Ağciyərin irinli-iltihabi xəstəlikləri ADHTİ

1. AĞCİYƏRİN İRİNLİ-
İLTİHABİ
XƏSTƏLİKLƏRİ

2. ÜMUMİ ANLAYIŞ
Ağciyərin abses və qanqrenası
ağciyərlərin qeyri-spesifik infeksion
destruksiyası olub, ağciyər
parenximasının nekrozu, irinli və
çürüntülü prosesin inkişafı və bu
zonada sonradan boşluqların əmələ
gəlməsi ilə xarakterizə olunur.

3. ÜMUMİ ANLAYIŞ
Klinik təzahürünə, gedişatların ağırlığına
və proqnozuna görə fərqlənən
ağciyərin absesi və qanqrenasının bir
qrupda birləşdirilməsinin səbəbi hər
iki xəstəliyin başlanğıc fazalarının
eynitipli olmasıdır.

4. ÜMUMİ ANLAYIŞ
Patoloji prosesin növbəti inkişafında
xarakterik morfoloji dəyişikliklər
meydana çıxdıqdan sonra xəstəlik
ağciyərin infeksion destruksiyasının
bu və ya digər formasına aid edilir.

5. AĞCIYƏRIN ABSESI
 Ağciyər toxumasında irinli və ya çürüntülü
iltihabi prosesin inkişafı zamanı formalaşan
və sağlam sahədən piogen kapsula ilə
məhdudlanan boşluğun əmələ gəlməsi ilə
xarakterizə olunan xəstəlik ağciyərin
absesi kimi qəbul olunur.

6. AĞCIYƏRIN QANQRENASI
 Ağciyərin qanqrenası - başlanğıc mərhələdə
ağciyər toxumasının massiv nekrozu ilə
xarakterizə olunur və onun həcmindən,
mikrofloranın virulentliyindən, orqanizmin ümumi
vəziyyətindən asılı olaraq infeksion-destruktiv
proses ətraf sağlam nahiyələrdən iltihabi-
qranulyasion «yastıqla» məhdudlana bilər və ya
məhdudlanma olmayan hallarda nekrotik
prosesin proqressivləşməsi bütün ağciyərə yayıla
bilər (ağciyərin yayılmış qanqrenası).

7. TÖRƏDİCİNİN AĞCİYƏRLƏRƏ
DAXİL OLMA YOLLARI
 Bronx-ağciyər:
 Infeksiyanin ağız və burun-udlaqdan ağciyərə daxil
olması
 Qusuntu kütləsinin və infeksiyalaşmış materialların
aspirasiyası
 Hematogen-embolik:
 İnfeksiyalaşmış embolların ağciyərdən kənar
ocaqlardan qan dövranı vasitəsilə daxil olması
(septikopiemiya, osteomielit, irinli tromboflebit və
s). Təxminən 9% hallarda rast gəlinir.

8. TÖRƏDİCİNİN AĞCİYƏRLƏRƏ
DAXİL OLMA YOLLARI
 Limfogen:
 İnfeksiyanın qonşu zonanın orqanlarının infeksion
mənşəli xəstəlikləri (tonzillit, mediastinit,
diafraqmaaltı abses və s) zamanı meydana çıxır.
Nadir hallarda rast gəlinir.
 Travmatik mənşəli:
 Ağciyər toxumasının zədələnməsi zamanı
infeksiyanın ağcityər toxumasına keçməsi

9. MEYLTÖRƏDİCİ AMİLLƏR
 Ağciyərin infeksion destruksiyasının meydana
çıxmasına şərait yaradan amillər:
 Tənəffüs sisteminin mühafizə mexanizmlərinin pozulmasına
səbəb olan tənəffüsün gigiyenasının pisləşməsi
 İmmundefisit vəziyyətlərin tezliyinin artması (QİÇS,
transplantasiya ilə əlaqədar)
 Şəkərli diabet
 Alkoholizm
 Törədicilərin antibiotiklərə rezistent ştammların geniş
yayılması

10. AĞCIYƏRLƏRIN INFEKSION
DESTRUKSIYASININ TƏSNIFATI
 I. Patogenezinə görə:
– 1. Bronxogen (o cümlədən aspirasion və obturasion)
– 2. Hematogen (o cümlədən embolik)
– 3. Limfogen
– 4. Posttravmatik
 II. Patoloji prosesin xarakterinə görə:
– Kəskin irinli abses
– Kəskin qanqrenoz abses (məhdud qanqrena)
– Ağciyərin qanqrenası (yayılmış qanqrena)
– Xroniki abses

11. AĞCIYƏRLƏRIN INFEKSION
DESTRUKSIYASININ TƏSNIFATI
 III. Ağırlıq dərəcəsinə görə:
– Ağırlaşmamış
– Ağırlaşmış (plevranın empieması, ağciyər
qanaxması, sepsis, digər ağciyərin
pnevmoniyası və s)
 Sayına və lokalizasiyasına görə abseslər:
– a) tək; b) çoxsaylı; c) birtərəfli; d) ikitərəfli ola
bilər.

