryshimi fizik,biologjik,kimik qe eshte
rezultat i drejteperdrejte apo i terthorte per njeriun.Ndotjes i
kontribojne edhe mjetet e komunikacionit qe marrin 50% te ndotjes se
atmosferes si dhe problem tjeter i ndotjes eshte edhe ndotja e madhe
urbane.
7.Mbrojtja e mjedisiit sipas kidit civil te Shiperis- Pronari eshte i lire ne
perdorimin e sendit pa demtuar te drejtat e pronareve tjere po ashtu
pronari nuk duhet te kryej shqetesime fqinjeve si ne shkaktimin e
zhurmes ,dridhje,tym etj.

3.
8 Ligji i RM per mbrojtej e mjedisit jetesor
Objekt rregulllimi-ky ligj rregullon te drejtat dhe obligimet e RM-se dhe
komunave si dhe qytetin e Shkupit si dhe mbron te drejtat dhe
detyrimet e personave fizik si dhe juridik me qellim per nje mjedis me
te shendoshe jetesor.
Qelllimi i ligjit- ka per qellim.mbrojtjen,ruajtjen,avansimin e kualitetit te
mjedisit jetesor,mbrojtjen e jetes dhe shendetit te njerezve,mbrojtjen e
diverzitetit biologjik si dhe shfytezimi racional i pasurive natyrore.
9.Deklarata e Stokholmit
Konferenca me e rendesishme ne nivel global per mbrojtjen e mjedisit
jetesor eshte deklarat e Stokholmitt.Kjo deklarate eshte nenshkruar ne
qershor te vitit 1972 u organizua nga OKB-ja dhe nenvizoi faktin se kur
behet fjale per problem ekologjike ato mund te jene te nje
shteti.Deklarata e Stokholmit permban 26parime per ceshtjen e
mjedisit me te cilat duhet bere rrespektimi dhe kujdesi i mjedisit
jetesor.
Radioaktiviteti (Rrezatimi) eshte bere objekt i vemendjes se opinionit
publik boteror sidomos ne perdorimin e bombes atomike ne Japoni,ne
fund te LDB sot bomba ka force prej 100 megatonesh
Burimet mund te jene : natyral dhe artificial..natyral jane radiaaksioni
kozmik,trestnik,inters kurse artificial jane :rentegreni edhe elektronet
berthamore...Rregullat nderkombetare per shkak te shkeljes se larte te
rrezatimit ka qen objekt i nr te madh te marrveshjeve nderk.psh
Marrveshja e Moskes ndalon boben ne atmosfer,marrveshja e
Antartikut si dhe Konventa e Antartikut si dhe Konventa e Barcelones.

4.
Krijimi i inst. te specializuara jane krijuar nga shoqatat
nderkomb.administrative qe kan ekzistuar me para se krijimi i OKB se
ne fushen ekonomike sociale kulturore dhe keto qendrojne ne raport
njera me tjtren deri tani jane krijuar 15 institucione te specializuara dhe
ato jane organizata nderkombetare e punes,organizat e kombeve te
bashkuara per arsim shkenc dhe kultur ,organizata e KB per ushqim dhe
buqesi,shoqata nderkombetare per zhvillim,lidhja portale boterore
,organizata shendetesore biterore.
Detyra e UNEP perkrah dhe arrit mbledhjen e informatave mbi mjedisin
e njeriut,si luteratur shkencore juridike teknike ndersa nga viti 1975
mbizotronte qendrimi se UNEP duhet te jete shum me aktiv ne lemin e
mjedisit..Rezultatet e arritura -rezultat i ketij angazhimi eshte perparimi
i parimeve te se drejtes nderkombetare te mjedisit te njeriut,eshte
krijuar sistemi global mbikqyres te mjedisit,ka perkrsh projekte
eksperementale si dhe pergaditjen e projekteve dhs traktatave.

5.
Deklarata e KB mbi mjedisin jetesor-kjo deklarat ka 26 parime qe nuk i
referohen te gjitha drejtperdrejt ceshtjeve te mjedisit psh: parimi 1-21
proklamojn te drejtat qe ka njeriu ne liri barazi si dhe proklamohet e
drejta sovrane e shteteve ne parimin 2 deri 5 bejne pjese uji ajri toka
flora fauna ne parimin 6-7 i referohet ndotjes.
Autoret theksojn se 5-6 parime kryesore lidhur me ruajtjen dhe
perparimin e mjedisit jetesor ku si parime kryesore jane: parimi i lirise
se kerkimeve,parimi i ndalimit te ndotjes,parimi i dhenies se ndihmes
ne raste rreziku,parimi i shfrytezimit racional te mjedisit psh:parimi i
ndalimit te ndotjes ku shttetet duhen te marrin masa te ndryshme per
te siguruar dhe ruajtur mjedisin jetesor.
Ndotja e atmosferes
Nocioni: Ne kuptimin e ngusht ajri konsiderohet i ndotur nese e perbejn
substanca te huaja qe e shkaktojne pasoja te demshme shendetit te
njeriut dhe mjedisit te tij jetesor..Ndotja e ajrit mund te jete lokale dhe
globale...Ndotja e ajrit eshte pasoja e proceseve te djegjes,industris te
cilat i ndryshojn vetit e ajrit qe shkkaktojn efekte te demshme njerzve
kafshevd,bimve etj. Burimet e atmosferes jane trafiku prodhimi i
energjis elektrike,djegja e karburanteve ne industri dhe proceset
industriale...problemi i djegjes eshte paraqitur qysh kur eshte zbulu
zjarri,kur ka fillu te perdoret thengjilli dhe nafta si lend djegese.