12. RASTGƏLMƏ TEZLIYI VƏ
PROQNOZU
 Rastgəlmə tezliyi
– Pnevmoniyalar zamanı – 2-5%
– Döş qəfəsinin qapalı travmalarından sonra – 1,5-2%
 Proqnozu:
– Bu patologiyanın müalicəsində nailiyyətlərə baxmayaraq ağciyər
abseslərində letallıq 10%-ə çatır, ağciyərin qanqrenasında isə
həddən artıq yüksək olaraq qalmaqdadır – 40-90%.

13. ETIOLOGIYASI
 Əsas törədiciləri:
– Anaerob mikroorqanizmlər:
 Peptosretococcus, Bacteroids, Fusobacterium
species, Microaerophilic streptococcus.
– Aerob mikroorqanizmlər:
 Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogens,
Streptococcus pneumoniae (nadir hallarda),
Klebsiella pneumoniae, Hemophilus influenza,
Actinomyces species, Nocardia species və Gram-
mənfi bakteriyalar.

14. QEYRI-BAKTERIAL PATOGEN
TÖRƏDICILƏR
 Qeyri-bakterial patogen törədicilər də ağciyər
absesi törədə bilər.
Bu mikroorqanizmlərə aiddir:
 1) Parazitlər [Paragonimus , Entamoeba].
 2) Göbələklər [Aspergillus, Cryptococcus,
Histoplasma , Blastomyces , Coccidioides].
 3) Mycobacterium

15. PATOGENEZI
 Ağciyər toxumasında infeksion destruksiyanın meydana
çıxması üçün ağciyər parenximasına sadəcə patogen
mikroorqanizmlərin daxil olması kifayət deyildir.
 Belə ki, traxeo-bronxial şaxənin drenaj funksiyası
saxlandıqda və yerli və ümumi müdafiə mexanizmləri
normal fəaliyyət göstərdikdə, mikrob invaziyası klinik
əlamətlərlə təzahür etmir.
 Ağciyərin kəskin infeksion destruksiyasının baş verməsi
üçün bu mexanizmləri pozan patogen amillərin olması
vacibdir.

16. ÜMUMI MÜDAFIƏ
MEXANIZMLƏRINİ POZAN
AMİLLƏR
 Patogen mikrofloranın yüksək virulentliyi
 Bronxların keçiriciliyinin və drenaj
funksiyasının pozulması
 Ağciyər toxumasının posttravmatik iltihabi
və ya infeksion zonasında
mikrosirkulyasiyanın pozulması

17. BRONXLARIN KEÇIRICILIYININ
POZULMASINA SƏBƏB OLAN AMILLƏR
 Ağciyər parenximasının massiv iltihabı zamanı
kiçik bronxların selikli qişasının ödemi
 Huşun itməsi, kəskin alkohol intoksikasiyası,
narkoz, komatoz vəziyyətlər, epileptik tutmalar
zamanı qusuntu kütləsinin aspirasiyası
 Bronxların obturasiyası: Yad cisimlər, xoş və
bədxassəli şişlər, parabronxial limfa düyünlərinin
böyüməsi

18. AĞCIYƏRLƏRIN DESTRUKSIYASININ INKIŞAFINDA
ROL OYNAYAN XƏSTƏLIKLƏR
 Bronxların xroniki qeyri-spesifik xəstəlikləri
 Alkoholizm
 Huşun itməsi, qıcolma və udma aktının
pozulması ilə müşayiət olunan nevroloji
xəstəliklər
 Qastroezofageal reflüks
 Qida borusunun divertikulu
 Axalaziya

19. AĞCIYƏRIN QAN TƏCHIZATININ
POZULMASININ SƏBƏBLƏRİ
 Ağciyərin qan təchizatının pozulması ağciyər
arteriyası şaxələrinin emboliyası zamanı inkişaf
edir və infarkt-pnevmoniya ilə müşayiət olunur.
 Ağciyər arteriyası şaxələrinin emboliyası üçün
şərait yaradan xəstəliklərə aiddir:
– Septik endokardit
– Ətraf venalarının tromboflebiti
– Periferik və mərkəzi venaların kateterizasiyası zamanı
meydana çıxan flebitlər
– Müxtəlif lokalizasiyalı abseslər (infeksiyalaşmış
trombların miqrasiyası)

20. PATOFIZIOLOGIYASI
 Mənşəyindən (bakterial pnevmoniya,
infarkt-pnevmoniya, septiki infarkt-
pnevmoniya, aspirasion pnevmoniya) asılı
olmayaraq ağciyər toxumasında iltihabi
infiltrasiya zonasında bronxların selikli
qişasının ödemi, spazmı, patoloji
möhtəviyyatla obturasiyası nəticəsində
bronxların keçiriciliyinin pozulması baş
verir.

21. PATOFIZIOLOGIYASI
 İnfiltrasiya və ödemin proqressivləşməsi
ağciyər parenximasında
mikrosirkulyasiyanın pozulmasına və
ağciyər damarlarının trombozuna gətirib
çıxarır ki, bu da ağciyər parenximasının
nekrozuna və bu zonada patogen
mikrofloranın sürətli inkişafına səbəb olur

22. PATOFIZIOLOGIYASI
 Patoloji prosesin gedişindən
asılı olaraq abses və ya
qanqrena meydana çıxa
bilər.
 Absesin formalaşması ilə
gedən destruksiya zamanı
daxilində irin və nekrotik
toxumalar olan və piogen
kapsula ilə əhatə olunan
oval formada boşluq
yaranır.
 Sonra bu boşluğun
bronxlara açılması baş verir
(85% hallarda) (xəstəliyin
gedişinin ikinci fazası).

23. PATOFIZIOLOGIYASI
 Ağciyərin qanqrenası
zamanı nekrotik sahə
sürətlə genişlənərək bir
payı, 2 payı və ya bütün
ağciyəri əhatə edir.
 Nekrozlaşmış
parenximada çürüntülü
toxuma fraqmentlərinə
malik çoxlu sayda
boşluqlar formalaşır.

24. PATOFIZIOLOGIYASI
 Məhdudlaşma
olmadığından
çürüntülü
parçalanma
məhsulları qana
sorularaq ağır
intoksikasiya, digər
orqanların toksiki
zədələnməsini törədir
və ölümlə nəticələnir.

25. LOKALIZASIYASI
 Sağ ağciyərin bronxlarının
mənfəzi daha geniş
olduğundan, xəstənin
arxası üstə uzanıqlı
vəzyyətində aspirasion
abseslər əsasən sağ
ağciyərin yuxarı payının
arxa seqmentlərində və
aşağı payının yuxarı
seqmentində rast gəlinir.

26. KLINIKASI
 Klassik ağciyər absesinin klinik gedişində 2
dövr ayırd edilir:
 1. Absesin bronxa açılana qədərki dövrü
 2. Absesin bronxa açıldıqdan sonrakı dövrü

27. KLINIKASI
 Absesin bronxa açılana qədərki dövrünün
klinik mənzərəsi:
 Bədən hərarətinin kəskin olaraq 38 C-yə və daha
artıq yüksəlməsi
 Döş qəfəsində ağrılar
 Quru və ya az miqdarda bəlğəm ifrazı ilə müşayiət
olunan öskürək
 Ümumi halsızlıq
 Tərləmə
 Titrətmə
 İştahanın olmaması
 Susuzluq

28. KLINIKASI
 EÇS yüksək həddə çatır
 Qanda hemoqlobinin səviyyəsi enir
 Leykoformulada sola meyllik

29. KLINIKASI
Absesin bronxa açılmasından sonrakı dövr
 Adətən xəstəliyin başlanmasından 2-3 həftə sonra baş verir.
 Xəstələr çoxlu miqdarda irin qarışıq «bəlğəm» xaric olduğunu
qeyd edirlər
 Hərarət və intoksikasiyanın digər əlamətləri tədricən azalır
 Leykositoz azalır
 EÇS zəifləyir

30. AĞCİYƏR ABSESLƏRİNİN
AĞIRLAŞMALARI
 1) Plevra boşluğuna açılması və empiema
 2) Bronxlara qanaxma və asfiksiya
 3) İrinin bronxlar vasitəsilə digər sahələrə
yayılması və yeni abseslərin əmələ gəlməsi
 4) Uzaq orqanlarda metastatik abseslərin
əmələ gəlməsi

31. DIAQNOSTIKASI
Absesin bronxa açılana qədərki dövrü
 Perkussiya və auskultasiya zamanı patoloji prosesin lokalizasiyası
və həcmindən asılı olaraq müxtəlif dəyişikliklər aşkar edilir
 Absesin həcmi böyük və subplevral yerləşdikdə və plevra boşluğuna
eksudasiya ilə müşayiət olunan hallarda döş qəfəsinin həmin
tərəfində ekskursiyanın məhdudlaşması, perkutor səsin qısalması,
tənəffüsün zəifləməsi və bəzən eşidilməməsi müəyyən edilir.
 Ağciyərin digər nahiyələrində isə müxtəlif kalibrli quru və yaş xırıltılar
eşidilir.
Absesin bronxa açılandan sonrakı dövr
 Auskultasiyada destruksiya zonasında iri qovuqcuqlu xırıltılar, böyük
ölçülü boşluqlar olan hallarda isə amforik tənəffüs eşidilir.

32. DIAQNOSTIKASI
 Absesin bronxa
açılana qədərki
dövründə
 Rentgenoloji və KT
müayinədə:
 Böyük və ya kiçik ölçülü
yüksək sıxlığa malik
kölgəlik müəyyən edilir.

33. DIAQNOSTIKASI

34. DIAQNOSTIKASI
Absesin bronxa açılandan
sonrakı dövr
 Rentgenoloji və KT
müayinədə:
 massiv infiltrasiya
yerində horizontal
maye səviyyəsi olan
boşluq aşkar edilir.

35. DIAQNOSTIKASI

36. AĞCIYƏRIN QANQRENASININ
KLINIK MƏNZƏRƏSI
 Kliniki olaraq daha ağır gedişə malik olur
 Çoxlu miqdarda köpüklü və pis qoxulu, “ət
suyuna” oxşayan bəlğəm xaric olur
 Həmişə kəskin nəzərə çarpan intoksikasiya
əlamətləri aşkar edilir

37. AĞCIYƏRIN QANQRENASININ
KLINIK MƏNZƏRƏSI
 Tənəffüsün, qan dövranının, maddələr
mübadiləsinin ağır pozğunluğu meydana
çıxır
Təngnəfəslik
Anemiya
Sianoz
 Auskultasiyada çoxsaylı müxtəlif kalibrli
yaş xırıltılar eşidilir

38. DIAQNOSTIKASI
 Rentgenoloji və KT
müayinədə
 Ağciyərdə hər gün
böyüməyə meylli olan
böyük ölçülü kölgəlik
aşkar edilir.

39. KONSERVATİV MÜALICƏNIN
PRINSIPLƏRI
 1. Orqanizmin müqavimətinin artırılması
 Gigiyenik rejimə əməl olunması
 Qidalanmanın yaxşılaşdırılması
 2. Absesin drenləşməsi üçün əlverişli
şəraitin yaradılması
 Bəlğəmgətirici vasitələrdən istifadə olunması
 Bronxlara aerozol şəklində proteolitik və mukolitik
preparatların yeridilməsi
 Müalicəvi bədən tərbiyəsi və postural drenaj

40. KONSERVATİV MÜALICƏNIN
PRINSIPLƏRI
 3. Rasional antibakterial terapiya
 Həssas və geniş spektrli antibiotiklərin
(aminoqlükozidlər, sefalosporinlər) sulfanilamidlər,
metronidazolla kombinəolunmuş halda istifadəsi
 Antibiotiklərin aerozol şəklində bronxlar vasitəsilə
abses boşluğuna yeridilməsi
 4. Ürək fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması
 5. Dezintoksikasion terapiya
 6. İmmunmodullaşdırıcı terapiyA

41. ANTİBİOTİKOTERAPİYA
Anaerob infeksiyalarda:
Clindamycin (bəzi anaeroblar B-laktamaza hasil
etdiklərinə görə penisillin qrupu preparatlarına
rezistentlik yaranır).
Metronidazol
Antibiotiklər abses boşluğuna yeridilərkən həssaslıqla
yanaşı preparatın turşuluga (pH) davamlılığı da nəzərə
alınmalıdır (aminoqlükozidlər)
Müasir tövsiyyələrə görə antibiotiklər rentgenoloji
dinamika (absesin sorulması, ölçüsünün kiçilərək
stabilləşməsi) əldə olunana qədər təyin olunmalıdır.

42. AĞCİYƏR ABSESLƏRİNDƏ CƏRRAHİ
MÜALICƏNIN PRINSIPLƏRI
 Ağırlaşmamış abseslərdə cərrahi əməliyyat nadir
hallarda icra olunur.
 Əsas göstərişlər:
 Konservativ müalicələrin effekt verməməsi, qanaxma, şişlərə
şübhə.
 Icra olunan əməliyyatlar:
 Abses boşluğunun transtorakal punksiyası
 Lobektomiya və ya pnevmoektomiya

43. AĞCİYƏR QANQRENASINDA CƏRRAHİ
MÜALICƏ
 Prosesin lokalizasiyasından və yayılma
dərəcəsindən asılı olaraq:
 Lobektomiya və ya Pulmonektomiya